SENGKETA INDONESIA MALAYSIA TENTANG KEPEMILIKAN WILAYAH AMBALAT MENURUT HUKUM LAUT INTERNASIONAL (UNCLOS III 1982).
LEMB,AR PENGESAIIAN
No.REc : l93l / PX \41/ Oa / 05
SENCKETA INDONESL{ MAL\ASL{|I]NTANG K!:PEMIIIII.AN
MENTJRUI IIUKL\4 IAL]'I' IN-|ERNASIONAI ,
W!AY/.}I
''I{I],{T,AT
(I
rNor
-os
lll I 9a2)
DrsusN odh
:
U'L4MT MAYANG SARI
No. BP: OI 14O O93
PRoGR,"\{ KEKHUSTEAN : IIU(LM INTERNASION,\L
.r.hh ipcndtrn ,-an a /'pt
oltguj'
aan' ran A!6q'lanxqat 24 .ntdr: 20aJ
'fi
^taali.ftdafrlt dDauLM 4utu o&tqn anrli Jlrt ttqn hn
Dr.
T,iili
NIP i
8r9 5t4
NIP l.l1 624 586
PEJvIBwBING
Il
S]I MH
Li1 n1I
O71
J]II
ut\
NIP r3r 624687
Dr F.idi
SH.
,1-.1H
SINCKET'\ l:,lDONESl,^ MALAYSI,\TaNT,\NC KEPItNlIl-lKAN
\!IL YAH A]1I}AI-AT i\lllNTJIIUT HI]I(U}I I-AIJT IN'!'I'I{NASIoNAL
{ll\clos III 1982)
i
Nrl,!isH.N
r.
ftmhinbi
ir
r':.J
Abn li
P! gatu r. Hrl,nn LruL hnc.EioDiL nrenge.ai keFmilikM $ilx)ah
lnrbxlxr dar't,l,lih.l drri scr! nemil.n !r.i\ !xngk.l -rrng diguna[]n unrk
md.Dukr;ILri,. \'iirJxlr Jrt 1.iilori.n .Loh l l.ncsir dao iU'l'Ysi! lndo'csix
rrbalil -vs.!irx K.Dulrun ilclnltrka. ! rnhd c.ris 'l'gk!l Lrrus Kcp(l'!r'
i.1',ibtI';,, St.irh! B,n.tin i) mclrlui frik rni[ d6ar Oa' /i'i'^) padx
I\rLu'srb;iik. Kian! Bdnda, Karn g lroxmrg,I'ulau Bunvu dln Prlau iUrrxtLa
.'r. I
, tri,,, ,.i-1,^. - .
, ,k den;LLiD \iLiy.h Lrr rcrilodany! schitrssr n..janekau {ilaFh
\-h"Lrr *;r ldnudrr; n.t]!di s.r!lc[ donlJn l']doDc5Lr \annn Nlxlxlsix
ridd d;ori,hL srxrd untuk drpll n,.l.ruk.n run&ikxD Crns P'nlhal Lurus
rdonrik,rn rrnr \cnL.l letootM dro Pc.rr'x[t.r irl i Konvonri l'cri ik]n
_
]rno:tlrl Lin!.lth Mxlaysi!dit.rik da! lulxu pulN r..Lu.r Mrhlsir v'iru
i. Pul.; s.brri[. B,un l,n!dr (crnJ\ur. Jri h'lau sitrdddan l'julru Lilil$
vroq bdr s. r,li.rdin|li.o hrk kcpen,llikm.la olch Mrlrlsii pidtr l$trn 2001
Lrlu l'cdxri[]n Cxns L)rogkrl Lrn,J \tpcni lu rid* dixtu dalnnr Kon\en\
lhLkuni Lxul l'llll lrSl nch rkln Junbil dr'i rrJt tttk rur! 1tP.1 trtu lafdt
tli! 1 Itutlr !un\ .it inttuh r."E pnli,( iath t,jofuk ^'. ld,? bukar pldr
n;lr ;lotu Dillhrt Jtui seii rn$orh sebllri sal.h silu tcAytalan untLr da|!
''
r' M'J J on
J ,l
Rh
\'r'l
|''
crl J
cp 'ri.
I
o\ ''
c"l
o_
'-..
'l
''
K'limaoun
Iekursmn (rsulhnxn Bulungln nidr sxlr b.Lkursa Jr wilaFb
..;,
, *
' b
,!r-'
..rJ-
.
Timur t crih lnd.dcsi. Ferd.ka wilay:n Adrlrat.t diDNllkan hedalun wiLilah
(ecxoulb lanjms lralas krmudid selrk r,hrn 1996 nusuk lcpadr *ilai-ah
recamr- scrratai, Krbup.ter Buldrgd ProPinsi Kalininlxn Innu nrclllui
P..arurar |.o1.ridal, Nt ior i8 Tdiu 1116 Dengd demikiro rnrd'kan
\ rlrlsin nrel*ukd ll.im L.p.DriLl[]n rcniiJap Fil.J_rh ,\ rb.Lal ridlk sah
nrn' r K.trvensiHukun Lru( lnr.nisionrl IIINCLOS llJ lt32)
A. LatarBcl*rng
Putusan Mahkmalr lnremAionat (Lrlrnational
17
C.
t af hsice) raeCal
D€senbft 2002 dalah senekct. anlara lndoncsia Mdrysia renta.g n.sahn
keFtuilitan Pulau Sipaddn
db
Pulau Lieilan y.ng
terlet di Ril.lah
Latrt
Sllawesi. nenyaralu Malaysia sebxgai piha! yang b.rhat at.u sebdg.i penilik
yong
in d.s
kcdua Pulau re6ebul. Berdasarkd Kcpllusrn Mlhklmah
Inrenasional itu, pada l&ggal
I
Marct 2005 Pcncrintah Mahysi. helalri
Pcrdma Menteri Abdulan Badawi ncnberikan kelennsan berutl peroydan
rsmi balm
konsesi
us!h,ldg
diborikm kepada pcnMhan miras Pclronas di
peiaire l-aut Sulawesi adald nutlak berada
di
dalanr $ilayah terilon.l
wil.rlb
Malavsia. Dalam hal ini diDaksudkan bahwo
pcnnan Laul Sulawesi
tenpar dinana perusahe nigas Peaond n€frperoleh konsesi dan Pemenniah
Valalsia
ntuprlb
wilayan teritorial Malaysia.
De.gan demikim Malaysia lebn
debluko klani kepe.rilikln t€ribn.l
ledadap *ilayah pennln di l-.ur sulase5i. Vilayoh pennm di
merupakan
batc wihyth laurdn
a.1!
a
lndoDcsi!
Sulavesi
- lvialirsi!.
Dalm
)
glcnnasu( kcpada wilayah
beberapa
rvil.yah cksFlorsi ckononi
perkenblngamy4 daerah oeditun Laut Sularvesi
Ieribnd l.donesi! ini telah dibagi dalam
laul
deni kenudahan pen8elolaannya oleh pemerinlab lndoncsia. wilayah pcnir
Llrj-
1
'.il
l!. !as
rdcbul dibagi sbagai b€likut (mtul lebi! jelasnva libar ilulrsi penbagim
wihran
pada
lmpim
?ela dm
canbtr)
i'
I
BlokBencda I (BensaE Afta)
2.
Wilayah Scbatung (Sebakune
Bdgkudulis (BdCtradulG Fieldt
3. Wilat€I
4.
Blok Tadtm
5. Bloi
Fieldt
('Idatd AM)
B€neda n (Bcns&! n AEa)
Guntt Ata)
6.
Blok BUW
?.
wilayah Bdmsan (Bulmem Fields)
8.
Blok Bulal (Buk* Aiea)
9.
Wilryal Ambalat (Ambalol fields)
I
().
wilayah Anbalat Tinur (Eat Ambalal
Seie.lm
lieldt
itu. konsesi yans diberikd oleh Penerintan Mahvsia kcpada
Petond temyaia neljputi sebanagid besar peraidn wilayan Anbalat Tinu,
sebanlrid wilayalr Arbalat dm sebabagim blok
klain tedlorial
Indonesia. Inilah
BL rat yang
ydg nenicu
Indonesia dm Malaysia. selmjutrrya, sengleta ini
derulal
wilavah
tdjadinva sengkela mtda
ald
disebul sebagai scnsket!
kepenilikm wilaybn Ambalat" meskipm melibs&m liga vilaya! didalamva
yaitu wilaya! Ambara! Ambalal
Berdagkd
k.lin
aLar
lensaiuFn penanktn gans panskal dalm delalorkm
witayo]l tditorisl
Iffemional
Tinui dd blok BulQl
pentm dalm
1982. suatu n€RaE berhak
nelentum Konvens; Hul'.m
nmil'ki
wilayah
ljut
peoird ientonal
ll^lj
llerdas.rkm uraim pada
I
Pengatuun Hukum
sebcllmrva maka dapar disimpuLktul
Lxul lntemasion.l mengenai ket€niliku
{ilayali .\'nbahr nclipuli kerentud menecnai pen!ri[$ gois
qiLav.n
tan-qkal unluk menentukm
Konrioen
yoe
{li
Laut Lini'r
aL
dxD Landaj
kuka. oloh l.doncsia dln V.Lalsia lnddncsia
scbagai NcAara (epuLadm vang lclah
diatui dcrrk;in ntakukm
lendikan Cdis PanAkal Lutus Kepulauxn (,1,tli2gl{ic Srrd€,/
/treh.r)
mchnrl
inik
rnik dasrr (b,s'
pDrtt Fda l'julir
Scbalik. KtraDg Bmda. Kdare UnaEng, Puian llunvn d.d
lula!
Maralua scsuai dcnsan ptinsip Ncgan Kepulaua. lane dianur.va
MaLlsix
nre
lkukan p.n.rikan Garis l'anekal l-urus (vral3rr
l,Jr/,nAJ unluk m.nqktaim wilallh
merjlngkau $ilay.,n Anbalat
dcngan lndoncsia
syaral
y
l.
r 'l cnlorialnya sel\,nsaa
e kemudib ncnjadi
sengketa
Nmun l€myab Malaysia lidak ncncNhi
unlul dxpat nelakukan penfikd' Gdis l'ang[]l Lunr
lerschul sedenikian rupa scsuai kelentur
dd
Fc$laraLln
dald
Konve.si. Pcnarikan gans tmgkal lLtrus oeh N4xlxysia dilank
puhu
purau
le'lur
Maiaysi. lailu
dd
ddi
Pulau Sebailk. Bsnrrn
Tulisan
d'n ltuku - Buku:
Ade saptooro, KuLirh Piliian lenyeles.im scDgkcta, Cedung Bagim Dckanat
2 l, l'll 1J.4.IApril2005
l.!
Rno llidrogdrik l.lcmasllndl : ll l a tu] on lhe Teth iatl/1!pctt.n th. LN al'
the *d (srccial Ptulnatn t !'io Jl in tto"u.. r1t l993),lndolEsiu
lormal.llnlcrnarionrlLar'r Muine L!\ Allhrs, VoluDe I Non.r ]
Apil 100,1. Lenrba!! Pcn-lkaji.n llukum lnremasional Fakuhas
Ii,,krn,IJ.ivcsilast.dones,tlI-PIll I;llUIJ.Jlkana.200'l
R..t Nltr thtkr\ tnkrnasioh.l, I't,r? ja . P.tunt,.1a" laln!,\i.ldltl t Et.
Drrrrjt,tl.rbrl,Pene,bt lu'nDr.A.nduD!,2000
ClA(ar
tol
hrdliN.n!.)S. r)). The $orld |aclBool'.2000.
Denadencn Pendidikd Nosiona! Rcpublik \ntLne!:in, t:t
1rlonAlr. PcrerbiiBalai P$l.ka. hklna l9!7
a\
Renn Bahoel
jkthe LiEht
Etry R. Agoes dm Bdbara Kwialkovsk!..lr.llrcldrr..Srdra negi e
of tht 1982 UNCLOS.n.l Stat lrd./tcc, Kons.rsiun llmu Htrkun.
KerjasaDa Depdikbud RI dd N.dserls.sche Riad voor Juisdiscl.
Satuenlvcrking M.l Indoieri4 1991.
tirly
R
t
Kont.fsi Ncgurr Ktr ldlan.
LalY : MariDe l'aw
tulisan pada hrdonosian
Pengkajian llu[um
L..$aga
I
Nonor
I
Apfil21)04,
Ailairs. VolLDe
l emrsio.al Frkulras Hukuni llnlvesilas Indonesia (I-PHl _ rllUl).
,\eocs, l'tukIik Neg.
Harin. KOMIAS edisi Se.in.
lfcgdtu
"tt:
Int.nalioral
Journdl ol
ll Ap
L200j
H&ian KONIPAS edlsi SabnL, l2 Nldrl lO05
Haia. N{EDIA INDONISIA. cdisi Juniar.
4 lqarer 2005
llastirn Djnlrl. 1.,?r.r!4, ,t.lnrttt. tli th.lan! U k
n La ,
Penetbit tsina
Cipta. Bandung. 1978.
lnlenrlnrnal Co!r! ol JLBlice Jud!.n.nt i. rhe Care Con.olrnrg So\eFignilv
Olcr Puhu Li-litxn rnd Prlxu Si|adar {l.doncsiil4alavsir). 17
D.R.mhcrl002
No.REc : l93l / PX \41/ Oa / 05
SENCKETA INDONESL{ MAL\ASL{|I]NTANG K!:PEMIIIII.AN
MENTJRUI IIUKL\4 IAL]'I' IN-|ERNASIONAI ,
W!AY/.}I
''I{I],{T,AT
(I
rNor
-os
lll I 9a2)
DrsusN odh
:
U'L4MT MAYANG SARI
No. BP: OI 14O O93
PRoGR,"\{ KEKHUSTEAN : IIU(LM INTERNASION,\L
.r.hh ipcndtrn ,-an a /'pt
oltguj'
aan' ran A!6q'lanxqat 24 .ntdr: 20aJ
'fi
^taali.ftdafrlt dDauLM 4utu o&tqn anrli Jlrt ttqn hn
Dr.
T,iili
NIP i
8r9 5t4
NIP l.l1 624 586
PEJvIBwBING
Il
S]I MH
Li1 n1I
O71
J]II
ut\
NIP r3r 624687
Dr F.idi
SH.
,1-.1H
SINCKET'\ l:,lDONESl,^ MALAYSI,\TaNT,\NC KEPItNlIl-lKAN
\!IL YAH A]1I}AI-AT i\lllNTJIIUT HI]I(U}I I-AIJT IN'!'I'I{NASIoNAL
{ll\clos III 1982)
i
Nrl,!isH.N
r.
ftmhinbi
ir
r':.J
Abn li
P! gatu r. Hrl,nn LruL hnc.EioDiL nrenge.ai keFmilikM $ilx)ah
lnrbxlxr dar't,l,lih.l drri scr! nemil.n !r.i\ !xngk.l -rrng diguna[]n unrk
md.Dukr;ILri,. \'iirJxlr Jrt 1.iilori.n .Loh l l.ncsir dao iU'l'Ysi! lndo'csix
rrbalil -vs.!irx K.Dulrun ilclnltrka. ! rnhd c.ris 'l'gk!l Lrrus Kcp(l'!r'
i.1',ibtI';,, St.irh! B,n.tin i) mclrlui frik rni[ d6ar Oa' /i'i'^) padx
I\rLu'srb;iik. Kian! Bdnda, Karn g lroxmrg,I'ulau Bunvu dln Prlau iUrrxtLa
.'r. I
, tri,,, ,.i-1,^. - .
, ,k den;LLiD \iLiy.h Lrr rcrilodany! schitrssr n..janekau {ilaFh
\-h"Lrr *;r ldnudrr; n.t]!di s.r!lc[ donlJn l']doDc5Lr \annn Nlxlxlsix
ridd d;ori,hL srxrd untuk drpll n,.l.ruk.n run&ikxD Crns P'nlhal Lurus
rdonrik,rn rrnr \cnL.l letootM dro Pc.rr'x[t.r irl i Konvonri l'cri ik]n
_
]rno:tlrl Lin!.lth Mxlaysi!dit.rik da! lulxu pulN r..Lu.r Mrhlsir v'iru
i. Pul.; s.brri[. B,un l,n!dr (crnJ\ur. Jri h'lau sitrdddan l'julru Lilil$
vroq bdr s. r,li.rdin|li.o hrk kcpen,llikm.la olch Mrlrlsii pidtr l$trn 2001
Lrlu l'cdxri[]n Cxns L)rogkrl Lrn,J \tpcni lu rid* dixtu dalnnr Kon\en\
lhLkuni Lxul l'llll lrSl nch rkln Junbil dr'i rrJt tttk rur! 1tP.1 trtu lafdt
tli! 1 Itutlr !un\ .it inttuh r."E pnli,( iath t,jofuk ^'. ld,? bukar pldr
n;lr ;lotu Dillhrt Jtui seii rn$orh sebllri sal.h silu tcAytalan untLr da|!
''
r' M'J J on
J ,l
Rh
\'r'l
|''
crl J
cp 'ri.
I
o\ ''
c"l
o_
'-..
'l
''
K'limaoun
Iekursmn (rsulhnxn Bulungln nidr sxlr b.Lkursa Jr wilaFb
..;,
, *
' b
,!r-'
..rJ-
.
Timur t crih lnd.dcsi. Ferd.ka wilay:n Adrlrat.t diDNllkan hedalun wiLilah
(ecxoulb lanjms lralas krmudid selrk r,hrn 1996 nusuk lcpadr *ilai-ah
recamr- scrratai, Krbup.ter Buldrgd ProPinsi Kalininlxn Innu nrclllui
P..arurar |.o1.ridal, Nt ior i8 Tdiu 1116 Dengd demikiro rnrd'kan
\ rlrlsin nrel*ukd ll.im L.p.DriLl[]n rcniiJap Fil.J_rh ,\ rb.Lal ridlk sah
nrn' r K.trvensiHukun Lru( lnr.nisionrl IIINCLOS llJ lt32)
A. LatarBcl*rng
Putusan Mahkmalr lnremAionat (Lrlrnational
17
C.
t af hsice) raeCal
D€senbft 2002 dalah senekct. anlara lndoncsia Mdrysia renta.g n.sahn
keFtuilitan Pulau Sipaddn
db
Pulau Lieilan y.ng
terlet di Ril.lah
Latrt
Sllawesi. nenyaralu Malaysia sebxgai piha! yang b.rhat at.u sebdg.i penilik
yong
in d.s
kcdua Pulau re6ebul. Berdasarkd Kcpllusrn Mlhklmah
Inrenasional itu, pada l&ggal
I
Marct 2005 Pcncrintah Mahysi. helalri
Pcrdma Menteri Abdulan Badawi ncnberikan kelennsan berutl peroydan
rsmi balm
konsesi
us!h,ldg
diborikm kepada pcnMhan miras Pclronas di
peiaire l-aut Sulawesi adald nutlak berada
di
dalanr $ilayah terilon.l
wil.rlb
Malavsia. Dalam hal ini diDaksudkan bahwo
pcnnan Laul Sulawesi
tenpar dinana perusahe nigas Peaond n€frperoleh konsesi dan Pemenniah
Valalsia
ntuprlb
wilayan teritorial Malaysia.
De.gan demikim Malaysia lebn
debluko klani kepe.rilikln t€ribn.l
ledadap *ilayah pennln di l-.ur sulase5i. Vilayoh pennm di
merupakan
batc wihyth laurdn
a.1!
a
lndoDcsi!
Sulavesi
- lvialirsi!.
Dalm
)
glcnnasu( kcpada wilayah
beberapa
rvil.yah cksFlorsi ckononi
perkenblngamy4 daerah oeditun Laut Sularvesi
Ieribnd l.donesi! ini telah dibagi dalam
laul
deni kenudahan pen8elolaannya oleh pemerinlab lndoncsia. wilayah pcnir
Llrj-
1
'.il
l!. !as
rdcbul dibagi sbagai b€likut (mtul lebi! jelasnva libar ilulrsi penbagim
wihran
pada
lmpim
?ela dm
canbtr)
i'
I
BlokBencda I (BensaE Afta)
2.
Wilayah Scbatung (Sebakune
Bdgkudulis (BdCtradulG Fieldt
3. Wilat€I
4.
Blok Tadtm
5. Bloi
Fieldt
('Idatd AM)
B€neda n (Bcns&! n AEa)
Guntt Ata)
6.
Blok BUW
?.
wilayah Bdmsan (Bulmem Fields)
8.
Blok Bulal (Buk* Aiea)
9.
Wilryal Ambalat (Ambalol fields)
I
().
wilayah Anbalat Tinur (Eat Ambalal
Seie.lm
lieldt
itu. konsesi yans diberikd oleh Penerintan Mahvsia kcpada
Petond temyaia neljputi sebanagid besar peraidn wilayan Anbalat Tinu,
sebanlrid wilayalr Arbalat dm sebabagim blok
klain tedlorial
Indonesia. Inilah
BL rat yang
ydg nenicu
Indonesia dm Malaysia. selmjutrrya, sengleta ini
derulal
wilavah
tdjadinva sengkela mtda
ald
disebul sebagai scnsket!
kepenilikm wilaybn Ambalat" meskipm melibs&m liga vilaya! didalamva
yaitu wilaya! Ambara! Ambalal
Berdagkd
k.lin
aLar
lensaiuFn penanktn gans panskal dalm delalorkm
witayo]l tditorisl
Iffemional
Tinui dd blok BulQl
pentm dalm
1982. suatu n€RaE berhak
nelentum Konvens; Hul'.m
nmil'ki
wilayah
ljut
peoird ientonal
ll^lj
llerdas.rkm uraim pada
I
Pengatuun Hukum
sebcllmrva maka dapar disimpuLktul
Lxul lntemasion.l mengenai ket€niliku
{ilayali .\'nbahr nclipuli kerentud menecnai pen!ri[$ gois
qiLav.n
tan-qkal unluk menentukm
Konrioen
yoe
{li
Laut Lini'r
aL
dxD Landaj
kuka. oloh l.doncsia dln V.Lalsia lnddncsia
scbagai NcAara (epuLadm vang lclah
diatui dcrrk;in ntakukm
lendikan Cdis PanAkal Lutus Kepulauxn (,1,tli2gl{ic Srrd€,/
/treh.r)
mchnrl
inik
rnik dasrr (b,s'
pDrtt Fda l'julir
Scbalik. KtraDg Bmda. Kdare UnaEng, Puian llunvn d.d
lula!
Maralua scsuai dcnsan ptinsip Ncgan Kepulaua. lane dianur.va
MaLlsix
nre
lkukan p.n.rikan Garis l'anekal l-urus (vral3rr
l,Jr/,nAJ unluk m.nqktaim wilallh
merjlngkau $ilay.,n Anbalat
dcngan lndoncsia
syaral
y
l.
r 'l cnlorialnya sel\,nsaa
e kemudib ncnjadi
sengketa
Nmun l€myab Malaysia lidak ncncNhi
unlul dxpat nelakukan penfikd' Gdis l'ang[]l Lunr
lerschul sedenikian rupa scsuai kelentur
dd
Fc$laraLln
dald
Konve.si. Pcnarikan gans tmgkal lLtrus oeh N4xlxysia dilank
puhu
purau
le'lur
Maiaysi. lailu
dd
ddi
Pulau Sebailk. Bsnrrn
Tulisan
d'n ltuku - Buku:
Ade saptooro, KuLirh Piliian lenyeles.im scDgkcta, Cedung Bagim Dckanat
2 l, l'll 1J.4.IApril2005
l.!
Rno llidrogdrik l.lcmasllndl : ll l a tu] on lhe Teth iatl/1!pctt.n th. LN al'
the *d (srccial Ptulnatn t !'io Jl in tto"u.. r1t l993),lndolEsiu
lormal.llnlcrnarionrlLar'r Muine L!\ Allhrs, VoluDe I Non.r ]
Apil 100,1. Lenrba!! Pcn-lkaji.n llukum lnremasional Fakuhas
Ii,,krn,IJ.ivcsilast.dones,tlI-PIll I;llUIJ.Jlkana.200'l
R..t Nltr thtkr\ tnkrnasioh.l, I't,r? ja . P.tunt,.1a" laln!,\i.ldltl t Et.
Drrrrjt,tl.rbrl,Pene,bt lu'nDr.A.nduD!,2000
ClA(ar
tol
hrdliN.n!.)S. r)). The $orld |aclBool'.2000.
Denadencn Pendidikd Nosiona! Rcpublik \ntLne!:in, t:t
1rlonAlr. PcrerbiiBalai P$l.ka. hklna l9!7
a\
Renn Bahoel
jkthe LiEht
Etry R. Agoes dm Bdbara Kwialkovsk!..lr.llrcldrr..Srdra negi e
of tht 1982 UNCLOS.n.l Stat lrd./tcc, Kons.rsiun llmu Htrkun.
KerjasaDa Depdikbud RI dd N.dserls.sche Riad voor Juisdiscl.
Satuenlvcrking M.l Indoieri4 1991.
tirly
R
t
Kont.fsi Ncgurr Ktr ldlan.
LalY : MariDe l'aw
tulisan pada hrdonosian
Pengkajian llu[um
L..$aga
I
Nonor
I
Apfil21)04,
Ailairs. VolLDe
l emrsio.al Frkulras Hukuni llnlvesilas Indonesia (I-PHl _ rllUl).
,\eocs, l'tukIik Neg.
Harin. KOMIAS edisi Se.in.
lfcgdtu
"tt:
Int.nalioral
Journdl ol
ll Ap
L200j
H&ian KONIPAS edlsi SabnL, l2 Nldrl lO05
Haia. N{EDIA INDONISIA. cdisi Juniar.
4 lqarer 2005
llastirn Djnlrl. 1.,?r.r!4, ,t.lnrttt. tli th.lan! U k
n La ,
Penetbit tsina
Cipta. Bandung. 1978.
lnlenrlnrnal Co!r! ol JLBlice Jud!.n.nt i. rhe Care Con.olrnrg So\eFignilv
Olcr Puhu Li-litxn rnd Prlxu Si|adar {l.doncsiil4alavsir). 17
D.R.mhcrl002