RANCANG BANGUN ALAT UKUR PERIODA AYUNAN BANDUL MATEMATIS DENGAN SENSOR INFRAMERAH BERBBASIS MIKROKONTROLER AT89S51.
RANCANG BANGUN ALAT UKUR PERIODA
AT'UNAN BANDUL MIITEMATIS DENGAN SENSOR
INFRAMf,R{IBERBASIS MIKROKONTROLf,R
ATEgS5I
NINING SAYEKTI
06214039
PROCRAM PASCASARJANA
UNIVERSITAS ANDALAS
2008
I'{NCAI{C BANCUN ALAT UKUR PDRIODA AYUNAN BANDUL
MATEI!6TIS DSNCA.\ Sf,NSOR INFRAMERIIH AERBASIS
M
I
KROKONTROLgR AT39S51
Oleh: Nining Salekti
(Dibaw binhligan Dr Akmja\d.iDF Wildiai.MSi)
RINCKASAN
PenBkuran memhm,htrn
$alr rlat trkr
vane scs'ai dengrn hesamn
i',gin diulrr' Perkenbxiesn leti'logi di bidang
ysne
eleklrotrikr
mt'k nemhsx( aln ukf, qlah vt'nv"d'lah 'lar 0krt
p$i.da a!trnan handul mdcmiis ALar ini meneunakan konFnen k'mponen
ncmungklnkaf
kira
antamhin: l)scnsor inlramerh vang rerdiri
inia
smh,
si{em
y.ng
ii
I FD infmnr4h
he'tunCsi schxeal |]€ndcicksi g€mk
frikrokonrnler
yang bc.lungsi
mr'k
&i r'i'di'd'
druisn h'ndul
2)
mem|rr se\ dah nisukan
dan'ncigolah dala sesu.i progmm Y.ngdnin.mkan. 1) l'CDrehag'i $nanrfi
Tujmn penelirian: memncang hrngm alar rktrr peri'd! avtrnan bindLl
narc'nari\ dcng.n s.n{or inlramerih herbasis mikfu konhler ATR9s5l
Pemneneti alfi drn pctrgfiiannv' dilakrk.n
dif
di ahonr'rium
rlcklronika
in(nmenrasi jurusai Fisika thiveFilr\ Andalis Padaig sej'k luni 2007
0
Fototlioda
Mh7,
lnlimemh
d
Kapasilnr:lllr,
nrnJontr
rqg |tnnLJn "''a
LED infPfreBi, mikokontoLer '{TRsc\l Krishl I
Xapasiror l0fF/16 volr, rcsi(nr 10kO lC
A. Xal$siror 1000UFdaf
l"in
sehuahrCDkagher2r l6
Troi
diode
I
T.igkahpenan!nenn(n8flf adal.hneEicafgsd.nhrndnlm{cnatk
y.iglerdirid
i sehuah
(atif
100 cm, nsnjenir,
ralidaf brndul
scn$' fmne h
l..ngtah kedLi, nemhL.l rangkai.n sntem
rangkaion sisrcn
drn
mlknkoNoe. Pt.grrm dinncang mcnEgtrnrbn MJD| 5l
dm h.hasa nen.Smmrn nengsuiak.n bah.e _C Sclclth miSkaiai
sisre'n
mjkok.ntole. !eeei, proeram ditanamr,n nedi mlkr'kont'l'ihler
'nenggfak.n
rogm'n lsP_MCS
Pada langkoh
tmkhir diakukan I)eng[jian Bfglaian datr l]eng?nbilaf
nda lnng dilnhil
data
adxlah data
|{'loda
avtrnad
h'ndnl d'nean
meiggrn.k.i ald j_mg diirr.ang drn daft periodt avtrnan
mee nggr na ta n
sronwa(ch
detrgan
naft yangdiFr.leh dlbaidingltan dcn8af ddrlerioni
tril.i
Dmi h.silNigol?h.n dari diNr.leh hah$a
Nrioda
v'ng
didatar detrgan nctr8gtrnat.tr llar vaiS dnan.ane 'nend€karl P'da nihi_
iil'i
lri cri6 h'il
hili
neiRl.
r{
trm'k
$ i
dih$din8k.i deng.n
dehPan deBjal
I
enggufak?n !onwscrlr
3n
)
Nilai
Kcslahin rtldrilnaksinnfr
srdtrr s0 \chc$r 0,167 uni'k al.r vrng dtuncans dan
(otwalch Padr strrlL
i
100,
{tnt
I s0
o326jikr menggtrnalin
kc$ ahri rcl3rif mrksintrm addl'h 0 ri7 trdx'k
y.ig dir?ncaie dan 0,5i9 nenunr *oPwdch
maksimufr unlrk
nada
adahh
0.let
Densai nenggtrnakan perqma.n
per€Fran gr.vllasi dra- Elr' Padi ndur
Sedanskan
lrid..lar lang
n'{qrd'n
R0
alar
lie!'l'h'n rclalif
dlmncans din
r'lcl
gmvitali, dlFnnch nilai
nilai$rc.Fian g$virasiRla_
raia
n^: Niri hiDq \'r
!,,!trI
iSLrrri,.hrlii
llrrr, r.,,li
llrL ,L, frtl.
r lnlr
!r r*
iiN
l0' r l,,i,r), R.rr n'\l
r)Lf.n
Peneltiri ne(Fkrn u$ya nenehrsilkii n€iSetahran enrrkik,
mcbd.logi mdcl llatr intu.mo\i
Tckdoloel dan sains
h,\il
t.nclitlan
(lr'IFKS)
b
u yrng
Kegiaran
n.nF*.ya
rcori.
llmL Pcf3eishfan
t.i.lniatr diakhnl dcnEai l)enul\an
Pxda penrlisin lenelitian
*lrl,
dlasali dengrn Pcndihtrluan
Pada trmtr'niya n.idahurL'in rerb.el iras htheriPr
higiar arara
Lxi
:
I'rar
beliking, nen'musn nielah, hiuai leneliiian drn m,iri.rt)enelrian
Ddl.ml]eneliriaiiiil]endahrlrailrd,gP€fL i\h,lhherisirinanli.rl.li
Pensrrran me'nbuthkin dar Llur \.bagai
am
fish rntLk
lartrkrryangl.hihrelill.handaldannrslts
m.nenr'kinnilrin'ar'besimn
di
vm
tciggLnrrnya vngd dibrruhk'n l'jcrk.frh'iean lekn'k)gi di hldafg
elekiionika dan in(tunicdasi mimtiSkinbn mfrk
reFeh
r. Ranral .lar r kur
yan3 drpa( nihmr deiS?n mcninlurkan
ko'nn.n.n k.mnon.i elekrmnik., slih etunva )drlah
Ahr ukrr p€ri,nl. dlgtrnrkan sir'k
rie 'nel
ukai sat' kalieemk
'nengtrkur
aral trktr.
waktu
r.ri..lik (inhh n$iod?
|{rinls
dsrisr'ir heidr
vang
d.|ln dl Lkrr
.d.l.h lrsri.d3 dari i)0nai hrndrl '.aremaris Band0ljika diar_tri d rilil
lcsei'rhang.ntrya rlan h.eerrk bol.k halilt ii liiksi ]ane ena seciri
ncri.dik
Gcmkan
mrndaparltai
\rn' kalirytrnai
nil'i {r
rurl.da
holak hallk dilr.l dirrktrrwakt'nvr untrl
tri.da dariatLiai
Alar unhk nengukrr
dnan€neoleh
lki WiF
iumlah .ytrnan
hendLlmarernalis lrem.h
PtrrE (200r). Dilam n.ncliriainya, rkl'nefghitLng
h.hk halll d l hriJtrl yaie lerjadi dda'n srtu
dcr k
(frkLcisi ayunan) D.igatr meng.rahui ft.kmnsi sy'nan mak. o.riftla
ayuninbaidf daFrdircnn'lan
Akt lni
mengStrnarln
\.nw
Colensiomerer ssh.s.i n.ideEkli
n ruhrhan illal hm,hrhn ilibar eemk dxrialLxnai handfL Res
i fi\s
beful]l \impaigm aytrnan dltrb.lr mcniadi bcqran elektis henl)| tgrnS.n
denean dan
menemF(rn porenliomcrcr ljxdi
u/t|otlone ,\intrl atultE
denqin m.iasnnakrn
ynne
rrc
lengrn i.nbaratr
rarah sriu
dihasilkti dirhah menjadi
Akhknya \in]51
Pa sirren oihtha\l
Fda alar ini dijalrntan dengitr lnoernr vrng dirLlk dshF
anrim
l!ll
r/t3r./
/Atzl lni di.lah oleh
nlkmnroses.r dotr dirarntilk.n p.da layar monil..
Kelemahan dari al?r
\ii),,
yaie dimncan! Fki ad!lah
r'hie itM
geselan
lrigrerjadi
yaig nengeerakkai b.ndtrl dengai aolcnslometer meng.kibalk.n
gertrayLi.,, mdijidi lamMr Hal
i'ri akan mchpenginrhi
iilai ruii'd.
Kcuieetrlan d.ri rlar yang dlmnc.ng Flti adilah lenStrkLran vane
diakutin
sudah secdn
/g,h/
drn {deh memanlaark.n k.mplrer
M.lihlr kenld"tr dl a[( natr lens]iti ingin nefcoha mciguranei
kelem?h.n-keremrhan
Ftensiom.r$ dengan
)i3ig lsjxdl denssn cari ncnlsa i \.n\'r
$nsr inlrirmd.h
J€ne dirrnone 1idak menvenrsh
sehinFgi rlipal menghindariadrn!. gcsel.n
blideng.i
'hr
r.li,
Si{rm s.isor
iifrumerah rdnE dieunalin
rerili
dari l.FD inlinmcrah se|assl lemancrr
din t.t^di.dr inr*nemh ahJtsiin!nr m!.
Pr
l if \au e,.r'n'
irr frcnh
men.rifra
mer3nc.rk.n
sln
sinc inflmer:n Bak.lbl,o
tesehur F.b
'lioda
alli
'""r'Le
diodo iifff3mh rk
n
inlrarnc.ah akai nenekonrenikan.nc'gi
c?hrra iilmnemh re^ehurhenjadi |ruk? ]]ulsi
liirik
Poha ntrls linrik ini
alan dilcnakan ke mlkr.k.nrsler Si',ir inftamcr.h !anE (crh!kfg oleh
band,l yaig nelslunya
direr
na P.nih
.kai
nemFngan'hi banlak
pengn?in konmnen
[om ncn
onemsiondll.M 741, Ilenc...h.
mikr.koit l
sq.erti:
' r"nd ' L'" T rg. r'i
jemhdan t?,.d^t,., peigmr
n
/tP jJJ din .',,/ar.kr d.igrn
thuah
yangdik.mas dala'. qru .rtrl yang dhcbuhi,a/.
P€neliri nenggunatan mlkmkorhler sebagai lcneg'mi
kama m
yang
an inilah yatr8 ak?n diamdli um'k menentukan |dn.dx
n ..t ,. /1o4'nr' a.,, -oF. i
sisrem
pfre listlk
.ri
'nhh k
kmkonlr.l nemiiti k.rieErhn yrt', snkn h.ke{a tart
.rom.lir. mnqk.iainyr lehih {cdcrhai.,
dibnqa. daFr dipmgram
'.rdah
! ade, daFr dipogmn tsuri n,:ngaf y.ngdiinginkm
Jan nrdsh dig3btr.s
V. KgSIMPUL!^,N I}AN
SAR
N
^
Berdaerk,i h.sil
dan l)embahasan yang ietoh ditrkuksn rerhodip atar
trkur neri.da .]trnan handul
'narenalis
dengan
sei$r tnframeEh b$basi\
miknk.nrm cr dapat dirarik kesinpulan sshaeiiberikur anbru
Nirai F.ioda yais
sudd
R0.
mcndokali nilai pert.da
hii:
ie.i dirmleh
|rada
Dimam denSai panj.ns ra irrins bervarjasi. djFroeh nita-nit?l
peridla lcngtrktrmn deigan alat rncndckari niki peri.
AT'UNAN BANDUL MIITEMATIS DENGAN SENSOR
INFRAMf,R{IBERBASIS MIKROKONTROLf,R
ATEgS5I
NINING SAYEKTI
06214039
PROCRAM PASCASARJANA
UNIVERSITAS ANDALAS
2008
I'{NCAI{C BANCUN ALAT UKUR PDRIODA AYUNAN BANDUL
MATEI!6TIS DSNCA.\ Sf,NSOR INFRAMERIIH AERBASIS
M
I
KROKONTROLgR AT39S51
Oleh: Nining Salekti
(Dibaw binhligan Dr Akmja\d.iDF Wildiai.MSi)
RINCKASAN
PenBkuran memhm,htrn
$alr rlat trkr
vane scs'ai dengrn hesamn
i',gin diulrr' Perkenbxiesn leti'logi di bidang
ysne
eleklrotrikr
mt'k nemhsx( aln ukf, qlah vt'nv"d'lah 'lar 0krt
p$i.da a!trnan handul mdcmiis ALar ini meneunakan konFnen k'mponen
ncmungklnkaf
kira
antamhin: l)scnsor inlramerh vang rerdiri
inia
smh,
si{em
y.ng
ii
I FD infmnr4h
he'tunCsi schxeal |]€ndcicksi g€mk
frikrokonrnler
yang bc.lungsi
mr'k
&i r'i'di'd'
druisn h'ndul
2)
mem|rr se\ dah nisukan
dan'ncigolah dala sesu.i progmm Y.ngdnin.mkan. 1) l'CDrehag'i $nanrfi
Tujmn penelirian: memncang hrngm alar rktrr peri'd! avtrnan bindLl
narc'nari\ dcng.n s.n{or inlramerih herbasis mikfu konhler ATR9s5l
Pemneneti alfi drn pctrgfiiannv' dilakrk.n
dif
di ahonr'rium
rlcklronika
in(nmenrasi jurusai Fisika thiveFilr\ Andalis Padaig sej'k luni 2007
0
Fototlioda
Mh7,
lnlimemh
d
Kapasilnr:lllr,
nrnJontr
rqg |tnnLJn "''a
LED infPfreBi, mikokontoLer '{TRsc\l Krishl I
Xapasiror l0fF/16 volr, rcsi(nr 10kO lC
A. Xal$siror 1000UFdaf
l"in
sehuahrCDkagher2r l6
Troi
diode
I
T.igkahpenan!nenn(n8flf adal.hneEicafgsd.nhrndnlm{cnatk
y.iglerdirid
i sehuah
(atif
100 cm, nsnjenir,
ralidaf brndul
scn$' fmne h
l..ngtah kedLi, nemhL.l rangkai.n sntem
rangkaion sisrcn
drn
mlknkoNoe. Pt.grrm dinncang mcnEgtrnrbn MJD| 5l
dm h.hasa nen.Smmrn nengsuiak.n bah.e _C Sclclth miSkaiai
sisre'n
mjkok.ntole. !eeei, proeram ditanamr,n nedi mlkr'kont'l'ihler
'nenggfak.n
rogm'n lsP_MCS
Pada langkoh
tmkhir diakukan I)eng[jian Bfglaian datr l]eng?nbilaf
nda lnng dilnhil
data
adxlah data
|{'loda
avtrnad
h'ndnl d'nean
meiggrn.k.i ald j_mg diirr.ang drn daft periodt avtrnan
mee nggr na ta n
sronwa(ch
detrgan
naft yangdiFr.leh dlbaidingltan dcn8af ddrlerioni
tril.i
Dmi h.silNigol?h.n dari diNr.leh hah$a
Nrioda
v'ng
didatar detrgan nctr8gtrnat.tr llar vaiS dnan.ane 'nend€karl P'da nihi_
iil'i
lri cri6 h'il
hili
neiRl.
r{
trm'k
$ i
dih$din8k.i deng.n
dehPan deBjal
I
enggufak?n !onwscrlr
3n
)
Nilai
Kcslahin rtldrilnaksinnfr
srdtrr s0 \chc$r 0,167 uni'k al.r vrng dtuncans dan
(otwalch Padr strrlL
i
100,
{tnt
I s0
o326jikr menggtrnalin
kc$ ahri rcl3rif mrksintrm addl'h 0 ri7 trdx'k
y.ig dir?ncaie dan 0,5i9 nenunr *oPwdch
maksimufr unlrk
nada
adahh
0.let
Densai nenggtrnakan perqma.n
per€Fran gr.vllasi dra- Elr' Padi ndur
Sedanskan
lrid..lar lang
n'{qrd'n
R0
alar
lie!'l'h'n rclalif
dlmncans din
r'lcl
gmvitali, dlFnnch nilai
nilai$rc.Fian g$virasiRla_
raia
n^: Niri hiDq \'r
!,,!trI
iSLrrri,.hrlii
llrrr, r.,,li
llrL ,L, frtl.
r lnlr
!r r*
iiN
l0' r l,,i,r), R.rr n'\l
r)Lf.n
Peneltiri ne(Fkrn u$ya nenehrsilkii n€iSetahran enrrkik,
mcbd.logi mdcl llatr intu.mo\i
Tckdoloel dan sains
h,\il
t.nclitlan
(lr'IFKS)
b
u yrng
Kegiaran
n.nF*.ya
rcori.
llmL Pcf3eishfan
t.i.lniatr diakhnl dcnEai l)enul\an
Pxda penrlisin lenelitian
*lrl,
dlasali dengrn Pcndihtrluan
Pada trmtr'niya n.idahurL'in rerb.el iras htheriPr
higiar arara
Lxi
:
I'rar
beliking, nen'musn nielah, hiuai leneliiian drn m,iri.rt)enelrian
Ddl.ml]eneliriaiiiil]endahrlrailrd,gP€fL i\h,lhherisirinanli.rl.li
Pensrrran me'nbuthkin dar Llur \.bagai
am
fish rntLk
lartrkrryangl.hihrelill.handaldannrslts
m.nenr'kinnilrin'ar'besimn
di
vm
tciggLnrrnya vngd dibrruhk'n l'jcrk.frh'iean lekn'k)gi di hldafg
elekiionika dan in(tunicdasi mimtiSkinbn mfrk
reFeh
r. Ranral .lar r kur
yan3 drpa( nihmr deiS?n mcninlurkan
ko'nn.n.n k.mnon.i elekrmnik., slih etunva )drlah
Ahr ukrr p€ri,nl. dlgtrnrkan sir'k
rie 'nel
ukai sat' kalieemk
'nengtrkur
aral trktr.
waktu
r.ri..lik (inhh n$iod?
|{rinls
dsrisr'ir heidr
vang
d.|ln dl Lkrr
.d.l.h lrsri.d3 dari i)0nai hrndrl '.aremaris Band0ljika diar_tri d rilil
lcsei'rhang.ntrya rlan h.eerrk bol.k halilt ii liiksi ]ane ena seciri
ncri.dik
Gcmkan
mrndaparltai
\rn' kalirytrnai
nil'i {r
rurl.da
holak hallk dilr.l dirrktrrwakt'nvr untrl
tri.da dariatLiai
Alar unhk nengukrr
dnan€neoleh
lki WiF
iumlah .ytrnan
hendLlmarernalis lrem.h
PtrrE (200r). Dilam n.ncliriainya, rkl'nefghitLng
h.hk halll d l hriJtrl yaie lerjadi dda'n srtu
dcr k
(frkLcisi ayunan) D.igatr meng.rahui ft.kmnsi sy'nan mak. o.riftla
ayuninbaidf daFrdircnn'lan
Akt lni
mengStrnarln
\.nw
Colensiomerer ssh.s.i n.ideEkli
n ruhrhan illal hm,hrhn ilibar eemk dxrialLxnai handfL Res
i fi\s
beful]l \impaigm aytrnan dltrb.lr mcniadi bcqran elektis henl)| tgrnS.n
denean dan
menemF(rn porenliomcrcr ljxdi
u/t|otlone ,\intrl atultE
denqin m.iasnnakrn
ynne
rrc
lengrn i.nbaratr
rarah sriu
dihasilkti dirhah menjadi
Akhknya \in]51
Pa sirren oihtha\l
Fda alar ini dijalrntan dengitr lnoernr vrng dirLlk dshF
anrim
l!ll
r/t3r./
/Atzl lni di.lah oleh
nlkmnroses.r dotr dirarntilk.n p.da layar monil..
Kelemahan dari al?r
\ii),,
yaie dimncan! Fki ad!lah
r'hie itM
geselan
lrigrerjadi
yaig nengeerakkai b.ndtrl dengai aolcnslometer meng.kibalk.n
gertrayLi.,, mdijidi lamMr Hal
i'ri akan mchpenginrhi
iilai ruii'd.
Kcuieetrlan d.ri rlar yang dlmnc.ng Flti adilah lenStrkLran vane
diakutin
sudah secdn
/g,h/
drn {deh memanlaark.n k.mplrer
M.lihlr kenld"tr dl a[( natr lens]iti ingin nefcoha mciguranei
kelem?h.n-keremrhan
Ftensiom.r$ dengan
)i3ig lsjxdl denssn cari ncnlsa i \.n\'r
$nsr inlrirmd.h
J€ne dirrnone 1idak menvenrsh
sehinFgi rlipal menghindariadrn!. gcsel.n
blideng.i
'hr
r.li,
Si{rm s.isor
iifrumerah rdnE dieunalin
rerili
dari l.FD inlinmcrah se|assl lemancrr
din t.t^di.dr inr*nemh ahJtsiin!nr m!.
Pr
l if \au e,.r'n'
irr frcnh
men.rifra
mer3nc.rk.n
sln
sinc inflmer:n Bak.lbl,o
tesehur F.b
'lioda
alli
'""r'Le
diodo iifff3mh rk
n
inlrarnc.ah akai nenekonrenikan.nc'gi
c?hrra iilmnemh re^ehurhenjadi |ruk? ]]ulsi
liirik
Poha ntrls linrik ini
alan dilcnakan ke mlkr.k.nrsler Si',ir inftamcr.h !anE (crh!kfg oleh
band,l yaig nelslunya
direr
na P.nih
.kai
nemFngan'hi banlak
pengn?in konmnen
[om ncn
onemsiondll.M 741, Ilenc...h.
mikr.koit l
sq.erti:
' r"nd ' L'" T rg. r'i
jemhdan t?,.d^t,., peigmr
n
/tP jJJ din .',,/ar.kr d.igrn
thuah
yangdik.mas dala'. qru .rtrl yang dhcbuhi,a/.
P€neliri nenggunatan mlkmkorhler sebagai lcneg'mi
kama m
yang
an inilah yatr8 ak?n diamdli um'k menentukan |dn.dx
n ..t ,. /1o4'nr' a.,, -oF. i
sisrem
pfre listlk
.ri
'nhh k
kmkonlr.l nemiiti k.rieErhn yrt', snkn h.ke{a tart
.rom.lir. mnqk.iainyr lehih {cdcrhai.,
dibnqa. daFr dipmgram
'.rdah
! ade, daFr dipogmn tsuri n,:ngaf y.ngdiinginkm
Jan nrdsh dig3btr.s
V. KgSIMPUL!^,N I}AN
SAR
N
^
Berdaerk,i h.sil
dan l)embahasan yang ietoh ditrkuksn rerhodip atar
trkur neri.da .]trnan handul
'narenalis
dengan
sei$r tnframeEh b$basi\
miknk.nrm cr dapat dirarik kesinpulan sshaeiiberikur anbru
Nirai F.ioda yais
sudd
R0.
mcndokali nilai pert.da
hii:
ie.i dirmleh
|rada
Dimam denSai panj.ns ra irrins bervarjasi. djFroeh nita-nit?l
peridla lcngtrktrmn deigan alat rncndckari niki peri.