Kesejahteraan Psikologis Pada Penderita Kanker Payudara di RSUP Haji Adam Malik Medan

Kesejahteraan Psikologis Pada Penderita Kanker Payudara Di
RSUP Haji Adam Malik Medan

SKRIPSI

oleh
Helen Indgrid Sihombing
121101086

FAKULTAS KEPERAWATAN
UNIVERSITAS SUMATERA UTARA
2016

1
Universitas Sumatera Utara

i
Universitas Sumatera Utara

KATA PENGANTAR
Puji syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa atas karunia-Nya yang luar

biasa sehingga peneliti dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul kesejahteraan
psikologis pada penderita kanker payudara di RSUP Haji Adam Malik Medan.
Selama proses penyelesaian skripsi ini, peneliti mendapatkan banyak bantuan,
bimbingan, dukungan serta doa dari berbagai pihak, oleh karena itu, peneliti
mengucapkan terimakasih kepada keluarga tercinta, Ayah saya, Jonny Sihombing,
Ibu saya, Bernawati Pasaribu, dan seluruh keluarga besar yang telah memberikan
bantuan, dukungan material dan moral serta doa demi kemudahan dalam
menyelesaikan pendidikan. Dikesempatan ini, peneliti juga mengucapkan
terimakasih kepada yang terhormat :
1. Bapak Setiawan, S.Kp., MNS., Ph.D sebagai Dekan Fakultas Keperawatan
Universitas Sumatera Utara.
2. Ibu Sri Eka Wahyuni, S.Kep., Ns, M.Kep sebagai Wakil Dekan I Fakultas
Keperawatan Universitas Sumatera Utara.
3. Ibu Cholina Trisa Siregar, S.Kep., Sp.KMB, M.Kep sebagai Wakil Dekan
II Fakultas Keperawatan Universitas Sumatera Utara.
4. Ibu Dr. Siti Saidah, S.Kp., M.Kep, Sp.Mat sebagai Wakil Dekan III
Fakultas Keperawatan Universitas Sumatera Utara.
5. Bapak Ikhsanuddin A. Harahap, S.Kp, MNS sebagai pembimbing yang
telah meluangkan waktu dan perhatian dengan penuh kesabaran dalam

ii
Universitas Sumatera Utara

memberikan masukan, arahan, dukungan serta bimbingan dalam proses
penyusunan skripsi ini.
6. Ibu Nur Asnah Sitohang, S.Kep, Ns, M.Kep selaku Dosen Penguji I yang
telah bersedia memberikan masukan yang bermanfaat untuk peneliti.
7. Ibu Yesi Ariani, S.Kep, Ns, M.Kep selaku Dosen Penguji II yang juga
telah bersedia memberikan masukan yang bermanfaat untuk peneliti.
8. Seluruh dosen dan staf Fakultas Keperawatan Universitas Sumatera Utara
yang telah membantu dalam proses penyusunan skripsi ini.
9. Teman-teman yang setia berdiskusi dengan saya, membantu saya dalam
proses pembuatan skripsi ini.
10. Serta semua pihak

yang telah membantu saya dalam menempuh

pendidikan dan penyusunan skripsi penelitian ini.
Semoga skripsi ini dapat memberikan manfaat kepada pembacanya dan
peneliti juga menerima saran yang membangun dari semua pihak untuk hasil yang

lebih baik. Akhir kata peneliti sampaikan terimakasih.

Medan, 02 Agustus 2016

Peneliti

iii
Universitas Sumatera Utara

DAFTAR ISI

Halaman Judul
Halaman Pengesahan .....................................................................................................

i

Prakata

.......................................................................................................................

ii

Daftar Isi .....................................................................................................................

iv

Daftar Tabel ...................................................................................................................

viii

Daftar Skema .................................................................................................................

ix

Abstrak

.......................................................................................................................

x

Bab 1. Pendahuluan .......................................................................................................

1

1. Latar Belakang…………………...................................................... ............

1

2. Perumusan Masalah ......................................................................................

4

3. Tujuan Penelitian .........................................................................................

5

3.1 Tujuan Umum. .......................................................................................

5

3.2 Tujuan Khusus. ......................................................................................

5

4. Manfaat Penelitian ........................................................................................

6

Bab 2. Tinjauan Pustaka ................................................................................................

7

1. Kanker Payudara ..........................................................................................

7

1.1 Pengertian Kanker Payudara ..................................................................

7

1.2 Faktor Resiko Kanker Payudara.. ..........................................................

7

1.3 Gejala Klinis Kanker Payudara ............................................................. 10
1.4 Tipe Kanker Payudara ........................................................................... 11
1.4.1 Karsinoma duktal menginfiltrasi .................................................. 11
1.4.2 Karsinoma lobular menginfiltrasi. ................................................ 11
1.4.3 Karsinoma Medular ...................................................................... 12
1.4.4 Kanker Musinus ........................................................................... 12
1.4.5 Kanker duktal-tubular................................................................... 12

iv
Universitas Sumatera Utara

1.4.6 Kanker Inflamatori ....................................................................... 13
1.4.7 Penyakit paget .............................................................................. 13
1.4.8 Karsinoma Payudara In Situ ......................................................... 14
1.5 Stadium Kanker Payudara ..................................................................... 14
1.5.1 Stadium I ...................................................................................... 16

1.5.2 Stadium II ..................................................................................... 17
1.5.3 Stadium III.................................................................................... 17
1.5.4 Stadium IV ................................................................................... 17
1.6 Pencegahan Kanker Payudara ................................................................ 18
1.6.1 Pencegahan Primer ....................................................................... 18
1.6.2 Pencegahan Sekunder ................................................................... 21
1.6.3 Pencegahan Tersier....................................................................... 21
1.7 Pengobatan Kanker Payudara ................................................................ 22
1.7.1 Pembedahan ................................................................................. 22
1.7.2 Terapi Radiasi............................................................................... 23
1.7.3 Pengobatan Sistemik Pada Kanker Payudara ............................... 23
1.7.4 Terapi Hormonal .......................................................................... 24
1.7.5 Kemoterapi ................................................................................... 24
2. Kesejahteraan Psikologis (Psychological Well Being) ................................. 26
2.1 Pengertian Psychological Well Being .................................................... 26
2.2 Dimensi Psychological Well Being........................................................ 26
2.2.1 Penerimaan Diri (Self Acceptance) .............................................. 26
2.2.2 Hubungan Positif Dengan Orang Lain ......................................... 27
2.2.3 Otonomi (Autonomy) ................................................................... 28
2.2.4 Penguasaan Lingkungan (Environmental Mastery) .................... 29

2.2.5 Tujuan Hidup (Purpose of Life) .................................................. 30
2.2.6 Pertumbuhan Pribadi (Personal Growth) .................................... 31

v
Universitas Sumatera Utara

2.3 Faktor-faktor Yang Mempengaruhi Psychological Well Being ............. 32
2.3.1 Usia............................................................................................... 32
2.3.2 Jenis Kelamin ............................................................................... 33
2.3.3 Status Sosial Ekonomi .................................................................. 34
2.3.4 Budaya .......................................................................................... 35
2.3.5 Dukungan Sosial........................................................................... 35

Bab 3. Kerangka Penelitian ........................................................................................... 36
3.1 Kerangka Konseptual .................................................................................. 36
3.2 Definisi Operasional ................................................................................... 37

Bab 4. Metodologi Penelitian ........................................................................................ 40
1. Desain Penelitian .......................................................................................... 40
2. Populasi dan Sampel Penelitian .................................................................... 40

2.1 Populasi Penelitian .................................................................................. 40
2.2 Sampel Penelitian .................................................................................... 40
3. Lokasi dan Waktu Penelitian ........................................................................ 41
4. Pertimbangan Etik......................................................................................... 41
5. Instrumen Penelitian ..................................................................................... 42
5.1 Data demografi ........................................................................................ 43
5.2 Ryff’s Psychological Well-Being Scales .................................................. 43
6. Validitas Instrumen ....................................................................................... 44
7. Uji Reliabilitas .............................................................................................. 45
8. Metode Pengumpulan Data ........................................................................... 45
9. Pengolahan dan Analisa Data ....................................................................... 46
Bab 5. Hasil dan Pembahasan ........................................................................................ 49
5.1 Hasil Penelitian ........................................................................................... 49
5.1.1 Karakteristik Demografi Responden................................................... 49

vi
Universitas Sumatera Utara

5.1.2 Kesejahteraan Psikologis .................................................................... 50
5.1.3 Dimensi-dimensi Kesejahteraan Psikologis ........................................ 51

5.2 Pembahasan................................................................................................. 52
Bab 6. Kesimpulan dan saran ........................................................................................ 62
1. Kesimpulan ................................................................................................... 62
2. Saran ............................................................................................................. 62
2.1 Pelayanan Keperawatan ......................................................................... 62
2.2 Penelitian Keperawatan ......................................................................... 63
Daftar Pustaka ................................................................................................................ 64

Lampiran 1. Jadwal tentatif penelitian
Lampiran 2. Inform Consent
Lampiran 3. Instrumen Penelitian
Lampiran 4. Hasil uji validitas
Lampiran 5. Hasil uji reliabilitas
Lampiran 6. Master table
Lampiran 7. Hasil penelitian
Lampiran 8. Surat ijin reliabilitas
Lampiran 9. Surat ijin penelitian
Lampiran 10. Surat etik
Lampiran 11. Riwayat Hidup
Lampiran 12. Lembar Bukti Bimbingan
Lampiran 13. Dana Penelitian

vii
Universitas Sumatera Utara

DAFTAR TABEL

Tabel 1 Klasifikasi TNM Kanker Payudara....................................................... 15
Tabel 2 Definisi Operasional Variabel Penelitian............................................... 32
Tabel 3 Distribusi Frekuensi Karakteristk responden......................................... 37
Tabel 4 Distribusi Frekuensi dan persentase kessejahteraan psikologis.............. 51
Tabel 5 Distribusi Mean dan Standard Deviasi Dimensi Kesejahteraan Psikologis.. 52

viii
Universitas Sumatera Utara

DAFTAR SKEMA

Skema 1

Kerangka Konseptual Penelitian .................................................... 36

ix
Universitas Sumatera Utara