Pengaruh Perbedaan Ukuran Mata Jaring Lowang terhadap Hasil Tangkapan di Perairan Cirebon Jawa Barat

OIek
TANTI SUBERTI
C 23.1563

FAKULTAS PEREKANWRI

INSTITUT PERTAMIAN BOGOR
"1991

PENGARUH PERBEDAAN UKUHAN HATA J A R I N G LOWANG
TERHADAP H A S I L TANGKAPAN

DI PERAIRAN CIRERDN JAWA RARAT

SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u syarat u n t u k m e m p e r o l e h g e l a r sarjana
dalam bidang k e a h l i a n Pemanfaatan Sumberdaya P e r i k a n a n
pada Fakultas Perikanan I n s t i t u t Pertanian Rogor

Oleh
TANTI SURERTI

C 23 1563

Diketahui

:

Disetujui

:

Komisi Pembimbing

Ir.

~ a m b a h Murdiyanto
Ketua

12 J a n u a r i 1991

Tanggal Lulus


Anggota

R INGKASAN

TANTI SUBERTI ( C 23.1563).

PENGARUH PERREDAAN

UKURAN MATA

JARING LOWANG TERHADAP HASIL TANGKAPAN DI PERAIRAN

GIREFON

(DI BAWAH BIMRINGAN DR. IR. RAMRANG MURDIYANTO

JAWA RARAT.

DAN IR. RONNY IRAWAN WAHJU)

Penelitian

ini

dilakukan

d i

daerah

H e r t a s i n g a IKecamatan C i r e b o n U t a r a .
pada

Mei

hulan

rarnpai

DES~


Hondet,

selarna d i i a b u l a n y a i t u

dengan

bulan

-1940.
.

Juli

Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk rnengetahui pengaruh
perbedaan

ukuran

mata


jaring

terhadap

jaring

lowang serta rnengetahui kitrva

lowang

'erhadap

hasil

haril

tangkapan

~elei.:.t.ivitas jarirlg


tangkapan ikan

Rawal

Putih

yang

d i h a r a p k ~ a nd a p a t m e n i n g k a t k a n e f e k t i f i t a s d a n p r o d u k t i v i t a s
lowang a i p e r a i r a n Hondet.

;aring

Rancangan
Lengkap.

yang

digunakan


adalah

5

inci

perlakuan.
jaring
icm),

masing-marina

y~itrr 4 inci,

sebanyah,:.

Perbedaan
jumlah


trlp

Farameter yang diukur adalah

g i r t h ( c m ) dan b e r a t
ukuran

rebagai

pengoperasian
fork

length

i q r ) i k a n Bawal F ' u t i h .

rnata

jaring


lowana

h a s i l tangkapan total.

berpengaruh

Perincian

tangkapan t o t a l d a r i yang t e r t i n g g i h i n g g a t e r e n d a h
pada m a t a j a r i n a ukuran

4,.., c i n c i

piece

2

Sebagai ulangannya a d a l a h

lawang.


terhadap

Hcak

Dengan menggunakan l a r i n g lowanb r e b a n y a k b p i e c e

y a n g b e ] - b e d a i i k u r a n mata j a r i n g n y a ,
dan

Rancangan

4,s i n c i ,

hasi.1.
adalah

5 i n c i dan 4 i n c i masing-

masing b e r t u r u t - t u r - u t

Perbfdaan
ter-haoap

a d a l a h 42,s

ukuran

:um?ah

mata

hasil

kg,

.23,7

jaring

k g dan 19,2

lowang

tangkapan

ikan

kg.

berpengaruh
Bawal

Putih.

P e t - i n c i a n h a r i l t a n g k a p a n t o t a l i k a n Xawal P u t i h d a r i
tertingqi
inci,

4,s

h i n g g a t e r e n d a h a d a l a h pada m a t a

jaring

': i n c i dan 4 i n c i

ber.t~!ri.tt-turut

a a a l a h 2$,9

kg,

fork

:.!kura-

mata

: : . i . . ~ ~ r ~ mata
n
v4urzc

masing-masing

l e n g t h i k a n Hawal P u t i h y a n g
j a r i n g 4 i n c i adalah

jaring

4,s

uku-an

mats

zkura-

mata

laring

tertangkap
- 19,s

1 4 em

i n c i a d a l a h 1 5 cm

m a t a i a r i n g 5 i n c i a d a l a h 1 7 cm

girth

-

-

24

21

4,s

i n c i a d a l a h 18 cm

5 i n c i a d a l a h 2 2 cm

-

-

3 4 em.

em,

cm,

cm.

j a r i n g 4 i n c i a d a l a h 17,5 cm

:~ikurs.r, m s t a j a r i n a

ukuran

k g dan 14,2 kg.

20,9

Sebarsn
pada

yang

dan

Sebaran

-

52

26

cm,

cm

dan

Sedanglcan

s e h a r s n b e r a t pada u k u r a n m a t a j a r i n g

4 i n c i adalah

-

i n c i a d a l a h 13i:l g r

-

5 i n c i a d a l a h 17r:I g r

-

334> g r

520

pada cikuran m a t a i a r i n g 4 , s

gi- dap p a d s i i l - u r a n mat.a j a r i n g

110 g r

550 gr-.
Ssril

tangkapan

memberikan
.-bc+ih
. .
.. :,ang
-

19.54

bsrat

haril

pada

u k u r a n mata

tangkapan t e r b e r a r .

tft-banyak.

F'utih.

Ukuran

y a i t c t pada s e l a n g f o r k

161 r

- 21b g r .

rfePrli

4,s
ikan

inci
Rawal

l e n g t h 17,55

r m 3 s e l a n g g i r t h 2 3 , 5 5 cm - 2 4 - 5 4 em

em

dan

selang

Ha1 i n i m e n u n i ~ t k k a n bahwa

jaring

4 ? 5 i n c i d i daerah

Rondet

luwanq denoe,n u k i t r a n m a t a j a r i n g
ieblh

jaring

dan p r n d u k t i f

untuk

menangkap

ikan

Eiawal

Persamaan

kurva

u k u r a n mata j a r i n g

selektiultas

untuk

adalah sebaqal b e r l k u t

masing-masing

:

Untuk j a r i n g

lowang u k u r a n mats j a r i n g 4 l n c i

Untuk jarring

l o w a n g ~ t k u r a nm a t a ~ a r i n g4 - 5 i n c i

(

P(4,5)

=

exp

(

L

:

- 19,43)2

-

)

4,08

Untuk j a r i n g

l o w a n g u k u r a n mata l a r l n g 5 i n c i

(

P ( ~ , ~ =
)

exp

(

-

2

L - 21,59)
4,08

1

:

:

KATA P E N G A N T A R

Puj i

syui:.ur

penulls paniatkan kehadirat

A1lah

swt,

s e h i n g g a oenul3.s d a p a t menyeleraikan s k r i p s i i n i .
Skripsi
niemperoleh

ini
geiar-

Fernanfaatan

merupakan

salah

s a t - ~ a n ad a l c i i l

satu

biclang

Sumbet-daya P e r i k a n a n p a d a

syarat
keahlian

Fakultas

untctk
Juritsan

Perikanan

I r z.tl.tut P e r t a q i a n Rogor.

Pads
kznada
1.

k f s e m p a t a ~l n i p e n u l i s

Dr.

Eapai

Ir.

Rcmbsng N i , . r d i y a n ' t n d a n

h a p a ? ?la?.ri~:r!,I ' l a r d l i . o ,

b:osim d k k

sebaqai nelayan

yang

selama p e n e l i t i a n .

Sdr.

t e i a h banyak: m e m b a n t u p e n u l i s selama p e n e i i t i a n .

Tukrvono

3..
, e 1 - ,,;,ii:an

5.

memberikan

b a p a k Machfurd cek:eiuat-ga s e b a g a i K e p a l a D e s a M e r t a s i n g a

.?.d- n g
4.

Rnnny

-5.

menyertai penu:is

-.

Bapak I r .

s f h a g a l dosen pembimbina yang t e l a h

bimbir.q:\nr;

2 .

terimakasih

:

Irawan

2

mengucapkan

yang

telati

membantu

penulis

selama

r;ene:ltian.

P a p a t ! d a n mamah

vane t e l a t i memberikan d n r n n y a n

kepada p e n u l l s d a l a a penyeiesaian s k r i p s i i n i .
Seologa s k r i p s l i n i

berguna h a g i yang memerlukannya.

DAFTAR IS1

.......................................
F'ENGANTAR ..................................

RINGEASAN
KHTA

.................................
...................................

DAFTAR LAPIPIRAN
DAFTAR GAMHAR

1.

2.

..................................
Latar Helakang ..........................
Tujuan ...................................

viii

1.1
1.2
1.3

1
4
4

.............
..................

Waktu dan Tempat Penelitian

PAHAN DAN METODE PENELITIAN

...............
.....................
............................
.....................
.......................
..............
..................
......................
HASIL PENEL-ITIAN .............................
1
Eeadaan Urnum Perikanan Laut di Hondet ...
3.2 Operasi Penangkapan Jaring Lowang .......
3.3 Data Haril Penelitian ...................
F'EMHAHASAN ...................................
KESINPULAN DAN SARAN .........................
5.1 Keaimpulan ..............................
9.2 Saran ...................................

m.

7

5.

vi

1

. 1Bahan dan Alat Penelitian
2.11 Jaring Lowang
2.12 Perahu
r,
,.13
Alat pengukur
~ . 2
!.letode Penelitian
2.21 Rancangan Penelitian
2.22 Pengumpulan Data
2.23 Analisis Data

4.

iv

FENDAHLJLUAN

.-~

3.

j

...................................
HIDIIF' ....................................

5
c
rz

-I
%!

9

10
10
11
12
16
16
18
19
77
1

.-. 1
31
7

7
.
dL
7

DAFTAH PUSTAKA

33

RIIJAYAT

35

LAMPIAAN

.........................................

36

LAMPIRAN

DAFTAR

Halaman

P e t a p u s a t b e g l a t a n ~ e r l k a n a nl a u t d i
Kabupaten C i r e b o n

....................

.:!:rmlah a : a t p e n a n g i : a p a n i k a n d a n p e r a h u
d i d a e r a h B o n d e t t a h u n 1988

..........

.i,
"7

38

P r o d u k s i pst-ikanan
rangkap dan
harga
jual d i
perairaq Sondet tahun
1988 j'78P

...................................

7,9

G r a f i k produksl pet-lranan
tangkap dan
l u a l d;
s e r s z r a n Bondet
tahun
harya
:L.~EIS

-

Ira?

..........................

L-oliasi. c i a e r a h !?zr,ar;qk.apar!
iowang

jaring

...............................

b t a s - i - a t i s t s l cii i

40

42

snormalan L i l l i e f o r s
t ~ t a lh a s i l tarzgi.:apan l a r i n g l o w a n g p e r
trip

44

L i a t a s t a t i r - t i i (-13 i i e n o r m a l a n L i l i i . e f o r s
i k a n B a w a l F ~ t , t l hh a z r l t a n g k a p a n j a r i n g
iawang p e r t r i p

45

jumlah
h a s i i tangi.sgan
ii.:.an i g r ) p e r
t r i p p a d a i!i.:.ir;n m a r a j a r i n g y a n g b e r beda

4 k.

i

..................................
.....................

.................................

.-

H -, i '
a n a l l c ~ si r - l d ~ i r a g a m
pengaruh
m a t s jaring
terhadap
hasil
ukuran
tanskapan

............................

U j 3.

47

hasil
tangkapan
Beds ibl~yata .?uji:t~ a r i n g
d a l a m b e r b a g a l u t : . ~ ~ r a mats
n

48

Ik:.an B a w a l p u t s h

49

....

i?ampc!s

al-qentec~sj

J!.~.rnl.ah h a . s i 1
tca.nsi a s a n
ik:.an
pb.!tiIh
i ! ~ r ! p e r i r ~ i r .p a d a uki.q.ran
j a v i n g y t t r i g k?ertreda

Rcwal
mata

...................

=
-1 C)

Iiasii
arialxris i d i i
raciam
pengar~uh
jar1i-i~ terhadap
hasil
~ i i u r a r i mat;,
tangkapan ikan B a w a i o u t i h

51

...........

OIek
TANTI SUBERTI
C 23.1563

FAKULTAS PEREKANWRI

INSTITUT PERTAMIAN BOGOR
"1991

PENGARUH PERBEDAAN UKUHAN HATA J A R I N G LOWANG
TERHADAP H A S I L TANGKAPAN

DI PERAIRAN CIRERDN JAWA RARAT

SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u syarat u n t u k m e m p e r o l e h g e l a r sarjana
dalam bidang k e a h l i a n Pemanfaatan Sumberdaya P e r i k a n a n
pada Fakultas Perikanan I n s t i t u t Pertanian Rogor

Oleh
TANTI SURERTI
C 23 1563

Diketahui

:

Disetujui

:

Komisi Pembimbing

Ir.

~ a m b a h Murdiyanto
Ketua

12 J a n u a r i 1991

Tanggal Lulus

Anggota

R INGKASAN

TANTI SUBERTI ( C 23.1563).

PENGARUH PERREDAAN

UKURAN MATA

JARING LOWANG TERHADAP HASIL TANGKAPAN DI PERAIRAN

GIREFON

(DI BAWAH BIMRINGAN DR. IR. RAMRANG MURDIYANTO

JAWA RARAT.

DAN IR. RONNY IRAWAN WAHJU)
Penelitian

ini

dilakukan

d i

daerah

H e r t a s i n g a IKecamatan C i r e b o n U t a r a .
pada

Mei

hulan

rarnpai

DES~

Hondet,

selarna d i i a b u l a n y a i t u

dengan

bulan

-1940.
.

Juli

Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk rnengetahui pengaruh
perbedaan

ukuran

mata

jaring

terhadap

jaring

lowang serta rnengetahui kitrva

lowang

'erhadap

hasil

haril

tangkapan

~elei.:.t.ivitas jarirlg

tangkapan ikan

Rawal

Putih

yang

d i h a r a p k ~ a nd a p a t m e n i n g k a t k a n e f e k t i f i t a s d a n p r o d u k t i v i t a s
lowang a i p e r a i r a n Hondet.

;aring

Rancangan
Lengkap.

yang

digunakan

adalah

5

inci

perlakuan.
jaring
icm),

masing-marina

y~itrr 4 inci,

sebanyah,:.

Perbedaan
jumlah

trlp

Farameter yang diukur adalah

g i r t h ( c m ) dan b e r a t
ukuran

rebagai

pengoperasian
fork

length

i q r ) i k a n Bawal F ' u t i h .

rnata

jaring

lowana

h a s i l tangkapan total.

berpengaruh

Perincian

tangkapan t o t a l d a r i yang t e r t i n g g i h i n g g a t e r e n d a h
pada m a t a j a r i n a ukuran

4,.., c i n c i

piece

2

Sebagai ulangannya a d a l a h

lawang.

terhadap

Hcak

Dengan menggunakan l a r i n g lowanb r e b a n y a k b p i e c e

y a n g b e ] - b e d a i i k u r a n mata j a r i n g n y a ,
dan

Rancangan

4,s i n c i ,

hasi.1.
adalah

5 i n c i dan 4 i n c i masing-

masing b e r t u r u t - t u r - u t
Perbfdaan
ter-haoap

a d a l a h 42,s

ukuran

:um?ah

mata

hasil

kg,

.23,7

jaring

k g dan 19,2

lowang

tangkapan

ikan

kg.

berpengaruh
Bawal

Putih.

P e t - i n c i a n h a r i l t a n g k a p a n t o t a l i k a n Xawal P u t i h d a r i
tertingqi
inci,

4,s

h i n g g a t e r e n d a h a d a l a h pada m a t a

jaring

': i n c i dan 4 i n c i

ber.t~!ri.tt-turut

a a a l a h 2$,9

kg,

fork

:.!kura-

mata

: : . i . . ~ ~ r ~ mata
n
v4urzc

masing-masing

l e n g t h i k a n Hawal P u t i h y a n g
j a r i n g 4 i n c i adalah

jaring

4,s

uku-an

mats

zkura-

mata

laring

tertangkap
- 19,s

1 4 em

i n c i a d a l a h 1 5 cm

m a t a i a r i n g 5 i n c i a d a l a h 1 7 cm

girth

-

-

24

21

4,s

i n c i a d a l a h 18 cm

5 i n c i a d a l a h 2 2 cm

-

-

3 4 em.

em,

cm,

cm.

j a r i n g 4 i n c i a d a l a h 17,5 cm

:~ikurs.r, m s t a j a r i n a

ukuran

k g dan 14,2 kg.

20,9

Sebarsn
pada

yang

dan

Sebaran

-

52

26

cm,

cm

dan

Sedanglcan

s e h a r s n b e r a t pada u k u r a n m a t a j a r i n g

4 i n c i adalah

-

i n c i a d a l a h 13i:l g r

-

5 i n c i a d a l a h 17r:I g r

-

334> g r

520

pada cikuran m a t a i a r i n g 4 , s

gi- dap p a d s i i l - u r a n mat.a j a r i n g

110 g r

550 gr-.
Ssril

tangkapan

memberikan
.-bc+ih
. .
.. :,ang
-

19.54

bsrat

haril

pada

u k u r a n mata

tangkapan t e r b e r a r .

tft-banyak.

F'utih.

Ukuran

y a i t c t pada s e l a n g f o r k

161 r

- 21b g r .

rfePrli

4,s
ikan

inci
Rawal

l e n g t h 17,55

r m 3 s e l a n g g i r t h 2 3 , 5 5 cm - 2 4 - 5 4 em

em

dan

selang

Ha1 i n i m e n u n i ~ t k k a n bahwa

jaring

4 ? 5 i n c i d i daerah

Rondet

luwanq denoe,n u k i t r a n m a t a j a r i n g
ieblh

jaring

dan p r n d u k t i f

untuk

menangkap

ikan

Eiawal

Persamaan

kurva

u k u r a n mata j a r i n g

selektiultas

untuk

adalah sebaqal b e r l k u t

masing-masing

:

Untuk j a r i n g

lowang u k u r a n mats j a r i n g 4 l n c i

Untuk jarring

l o w a n g ~ t k u r a nm a t a ~ a r i n g4 - 5 i n c i

(

P(4,5)

=

exp

(

L

:

- 19,43)2

-

)

4,08

Untuk j a r i n g

l o w a n g u k u r a n mata l a r l n g 5 i n c i

(

P ( ~ , ~ =
)

exp

(

-

2

L - 21,59)
4,08

1

:

:

KATA P E N G A N T A R

Puj i

syui:.ur

penulls paniatkan kehadirat

A1lah

swt,

s e h i n g g a oenul3.s d a p a t menyeleraikan s k r i p s i i n i .
Skripsi
niemperoleh

ini
geiar-

Fernanfaatan

merupakan

salah

s a t - ~ a n ad a l c i i l

satu

biclang

Sumbet-daya P e r i k a n a n p a d a

syarat
keahlian

Fakultas

untctk
Juritsan

Perikanan

I r z.tl.tut P e r t a q i a n Rogor.

Pads
kznada
1.

k f s e m p a t a ~l n i p e n u l i s

Dr.

Eapai

Ir.

Rcmbsng N i , . r d i y a n ' t n d a n

h a p a ? ?la?.ri~:r!,I ' l a r d l i . o ,

b:osim d k k

sebaqai nelayan

yang

selama p e n e l i t i a n .

Sdr.

t e i a h banyak: m e m b a n t u p e n u l i s selama p e n e i i t i a n .

Tukrvono

3..
, e 1 - ,,;,ii:an

5.

memberikan

b a p a k Machfurd cek:eiuat-ga s e b a g a i K e p a l a D e s a M e r t a s i n g a

.?.d- n g
4.

Rnnny

-5.

menyertai penu:is

-.

Bapak I r .

s f h a g a l dosen pembimbina yang t e l a h

bimbir.q:\nr;

2 .

terimakasih

:

Irawan

2

mengucapkan

yang

telati

membantu

penulis

selama

r;ene:ltian.

P a p a t ! d a n mamah

vane t e l a t i memberikan d n r n n y a n

kepada p e n u l l s d a l a a penyeiesaian s k r i p s i i n i .
Seologa s k r i p s l i n i

berguna h a g i yang memerlukannya.

DAFTAR IS1

.......................................
F'ENGANTAR ..................................

RINGEASAN
KHTA

.................................
...................................

DAFTAR LAPIPIRAN
DAFTAR GAMHAR

1.

2.

..................................
Latar Helakang ..........................
Tujuan ...................................

viii

1.1
1.2
1.3

1
4
4

.............
..................

Waktu dan Tempat Penelitian

PAHAN DAN METODE PENELITIAN

...............
.....................
............................
.....................
.......................
..............
..................
......................
HASIL PENEL-ITIAN .............................
1
Eeadaan Urnum Perikanan Laut di Hondet ...
3.2 Operasi Penangkapan Jaring Lowang .......
3.3 Data Haril Penelitian ...................
F'EMHAHASAN ...................................
KESINPULAN DAN SARAN .........................
5.1 Keaimpulan ..............................
9.2 Saran ...................................

m.

7

5.

vi

1

. 1Bahan dan Alat Penelitian
2.11 Jaring Lowang
2.12 Perahu
r,
,.13
Alat pengukur
~ . 2
!.letode Penelitian
2.21 Rancangan Penelitian
2.22 Pengumpulan Data
2.23 Analisis Data

4.

iv

FENDAHLJLUAN

.-~

3.

j

...................................
HIDIIF' ....................................

5
c
rz

-I
%!

9

10
10
11
12
16
16
18
19
77
1

.-. 1
31
7

7
.
dL
7

DAFTAH PUSTAKA

33

RIIJAYAT

35

LAMPIAAN

.........................................

36

LAMPIRAN

DAFTAR

Halaman

P e t a p u s a t b e g l a t a n ~ e r l k a n a nl a u t d i
Kabupaten C i r e b o n

....................

.:!:rmlah a : a t p e n a n g i : a p a n i k a n d a n p e r a h u
d i d a e r a h B o n d e t t a h u n 1988

..........

.i,
"7

38

P r o d u k s i pst-ikanan
rangkap dan
harga
jual d i
perairaq Sondet tahun
1988 j'78P

...................................

7,9

G r a f i k produksl pet-lranan
tangkap dan
l u a l d;
s e r s z r a n Bondet
tahun
harya
:L.~EIS

-

Ira?

..........................

L-oliasi. c i a e r a h !?zr,ar;qk.apar!
iowang

jaring

...............................

b t a s - i - a t i s t s l cii i

40

42

snormalan L i l l i e f o r s
t ~ t a lh a s i l tarzgi.:apan l a r i n g l o w a n g p e r
trip

44

L i a t a s t a t i r - t i i (-13 i i e n o r m a l a n L i l i i . e f o r s
i k a n B a w a l F ~ t , t l hh a z r l t a n g k a p a n j a r i n g
iawang p e r t r i p

45

jumlah
h a s i i tangi.sgan
ii.:.an i g r ) p e r
t r i p p a d a i!i.:.ir;n m a r a j a r i n g y a n g b e r beda

4 k.

i

..................................
.....................

.................................

.-

H -, i '
a n a l l c ~ si r - l d ~ i r a g a m
pengaruh
m a t s jaring
terhadap
hasil
ukuran
tanskapan

............................

U j 3.

47

hasil
tangkapan
Beds ibl~yata .?uji:t~ a r i n g
d a l a m b e r b a g a l u t : . ~ ~ r a mats
n

48

Ik:.an B a w a l p u t s h

49

....

i?ampc!s

al-qentec~sj

J!.~.rnl.ah h a . s i 1
tca.nsi a s a n
ik:.an
pb.!tiIh
i ! ~ r ! p e r i r ~ i r .p a d a uki.q.ran
j a v i n g y t t r i g k?ertreda

Rcwal
mata

...................

=
-1 C)

Iiasii
arialxris i d i i
raciam
pengar~uh
jar1i-i~ terhadap
hasil
~ i i u r a r i mat;,
tangkapan ikan B a w a i o u t i h

51

...........