KAJIAN EFISIENSI DAYA PEMBANGKIT LISTRIK TENAGA MIKROHIDRO DENGAN TURBIN PELTON Studi kasus di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul Kabupaten Jember Jawa Timur

KAJIAN EFISIENSI DAYA PEMBANGKIT LISTRIK
TENAGA MIKROHIDRO DENGAN TURBIN PELTON
Studi kasus di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul
Kabupaten Jember Jawa Timur

.id

.id

ac
nej.

b.u

ili
/dig

.id

ac
nej.


b.u

gili
://di

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

http

ac
nej.


b.u

gili
://di

http

http

SKRIPSI
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesaikan Program Studi Teknik Pertanian (S1)
dan mencapai gelar Sarjana Teknologi Pertanian

.id

.id

ac

nej.

b.u

ili
/dig

.id

ac
nej.

b.u

http

gili
://di

.id


ac
nej.

b.u

gili
://di

http

oleh
Rohiqin Macktum
NIM 071710201091

JURUSAN TEKNIK PERTANIAN
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
UNIVERSITAS JEMBER
2011


i

b.u

ac
nej.

http

gili
://di

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u

g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i

d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il

/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/

p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d

/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i

idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

PERSEMBAHAN

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
Alhamdulillah,
dengan
penuh
rasa
syukur
saya
ucapkan
pada
Allah
SWT
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

pencipta dan penguasa jagad raya. Tanpa kehendakNya tidak mungkin penulisan

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id skripsi ini dapat terselesaikan.
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
/:d
//:d
:pini
:p//:d
/
/
/
//dig
/
p
p
Skripsi
saya
persembahkan
untuk:
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

1. Orang tua saya, Bapak H. Moh. Sadji dan Ibu Hj.Ruminah untuk segala doa,

id.id menyambut hari depan ayang
motivasi dan dukungan
d baik;
ca.cid.id
ca.cdalam
ca.cid.ilebih
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. Mas Iwan HendrikiliEko
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
2.
Saudara-saudara
saya,
Subroto,
Mbak
Hayyinatul
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Wiwin Moenfarida,
thttp
hChoiriyah,dan
hthttpterimakasih untuk setiap bantuan
hthttp ide dan
semangat;

d
d
dd
id.id
atas
doa, perhatian dan.kasih
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 3. Reska Ulyviadewi
aj.ca.cketulusan
aj.ca.ci .isayang;
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne Teknologi Pertanian Universitas
neJember.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
4.
Almamater
Fakultas
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

MOTTO

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
Allah
akan
meninggikan
orang-orang
yang
beriman
di
antara
kamu
dan
orangt
t
t
hthttp
hthttp
ht ttp
orang yang telah diberi ilmu
pengetahuan beberapa derajat.h

Al Mujadalah: 11)
d.(QS.
d.id
d
d
i
i
.
.
d
i
c
c
aj.ac
aj.ac
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
Dan
berdoalah,
" Ya Tuhanku, tempatkanlah
aku pada tempat yangttdiberkati,
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h t
dan engkau adalah sebaik-baik
pemberi tempat." ht
(QS. Al Mu'minun: 29)

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
gigili a goal!
idgigili
idmake
/:d
/:d
Let’s run, kickp:and
/
/
:
/
/
/
/
p
t
t
hthttp
hthttpMacktum)
(Rohiqin

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

iii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
Saya
yang
bertanda
tangan
di
bawah
t
t
hthttp
hthttp ini:

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

nama

PERNYATAAN

: Rohiqin Macktum

d
d
d
d
NIM
aj.ca.ci .i:d071710201091
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
nsesungguhnya
ne
ne tertulis yang berjudul
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.ilmiah
.bu.n
menyatakan dengan
bahwa karya
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
d
/:d
/:d
:p/Efisiensi
:p//:d
:p//:Turbin
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
Kajian
Daya
Pembangkit
Listrik
Tenaga
Mikrohidro
dengan
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
Pelton Studi Kasus di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul Kabupaten Jember

yang sudah
id
ca.cid.id Jawa Timur adalah benar-benar
ca.cid.id hasil karya sendiri, kecuali
ca.cid.kutipan
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej. belum pernah diajukan
nej.institusi mana pun, dan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.pada
.bu.n
u
u
u
u
saya
sebutkan
sumbernya,
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
bukan
jiplakan. Saya bertanggung
p
tp
hthttkarya
hthttp jawab atas keabsahan dan
hthtkebenaran
isinya sesuai dengan sikap ilmiah yang harus dijunjung tinggi.

d
d
dd saya buat dengan sebenarnya,
d
Demikian pernyataan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .iini
aj.ca.ci .idtanpa ada tekanan
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
u.n
ne
ne
ne mana pun serta bersedia
ne sanksi akademik jika
.bu.n
.bu.n
.bupihak
.bmendapat
u
u
u
u
b
b
b
b
dan
paksaan
dari
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
pernyataan
ini
tidak
benar.
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
thttp 2011
Jember, 26 h
Oktober
hthttp
Yang menyatakan,

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d.id 071710201091
ca.cid.id
ca.ciNIM
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Rohiqin Macktum

iv

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

SKRIPSI

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
gigili
idKAJIAN
idgigili
idgigili
d
/:d
/:PEMBANGKIT
/
/
EFISIENSI DAYA
LISTRIKtp://:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp TENAGA MIKROHIDRO
hthttDENGAN
hthttp
TURBIN PELTON
Studi Kasus di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul
Kabupaten
.idd Jember Jawa Timur .idd

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

je.aj.cac.i
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/

je.aj.cac.i
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
://d/dig
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
tp
hthtoleh

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d Rohiqin Macktum
d
aj.ca.ci .idNIM 071710201091 ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
.
.
e
e
e
Dosen Pembimbing
Utama
: Dr. Siswoyo
STP., M.Eng
ej
nej
nej
nSoekarno,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil Pembimbing Anggota :/:/Ir.
idgigil
idgSetiyo
d
Dosen
igil Harri, MS
//:d
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhttp
hhttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Pembimbing

v

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

PENGESAHAN

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
ig ili
idgigili
/:d
/:d
/
:
/
//dig
/
p
Skripsi
berjudul
Kajian Efisiensi
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
Daya
Pembangkit
Listrik
Tenaga
Mikrohidro
t
t
hthttp
hthttp

dengan Turbin Pelton Studi Kasus di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul

d
d
d
ca.cid.idtelah diuji dan disahkan jpada:
ajTimur
aj.ca.ci .id Kabupaten Jember Jawa
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
e Oktober 2011
n26
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
hari, tanggal ili:bRabu,
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
tempat
:
Fakultas
Teknologi
Pertanian
Universitas
Jember
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

DPU/ Moderator

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

DPA/ Moderator.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

Ir. Setiyo.Harri,
id.id M.S
.cid.id Dr. Siswoyo Soekarno, .S.TP,
.cid.iM.Eng
d
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
c
.
.
.
NIP.19680423
199403
1
009
NIP.19530924
198303
1
0001
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
n ej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Tim Pengujiilibi.bu.un
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
Ketua,
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
nej. Ir Suhardjo Widodo,
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bM.S
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ili
idgigili
idgigili
idgig021001
/:d
/:d
/:d
/
/
/
NIP.1949 01181980
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t p
hthttpAnggota I
hthttp
Anggota IIhhtt

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
ig il
d
/:d
:p//:Soesanto,
Ir. Boedi
M.S
/
/
//dig
p
t
t
hhtt
NIP.19480118
198002 1 001

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
Ir. Surjanto, M.P
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt 1 002
hhtt
NIP. 19610806 198802

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id Mengesahkan
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
Dekan Fakultas Teknologi Pertanian
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
Universitas
Jember,
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

id
id
aj.ca.Dr.
c.idIr. Iwan Taruna, M.Engej.aj.ca.c.id
.
j
e
n
ne NIP 19691005 199402
ne
.bu.n
.b1u.001
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

vi

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

26

Kajian Efisiensi Daya Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro Dengan Turbin
Pelton di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul Kabupaten Jember Jawa Timur

ROHIQIN MACKTUM
Jurusan Teknik Pertanian. Fakultas Teknologi Pertanian. Universitas Jember
ABSTRAK
Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui besarnya daya listrik maksimal yang
mampu dihasilkan oleh turbin Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro (PLTMH),
mengevaluasi tingkat efisiensi daya turbin PLTMH dan mengevaluasi tingkat
efisiensi daya yang dipakai oleh pengguna PLTMH. Sebagai data masukan
menggunakan data daya debit air, data daya tinggi jatuh air (head), data daya
generator, serta data daya terpakai oleh pengguna di Desa Manggisan Kecamatan
Tanggul Kabupaten Jember. Untuk menambah keakuratan data, maka dilakukan
perhitungan besarnya kerugian daya selama penyaluran secara keseluruhan dari
generator hingga rumah pengguna keenam sebagai pengguna terakhir. Hasil studi
menunjukkan bahwa daya PLTMH dengan jenis Turbin Pelton di Desa
Manggisan Kecamatan Tanggul Kabupaten Jember cukup efisien. Hal ini
ditunjukkan oleh nilai hasil perhitungan ketiga efisiensi yaitu efisiensi Turbin
Pelton, efisiensi turbin ke generator, dan efisiensi penggunaan daya PLTMH yang
mencapai angka diatas 50%.
Kata Kunci : Pembangkit listrik tenaga mikrohidro, daya listrik, turbin, turbin,
tinggi jatuh air, efisiensi

.id

.id

ac
nej.

b.u

ili
/dig

.id

ac
nej.

b.u

http

gili
://di

.id

ac
nej.

b.u

gili
://di

http

26

b.u

ac
nej.

http

gili
://di

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
27

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n e
n e
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
ROHIQIN :MACKTUM
//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
p
t
t
t
t
p
t
t
hht
hht

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Study the Power Eficiency of electric Generator with Microhydro Power using
Pelton Turbine at Manggisan,
d Tanggul, Jember, East Java. d

Jurusan Teknik Pertanian. Fakultas Teknologi Pertanian. Universitas Jember

d
d
d
d
aj.ca.ci .id ABSTRACT
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigilto determine the maximum
ig il
idgigil of electricity that can :powered
idgigil
/:d
This study
aims
amount
//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
tt
byhElectric
power (PLTMH). Datahinput
htt Generator of microhydrohhturbine
http utilized

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

in this research were water discharge power, high power of water falls (head),
generator power, and poweridused by user at Manggisan village,
id.id Tanggul district
.
.
d
i
c
c
ca.cid.id
.
a
a
a
c
c
.
.
.
of Jember. To improve
the
data’s
accuracy,
it
is
needed
to
calculate
the
lost
j
j
j
a
a
e
e
e
ej.
ej. home user as the finalb.u.n
u.n
ndelivery
nsixth
nej.
.bu.n
.bthe
power for theiloverall
from
Generator
to
u
u
u
b
b
i
i
i
l
l
i
i
b
gigili results indicated that//dtheigigPLTMH
ili
idstudy
idgiginili
/:d
/:d
user. pThe
with Pelton turbines
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
:
t
t
t
hthttp Village Tanggul District
hthttpof Jember is quite efficient.
hthttpThis is
Manggisan
demonstrated by the result of three efficiencies calculation of the efficiency from
Pelton turbines, the eficiency
.cid.id of the turbine to generator,
.cid.idand power usage
c.idid
c
c
a
a
.
.
efficiency of PLTMH e
which
j j.a reached above 50%.
ej.aj.ac.
ej j.a

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il
idgigil
ig il
idgigMicrohydro
idgpower,
igil turbine, high-falling
/:d
Key tWords:
power, electric
water,
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
efficiency

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

27

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
28

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

RINGKASAN

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
nej.
nej. Pembangkit Listrik
nej. Mikrohidro dengan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bTenaga
.bu.n
Kajian Efisiensi
Daya
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili Studi Kasus di Desa
idgManggisan
idgigili
d
igili
Turbin://Pelton
Kecamatan :Tanggul
/:d
/:d
/:d
/
/
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp Jember Jawa Timur;hthRohiqin
hthttp 2011;
ttp Macktum; 07171020101091;
Kabupaten

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

44 halaman; Jurusan Teknik Pertanian Fakultas Teknologi Pertanian Universitas
Jember.
id
id

d
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Pembangkit
Listrik
Tenaga
Mikrohidro
(PLTMH)
adalah
pembangkit
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttberskala kecil yang memanfaatkan
hhtt tenaga aliran air sebagai sumber
hhtt tenaga.
listrik
Aktivitas debit air pada aliran tersebut yang menjadi sumber tenaga untuk

.cid.id
ca.cid.id PLTMH berperan besar
cadalam
ca.cid.id Perlu penelitian
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
menghasilkan
tenaga
listrik.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
mengenai/dkajian
serta daya yang terpakai
ili
ig ili
idgigili efisiensi daya PLTMH,://daya
idgiggenerator
idgigili
d
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
:
:
t
t
t
p daya
tp
hthpengguna
hthtmengetahui
hthttdan
ttp
oleh
dengan tujuan untuk
tingkat efisiensinya
maksimal yang mampu dihasilkan.

d
d
d
d.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .iddata dilakukan berdasarkan
aj.ca.cidata
.
.
.
.
j
j
j
j
Metode
pengumpulan
evaluasi
turbin
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
PLTMH /dan
PLTMH, studi pustaka,
il
idgdan
ig il
idgigpengguna
idgigil diskusi dengan key person,
igil
/:d
:p//:d
:p/:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
dokumentasi.
Data evaluasi turbin h
PLTMH
data
htt
htt dan pengguna PLTMH hmeliputi
tinggi jatuh air (head), data debit air, data daya generator, dan data daya terpakai.

d.id
.cid.id
ca.cididapatkan
ca.cid.id Selanjutnya data yang telah
ca.cid.id
caefisiensi
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
dapat
dihitung
nilai
Turbin
Pelton
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ili
idgidaya
ig ili
idgdan
idgigefisiensi
berdasarkan
air,
turbin ke generator,
gili turbin pelton dan daya
igili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp penggunaan daya PLTMH.
hthttp Pelton
hthttpHasil analisis efisiensi Turbin
efisiensi
menunjukkan nilai 83,36% dengan nilai daya Turbin Pelton sebesar 647,67 watt

d
d
d
id
aj.ca.nilai
aj.ca.ci .id sebagai daya keluaranejdan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idsebesar 750 watt.
c.id daya air sebagai dayaemasukan
.
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il
idgigturbin
ig il
idgigil
idgigil dengan daya generator://sebesar
Nilai efisiensi
ke generator sebesar//d
d
/:d
:p//:d
:p:/53,37%
/
/
/
/
//dig
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
p
hhtt watt sebagai daya keluaranhhdalam
hhttturbin
tt perhitungan nilai efisiensi
345,71
ke

generator. Sementara itu terjadi kerugian daya di saluran sebesar 11,77 watt,
id.id
.
ca.cid.id
c
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
namun tingkat efisiensi
penggunaan daya listrik masih
cukup besar yaitu 70,95%. neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
iibli.bu.un
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
Dari ketiga
efisiensi mengenai :PLTMH
efisien
ig
/:d
//:d
:p//:d
:p//:d
/dkajian
/dig
/dig dapat dinyatakan cukup
/
//dig
/
/
p
p
t
t
thtp
t
t
p
t
t
t
h
h
h
ht
secarat keseluruhan karena nilai perhitungannya
melebihi nilai 50%. ht

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
28

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
29

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

PRAKATA

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
ej. SWT yang telahb.u.n
nej.
npenulis
nAllah
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Puji isyukur
panjatkan ke-hadirat
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
b
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
melimpahkan
rahmat,
taufik,
dan
hidayah-Nya,
sehingga
penulis
dapat
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
menyelesaikan skripsi yang berjudul “Kajian Efisiensi Daya Pembangkit Listrik

dd
d
d
d
Pelton” Studi Kasus
aj.ca.ci .iTurbin
aj.ca.ci .id Tenaga Mikrohidro edengan
aj.ca.cidi.idDesa Manggisan
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nKabupaten
ne
neSkripsi ini disusun untuk
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Kecamatan Tanggul
Jember JawailiTimur.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
memenuhi
salah
satu
syarat
menyelesaikan
pendidikan
strata
satu
(S1)
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt pada
Jurusan Teknik Pertanian Fakultas Teknologi Pertanian Universitas Jember.

id.id
.cid.id sempurna tanpa
Penulis menyadari
skripsi ini tidak
ca.cid.id
ca.csepenuhnya,
caakan
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej.
nberbagai
nej.
.bu.n
.bu.n
.bdari
.bu.n
u
u
u
u
bantuan,
motivasi,
bimbingan,
maupun
masukan
pihak
sejak
awal
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hingga
hthttpselesai. Oleh karena itu, dalam
hthttpkesempatan ini penulis menyampaikan
hthttp
ucapan terima kasih yang setulus-tulusnya, terutama kepada pihak-pihak sebagai

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id berikut.
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne
ne
ne STP., M. Eng selaku
nePembimbing Utama yang
.bu.n
.bu.n
.bSoekarno,
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
1.
Dr.
Siswoyo
Dosen
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
telah
memberikan
bimbingan,
arahan,
dan
motivasi
dalam
penyelesaian
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
skripsi ini.

id.id Dosen Pembimbing Anggota,
ca.selaku
ca.cid.id 2. Ir. Setiyo Harri, MS.
ca.cid.id
ca.cid.id atas saran-saran
a
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej. penulisan skripsi isehingga
nej.
nej.
neskripsi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
dan
bimbingan
dalam
ini
menjadi
lebih
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthrasional.
hthttp
hthttp
ttp
3.

Ir. Suhardjo Widodo, M.S selaku Ketua Tim Penguji yang banyak

d
d
d
.cid.id kesempurnaan skripsi ini.
memberikan masukan
aj.cademi
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne M.S selaku DosenilibPenguji
ne
ne
ne Anggota I yang telah
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
4.
Ir.
Boedi
Soesanto,
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
arahan dan bantuan
hhmemberikan
hhttp
hhdemi
ttp
ttp terselesaikannya skripsi ini.
5.

Ir. Suryanto, MS selaku Dosen Penguji Anggota II dan Dosen Wali yang

ca.cid.id dan motivasi selama penulisan
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.idskripsi ini.
telah memberikan jsemangat
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.M.Eng selaku Dekan iFakultas
nej.
nej.
nTeknologi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
6.
Dr.
Ir.
Iwan
Taruna,
Pertanian.
i
i
i
idgigili
ig ili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
7. hth
I-MHERE
Universitas Jember. hthttp
hthttp
ttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

8.

Bapak Slamet di Desa Manggisan Kecamatan Tanggul Kabupaten Jember

id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
ej
ej
u.n
nyang
nej
npenelitian.
.bdata
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
pengambilan
diperlukan
dalam
kegiatan
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
. .id membantu memberikan
. id
Jawa Timur yang
dalam
j.acactelah
j.acac.kemudahan

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

29

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
30

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig
9.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Kedua orang tua yang telah banyak memberikan banyak bantuan finansial,

kasih sayang, perhatian,
dan dukungan moral cspiritualnya.
.cid.id
id
ca.cid.id
ca.cid.motivasi
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
e
e
e
e
n
ej. telah membantu danb.u.n
nej.
nej. Febri, Linda, dan iAnanta
nyang
nej.
.bu.n
.buPLTMH,
.bu.n
10. Team turbin
u
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
b
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:d
/:d
/:sampai
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
menjalin
kerjasama
selama
penelitian
skripsi
ini
terselesaikan.
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
11. Teman-teman Fakultas Teknologi Pertanian angkatan 2007 dan 2006

d
d
d
khususnya jurusan Teknik
ca.cid.idtelah memberikan
aj.ca.ci .id Pertanian angkatan 2007
aj.ca.ci .id
aj.yang
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne selama penulisan skripsi.
ne
ne
ne
.binspirasi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
motivasi idan
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
12.htSemua
pihak
yang
tidak
dapat
penulis
sebutkan
satu
persatu
yang
tp
t
t
t
t
hhtt
hhtt telah
htt
membantu baik tenaga maupun pikiran dalam penulisan skripsi ini.

id.id tidak ada gading yangactak
.cid.idretak, begitu juga
Penulis menyadari
ca.cid.id
ca.bahwa
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
e
e
e
e
n
nej.
nej. ini yang masih adailikekurangan
nej. dalam penulisan dan
nej.
.bu.n
.bu.laporan
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
dengan
penulisan
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
penyusunan.
hthttp Dengan kerendahan hati
hthpenulis
hthkritik
ttp mengharapkan saran dan
ttp yang
bersifat membangun guna penyempurnaan laporan ini. Semoga skripsi ini dapat

d
d
d
.cid.id pihak.
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id memberikan manfaatebagi
aj.casemua
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
Jember,
26
Oktober
t
t
t
hhtt 2011
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
Penulis
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

30

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
31

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

DAFTAR ISI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Halaman
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
HALAMAN
JUDUL .....................................................................................
i
hthttp
hthttp
hthttp
HALAMAN PERSEMBAHAN ...................................................................

ii

d
iii
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a...................................................................................
aj.ca.ci .id HALAMAN MOTTO
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
.
.
e
e
e
e
HALAMAN PERNYATAAN
.......................................................................
iv
nej
ne
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il
idgigPEMBIMBINGAN
ig il
idgigil
idgigvil
/:d
HALAMAN
..................................................................
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
HALAMAN
PENGESAHAN .......................................................................
vi

vii
id.id ABSTRAK .....................................................................................................
id.id
id.id
.
.
.
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
RINGKASAN ................................................................................................
ix neej.
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
ixibli.bu.un
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
g
g
g
g
PRAKATA
.....................................................................................................
i
i
i
i
i
i
i
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/dig
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
hht ISI ..................................................................................................
hht
hht
DAFTAR
xii
DAFTAR TABEL ..........................................................................................

xv

d
d
d
d
xvi
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id DAFTAR GAMBARej.....................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne ..............................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
DAFTAR PERSAMAAN
xvii
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
DAFTAR
LAMPIRAN
..................................................................................
t
t
t
t
t
t
hhtt xviii
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

BAB 1. PENDAHULUAN

1.1 Latar Belakang.id
............................................................................
.idd
d

1
cac.i
ca.cid.id
cac.i
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
1.2 Permasalahan
2 .une
nej. ..............................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili dan Manfaat Penelitian
idgigili
idgigili
1.3
Tujuan
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 1.3.1 Tujuan ..................................................................................
hthttp
hthttp
2
1.3.2 Manfaat ................................................................................

2

d
d
d
d
aj.ca.ci .id.........................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
1.4 Batasan Masalah
3
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
BAB
2.
TINJAUAN
PUSTAKA
i
i
i
i
idgigil
ig il
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
4
hhtt 2.1 Mikrohidro ..................................................................................
hhtt
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

2.2 Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro (PLTMH)

d.id
d
2.2.1 Pengertian
.............................................................
ac.ciPLTMH
ac.ci .id

6
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
u.n
nej.
nej.
nej.
.bBagian-Bagian
.bu.n
2.2.2
PLTMH ......................................................
7b.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
2.2.3
Prinsip
Kerja
PLTMH
.........................................................
8
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
2.3 Turbin Air
2.3.1 Pengertian.iUmum
Turbin Air .............................................
d
.id

10
d
d
i
i
c
ca.cid.id
c
.
.
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
2.3.2 .Jenis
Air ...................................................................
11 .unnej
u.n
neTurbin
nej
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
liiblib.u
l
i
i
i
b
i
i
gigil Turbin Pelton .......................................................................
gig13
gigil
i
i
i
2.3.3
d
d
d
/
/
/
/
/
/
: /d
: /d
: /d
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

31

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

32

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

2.4 Daya Pembangkit Listrik Tenaga Mikrohidro

d
.cid.id ....................................................................
2.4.1 Daya Air
acTerjun
ac.ci .id

14
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. Energi Air Menjadi iEnergi
nej. (Putar) ......... i15
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
2.4.2
Konversi
Mekanik
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
2.4.3
Konversi
Energi
Mekanik
menjadi
Energi
Listrik
................
15
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
2.4.4 Efisiensi Daya .......................................................................
16

PENELITIAN
.cid.id
.cid.id BAB 3. METODOLOGI
c
c
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
3.1 Tempat
dan
18 .unnej
nejWaktu Penelitian ....................................................
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
gigilPenelitian
gigil
gigliiblib.u
i
idgigil
i
i
3.2
Alat
d
d
d
/
/:d
/
/
/
/
/
: /d
: /d
: /d
//
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/ 3.2.1 Alat .......................................................................................
ttp:/
ttp:/ 18

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

3.2.2 Obyek Amatan .....................................................................

18

3.3.3 Diskusi dengan Key Person .................................................

21

ca.cid.id Data
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
3.3 Metode Pengumpulan
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
ej.
nEvaluasi
nej. PLTMH ....... i19
nej.
.bu.n
.bu.Pengguna
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.3.1
Data
Turbin
PLTMH
dan
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
20
hthttp 3.3.2 Studi Pustaka ........................................................................
hthttp
hthttp
d
21
aj.ca.ci .id
aj.ac
aj.ac
.
.
.
j
j
j
e
e
e
3.4 Metode
Analisis
ne
ne Data
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgig21il
idgigil Efisiensi Turbin PLTMH
idgigil
3.4.1
.....................................................
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h tt
3.4.2 Efisiensi Mekanik kehGenerator ...........................................
22
3.3.4 Dokumentasi
c.id.id........................................................................
c.id.id

3.4.3 Efisiensi Pengguna
23
id.id Daya PLTMH ........................................
id.id
id.id
.
.
.
c
c
ca.cid.id
c
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
BAB 4. HASIL DAN
PEMBAHASAN
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
4.1
Gambaran
Umum Lokasi Penelitian
idgigili
ig ili
idgig25ili
idgigili .........................................
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp4.2 Evaluasi Pembangkit Listrik
hthttp
hthttp Tenaga Mikrohidro

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/d
//dig

4.2.1 Spesifikasi Bagian-Bagian PLTMH ....................................

26

4.2.4.1 Daya Air ..................................................................

33

dd Air (Head) .............................................
d
d
4.2.2 Data Tinggi
32
aj.ca.ci .iJatuh
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e Air .....................................................................
u.n
nDebit
ne
ne
.bData
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
4.2.3
32
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
4.2.4
Daya
Turbin
Pelton
..............................................................
33
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
4.2.4.2 Daya
c.ididTurbin ............................................................
c.idid

33
ca.cid.id
.
.
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
4.2.5 .Efisiensi
35 .un
u.n
nej. Turbin Pelton ........................................................
nej.
nej.
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
gigili Daya Generator ...................................................................
id4.2.6
idgig35ili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 4.2.7 Efisiensi Turbin kehth
hthttp
ttp
Generator
..............................................
36
4.3 Evaluasi Pengguna PLTMH

.idid

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.une
.bu.n
.bu.une
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
4.3.2
Daya
Terpakai
Oleh
Pengguna
.............................................
37
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
.idid

ac c.
ac c.
4.3.1 Pengguna
nej. j.aPLTMH ...............................................................
nej. j.a

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

32

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

37

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
://d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
/://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

igliiblib.u
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/
33

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

4.3.3 Kerugian Daya Selama Penyaluran ......................................

38

.cid.idListrik Pengguna ..........................................
4.3.4 Efisiensi
40
ca.cid.id
caDaya
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
BAB 5. PENUTUP
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ig ili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
5.1
Kesimpulan
..................................................................................
42
//dig
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
5.2 Saran ............................................................................................
42

43
.cid.id
.cid.id DAFTAR PUSTAKA .....................................................................................
.cid.id
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
LAMPIRAN ....................................................................................................
45 .unnej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
gigil
gigil
gigliiblib.u
i
idgigil
i
i
d
d
d
/
/:d
/
/
/
/
/
: /d
: /d
: /d
//
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
ig il
/:d
//dig

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
ig ili
/:d
//dig

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i