LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN PUSAT APRESIASI DESAIN GRAFIS DI YOGYAKARTA.
LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN
PUSAT APRESIASI DESAIN GRAFIS
DI YOGYAKARTA
TUGAS AKHIR SARJANA STRATA – 1
UNTUK MEMENUHI SEBAGIAN PERSYARATAN YUDISIUM UNTUK MENCAPAI DERAJAT SARJANA TEKNIK
(S-1)
PADA PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
DISUSUN OLEH:
EDO SAPUTRA
NPM: 01.01.10761
PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
2010
KATA PENGANTAR
Puji syukur saya
Yesus
ya panjatkan
panjatkan pada Tuhan
n Ye
Y
sus yang kasih-Nya begitu
berlimpah dan yang
ng telah mencurahkan segala sesuatunya,
sesuatunya
ya,, sehingga penulis dapat
menyelesaikan
satu
dengan
judul
menyelesaika
an tugas akhir strata
ta sat
a u de
deng
gan jud
udul ”Pusat Apresiasi
Apre
resi
s asi Desain Grafis
di Yogyakarta”.
Yogya
yakkarta”. De
Demi
miki
kiaan jug
ga un
untu
uk semua
semu
se
muaa orang
oran
or
ang
g disekitar sa
aya
y yang telah
Demikian
juga
untuk
saya
memberi
semangat
perhatian,
hingga
akhirnya
memb
mberi sema
ang
ngat dan
an motivasi dengan
deng
de
ngan
an ppenuh
enuh perhati
en
tiaan, hing
ngga
g akhirny
nya tercipta
ka
karya
ini de
deng
ngan
an segal
la kkekurangan
ekurangan dan kelebihan ddidalamnya.
idal
id
a amnya..
dengan
segala
Penulis
dorongan
P
enul
en
u is menyadari
menyadari bahwa tanpa bantuan dan doron
ongan da
dari
ri ppihak-pihak
ihak-p
ih
pih
i ak
karena
pada
lain
n maka
mak
aka penulisan
peenulisan tugas akhir ini tidak akan terselesaikan. Oleh
Ole kar
aren
enaa itu pa
ada
d
kese
semp
m ataan ini, penulis secara khusus mengucapkan terima kasih kkepada:
epad
ada:
kesempatan
Tuhan Yesus Kristus atas kasih, berkat dan tuntunan-Nya
11.. Tuhan
2. Bunda Maria yang selalu melindungi dan mengasihiku
waktu,
3. Ir. Lucia Asdra R., M.Phil., Ph.D selaku dosen Pembimbing I atas wak
aktu
u,
pengetahuan, bimbingan dan wawasan yang telah diberikan selama
selaama iini
ni
Putra,
4. Agustus Madyana
Mady
Ma
dyana Pu
P
tra,
tr
a, ST., M.Sc
Sc , selaku
sellak
ku dosen
dos
osen
e Pembimbing
Pembimb
mbiing II atas
ata
tass
selama
waktu, pengetahuan, bimbingan
bimbi
bing
ngan ddan
an wawasan yang telah diberikan se
ela
lama
m
ini
Ketua
Program
Studi
5. Ir. F.
F. Christian
Chr
hris
isti
tian
an JST,
JST
ST,, MSA
MSA , selaku K
etua
et
ua P
rogr
ro
gram
am S
tudi
tu
di Arsitektur,
Arsitek
ektu
tur,
r,
Universitas
pengetahuan
Fakultas Teknik
Tek
ekni
nikk U
niversitaas At
Atma
ma JJaya
aya Yogyakarta,
Yogy
g ak
akar
arta
ta,, atas pengeta
tahu
huan
an dan
wawasan
selama
wa
wawa
wasan yang
yanng telah diberikan
ya
diberrik
i an selam
ma ini
senantiasa
memberi
6. Mama, papa yang senanti
tiasa mem
mberi perhatian, materi, dukungan dan
diberikan
ini.
kesempatan yang diberika
an selama in
ni.
adekku
7. Dodi dan Dion, adek adek
kku
k yang sselalu
elalu memberi dukungan dan doa.
Donna,
8. Orang-orang terkasih Don
onna, Ayu, Desi, Kayla, Kaysa, banyak
maupun
pertolongan baik langsung ma
mau
upun tidak langsung yang telah diberikan
selama ini.
9. Ir. F. Ch. J. Sinar Tanudjaja, MSA. selaku Koordinator pengawas studio,
atas dukungan, pengetahuan dan wawasan yang telah diberikan
10. Semua Dosen Program Studi Arsitektur, Fakultas Teknik Universitas
Atma Jaya Yogyakarta, yang tidak bisa saya sebutkan satu persatu, atas
p g
, waktu,, bimbingan
g dan wawasan yang
y g telah diberikan selama
pengetahuan,
njan
ang kuliah.
saya menempuh jenj
jenjang
11. Semua Karyawan
Kary
ryaawan Fakultas Teknik Universitas
as Atma Jaya Yogyakarta,
aktu, kesabaran da
ak
dan pertolongan yang
y ng telah diberikan
ya
diber
erik
i an selama ini.
atas w
waktu,
12. Rekan–rekan
Rekkan–
Re
n–rekann seperjuangan
sepe
perj
r uanggan sselama
elam
el
ama st
tud
udio
io, atas
attas
a saran, pengalaman,
peeng
n alaman, dan
studio,
hiburann yang ka
kali
lian berikan selama di studi
dio.
kalian
studio.
13. Semua
Sem
mua teman-teman
teman-te
te
tem
man studio kalian adalah
h te
teman–
–te
tema
man
n semasaa kuliah
teman–teman
yang san
yang
ngat berharga, terima kasih atas duku
kungan
n, pe
perh
rhatian dan
sangat
dukungan,
perhatian
pe
pertol
longannya selama ini.
pertolongannya
14.. Teman-temanku
dalam
114
Tem
man-temanku Heru, Edi, Mbendol yang selalu ada
ad
da da
dala
lam
m se
ssetiap
tiap
p
kkesempatan
esempatan dan selalu siap membantu.
secara
langsung
15. Dan
Dan kepada semua pihak yang telah membantu penulis seca
ara la
lang
ngsung
ng
maupun tidak langsung sehingga penulis dapat menyelesaikan
n karya ttulis
uliss
ini dengan baik.
Tugas
Akhir
Penulis menyadari bahwaa T
ugas A
ug
khiir Strata Satu ini jauh dari sempurna.
kh
sempu
purn
rnaa.
penulis berharap semoga karya tulis ini bermanfaat bagi pembaca
Ak
Akhirnya
pemba
bacaa ddan
an
pihak-pihak
membutuhkan
serupa.
pi
piha
hakk-pi
piha
hakk ya
yang
ng m
embu
em
butu
tuhk
hkan informasi serup
upa.
a.
Yogyakarta,9 April 2010
Penulis
( Edo Saputra)
01 01 10761
ABSTRAKSI
Desain grafis adalah suatu bentuk komunikasi visual yang menggunakan teks
dan gambar untuk menyampaikan informasi atau pesan. Seni desain grafis mencaku
mencakup
kemampuan kognitif dan ket
keterampilan
termasuk
dan
eter
erampilan termas
asuk
uk tipografi, pengolahan gambar, da
page layout. Desainerr ggrafis
untuk
rafis menata tampilan hhuruf
uruf
ur
u dan ruang komposisi untu
menciptakan sebu
sebuah
grafis
uah rancangan yang efektif dan ko
komunikatif. Desain graf
melingkupi segala
menjadi
seg
egal
ala bidang yangg membutuhkan penerjemahan
an bahasa verbal menja
perancangann secara visual terhad
terhadap
berbagai
publikasi
a ap tteks
ek
ks da
dan
n ga
gambar pada berb
rbag
agai media publika
guna menyampaikan
masyarakat
mungkin.
men
nyampaikann pesan-pesan
peesa
sann-pesaan kepada
kepa
ke
pada
da m
a ya
as
yara
raka
kat se
seefektif mung
ngkin.
Pusat Ap
wadah
Apresiasi Desain
Deesa
sain
in Grafis
Grafi
fis merupakan
meru
me
rupa
pakan wada
ah ap
aapresiasi
resiasi (m
((memahami,
emaham
menikmati,
menghargai)
grafis
Yogyakarta.
me
i, m
engharga
en
gai)
i) bagi para pecinta desain gr
graf
a is kkhususnya
husu
hu
susn
snya
y di Yo
Yogyakart
Seiring
dengan
semakin
desain
grafis
tumbuh
Seiring de
deng
ngan sem
emakin bertambahnya komunitas desa
sain
i gra
rafi
fiss ya
yang
n tum
umbuh di
Yogyakarta,
maka
menampung
aktivitas
Yogyyak
akar
arta
ta, ma
mak
ka dibutuhkan suatu wadah yang mampu
u men
nam
ampu
pun
ng akt
k ivit
apresiasi
apre
resi
sias
a i paraa pecinta desain grafis.
Semangat
sesuai
Seemangat para desainer untuk dapat menghasilkan suatu karya
k ryaa ya
ka
yang
n ses
su
dengan
kreatif
deng
de
ngan ekspresi bebas sang desainer, dituntut untuk dapat berpikir
berpik
kir secara
sec
ecar
araa krea
a
dalam
dallam menemukan
da
menemukan ide-ide lain dalam mendesain. Karenanya, bangunan
bangun
nan dalam
dala
da
lam
m Pusat
Puss
Pu
Apresiasi
desain
Apresiiasi Desain Grafis mentransformasikan penelusuran ide-ide de
esain yangg bbaru
a
dan kemudian
dalam
keemudian dipetakan dengan metode “visual illustration mapping”
mappiing” ke da
alaa
wujud
w judd fisik bangunan dengan mengolah elemen-elemen arsitektural.
wu
Unsur-unsur
Unsur-unsuur ddalam
alam
l
ddesain
esai
es
a n grafis se
sepertii : shape,
shap
sh
ape, bentuk ((form),
form), tekstur,
fo
tek
eksttu
garis, ruang, ddan
dasarr de
desain
an warna, dipakai
dipa
di
paka
kaii sebagai
s baga
se
gaii pembentuk
pem
emb
bentuk
k prinsip-prinsip
prin
i sip-prinsip
i
des
sa
visual.
v sual. Prinsip-prinsip tersebut, dipadukan
vi
dipa
padu
duk
kan dengan aspek keseimbangan ((balance),
bala
ba
ance
ritme
ritm
ri
tme (rhythm), tekanan (emphasis), proporsi ((proportion)
(proportion) dan kesatuan
kesatu
uan ((unity),
unity
un
untuk
untu
un
t k me
membentuk aspek struktural komposisi yang lebih luas.
vi
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL ........................................................................................... i
N ................................................................................
......................................
............................................ ii
LEMBAR PENGESAHAN
TAA
AN .....................................................
................................. iii
SURAT PERNYATA
PERNYATAAN
....................................................................................
ANTAR.................
........................................................................... iv
KATA PENGA
PENGANTAR
.........................................................................................
K ...........................................................................................................
........................................
.......
....
............
......
......
......
...........
....
......................
................. vi
ABSTRAK
DAFTA
AR ISI
ISI...
...
...............
............................................................................................. vii
DAFTAR
........................................................................................................
DA
AFTAR GAMBAR
GAM
AMBA
BAR ....
.....................................................
...................
....
...................
..... xiii
DAFTAR
...........................................................................................
DAFTAR
AR TABEL
TAB
A EL
L ...............................................................................................
..............................................................................
........
............... xxviii
viii
DAFTAR
DAFT
TAR BAGAN
BAG
GAN ..............................................................................................
.........................................................................
....................
. ..... xi
ix
DAFTAR
xix
BA
AB I
BAB
PENDAHULUAN
I.1.
I.1. Latar
Latar Belakang Eksistensi Proyek ............................................................. 1
I.2. Pemanfaatan Teknologi Komputer Dalam Desain Grafis ......................... 2
..... 2
I. 2.1. Profesi keahlian computer........................................................
computer............................................................
I.3.
dan
Peranan
Grafis
Sebagai
Kebutuhan
I.33. Pengertian
P ngertian da
Pe
an P
eran
er
anan
an Desain Graf
afis
is Se
Seba
baga
gaii Ke
K
butuhan
Masyarakat........................................................................................................... 4
Masyarakat.......................................................................................................
I.3.1. Peranan desain grafis dalam
masyarakat.....................
dallam kebutuhan masyarakat..............
........ 5
I.33.2.
2. Fungsi
Fun
ungs
gsii desain
desa
de
sain
in grafis
gra
rafis dalam kebu
utu
tuha
han
n ma
masy
syar
arak
akat
at ............
.............. 9
I.3.2.
kebutuhan
masyarakat
......................
I.44. Latar B
I.
ellaka
kang
ng P
ermasalaha
han
n ..
..................................................................
. ................................
..
. .................................. 13
I.4.
Belakang
Permasalahan
I.5.
I 5. Rumusan
I.
Rumu
Ru
musa
sann Masalah
Masa
Ma
salah ...................................................................................
.........................................................
. .............................. 16
I.6. Tujuan dan Sasaran............................
Sasaran..................................................................................
....................................................... 16
I. 6.1. Tujuan ...................................
........................................................................................
...................................................... 16
I. 6.2. Sasaran ................................
.......................................................................................
........................................................ 17
I.7. Lingkup Studi ..........................................................................................
........................................................................................... 18
I.7.1. Pembahasan tentang Pu
Pusat
usaat Apresiasi Desain Grafis ................... 18
I.7.2. Pembahasan tentang fasade bangunan ........................................ 18
I.7.3. Pembahasan tentang peruangan bangunan.................................. 19
I.8. Metode Pembahasan ................................................................................ 19
I.9. Diagram Alur Pemikiran ........................................................................ 20
vii
I.10. Sistematika Penulisan ............................................................................ 21
BAB II
TINJAUAN UMUM DESAIN GRAFIS
Grafis............................................................................
II. 1. Sejarah Desain Gra
rafi
fis..................................
. .......................................... 23
.............................................
II. 1.1. Garis
Gari
riss waktu sejarah desain grafis .............
................................. 23
cetak..............................................................
II. 1.2.
1.22. Penemuan
Penemuan mesin
in cetak.......................................
........................ 25
Great
Exhibition,
II 1.3. The Gr
II.
Grea
eatt Exhibi
bitiion
on,, 1851
1 51
18
5 ......................................................
...................
....
. ....................
. .............. 25
Bruant,
1892
.................................
II. 1.4.. Aristide
Aristiide B
ruant, Toulouse-Lautrec, 189
892 ......
.............................. 26
II.
....................................................................
II
I. 1.5.
1.5
.5. Modernisme,
M dern
Mo
nis
ism
me, 1910 ..............................
.................
......................... 26
........................................................................
II. 1.6.
II.
1.6. Dadaisme,
Daddaisme, 1916 ............................................
Da
...........
........
............... 27
III.
I. 1.7.
1.7
.7. De Stijl, 1916 ............................................................................
................................................................
........
........ 277
II.
II
I. 1.8. Constructivism, 1918................................................................
1918.......................................................
..........
..... 28
1919..........................................................................
III.
I. 1.9. Bauhaus, 1919............................................................
............
....
.... 29
2
II. 1.10. Gill Sans, 1928-1930 ..............................................................
............................................................... 29
2
II. 1.11. Harry Beck, 1931.................................................................... 30
.......................................................
II. 1.12. International Style, 1950s .....................................................
... 30
......................................................................
II. 1. 13. Helvetica,
Helv
lvet
etic
icaa, 11951
951 ...................
95
...................................................... 311
II. 1. 14. Psychedelia and
d Po
Pop Ar
Art,
t, 11960s
960s ............................................ 31
3
1984..........................................................................
II. 1. 15. Emigre, 1984......................................................................
....... 32
2
Tilas
Desain
Grafis
Indonesia.................................................
II Napak
II.2.
Napa
Na
pakk T
ilas
il
as De
Desa
sain
in G
r fis di Indonesia..
ra
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...................
....... 32
Indonesia
tahun
1970-an...................................
II 2.1.
II.
2.1.
1 Desain
Desa
De
sain
in grafis
grafis In
Indo
done
nesi
siaa ta
tahu
hun 1970
70--an
an...................................... 32
menjelang
berdirinya
II 2.2.
II.
2 2. Jakarta
2.
Jaaka
karta Tahun 1980 men
nje
jelang berdi
diri
rinyaa IP
IPGI
GI ((Ikatan
Ikat
Ik
atan
Indonesia)
Perancang Grafis Indones
sia) ................................................................ 34
Grafis..........................................................................................
II.3. Desain Grafis.....................................
...................................................... 37
..........................................................................
II. 3.1. Definisi desain ...................
........................................................ 37
II. 3.2. Definisi desain grafis
graffis
i ................................................................ 38
.................................................................
II.4. Perkembangan Desain Grafis ....
.............................................................. 39
II. 4.1. Asal mula desain grafis............................................................. 39
II. 4.2. Esensi Desain Grafis................................................................. 40
II. 4.3. Makna dan kesan garis.............................................................. 41
II. 4.4. Pengolahan garis ....................................................................... 43
viii
II.5. Bentuk dan Transformasinya ................................................................. 44
II.6. Proses Kreatif Desainer Grafis............................................................... 45
p
g desain ggrafis........................................................... 46
II.7. Proses perancangan
Grafis ............................
............................................ 49
II.8. Komponen Desain Gr
.......................................................................
Bas
asis
is Karya Desain Grafis ......................................................
....................................................... 57
II.9. Analisis Basis
II. 9.1
1. D
esain berbasiss imag
ge ..............................................................
............................................................... 58
9.1.
Desain
image
II 9.2. Desain
Desaain berbasis
ber
erbasis type
type .................................................................
.............
...........
.............
...................................... 59
II.
in berbasis
berbbasis image
imag
ge dan type............
......................................... 60
II. 9.3.. Desain
type................................................
.4. De
.4
D
sain berbasis
berbbasis symbol, logo dan logotype
logo
lo
gotype .............................
........
........................ 61
II.. 99.4.
Desain
II.110.. Peran
Pera
Pe
r n De
esainer dan Fungsi Grafis............................
...........
........
............... 62
II.10.
Desainer
Grafis........................................................
II. 10
0.1. Peran desainer grafis..................................................
..........
. ..... 62
2
II.
10.1.
grafis...............................................................
II.
III. 10.2. Etika profesi............................................................................
profesi...................................................................
..........
..... 63
II.
II. 10.3. Analisa Graphic Design Artist................................................
Artist..............................................
....
.... 65
6
II.11.
........................................................................................
II.111. Fungsi Grafis ............................................................................
............. 69
6
II.12.
II.122. Pusat Apresiasi Desain Grafis .............................................................. 73
II. 12.1. Batasan pengertian Pusat Apresiasi Desain Grafis ...............
.................
... 73
II. 12.2. Fungsi
Desain
Grafis.....................................
Fung
ngsi
si Pusat
Pus
usat
at Apresiasi
Apr
p esiasi Desai
ain
n Gr
Graf
afis
is....
. ......................
............. 74
4
II. 12.3. Tujuan dan Sasar
Sasaran.................................................................
aran
an................................................................... 75
II. 12.4. Manfaat dan skala pela
pelayanan..................................................
l yanan..............................................
....... 76
II.
Grafis
..................................
II 12.5.
12.5
12
.5.. Fasilitas
Fasi
Fa
sili
lita
tass Pusat
Pusa
Pu
s t Apresiasi Desain
in G
rafi
ra
fiss ..
....
....
....
....
....
....
.......................
..... 77
II.
alur
karakter
kegiatan
................................
II 12.6.
12.6.
6 Pelaku,
Pela
Pe
laku
ku, jenis,
je
alu
lurr dan
dan ka
kara
rakt
kter keg
gia
iata
tan
n ...........................
....... 78
II.13.
dan
II.1
II
. 3. Pendekatan
Pend
Pe
ndek
ekatan
an kebutuhan
kebutuhan d
a besaran
an
n rruang............................................
uang...............
. ............................... 93
II. 13.1. Kebutuhan ruang.....................................................................
ruang
g ..................................................................... 93
II. 13.2. Besaran ruang ....................
.........................................................................
...................................................... 96
BAB III
VISUAL ILLUSTRATION
ILLUSTRAT
TION
N MAPPING
MAPPING”
III.1. Menuju Alam Berpikir Kreatif
if Manusia...............................................
Manusia............................................... 103
III. 1.1. Science to creativity................................................................ 106
III. 1.2. Visual to creativity.................................................................. 109
III. 1.3. Imagination to creativity ........................................................ 110
III. 1.4. Drawing to creativity.............................................................. 112
ix
III.2. Architectural Mapping (Pemetaan Arsitektur) ..................................... 113
III. 2.1. Architectural mapping method (metoda pemetaan arsitektur) 115
p g
III. 2.2. Form to programme
................................................................ 118
III. 2.3. Deterritiria
iali
lisation ..................................................................
................................................................... 123
Deterritirialisation
III. 2.4. Terr
rrit
itorialities .........................................................................
.......................................................................... 124
Territorialities
III. 2.5.
2.5
.5. Kesimpulan proses
pro
roses desain Architectural Mapping
Mapp
pping ................. 126
III.3.
3. Visual Illustration
Illlus
u tr
trat
atio
i n Mapping
Mapp
Ma
ppin
ing
g .............................................................
............................
...................................... 126
III. 3.1
.1. Blen
ndi
ding menthod creativity th
hinki
king
n and
nd architect
ctural
3.1.
Blending
thinking
architectural
ma
mapp
ppin
ingg ..........
..................................................................
.......................... 126
mapping
................................................................................................
BAB IV
IV
TINJAUAN DAN PENDEKATAN LOKASI
TINJAUAN
........................
IV.1.. Yogyakarta Sebagai Pusat Apresiasi Desain Grafis .......
........
..........
..... 128
8
geografis........................................................................
IIV.
V. 1.1. Letak geografis..........................................................
............
....
.... 128
IV. 1.2. Klimatologi .............................................................................
.............................................................................. 1299
IV. 1.3. Kondisi non-fisik..................................................................... 130
130
...........
IIV.2.
V.2. Lokasi Tapak Pusat Apresiasi Desain Grafis di Yogyakarta .........
... 131
tapak..........................................................
IV. 2.1. Kriteria
Kritter
eria
ia ppemilihan
emil
em
ilih
ihan tapak.......
...................................................... 131
31
IV. 2.2. Alternatif tapak........................................................................
tapak
k........................................................................... 1132
32
IV. 2.3. Potensi alternatif tapakk ............................................................
........................................................
....... 133
33
terpilih................................................................
IV 2.4.
IV.
2.4. Lokasi
Loka
Lo
kasi
si ttapak
apak
ap
ak terpilih................
...
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.......................
..... 1135
35
IV.3.
Lokasi
Pemanfaat
Potensi
Tapak
Terpilih....
IV.3
3. Konsep
Konsep
p Penataan
Pen
enat
ataan Loka
kasi
si ddan
an P
emanfaatt P
em
oten
ot
ensii T
apak
kT
erpili
lih
h ..... 144
BAB V
ANALISIS “VISUAL
“VISUA
AL ILLUSTRATION
ILLUS
STR
T ATION MAPPING” KE DALAM
ARSITEKTURAL
WUJUD ARSITEK
KTURAL
.........................................................................................
V.1. Permasalahan ......................
.................................................................... 150
V. 1.1. Landasan pendekatan
n pe
perencanaan........................................... 150
V.2.
Proses K
Kreatif
Desainer
Grafis
Visuall Ill
Illustration
V
2 Tranformasi
T f
iP
if D
i
G
fi ddan V
Mapping Kedalam Bentuk dan Ruang Arsitektural....................................... 152
V.3. Wujud Ruang Pusat Apresiasi Desain Grafis ........................................ 153
V. 3.1. Analisa wujud ruang Pusat Apresiasi Desain Grafis ................ 154
x
V.4. Analisa Karakteristik Garis dan Titik dengan Metoda “Visual
Illustration Mapping” .................................................................................... 155
q
V. 4.1. The scratch technique...............................................................
155
V. 4.2. See differently
differen
entl
tly ................................
............................................ 159
...........................................................................
V. 4.3. Dete
terrritorialitations .................................
................................. 160
Deterritorialitations
.................................................................
V.5. Analis
sa T
ata Ruang Dal
lam Pusat Apresiasi Desain Gr
raf
afis ................... 162
Analisa
Tata
Dalam
Grafis
V. 5.1. Kual
alitas
as dan
dan
a Skala
Skaala R
uang
ua
ng....
...........
.............
...................................... 162
Kualitas
Ruang.........................................................
V.6.
6. Psikolog
ogi Warna
Warn
rnaa Dalam
D lam Arsitektur ........................................................
Da
....................
......................................... 164
Psikologi
V
.7. Analisa
Annal
alis
isaa Karakter
Karakteer Ruang
Ruang Dalam .......................
..................
........................ 167
V.7.
.............................................................
V. 7.
77.1.
1. Fa
Fasilitas informasi dan pelayanan jasa .........
................................ 167
.....................................
V
7.2
.2. Fasilitas kreativitas ...................................................................
................................................................
. ..... 16
69
V.. 7.2.
169
V. 7.3. Fasilitas sosial...........................................................................
sosial..........................................................................
....... 170
0
V.. 7.4. Fasilitas hiburan........................................................................
V
hiburan......................................................................
....
.... 171
BAB VII
KONSEP “VISUAL ILLUSTRATION MAPPING” KE
E DALAM
M
WUJUD ARSITEKTURAL
Konsep
Desain....................................................................
VI.1. Penekanan
Peneka
kana
nann Ko
Kons
nsep
ep D
esai
ain
n.......................
...................
....
.............................. 17
173
3
...................................................................................
VI.2. Tata Ruang Luar ....................
. ................................................................. 17
173
3
.....................................................................................
VI. 2.1. Zoning ............................................................................
........... 176
17
Zoning
VI 2.
VI.
2.2.
2. Zo
Zoni
ning
ng Si
Site
te ..............................................................................
.............
............................................................
............. 1176
76
VI.3.
Konsep
Sistem
VI
.3.
3. Pendekatan
Pendek
ekat
atan
an ddan
an
nK
onse
on
sep
p Sist
stem
em Pendukung
Pendu
uku
kung
ng Bangunan........................
Bangu
guna
nan
n ........................... 177
3.1.
konsep
struktur.....................................................
VI. 3.
VI.
3.1
1. Pendekatan
Pendekatan konse
ep struktu
tur................................
....
....
................... 177
.......................................................................
VI. 3.2. Konsep strukturr ..................
...................................................... 177
konsep
VI. 3.3. Pendekatan kons
sep utilitas ...................................................... 178
utilitas.........................................................................
VI. 3.4. Konsep utilitas.....
...................................................................... 183
Akustik.................................................................
VI.4. Pendekatan Konsep Akustik
k .................................................................. 184
VI. 4.1. Konsep akustik ........................................................................ 184
VI.5. Pendekatan Konsep Pengkondisian Udara ........................................... 185
VI. 5.1. Konsep pengkondisian udara .................................................. 186
VI.6. Pendekatan Konsep Pencahayaan......................................................... 188
xi
VI. 6.1. Konsep pencahayaan ............................................................... 188
DAFTAR PUSTAKA .......................................................................................... xx
LAMPIRAN.......................
...
........................................
. .......................................... xxi
.........................................................................................................
xii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1.1 MILO,, Nestle Indonesia ..................................................................... 1
Gambar 1.2 Contoh web ddesign
esig
es
ign ..............................
................................................ 3
.............................................................................
.......................................
Gambar 1.3 Animasi
Animas
asii workflow dan character modeling ....
..................................... 4
Gambar 1.4 Ikl
klaan kreatif karenaa penamp
pilan gambar pada saa
at siang hari dan
Iklan
penampilan
saat
malam ha
menarik
.......................................
hhari
ri bberbeda
e bedaa ddan
er
an m
enar
en
arik
ik pperhatian
errha
hati
t an
an....................
.................... 5
Gamb
bar 1.5 Sta
an pame
mera
ran distro di JEC,, dealer sepeda
da motor
or Yamaha,
a Apple
Gambar
Stan
pameran
store
stor
st
oree ...................................................................................................
...........................................................
..................
....
......................... 6
Gamb
bar
a 11.6
.6 Ram
mbu
bu-rambu lalu lintas dan penanda rumah
h ma
m
kan
n Mc
Mc’D
’Donald
d....
.... 6
Gambar
Rambu-rambu
makan
Mc’Donald
Gamb
mbar
ar 11.7
.7 S
eragam karyawan PT Pertamina .............................
. ........
........
............ 6
Gambar
Seragam
.....................................................
Gaamb
mbar 1.8
8 Desain produk parfum dan brosur skema tilang ..........
................
.......... 7
Gambar
...............................
Gambar
Gamb
Ga
mbar 11.9
.9 Brosur Starbucks museum campaign ................................................
..........................................
........... 7
Gambar
Gamb
Ga
m arr 1.10 Balon sebagai sarana iklan ................................................................ 7
Gambar
Gambaar 1.11 Contoh kartu nama, letterhead, amplop ............................................ 8
Gambar
Gambaar 1.12 Iklan kampanye presiden dengan kendaraan dan Iklan
menggunakan
media
bus....................................................................
mengggun
unak
akan
an m
edia
ed
i bus............
......................
. .....................................
.. 8
Gambar 1.13 Contoh karya peta lo
lokasi
...................................................................
loka
kasi
s .....
................................................................
.... 8
Gambar
Gamb
Ga
m ar 1.14 Desain cover buku, cd dan kemasan .................................................
................................................... 9
Gambar
Teknik
cetak
...........................................................
Gamb
Ga
mbar 22.1
.1
1 T
ekni
ek
nikk ce
ceta
takk ba
batu
tu ((lithografi)
lithografi) ......
....
.................
....
....
....
....
....
...................
................ 23
Gambar
letter
Gamb
Ga
mbar 2.2
2 Black
Bl k le
lett
tter
er scriptt ..............................................................................
.............
..................................
. ....
. ...................................... 24
Gambar
..........................................................................
Gamb
mbar 22.3
.3
3 JJohannes
ohan
oh
nne
nes Gutenberg
g ................
.........................
........................
.............. 25
Gambar 2.4 Ilustrasi Crystal Palace
Buku
Palacce dan Buk
uku optik dari Great Exhibition .......... 25
Gambar 2.5 Poster Aristide Brua
Bruant
........................................................................
ant ...............
.......................................................... 26
Gambar 2.6 Composition No. 10, Piet
P et Mondrian
Pi
Mon
ndrian ................................................... 26
Gambar 2.7 Cut With the Kitchen Knife,
Knife, Hannah
Hannah Höch (1889-1978) .................. 27
Gambar 2.8 Red and Blue Chair, Gerr
Gerrit
rritt Rietveld .................................................. 28
Gambar 2.9 Tatlin Tower, Model of the Monument to the Third International .... 28
Gambar 2.10 The Bauhaus ...................................................................................... 29
Gambar 2.11 Eric Gill dan Gill Sans ...................................................................... 29
Gambar 2.12 Harry Beck ........................................................................................ 30
xiii
Gambar 2.13 Sampul buku dari Taschen ................................................................ 30
Gambar 2.14 Sampul buku dari Helvetica .............................................................. 31
Gambar 2.15 Poster karya
y Milton Glaser................................................................ 31
alah
ah É
migré .....................
................................................ 32
Gambar 2.16 Sampul Majal
Majalah
Émigré
....................................................................
Century
.......................................................................................
ent
ntury ...................................................
..................................... 37
Gambar 2.17 15th Ce
Gambar 2.18 Ik
Ikla
lan billboard duaa proveder yang saling bersaing
g ........................... 38
Iklan
Gambar 2.19
2.19
1 Garis yang
yang tercipta
tercipt
ptaa karena
kare
ka
rena
na perbedaan
perrbe
beda
daan
an warna
warna dan ggaris
aris yang
terc
rcipta kkarena
areena perbedaan ja
ar
jjarak
rak ................
............................................. 40
tercipta
.........................................................
Ga
ambar 2.2
20 1.
11.Garis
Garis ho
Ga
ori
rizzontal, 2.Garis vertikal, 3.
33.Garis
Garis mi
Ga
iri
ring
ng / diagona
al, 4.
Gambar
2.20
horizontal,
miring
diagonal,
G
ariis llengkung
engkung / kurva.......................................
..................................... 41
Garis
kurva.......................................................................
Gamb
bar 22.21
.21 11.Bentuk
.Bentuk X, 2.Bentuk >, 3.Bentuk diagonal overlap,
over
erlap, 44.Bentuk
.Ben
Be tuk
Gambar
berjauhan.............................................................................
diagonal berjauhan........................................................
................
........... 42
Ga
Gamb
mbar 22.22
.22 Kombinasi garis kurva ....................................................
............
....
........ 42
2
Gambar
......................................................................
Ga
Gamb
m arr 2.23 Pengulangan garis .............................................................
.................. 443
3
Gambar
.............................................................................
Gamba
ar 2.24 Pencerminan garis ............................................................................. 444
4
Gambar
Gambar
...................................................................................
G
ambaar 2.25 Pancaran garis .............................................................................
....... 44
Gamb
mbar
ar 2.26 Bentuk 2 di
dime
mens
nsii..
............................................
. ......................
.................. 45
Gambar
dimensi...............................................................................
Gambar 2.27 Bentuk 3 dimensi..........
........................................................................ 445
5
dimensi...............................................................................
Ga
Gamb
m ar 2.28 Sistem kerja Desainer Grafis.....................................................
........... 45
45
Gambar
Grafis.............................................................
Ga
Gamb
mbar 22.29
.29
29 Pr
Pros
oses
es pperancangan
eran
er
anca
cang
ngan desain grafis..
...
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.......................
.......... 49
Gambar
Proses
grafis......................................................
Ga
Gamb
mbar 2.30
2.30
30 Keseimbangan
Keseim
imba
bang
ngan simet
etri
ri,, ke
kese
seim
imba
bangan asimetri,
asi
sime
metr
trii, keseimbangan
keseiimbanga
b gan
n
Gambar
simetri,
keseimbangan
ra
radi
dial ..
........................................
..........................
. ................................... 51
radial
..................................................................................................
Gambar 2.31 Irama regular, iramaa rregular
egular dditambah
i ambah efek perspektif ..................... 51
it
perubahan
Gambar 2.32 Irama dengan perub
bahan posisii ......................................................... 52
rotasi................................................................
Gambar 2.33 Irama progresif padaa rotasi.....
............................................................ 52
Gambar 2.34 Skala dan proporsi............................................................................. 53
fokus
Gambar 2.35 Background terang- fok
kus kkurang,
urang, background gelap- fokus
hitam ddan putih
kkuat, kkonflik
flik antara hi
ih .................................................. 54
Gambar 2.36 Gambar kanan terlihat empat objek dalam satu group atau
kesatuan dibanding gambar kiri yang terkesan lepas......................... 54
xiv
Gambar 2.37 Dengan menyusun objek atau foto secara berdekatan, bisa
membentuk kesatuan atau grup.......................................................... 55
Gambar 2.38 Empat
jika
p kotak terpisah
p
j diatur berdekatan bisa membentuk
huruf H semu
u ......................................
................................................ 55
.....................................................................................
Gambar 2.39 Kesatu
uan kotak yang mengarah ke orbs dan
n ke
kkesatuan
satuan garis yang
Kesatuan
me
mengarah
ke orbit ................................................................................
.............................................................................. 55
Gambar 22.40
.40 Kiri kesatuan
.4
kesa
s tu
tuan
an karen
na ke
kes
sama
maan
an warna,
war
arna
na,, kanan kesatuan
n karena
karena
kesamaan
ke
esa
s maan
n bbentuk................................................................................
entuk........................................
............................................. 56
kesamaan
Ga
ambar 2.41
2.4
41 Dengan
Deng
De
n an kon
onsi
sisten pada garis bantu vert
rtic
ical, kitaa ddapat
apat
ap
at membu
uat
Gambar
konsisten
vertical,
membuat
obje
ek rata kiri dan rata kanan.............................
..................................... 56
objek
kanan.............................................................
Gamb
bar 22.42
.42 D
esain menabrak batas............................................
...........
........
............ 57
Gambar
Desain
batas......................................................................
Ga
amb
mbar 2.4
43 Desain berbasis image..................................................
................
........... 58
58
Gambar
2.43
image.......................................................................
Ga
Gamb
mbar 22.44
.44 Desain berbasis type........................................................
............
....
........ 59
9
Gambar
type..........................................................................
Ga
Gamb
m arr 2.45 Desain berbasis type dan image ........................................
.................. 60
6
Gambar
........................................................
Gamba
ar 2.46 Desain berbasis symbol, logo dan logo type...................................... 661
1
Gambar
G
ambaar 2.47 Iklan kreatif pada fasilitas umum ................................................
....... 70
Gambar
......................................................
Gamb
mbar
ar 2.48 Contoh iiklan
klan
kl
an ppada
adaa kendaraan ka
ad
ant
ntor
or.............
. ......................
.................. 71
Gambar
kantor.................................................
Gambar 2.49 Contoh desain pack
kag
agin
ing ...
................................................................. 72
72
packaging
..................................................................
Ga
Gamb
m ar 2.50 Contoh desain opening tune ......................................................
........... 772
2
Gambar
..............................................................
Ga
Gamb
mbar 22.51
.51
51 Co
Cont
ntoh
oh ddesain
esai
es
ainn st
story
y board.................................................................
board..............
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...................
............ 73
Gambar
Contoh
Ga
Gamb
mbar 33.1
.1
1 U
rbban st
stre
reet
et concept
pt..................
......................
......
......................................... 78
Gambar
Urban
street
concept..........................................................................
Gamb
mbarr 33.2
.2
2 Vi
Visual
al process
process ........................
..........................
. ................................... 84
Gambar
..................................................................................
Gambar 3.3 Studi bentuk gereja di Imatra, Alvar Alto ......................................... 87
project
Gambar 3.4 Gambar Mit instant house proje
ect ..................................................... 89
Gambar 3.5 SPAN workshop-Zah
hahadid St
Studio .................................................. 90
workshop-Zahahadid
Gambar 3.6 Plan of the House .............................................................................. 91
Gambar 3.7 Scratch mapping by Zah
hah
aha
adid ......................................................... 93
Zahahadid
Gambar
b 3.8 Scratchh mapping................................................................................. 94
Gambar 3.9 Slow-motion mapping......................................................................... 95
Gambar 3.10 Parasite mapping .............................................................................. 97
Gambar 3.11 Deteritorialisasi ................................................................................ 98
xv
Gambar 3.12 Territorialities ................................................................................... 99
Gambar 3.13 Form to Proggramme Flow .............................................................. 100
Gambar 3.14 Skema ppola ppikir Pemetaan arsitektur............................................... 101
Gambar 4.1 Gambar peta D
IY ...............................
................................................ 103
DIY
..............................................................................
Gambar 4.2 Grafik
k jjumlah
umlah penduduk kota Yogyakarta
Yogyakart
rtaa menurut umur dan
je
jeni
nis kelamin, tahun
un 2002 .......................................
............................ 104
jenis
..................................................................
Gambar 44.3
.3 Lokasi ssite
itte al
alte
t rnattif 1 .........................................................................
..............
...........
.............
.......................................... 108
alternatif
Gamb
bar 4.4 Lo
okasi sit
itee al
lternatif 2 ..............................
............................................. 109
Gambar
Lokasi
site
alternatif
.......................................................................
Ga
ambar 4.5
5 Ga
Gamb
m ar fot
otoo udara site terpilih ................
.................
............................. 109
Gambar
Gambar
foto
..........................................................
G
amb
bar
a 44.6
.6 G
amb
mbar situasi site terpilih................................
...........
........................... 109
Gambar
Gambar
terpilih................................................................
Gamb
bar 44.7
.7 Ga
Gambar denah Tata Guna Lahan..............................
...........
........
............ 110
Gambar
Lahan........................................................
Ga
amb
mbar 4.8
8 Koefisien Dasar Bangunan 60 % ..................................
................
........... 1110
10
Gambar
.......................................................
Ga
Gamb
mbar 44.9
.9 Gambar arah edar matahari ..............................................
............
....
........ 11
1
Gambar
................................................................
111
Ga
Gamb
m arr 4.10 Beberapa solusi bukaan pada jendela................................
.................. 11
1111
Gambar
jendela................................................
Gamba
ar 4.11 Gambar arah saluran drainase .......................................................... 112
Gambar
G
ambaar 4.12 Gambar saluran drainase dan pedestrian ways disekitar si
ite .....
....... 11
113
Gambar
site
...........
Gamb
mbar
ar 4.13 Gambarr vvegetasi
eget
eg
etas
asii di
d sekitar site .........................................................
......................
. ......................
.................. 11
113
Gambar
Gambar 4.14 Gambar arah angin di
dise
sekitaar si
sit
te....................................................... 1113
13
disekitar
site.......................................................
Ga
Gamb
m ar 4.15 Gambar arah sumber keb
bis
i ingan ...............................................
........... 114
Gambar
kebisingan
.......................................................
Ga
Gamb
mbar 4.16
4.16
16 Pe
Pema
manf
nfaa
aata
tann ko
kont
n ur tanah sebagai
sebag
gai ppenghalang
engh
en
ghal
alan
ang
g ke
kebi
bisi
sing
ngaan ...
.......
.......... 114
Gambar
Pemanfaatan
kontur
kebisingan
..............
Ga
Gamb
mbar 44.17
.17
17 P
emanf
nfaa
aata
tann bbarier
arier ssebagai
ebag
eb
agai
ai ppenghalang
enghalang
en
g ke
kebi
bisi
singan .............
............... 114
Gambar
Pemanfaatan
kebisingan
.........................
Gamb
mbarr 44.18
.1
18 Ac
Acoust
stic
ic tile ............................
..........................
. ................................... 115
Gambar
Acoustic
......................................................................................
Gambar 4.19 Gambar kontur tanah
h ......................................................................... 115
tanah.........................................................................
...........................................................................
Gambar 4.20 Gambar ukuran site ..................
.......................................................... 116
Gambar 4.21 Gambar akses jalan m
asuk ke ddalam
alam site .......................................... 117
masuk
Gambar 4.22 Arus lalu lintas yang pa
padat di
dijalan sekitar site.................................. 117
Gambar 4.23 Foto situasi site.................
.................................................................. 118
site..................................................................................
Gambar
Seturan ........................................................... 118
b 4.24 Foto situasi
i
i pertigaan
i
Gambar 4.25 Solusi pertigaan Seturan.................................................................... 118
Gambar 4.26 Situasi kawasan komersial disekitar site ........................................... 119
Gambar 4.27 Situasi selokan Mataram ................................................................... 120
xvi
Gambar 4.28 P
PUSAT APRESIASI DESAIN GRAFIS
DI YOGYAKARTA
TUGAS AKHIR SARJANA STRATA – 1
UNTUK MEMENUHI SEBAGIAN PERSYARATAN YUDISIUM UNTUK MENCAPAI DERAJAT SARJANA TEKNIK
(S-1)
PADA PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
DISUSUN OLEH:
EDO SAPUTRA
NPM: 01.01.10761
PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
2010
KATA PENGANTAR
Puji syukur saya
Yesus
ya panjatkan
panjatkan pada Tuhan
n Ye
Y
sus yang kasih-Nya begitu
berlimpah dan yang
ng telah mencurahkan segala sesuatunya,
sesuatunya
ya,, sehingga penulis dapat
menyelesaikan
satu
dengan
judul
menyelesaika
an tugas akhir strata
ta sat
a u de
deng
gan jud
udul ”Pusat Apresiasi
Apre
resi
s asi Desain Grafis
di Yogyakarta”.
Yogya
yakkarta”. De
Demi
miki
kiaan jug
ga un
untu
uk semua
semu
se
muaa orang
oran
or
ang
g disekitar sa
aya
y yang telah
Demikian
juga
untuk
saya
memberi
semangat
perhatian,
hingga
akhirnya
memb
mberi sema
ang
ngat dan
an motivasi dengan
deng
de
ngan
an ppenuh
enuh perhati
en
tiaan, hing
ngga
g akhirny
nya tercipta
ka
karya
ini de
deng
ngan
an segal
la kkekurangan
ekurangan dan kelebihan ddidalamnya.
idal
id
a amnya..
dengan
segala
Penulis
dorongan
P
enul
en
u is menyadari
menyadari bahwa tanpa bantuan dan doron
ongan da
dari
ri ppihak-pihak
ihak-p
ih
pih
i ak
karena
pada
lain
n maka
mak
aka penulisan
peenulisan tugas akhir ini tidak akan terselesaikan. Oleh
Ole kar
aren
enaa itu pa
ada
d
kese
semp
m ataan ini, penulis secara khusus mengucapkan terima kasih kkepada:
epad
ada:
kesempatan
Tuhan Yesus Kristus atas kasih, berkat dan tuntunan-Nya
11.. Tuhan
2. Bunda Maria yang selalu melindungi dan mengasihiku
waktu,
3. Ir. Lucia Asdra R., M.Phil., Ph.D selaku dosen Pembimbing I atas wak
aktu
u,
pengetahuan, bimbingan dan wawasan yang telah diberikan selama
selaama iini
ni
Putra,
4. Agustus Madyana
Mady
Ma
dyana Pu
P
tra,
tr
a, ST., M.Sc
Sc , selaku
sellak
ku dosen
dos
osen
e Pembimbing
Pembimb
mbiing II atas
ata
tass
selama
waktu, pengetahuan, bimbingan
bimbi
bing
ngan ddan
an wawasan yang telah diberikan se
ela
lama
m
ini
Ketua
Program
Studi
5. Ir. F.
F. Christian
Chr
hris
isti
tian
an JST,
JST
ST,, MSA
MSA , selaku K
etua
et
ua P
rogr
ro
gram
am S
tudi
tu
di Arsitektur,
Arsitek
ektu
tur,
r,
Universitas
pengetahuan
Fakultas Teknik
Tek
ekni
nikk U
niversitaas At
Atma
ma JJaya
aya Yogyakarta,
Yogy
g ak
akar
arta
ta,, atas pengeta
tahu
huan
an dan
wawasan
selama
wa
wawa
wasan yang
yanng telah diberikan
ya
diberrik
i an selam
ma ini
senantiasa
memberi
6. Mama, papa yang senanti
tiasa mem
mberi perhatian, materi, dukungan dan
diberikan
ini.
kesempatan yang diberika
an selama in
ni.
adekku
7. Dodi dan Dion, adek adek
kku
k yang sselalu
elalu memberi dukungan dan doa.
Donna,
8. Orang-orang terkasih Don
onna, Ayu, Desi, Kayla, Kaysa, banyak
maupun
pertolongan baik langsung ma
mau
upun tidak langsung yang telah diberikan
selama ini.
9. Ir. F. Ch. J. Sinar Tanudjaja, MSA. selaku Koordinator pengawas studio,
atas dukungan, pengetahuan dan wawasan yang telah diberikan
10. Semua Dosen Program Studi Arsitektur, Fakultas Teknik Universitas
Atma Jaya Yogyakarta, yang tidak bisa saya sebutkan satu persatu, atas
p g
, waktu,, bimbingan
g dan wawasan yang
y g telah diberikan selama
pengetahuan,
njan
ang kuliah.
saya menempuh jenj
jenjang
11. Semua Karyawan
Kary
ryaawan Fakultas Teknik Universitas
as Atma Jaya Yogyakarta,
aktu, kesabaran da
ak
dan pertolongan yang
y ng telah diberikan
ya
diber
erik
i an selama ini.
atas w
waktu,
12. Rekan–rekan
Rekkan–
Re
n–rekann seperjuangan
sepe
perj
r uanggan sselama
elam
el
ama st
tud
udio
io, atas
attas
a saran, pengalaman,
peeng
n alaman, dan
studio,
hiburann yang ka
kali
lian berikan selama di studi
dio.
kalian
studio.
13. Semua
Sem
mua teman-teman
teman-te
te
tem
man studio kalian adalah
h te
teman–
–te
tema
man
n semasaa kuliah
teman–teman
yang san
yang
ngat berharga, terima kasih atas duku
kungan
n, pe
perh
rhatian dan
sangat
dukungan,
perhatian
pe
pertol
longannya selama ini.
pertolongannya
14.. Teman-temanku
dalam
114
Tem
man-temanku Heru, Edi, Mbendol yang selalu ada
ad
da da
dala
lam
m se
ssetiap
tiap
p
kkesempatan
esempatan dan selalu siap membantu.
secara
langsung
15. Dan
Dan kepada semua pihak yang telah membantu penulis seca
ara la
lang
ngsung
ng
maupun tidak langsung sehingga penulis dapat menyelesaikan
n karya ttulis
uliss
ini dengan baik.
Tugas
Akhir
Penulis menyadari bahwaa T
ugas A
ug
khiir Strata Satu ini jauh dari sempurna.
kh
sempu
purn
rnaa.
penulis berharap semoga karya tulis ini bermanfaat bagi pembaca
Ak
Akhirnya
pemba
bacaa ddan
an
pihak-pihak
membutuhkan
serupa.
pi
piha
hakk-pi
piha
hakk ya
yang
ng m
embu
em
butu
tuhk
hkan informasi serup
upa.
a.
Yogyakarta,9 April 2010
Penulis
( Edo Saputra)
01 01 10761
ABSTRAKSI
Desain grafis adalah suatu bentuk komunikasi visual yang menggunakan teks
dan gambar untuk menyampaikan informasi atau pesan. Seni desain grafis mencaku
mencakup
kemampuan kognitif dan ket
keterampilan
termasuk
dan
eter
erampilan termas
asuk
uk tipografi, pengolahan gambar, da
page layout. Desainerr ggrafis
untuk
rafis menata tampilan hhuruf
uruf
ur
u dan ruang komposisi untu
menciptakan sebu
sebuah
grafis
uah rancangan yang efektif dan ko
komunikatif. Desain graf
melingkupi segala
menjadi
seg
egal
ala bidang yangg membutuhkan penerjemahan
an bahasa verbal menja
perancangann secara visual terhad
terhadap
berbagai
publikasi
a ap tteks
ek
ks da
dan
n ga
gambar pada berb
rbag
agai media publika
guna menyampaikan
masyarakat
mungkin.
men
nyampaikann pesan-pesan
peesa
sann-pesaan kepada
kepa
ke
pada
da m
a ya
as
yara
raka
kat se
seefektif mung
ngkin.
Pusat Ap
wadah
Apresiasi Desain
Deesa
sain
in Grafis
Grafi
fis merupakan
meru
me
rupa
pakan wada
ah ap
aapresiasi
resiasi (m
((memahami,
emaham
menikmati,
menghargai)
grafis
Yogyakarta.
me
i, m
engharga
en
gai)
i) bagi para pecinta desain gr
graf
a is kkhususnya
husu
hu
susn
snya
y di Yo
Yogyakart
Seiring
dengan
semakin
desain
grafis
tumbuh
Seiring de
deng
ngan sem
emakin bertambahnya komunitas desa
sain
i gra
rafi
fiss ya
yang
n tum
umbuh di
Yogyakarta,
maka
menampung
aktivitas
Yogyyak
akar
arta
ta, ma
mak
ka dibutuhkan suatu wadah yang mampu
u men
nam
ampu
pun
ng akt
k ivit
apresiasi
apre
resi
sias
a i paraa pecinta desain grafis.
Semangat
sesuai
Seemangat para desainer untuk dapat menghasilkan suatu karya
k ryaa ya
ka
yang
n ses
su
dengan
kreatif
deng
de
ngan ekspresi bebas sang desainer, dituntut untuk dapat berpikir
berpik
kir secara
sec
ecar
araa krea
a
dalam
dallam menemukan
da
menemukan ide-ide lain dalam mendesain. Karenanya, bangunan
bangun
nan dalam
dala
da
lam
m Pusat
Puss
Pu
Apresiasi
desain
Apresiiasi Desain Grafis mentransformasikan penelusuran ide-ide de
esain yangg bbaru
a
dan kemudian
dalam
keemudian dipetakan dengan metode “visual illustration mapping”
mappiing” ke da
alaa
wujud
w judd fisik bangunan dengan mengolah elemen-elemen arsitektural.
wu
Unsur-unsur
Unsur-unsuur ddalam
alam
l
ddesain
esai
es
a n grafis se
sepertii : shape,
shap
sh
ape, bentuk ((form),
form), tekstur,
fo
tek
eksttu
garis, ruang, ddan
dasarr de
desain
an warna, dipakai
dipa
di
paka
kaii sebagai
s baga
se
gaii pembentuk
pem
emb
bentuk
k prinsip-prinsip
prin
i sip-prinsip
i
des
sa
visual.
v sual. Prinsip-prinsip tersebut, dipadukan
vi
dipa
padu
duk
kan dengan aspek keseimbangan ((balance),
bala
ba
ance
ritme
ritm
ri
tme (rhythm), tekanan (emphasis), proporsi ((proportion)
(proportion) dan kesatuan
kesatu
uan ((unity),
unity
un
untuk
untu
un
t k me
membentuk aspek struktural komposisi yang lebih luas.
vi
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL ........................................................................................... i
N ................................................................................
......................................
............................................ ii
LEMBAR PENGESAHAN
TAA
AN .....................................................
................................. iii
SURAT PERNYATA
PERNYATAAN
....................................................................................
ANTAR.................
........................................................................... iv
KATA PENGA
PENGANTAR
.........................................................................................
K ...........................................................................................................
........................................
.......
....
............
......
......
......
...........
....
......................
................. vi
ABSTRAK
DAFTA
AR ISI
ISI...
...
...............
............................................................................................. vii
DAFTAR
........................................................................................................
DA
AFTAR GAMBAR
GAM
AMBA
BAR ....
.....................................................
...................
....
...................
..... xiii
DAFTAR
...........................................................................................
DAFTAR
AR TABEL
TAB
A EL
L ...............................................................................................
..............................................................................
........
............... xxviii
viii
DAFTAR
DAFT
TAR BAGAN
BAG
GAN ..............................................................................................
.........................................................................
....................
. ..... xi
ix
DAFTAR
xix
BA
AB I
BAB
PENDAHULUAN
I.1.
I.1. Latar
Latar Belakang Eksistensi Proyek ............................................................. 1
I.2. Pemanfaatan Teknologi Komputer Dalam Desain Grafis ......................... 2
..... 2
I. 2.1. Profesi keahlian computer........................................................
computer............................................................
I.3.
dan
Peranan
Grafis
Sebagai
Kebutuhan
I.33. Pengertian
P ngertian da
Pe
an P
eran
er
anan
an Desain Graf
afis
is Se
Seba
baga
gaii Ke
K
butuhan
Masyarakat........................................................................................................... 4
Masyarakat.......................................................................................................
I.3.1. Peranan desain grafis dalam
masyarakat.....................
dallam kebutuhan masyarakat..............
........ 5
I.33.2.
2. Fungsi
Fun
ungs
gsii desain
desa
de
sain
in grafis
gra
rafis dalam kebu
utu
tuha
han
n ma
masy
syar
arak
akat
at ............
.............. 9
I.3.2.
kebutuhan
masyarakat
......................
I.44. Latar B
I.
ellaka
kang
ng P
ermasalaha
han
n ..
..................................................................
. ................................
..
. .................................. 13
I.4.
Belakang
Permasalahan
I.5.
I 5. Rumusan
I.
Rumu
Ru
musa
sann Masalah
Masa
Ma
salah ...................................................................................
.........................................................
. .............................. 16
I.6. Tujuan dan Sasaran............................
Sasaran..................................................................................
....................................................... 16
I. 6.1. Tujuan ...................................
........................................................................................
...................................................... 16
I. 6.2. Sasaran ................................
.......................................................................................
........................................................ 17
I.7. Lingkup Studi ..........................................................................................
........................................................................................... 18
I.7.1. Pembahasan tentang Pu
Pusat
usaat Apresiasi Desain Grafis ................... 18
I.7.2. Pembahasan tentang fasade bangunan ........................................ 18
I.7.3. Pembahasan tentang peruangan bangunan.................................. 19
I.8. Metode Pembahasan ................................................................................ 19
I.9. Diagram Alur Pemikiran ........................................................................ 20
vii
I.10. Sistematika Penulisan ............................................................................ 21
BAB II
TINJAUAN UMUM DESAIN GRAFIS
Grafis............................................................................
II. 1. Sejarah Desain Gra
rafi
fis..................................
. .......................................... 23
.............................................
II. 1.1. Garis
Gari
riss waktu sejarah desain grafis .............
................................. 23
cetak..............................................................
II. 1.2.
1.22. Penemuan
Penemuan mesin
in cetak.......................................
........................ 25
Great
Exhibition,
II 1.3. The Gr
II.
Grea
eatt Exhibi
bitiion
on,, 1851
1 51
18
5 ......................................................
...................
....
. ....................
. .............. 25
Bruant,
1892
.................................
II. 1.4.. Aristide
Aristiide B
ruant, Toulouse-Lautrec, 189
892 ......
.............................. 26
II.
....................................................................
II
I. 1.5.
1.5
.5. Modernisme,
M dern
Mo
nis
ism
me, 1910 ..............................
.................
......................... 26
........................................................................
II. 1.6.
II.
1.6. Dadaisme,
Daddaisme, 1916 ............................................
Da
...........
........
............... 27
III.
I. 1.7.
1.7
.7. De Stijl, 1916 ............................................................................
................................................................
........
........ 277
II.
II
I. 1.8. Constructivism, 1918................................................................
1918.......................................................
..........
..... 28
1919..........................................................................
III.
I. 1.9. Bauhaus, 1919............................................................
............
....
.... 29
2
II. 1.10. Gill Sans, 1928-1930 ..............................................................
............................................................... 29
2
II. 1.11. Harry Beck, 1931.................................................................... 30
.......................................................
II. 1.12. International Style, 1950s .....................................................
... 30
......................................................................
II. 1. 13. Helvetica,
Helv
lvet
etic
icaa, 11951
951 ...................
95
...................................................... 311
II. 1. 14. Psychedelia and
d Po
Pop Ar
Art,
t, 11960s
960s ............................................ 31
3
1984..........................................................................
II. 1. 15. Emigre, 1984......................................................................
....... 32
2
Tilas
Desain
Grafis
Indonesia.................................................
II Napak
II.2.
Napa
Na
pakk T
ilas
il
as De
Desa
sain
in G
r fis di Indonesia..
ra
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...................
....... 32
Indonesia
tahun
1970-an...................................
II 2.1.
II.
2.1.
1 Desain
Desa
De
sain
in grafis
grafis In
Indo
done
nesi
siaa ta
tahu
hun 1970
70--an
an...................................... 32
menjelang
berdirinya
II 2.2.
II.
2 2. Jakarta
2.
Jaaka
karta Tahun 1980 men
nje
jelang berdi
diri
rinyaa IP
IPGI
GI ((Ikatan
Ikat
Ik
atan
Indonesia)
Perancang Grafis Indones
sia) ................................................................ 34
Grafis..........................................................................................
II.3. Desain Grafis.....................................
...................................................... 37
..........................................................................
II. 3.1. Definisi desain ...................
........................................................ 37
II. 3.2. Definisi desain grafis
graffis
i ................................................................ 38
.................................................................
II.4. Perkembangan Desain Grafis ....
.............................................................. 39
II. 4.1. Asal mula desain grafis............................................................. 39
II. 4.2. Esensi Desain Grafis................................................................. 40
II. 4.3. Makna dan kesan garis.............................................................. 41
II. 4.4. Pengolahan garis ....................................................................... 43
viii
II.5. Bentuk dan Transformasinya ................................................................. 44
II.6. Proses Kreatif Desainer Grafis............................................................... 45
p
g desain ggrafis........................................................... 46
II.7. Proses perancangan
Grafis ............................
............................................ 49
II.8. Komponen Desain Gr
.......................................................................
Bas
asis
is Karya Desain Grafis ......................................................
....................................................... 57
II.9. Analisis Basis
II. 9.1
1. D
esain berbasiss imag
ge ..............................................................
............................................................... 58
9.1.
Desain
image
II 9.2. Desain
Desaain berbasis
ber
erbasis type
type .................................................................
.............
...........
.............
...................................... 59
II.
in berbasis
berbbasis image
imag
ge dan type............
......................................... 60
II. 9.3.. Desain
type................................................
.4. De
.4
D
sain berbasis
berbbasis symbol, logo dan logotype
logo
lo
gotype .............................
........
........................ 61
II.. 99.4.
Desain
II.110.. Peran
Pera
Pe
r n De
esainer dan Fungsi Grafis............................
...........
........
............... 62
II.10.
Desainer
Grafis........................................................
II. 10
0.1. Peran desainer grafis..................................................
..........
. ..... 62
2
II.
10.1.
grafis...............................................................
II.
III. 10.2. Etika profesi............................................................................
profesi...................................................................
..........
..... 63
II.
II. 10.3. Analisa Graphic Design Artist................................................
Artist..............................................
....
.... 65
6
II.11.
........................................................................................
II.111. Fungsi Grafis ............................................................................
............. 69
6
II.12.
II.122. Pusat Apresiasi Desain Grafis .............................................................. 73
II. 12.1. Batasan pengertian Pusat Apresiasi Desain Grafis ...............
.................
... 73
II. 12.2. Fungsi
Desain
Grafis.....................................
Fung
ngsi
si Pusat
Pus
usat
at Apresiasi
Apr
p esiasi Desai
ain
n Gr
Graf
afis
is....
. ......................
............. 74
4
II. 12.3. Tujuan dan Sasar
Sasaran.................................................................
aran
an................................................................... 75
II. 12.4. Manfaat dan skala pela
pelayanan..................................................
l yanan..............................................
....... 76
II.
Grafis
..................................
II 12.5.
12.5
12
.5.. Fasilitas
Fasi
Fa
sili
lita
tass Pusat
Pusa
Pu
s t Apresiasi Desain
in G
rafi
ra
fiss ..
....
....
....
....
....
....
.......................
..... 77
II.
alur
karakter
kegiatan
................................
II 12.6.
12.6.
6 Pelaku,
Pela
Pe
laku
ku, jenis,
je
alu
lurr dan
dan ka
kara
rakt
kter keg
gia
iata
tan
n ...........................
....... 78
II.13.
dan
II.1
II
. 3. Pendekatan
Pend
Pe
ndek
ekatan
an kebutuhan
kebutuhan d
a besaran
an
n rruang............................................
uang...............
. ............................... 93
II. 13.1. Kebutuhan ruang.....................................................................
ruang
g ..................................................................... 93
II. 13.2. Besaran ruang ....................
.........................................................................
...................................................... 96
BAB III
VISUAL ILLUSTRATION
ILLUSTRAT
TION
N MAPPING
MAPPING”
III.1. Menuju Alam Berpikir Kreatif
if Manusia...............................................
Manusia............................................... 103
III. 1.1. Science to creativity................................................................ 106
III. 1.2. Visual to creativity.................................................................. 109
III. 1.3. Imagination to creativity ........................................................ 110
III. 1.4. Drawing to creativity.............................................................. 112
ix
III.2. Architectural Mapping (Pemetaan Arsitektur) ..................................... 113
III. 2.1. Architectural mapping method (metoda pemetaan arsitektur) 115
p g
III. 2.2. Form to programme
................................................................ 118
III. 2.3. Deterritiria
iali
lisation ..................................................................
................................................................... 123
Deterritirialisation
III. 2.4. Terr
rrit
itorialities .........................................................................
.......................................................................... 124
Territorialities
III. 2.5.
2.5
.5. Kesimpulan proses
pro
roses desain Architectural Mapping
Mapp
pping ................. 126
III.3.
3. Visual Illustration
Illlus
u tr
trat
atio
i n Mapping
Mapp
Ma
ppin
ing
g .............................................................
............................
...................................... 126
III. 3.1
.1. Blen
ndi
ding menthod creativity th
hinki
king
n and
nd architect
ctural
3.1.
Blending
thinking
architectural
ma
mapp
ppin
ingg ..........
..................................................................
.......................... 126
mapping
................................................................................................
BAB IV
IV
TINJAUAN DAN PENDEKATAN LOKASI
TINJAUAN
........................
IV.1.. Yogyakarta Sebagai Pusat Apresiasi Desain Grafis .......
........
..........
..... 128
8
geografis........................................................................
IIV.
V. 1.1. Letak geografis..........................................................
............
....
.... 128
IV. 1.2. Klimatologi .............................................................................
.............................................................................. 1299
IV. 1.3. Kondisi non-fisik..................................................................... 130
130
...........
IIV.2.
V.2. Lokasi Tapak Pusat Apresiasi Desain Grafis di Yogyakarta .........
... 131
tapak..........................................................
IV. 2.1. Kriteria
Kritter
eria
ia ppemilihan
emil
em
ilih
ihan tapak.......
...................................................... 131
31
IV. 2.2. Alternatif tapak........................................................................
tapak
k........................................................................... 1132
32
IV. 2.3. Potensi alternatif tapakk ............................................................
........................................................
....... 133
33
terpilih................................................................
IV 2.4.
IV.
2.4. Lokasi
Loka
Lo
kasi
si ttapak
apak
ap
ak terpilih................
...
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.......................
..... 1135
35
IV.3.
Lokasi
Pemanfaat
Potensi
Tapak
Terpilih....
IV.3
3. Konsep
Konsep
p Penataan
Pen
enat
ataan Loka
kasi
si ddan
an P
emanfaatt P
em
oten
ot
ensii T
apak
kT
erpili
lih
h ..... 144
BAB V
ANALISIS “VISUAL
“VISUA
AL ILLUSTRATION
ILLUS
STR
T ATION MAPPING” KE DALAM
ARSITEKTURAL
WUJUD ARSITEK
KTURAL
.........................................................................................
V.1. Permasalahan ......................
.................................................................... 150
V. 1.1. Landasan pendekatan
n pe
perencanaan........................................... 150
V.2.
Proses K
Kreatif
Desainer
Grafis
Visuall Ill
Illustration
V
2 Tranformasi
T f
iP
if D
i
G
fi ddan V
Mapping Kedalam Bentuk dan Ruang Arsitektural....................................... 152
V.3. Wujud Ruang Pusat Apresiasi Desain Grafis ........................................ 153
V. 3.1. Analisa wujud ruang Pusat Apresiasi Desain Grafis ................ 154
x
V.4. Analisa Karakteristik Garis dan Titik dengan Metoda “Visual
Illustration Mapping” .................................................................................... 155
q
V. 4.1. The scratch technique...............................................................
155
V. 4.2. See differently
differen
entl
tly ................................
............................................ 159
...........................................................................
V. 4.3. Dete
terrritorialitations .................................
................................. 160
Deterritorialitations
.................................................................
V.5. Analis
sa T
ata Ruang Dal
lam Pusat Apresiasi Desain Gr
raf
afis ................... 162
Analisa
Tata
Dalam
Grafis
V. 5.1. Kual
alitas
as dan
dan
a Skala
Skaala R
uang
ua
ng....
...........
.............
...................................... 162
Kualitas
Ruang.........................................................
V.6.
6. Psikolog
ogi Warna
Warn
rnaa Dalam
D lam Arsitektur ........................................................
Da
....................
......................................... 164
Psikologi
V
.7. Analisa
Annal
alis
isaa Karakter
Karakteer Ruang
Ruang Dalam .......................
..................
........................ 167
V.7.
.............................................................
V. 7.
77.1.
1. Fa
Fasilitas informasi dan pelayanan jasa .........
................................ 167
.....................................
V
7.2
.2. Fasilitas kreativitas ...................................................................
................................................................
. ..... 16
69
V.. 7.2.
169
V. 7.3. Fasilitas sosial...........................................................................
sosial..........................................................................
....... 170
0
V.. 7.4. Fasilitas hiburan........................................................................
V
hiburan......................................................................
....
.... 171
BAB VII
KONSEP “VISUAL ILLUSTRATION MAPPING” KE
E DALAM
M
WUJUD ARSITEKTURAL
Konsep
Desain....................................................................
VI.1. Penekanan
Peneka
kana
nann Ko
Kons
nsep
ep D
esai
ain
n.......................
...................
....
.............................. 17
173
3
...................................................................................
VI.2. Tata Ruang Luar ....................
. ................................................................. 17
173
3
.....................................................................................
VI. 2.1. Zoning ............................................................................
........... 176
17
Zoning
VI 2.
VI.
2.2.
2. Zo
Zoni
ning
ng Si
Site
te ..............................................................................
.............
............................................................
............. 1176
76
VI.3.
Konsep
Sistem
VI
.3.
3. Pendekatan
Pendek
ekat
atan
an ddan
an
nK
onse
on
sep
p Sist
stem
em Pendukung
Pendu
uku
kung
ng Bangunan........................
Bangu
guna
nan
n ........................... 177
3.1.
konsep
struktur.....................................................
VI. 3.
VI.
3.1
1. Pendekatan
Pendekatan konse
ep struktu
tur................................
....
....
................... 177
.......................................................................
VI. 3.2. Konsep strukturr ..................
...................................................... 177
konsep
VI. 3.3. Pendekatan kons
sep utilitas ...................................................... 178
utilitas.........................................................................
VI. 3.4. Konsep utilitas.....
...................................................................... 183
Akustik.................................................................
VI.4. Pendekatan Konsep Akustik
k .................................................................. 184
VI. 4.1. Konsep akustik ........................................................................ 184
VI.5. Pendekatan Konsep Pengkondisian Udara ........................................... 185
VI. 5.1. Konsep pengkondisian udara .................................................. 186
VI.6. Pendekatan Konsep Pencahayaan......................................................... 188
xi
VI. 6.1. Konsep pencahayaan ............................................................... 188
DAFTAR PUSTAKA .......................................................................................... xx
LAMPIRAN.......................
...
........................................
. .......................................... xxi
.........................................................................................................
xii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1.1 MILO,, Nestle Indonesia ..................................................................... 1
Gambar 1.2 Contoh web ddesign
esig
es
ign ..............................
................................................ 3
.............................................................................
.......................................
Gambar 1.3 Animasi
Animas
asii workflow dan character modeling ....
..................................... 4
Gambar 1.4 Ikl
klaan kreatif karenaa penamp
pilan gambar pada saa
at siang hari dan
Iklan
penampilan
saat
malam ha
menarik
.......................................
hhari
ri bberbeda
e bedaa ddan
er
an m
enar
en
arik
ik pperhatian
errha
hati
t an
an....................
.................... 5
Gamb
bar 1.5 Sta
an pame
mera
ran distro di JEC,, dealer sepeda
da motor
or Yamaha,
a Apple
Gambar
Stan
pameran
store
stor
st
oree ...................................................................................................
...........................................................
..................
....
......................... 6
Gamb
bar
a 11.6
.6 Ram
mbu
bu-rambu lalu lintas dan penanda rumah
h ma
m
kan
n Mc
Mc’D
’Donald
d....
.... 6
Gambar
Rambu-rambu
makan
Mc’Donald
Gamb
mbar
ar 11.7
.7 S
eragam karyawan PT Pertamina .............................
. ........
........
............ 6
Gambar
Seragam
.....................................................
Gaamb
mbar 1.8
8 Desain produk parfum dan brosur skema tilang ..........
................
.......... 7
Gambar
...............................
Gambar
Gamb
Ga
mbar 11.9
.9 Brosur Starbucks museum campaign ................................................
..........................................
........... 7
Gambar
Gamb
Ga
m arr 1.10 Balon sebagai sarana iklan ................................................................ 7
Gambar
Gambaar 1.11 Contoh kartu nama, letterhead, amplop ............................................ 8
Gambar
Gambaar 1.12 Iklan kampanye presiden dengan kendaraan dan Iklan
menggunakan
media
bus....................................................................
mengggun
unak
akan
an m
edia
ed
i bus............
......................
. .....................................
.. 8
Gambar 1.13 Contoh karya peta lo
lokasi
...................................................................
loka
kasi
s .....
................................................................
.... 8
Gambar
Gamb
Ga
m ar 1.14 Desain cover buku, cd dan kemasan .................................................
................................................... 9
Gambar
Teknik
cetak
...........................................................
Gamb
Ga
mbar 22.1
.1
1 T
ekni
ek
nikk ce
ceta
takk ba
batu
tu ((lithografi)
lithografi) ......
....
.................
....
....
....
....
....
...................
................ 23
Gambar
letter
Gamb
Ga
mbar 2.2
2 Black
Bl k le
lett
tter
er scriptt ..............................................................................
.............
..................................
. ....
. ...................................... 24
Gambar
..........................................................................
Gamb
mbar 22.3
.3
3 JJohannes
ohan
oh
nne
nes Gutenberg
g ................
.........................
........................
.............. 25
Gambar 2.4 Ilustrasi Crystal Palace
Buku
Palacce dan Buk
uku optik dari Great Exhibition .......... 25
Gambar 2.5 Poster Aristide Brua
Bruant
........................................................................
ant ...............
.......................................................... 26
Gambar 2.6 Composition No. 10, Piet
P et Mondrian
Pi
Mon
ndrian ................................................... 26
Gambar 2.7 Cut With the Kitchen Knife,
Knife, Hannah
Hannah Höch (1889-1978) .................. 27
Gambar 2.8 Red and Blue Chair, Gerr
Gerrit
rritt Rietveld .................................................. 28
Gambar 2.9 Tatlin Tower, Model of the Monument to the Third International .... 28
Gambar 2.10 The Bauhaus ...................................................................................... 29
Gambar 2.11 Eric Gill dan Gill Sans ...................................................................... 29
Gambar 2.12 Harry Beck ........................................................................................ 30
xiii
Gambar 2.13 Sampul buku dari Taschen ................................................................ 30
Gambar 2.14 Sampul buku dari Helvetica .............................................................. 31
Gambar 2.15 Poster karya
y Milton Glaser................................................................ 31
alah
ah É
migré .....................
................................................ 32
Gambar 2.16 Sampul Majal
Majalah
Émigré
....................................................................
Century
.......................................................................................
ent
ntury ...................................................
..................................... 37
Gambar 2.17 15th Ce
Gambar 2.18 Ik
Ikla
lan billboard duaa proveder yang saling bersaing
g ........................... 38
Iklan
Gambar 2.19
2.19
1 Garis yang
yang tercipta
tercipt
ptaa karena
kare
ka
rena
na perbedaan
perrbe
beda
daan
an warna
warna dan ggaris
aris yang
terc
rcipta kkarena
areena perbedaan ja
ar
jjarak
rak ................
............................................. 40
tercipta
.........................................................
Ga
ambar 2.2
20 1.
11.Garis
Garis ho
Ga
ori
rizzontal, 2.Garis vertikal, 3.
33.Garis
Garis mi
Ga
iri
ring
ng / diagona
al, 4.
Gambar
2.20
horizontal,
miring
diagonal,
G
ariis llengkung
engkung / kurva.......................................
..................................... 41
Garis
kurva.......................................................................
Gamb
bar 22.21
.21 11.Bentuk
.Bentuk X, 2.Bentuk >, 3.Bentuk diagonal overlap,
over
erlap, 44.Bentuk
.Ben
Be tuk
Gambar
berjauhan.............................................................................
diagonal berjauhan........................................................
................
........... 42
Ga
Gamb
mbar 22.22
.22 Kombinasi garis kurva ....................................................
............
....
........ 42
2
Gambar
......................................................................
Ga
Gamb
m arr 2.23 Pengulangan garis .............................................................
.................. 443
3
Gambar
.............................................................................
Gamba
ar 2.24 Pencerminan garis ............................................................................. 444
4
Gambar
Gambar
...................................................................................
G
ambaar 2.25 Pancaran garis .............................................................................
....... 44
Gamb
mbar
ar 2.26 Bentuk 2 di
dime
mens
nsii..
............................................
. ......................
.................. 45
Gambar
dimensi...............................................................................
Gambar 2.27 Bentuk 3 dimensi..........
........................................................................ 445
5
dimensi...............................................................................
Ga
Gamb
m ar 2.28 Sistem kerja Desainer Grafis.....................................................
........... 45
45
Gambar
Grafis.............................................................
Ga
Gamb
mbar 22.29
.29
29 Pr
Pros
oses
es pperancangan
eran
er
anca
cang
ngan desain grafis..
...
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.......................
.......... 49
Gambar
Proses
grafis......................................................
Ga
Gamb
mbar 2.30
2.30
30 Keseimbangan
Keseim
imba
bang
ngan simet
etri
ri,, ke
kese
seim
imba
bangan asimetri,
asi
sime
metr
trii, keseimbangan
keseiimbanga
b gan
n
Gambar
simetri,
keseimbangan
ra
radi
dial ..
........................................
..........................
. ................................... 51
radial
..................................................................................................
Gambar 2.31 Irama regular, iramaa rregular
egular dditambah
i ambah efek perspektif ..................... 51
it
perubahan
Gambar 2.32 Irama dengan perub
bahan posisii ......................................................... 52
rotasi................................................................
Gambar 2.33 Irama progresif padaa rotasi.....
............................................................ 52
Gambar 2.34 Skala dan proporsi............................................................................. 53
fokus
Gambar 2.35 Background terang- fok
kus kkurang,
urang, background gelap- fokus
hitam ddan putih
kkuat, kkonflik
flik antara hi
ih .................................................. 54
Gambar 2.36 Gambar kanan terlihat empat objek dalam satu group atau
kesatuan dibanding gambar kiri yang terkesan lepas......................... 54
xiv
Gambar 2.37 Dengan menyusun objek atau foto secara berdekatan, bisa
membentuk kesatuan atau grup.......................................................... 55
Gambar 2.38 Empat
jika
p kotak terpisah
p
j diatur berdekatan bisa membentuk
huruf H semu
u ......................................
................................................ 55
.....................................................................................
Gambar 2.39 Kesatu
uan kotak yang mengarah ke orbs dan
n ke
kkesatuan
satuan garis yang
Kesatuan
me
mengarah
ke orbit ................................................................................
.............................................................................. 55
Gambar 22.40
.40 Kiri kesatuan
.4
kesa
s tu
tuan
an karen
na ke
kes
sama
maan
an warna,
war
arna
na,, kanan kesatuan
n karena
karena
kesamaan
ke
esa
s maan
n bbentuk................................................................................
entuk........................................
............................................. 56
kesamaan
Ga
ambar 2.41
2.4
41 Dengan
Deng
De
n an kon
onsi
sisten pada garis bantu vert
rtic
ical, kitaa ddapat
apat
ap
at membu
uat
Gambar
konsisten
vertical,
membuat
obje
ek rata kiri dan rata kanan.............................
..................................... 56
objek
kanan.............................................................
Gamb
bar 22.42
.42 D
esain menabrak batas............................................
...........
........
............ 57
Gambar
Desain
batas......................................................................
Ga
amb
mbar 2.4
43 Desain berbasis image..................................................
................
........... 58
58
Gambar
2.43
image.......................................................................
Ga
Gamb
mbar 22.44
.44 Desain berbasis type........................................................
............
....
........ 59
9
Gambar
type..........................................................................
Ga
Gamb
m arr 2.45 Desain berbasis type dan image ........................................
.................. 60
6
Gambar
........................................................
Gamba
ar 2.46 Desain berbasis symbol, logo dan logo type...................................... 661
1
Gambar
G
ambaar 2.47 Iklan kreatif pada fasilitas umum ................................................
....... 70
Gambar
......................................................
Gamb
mbar
ar 2.48 Contoh iiklan
klan
kl
an ppada
adaa kendaraan ka
ad
ant
ntor
or.............
. ......................
.................. 71
Gambar
kantor.................................................
Gambar 2.49 Contoh desain pack
kag
agin
ing ...
................................................................. 72
72
packaging
..................................................................
Ga
Gamb
m ar 2.50 Contoh desain opening tune ......................................................
........... 772
2
Gambar
..............................................................
Ga
Gamb
mbar 22.51
.51
51 Co
Cont
ntoh
oh ddesain
esai
es
ainn st
story
y board.................................................................
board..............
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
...................
............ 73
Gambar
Contoh
Ga
Gamb
mbar 33.1
.1
1 U
rbban st
stre
reet
et concept
pt..................
......................
......
......................................... 78
Gambar
Urban
street
concept..........................................................................
Gamb
mbarr 33.2
.2
2 Vi
Visual
al process
process ........................
..........................
. ................................... 84
Gambar
..................................................................................
Gambar 3.3 Studi bentuk gereja di Imatra, Alvar Alto ......................................... 87
project
Gambar 3.4 Gambar Mit instant house proje
ect ..................................................... 89
Gambar 3.5 SPAN workshop-Zah
hahadid St
Studio .................................................. 90
workshop-Zahahadid
Gambar 3.6 Plan of the House .............................................................................. 91
Gambar 3.7 Scratch mapping by Zah
hah
aha
adid ......................................................... 93
Zahahadid
Gambar
b 3.8 Scratchh mapping................................................................................. 94
Gambar 3.9 Slow-motion mapping......................................................................... 95
Gambar 3.10 Parasite mapping .............................................................................. 97
Gambar 3.11 Deteritorialisasi ................................................................................ 98
xv
Gambar 3.12 Territorialities ................................................................................... 99
Gambar 3.13 Form to Proggramme Flow .............................................................. 100
Gambar 3.14 Skema ppola ppikir Pemetaan arsitektur............................................... 101
Gambar 4.1 Gambar peta D
IY ...............................
................................................ 103
DIY
..............................................................................
Gambar 4.2 Grafik
k jjumlah
umlah penduduk kota Yogyakarta
Yogyakart
rtaa menurut umur dan
je
jeni
nis kelamin, tahun
un 2002 .......................................
............................ 104
jenis
..................................................................
Gambar 44.3
.3 Lokasi ssite
itte al
alte
t rnattif 1 .........................................................................
..............
...........
.............
.......................................... 108
alternatif
Gamb
bar 4.4 Lo
okasi sit
itee al
lternatif 2 ..............................
............................................. 109
Gambar
Lokasi
site
alternatif
.......................................................................
Ga
ambar 4.5
5 Ga
Gamb
m ar fot
otoo udara site terpilih ................
.................
............................. 109
Gambar
Gambar
foto
..........................................................
G
amb
bar
a 44.6
.6 G
amb
mbar situasi site terpilih................................
...........
........................... 109
Gambar
Gambar
terpilih................................................................
Gamb
bar 44.7
.7 Ga
Gambar denah Tata Guna Lahan..............................
...........
........
............ 110
Gambar
Lahan........................................................
Ga
amb
mbar 4.8
8 Koefisien Dasar Bangunan 60 % ..................................
................
........... 1110
10
Gambar
.......................................................
Ga
Gamb
mbar 44.9
.9 Gambar arah edar matahari ..............................................
............
....
........ 11
1
Gambar
................................................................
111
Ga
Gamb
m arr 4.10 Beberapa solusi bukaan pada jendela................................
.................. 11
1111
Gambar
jendela................................................
Gamba
ar 4.11 Gambar arah saluran drainase .......................................................... 112
Gambar
G
ambaar 4.12 Gambar saluran drainase dan pedestrian ways disekitar si
ite .....
....... 11
113
Gambar
site
...........
Gamb
mbar
ar 4.13 Gambarr vvegetasi
eget
eg
etas
asii di
d sekitar site .........................................................
......................
. ......................
.................. 11
113
Gambar
Gambar 4.14 Gambar arah angin di
dise
sekitaar si
sit
te....................................................... 1113
13
disekitar
site.......................................................
Ga
Gamb
m ar 4.15 Gambar arah sumber keb
bis
i ingan ...............................................
........... 114
Gambar
kebisingan
.......................................................
Ga
Gamb
mbar 4.16
4.16
16 Pe
Pema
manf
nfaa
aata
tann ko
kont
n ur tanah sebagai
sebag
gai ppenghalang
engh
en
ghal
alan
ang
g ke
kebi
bisi
sing
ngaan ...
.......
.......... 114
Gambar
Pemanfaatan
kontur
kebisingan
..............
Ga
Gamb
mbar 44.17
.17
17 P
emanf
nfaa
aata
tann bbarier
arier ssebagai
ebag
eb
agai
ai ppenghalang
enghalang
en
g ke
kebi
bisi
singan .............
............... 114
Gambar
Pemanfaatan
kebisingan
.........................
Gamb
mbarr 44.18
.1
18 Ac
Acoust
stic
ic tile ............................
..........................
. ................................... 115
Gambar
Acoustic
......................................................................................
Gambar 4.19 Gambar kontur tanah
h ......................................................................... 115
tanah.........................................................................
...........................................................................
Gambar 4.20 Gambar ukuran site ..................
.......................................................... 116
Gambar 4.21 Gambar akses jalan m
asuk ke ddalam
alam site .......................................... 117
masuk
Gambar 4.22 Arus lalu lintas yang pa
padat di
dijalan sekitar site.................................. 117
Gambar 4.23 Foto situasi site.................
.................................................................. 118
site..................................................................................
Gambar
Seturan ........................................................... 118
b 4.24 Foto situasi
i
i pertigaan
i
Gambar 4.25 Solusi pertigaan Seturan.................................................................... 118
Gambar 4.26 Situasi kawasan komersial disekitar site ........................................... 119
Gambar 4.27 Situasi selokan Mataram ................................................................... 120
xvi
Gambar 4.28 P