ANALISIS STATUS KESEHATAN GINGIVA IBU HAMIL DI PUSKESMAS SUMBERSARI KECAMATAN SUMBERSARI KABUPATEN JEMBER 2011

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/


giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.

.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

c.id


c.id

j.a
.une

ilib

ig
p://d

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
//:d
/
/
p

c.id

j.a
.une

ilib

/dig
ttp:/

c.id


j.a
.une

ilib

/dig
ttp:/

h

h

j.a
.une

ilib

/dig
ttp:/


h

ANALISIS STATUS KESEHATAN GINGIVA IBU HAMIL DI
PUSKESMAS SUMBERSARI KECAMATAN SUMBERSARI
KABUPATEN JEMBER 2011

SKRIPSI

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i

idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Oleh :
Ika Novitri Wulandari
NIM 081610101055

BAGIAN PERIODONSIA
FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne UNIVERSITAS JEMBER
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
2012
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ANALISIS STATUS
nej. KESEHATANiliGINGIVA
nej. IBU HAMIL DI
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
i
i
PUSKESMAS
SUMBERSARI
idgigili SUMBERSARI:/KECAMATAN
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
KABUPATEN
hthttp
hthttp JEMBER 2011
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
ca.cid.idsatu syarat untuk
ca.cid.idtugas akhir dan memenuhi
ca.cid.id
Diajukan guna melengkapi
salah
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j. satu (S1) pada Fakultas
menyelesaikan iprogram
Kedokteran
Gigi dan mencapai
nej.
nej.
nestrata
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili Gigi
idgigili
idgigili
gelar Sarjana :Kedokteran
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhSKRIPSI
tt

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
Oleh : lib.u.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
i
b
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt Wulandari
hhtt
Ika Novitri

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id KEDOKTERAN eGIGI
aj.ca.ci .id
FAKULTAS
.
.
j
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
UNIVERSITAS
JEMBER
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt2012

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

NIM 081610101055

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

BAGIAN PERIODONSIA

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

PERSEMBAHAN

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
Skripsi ini sayailipersembahkan
untuk:
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp

1. Allah SWT. Pemilik segala makhluk. Segala puji tercurah padaMu. Terimakasih

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

id.id pertolongan dan
atas rahmat yang .aEngkau
c.cid.id limpahkan selama ini,
.ac.catas

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
u.n
nesetiap
nej. dan tidak ada satupun
nej.
.bu.n
.bpenuntunku
.bu.n
u
u
u
b
b
b
perlindungan
dalam
langkah,
Engkaulah
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
apabila bukan atas kehendakMu.
hkemudahan
hthttp
hthttp

h

2. Kedua orangtuaku, Ayahanda Kolonel Laut (K) H. Muhardi, SKM, M.Kes., dan

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
3.
l
i
i
idgigil
//:d
4.
p //

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
ej
nej
nYosniandra
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Adikku tersayang
Hardian
Putra.
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Fakultas Kedokteran
hhttpskripsi ini
hAlmamater
hhGigi
ttp Universitas Jember. Semoga
http
.id
.id
Ibunda Hj. Cicik Purwantaris
j.ac c.id Budi Yuliastanti S.pd. j.ac c.id

h

bermanfaat khususnya di bidang Periodonsia.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ii

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
A l l a h/daig
beriman di antaramu
idgdan
idgigil
idgigiyang
igil
//:d
//:d
/://dkiga inl meninggikan orang-orang
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhDan
hhttp
ttp Allah
orang-orang
yang diberi ilmu hpengetahuan
beberapa derajat.
http

h

MOTTO

Maha Mengetahui apa yang kamu kerjakan

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

c.idid

c.idid

c.*)
j.aj.a11)
ej.aj.ac. Surat Al-Mujaadilahneayat
n(terjemahan

e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
t
hht

e
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
t
hht

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Karena sesungguhnya sesudah kesulitan itu ada kemudahan. Maka apabila kamu telah

d
d
d.id
d
aj.ca.ci .id selesai (dari sesuatu urusan),
aj.ca.cikerjakanlah
aj.ca.ci .id (urusan) yang lain ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
dengan
sungguh-sungguh
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgidan
idg
hendaknya
kamu berharap //digigil
gil hanya kepada Tuhanmulah
igil
//:d
//:d
//:d
: /d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hthtp
hhttp
hhttpAl-Insyirah 94:5-8)*)
ttp:/
(terjemahan Surat

h

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigili butuh untuk MEMULAI,
ili
idgigili
idhanya
idgigKeberhasilan
Kunci
itu “MUDAH”,
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp untuk
hthBERUSAHA
hthttp
ttp
MENGHARGAI
SUATU PROSES,
dan BERDOA, sedangkan

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

HASIL jangan pernah memutuskan karena itu adalah HAK ALLAH swt.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
dd
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .i(Ika
.
.
j
j
Novitri
Wulandari)
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hDepartemen
Agama Republik
htt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt 2005. AL-JUMANATUL
Indonesia.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
t
hhtAl-Quran
’ALI
dan

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

*)

Terjemahannya. Bandung: CV. Penerbit J-ART

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
iii

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PERNYATAAN

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
Saya
ini:
idgyang
idgigil
igil bertanda tangan di bawah
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Nama : Ika Novitri Wulandari
NIM

: 081610101055

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
menyatakan dengan nsesungguhnya
bahwa karya tulisnilmiah
yang berjudul ”Analisis neej.
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.ue
.bu.ue
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
liibli.bu.un
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
Status :Kesehatan
Gingiva Ibu Hamil
//d ig
//:d
//:d
:p//:d
:pKecamatan
/dig
/didigPuskesmas Sumbersari
/dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
p
t
t
t
hht
hht
h t
Sumbersari
Kabupaten Jember 2011”,
adalah benar-benar hasil hkarya sendiri,

kecuali kutipan yang saya sebutkan
sumbernya dan belum dpernah diajukan pada
.cid.id
.cid.id
ca.cid.id
c
c
ca.ci .id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
institusi manapun,.udan
jawab atas keabsahan
n
ej karya jiplakan. Sayab.bertanggung
u.n
nej
nej
nbukan
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
b
i
i
i
i
l harus dijunjung tinggi.
il sesuai dengan sikap /ilmiah
idgigil
idgigil
idgigisinya
idgigiyang
dan kebenaran
/:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
h ttp
Demikian pernyataan ini saya hbuat dengan sebenarnya, tanpa adanya
tekanan

h

h

akademik jika
id.isanksi
id.id serta bersedia mendapat
id.id dan paksaan dari pihakamanapun
.
.
.
d
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
ternyata di kemudian
hari
nej.
nej.
nej.pernyataan ini tidak benar.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
Jember,
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
il menyatakan,
idgigil
idgigYang
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
n
Ika.uNovitri
nej.
nej. Wulandari
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
b
ili 081610101055
idgigili
idgigNIM
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

iv

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

SKRIPSI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ANALISIS STATUS KESEHATAN GINGIVA IBU HAMIL DI

d

d

nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
KABUPATEN//JEMBER
2011
idgigili
idgigili
d
/:d
/
:
:
/
/
/
/
p
p
:
t
t
hthttp
hthttp Analitik)
(Observasional

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
id:gigil
Oleh
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt Wulandari
Ika Novitri

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

081610101055
id.id
.
ca.cid.id
c
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

.i
c.i .id
PUSKESMAS eSUMBERSARI
KECAMATAN
j.a.cac.id
ej.a.acSUMBERSARI

Dosen Pembimbing Utama

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
Pembimbing: .une
nej.
nej.
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
ht ttp
hthttp
: Dr.
drg. IDA Susilawati, M.Kes. h

.cid.id : drg. Melok Aris Wahyukundari,
.cid.id Dosen Pembimbing Anggota
.cid.id M.Kes, Sp.Perio
c
c
ca.cid.id
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
v

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne Status KesehataniliGingiva
ne Ibu Hamil di Puskesmas
.bu.n
.bu.n
.bu
.bu.n
u
u
u
u
Skripsi berjudul
”Analisis
b
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:diuji
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Sumbersari
Kecamatan
Sumbersari
Kabupaten
Jember
2011”
telah
dan
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

PENGESAHAN

disahkan pada:

.cid.id 2012
ca.cid.id hari, tanggal : Selasa,j.21
caFebruari
ca.cid.id
a
a
a
.
.
j
j
e
e
e
ej.
nej.
nej.Kedokteran Gigi Universitas
nJember
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
tempat
:
Fakultas
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Tim Penguji

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

.cid.idrg.
d IDA Susilawati, M.Kes
ca.cid.id
ca.cid.id
caDr.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
NIP 196109031986022001
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthII,ttp
hthttp
hthttp
Anggota I,
Anggota

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
/M.Kes
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
drg.
Melok
Aris
Wahyukundari,
M.Kes,
Sp.Perio
drg.
Happy
Harmono
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
h tp
NIPht197104092005012002
NIP. 196709011997021001

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Ketua

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
Mengesahkan,
/
/
p
p
t
t
tp
hthttp
hthtDekan,

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
drg.
Hj.
Herniyati,
M. Kes
t
t
t
t
hhtt
hhtt
NIP : 195909061985032001

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

vi

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ac
nej.

b.u

gili
://di

p

.id

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

http

h
.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

http

b.u

gili
://di

http

RINGKASAN

Analisis Status Kesehatan Gingiva Ibu Hamil di Puskesmas Sumbersari
Kecamatan Sumbersari Kabupaten Jember 2011; Ika Novitri Wulandari,
081610101055; 2012: 52 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas Jember.

Selama kehamilan terjadi perubahan hormonal yang fluktuatif terutama pada
hormon estrogen dan progesteron yang mempengaruhi berbagai jaringan di dalam
tubuh, termasuk di jaringan periodontal. Masa kehamilan terbagi menjadi tiga
trimester yang akan mempengaruhi perubahan hormon estrogen dan progesteron,
peningkatan hormon estrogen dan progesteron ini dimulai pada trimester I yaitu
minggu ke 10 kemudian berlanjut meningkat secara signifikan pada trimester II dan
trimester III mulai menurun pada minggu ke 32 sampai akhirnya normal setelah ibu
hamil melahirkan. Perubahan hormonal pada wanita hamil dapat mempengaruhi
respon jaringan periodontal terhadap bakteri plak gigi. Apabila bakteri di dalam plak
meningkat jumlahnya secara signifikan dan memproduksi faktor virulensi yang
melampaui daya ambang respon pertahanan jaringan periodontal, maka keadaan yang
tadinya sehat akan beralih menjadi sakit. Ini dikarenakan bakteri plak menginvasi ke
jaringan dan mengeluarkan eksotoksin yang mengakibatkan destruksi jaringan
periodontal sehingga timbul respon inflamasi

pada jaringan periodontal, respon

inflamasi ini terjadi pada gingiva yang dinamakan gingivitis.
Penelitian ini bertujuan menganalisis status kesehatan gingiva ibu hamil
trimester I, II, III di Puskesmas Sumbersari Kecamatan Sumbersari Kabupaten
Jember dan menganalisis hubungannya dengan beberapa faktor yang kemungkinan
mempengaruhinya seperti usia, status plak, pendidikan dan pekerjaan. Jenis penelitian
ini observasi cross sectional. Subyek penelitian terdiri dari tiga kelompok ibu hamil
yaitu: kelompok I: 21 ibu hamil pada trimester I, kelompok II: 29 ibu hamil pada
trimester II dan kelompok III: 14 ibu hamil pada trimester III. Parameter penelitian
adalah status gingiva yang diukur dengan indeks gingiva (GI) menurut Loe & Silness
vii

ac
nej.

b.

p

gili
i
d
/
/
:

b.

gili
i
d
/
/
:

http

b.

gili
i
d
/
/
:

http

b.

gili
i
d
/
/
:

http

(1964), serta faktor-faktor yang kemungkinan mempengaruhinya meliputi usia, status
plak, pendidikan dan pekerjaan. Data usia, pendidikan, pekerjaan diperoleh dari
kuisioner sedangkan status plak dengan pemeriksaan klinis menggunakan plak indeks
(PI) menurut Procter & Gamble (2008). Analisa data status gingiva ibu hamil
disajikan secara deskriptif. Hubungan status gingiva dengan usia, Hubungan status
gingiva dengan status plak menggunakan uji korelasi Pearson (p