PENGARUH PENAMBAHAN KARBOKSIMETIL SELULOSA TERHADAP KARAKTERISTIK HIDROGEL FILM POLIETILENA OKSIDA UNTUK APLIKASI PEMBALUT LUKA
PENGARUH PENAMBAHAN KARBOKSIMETIL SELULOSA
TERHADAP KARAKTERISTIK HIDROGEL FILM
POLIETILENA OKSIDA UNTUK APLIKASI PEMBALUT LUKA
SKRIPSI
Diajukan sebagai salah satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik
ANISSA NUR AINI
1503020049
PROGRAM STUDI TEKNIK KIMIA
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH PURWOKERTO
DESEMBER 2017
MOTO “Tidak ada balasan untuk kebaikan selain kebaikan (pula).
Maka nikmat Tuhanmu yang manakah yang kamu dustakan?” (Ar-Rahman 55: 60-61)
When things are out of your hands and you know you have done everything you can, have no regrets
DAFTAR ISI
Halaman HALAMAN JUDUL ................................................................................. i HALAMAN PERSETUJUAN ................................................................. ii HALAMAN PENGESAHAN ................................................................. iii HALAMAN PERNYATAAN ORISINALITAS ................................... iv DAFTAR ISI ............................................................................................ v DAFTAR TABEL .................................................................................. vii DAFTAR GAMBAR ............................................................................. viii DAFTAR LAMPIRAN ........................................................................... ix KATA PENGANTAR ............................................................................. x ABSTRAK ................................................................................................ xi ABSTRACT............................................................................................. xii
BAB I PENDAHULUAN ........................................................................ 1
1.1 Latar Belakang Masalah ...................................................................... 1
1.2 Perumusan Masalah ............................................................................ 2
1.3 Tujuan Penelitian ................................................................................ 2
1.4 Manfaat Penelitian .............................................................................. 3
BAB II TINJAUAN PUSTAKA .............................................................. 4
2.1 Pembalut Luka .................................................................................... 4
2.2 Hidrogel .............................................................................................. 6
2.2.1 Sintesis Hidrogel ......................................................................... 8
2.2.2 Interaksi Radiasi dengan Polimer ................................................. 9
2.3 Polietilena Oksida (PEO) .................................................................. 10
2.4 Karboksimetil Selulosa (CMC) ......................................................... 11
2.5 Analisis Karakteristik Hidrogel ......................................................... 14
2.5.1 Fraksi Gel .................................................................................. 14
2.5.2 Rasio Swelling ........................................................................... 14
2.5.3 Kecepatan Transmisi Uap Air .................................................... 14
2.5.4 Uji Kuat Mekanik ...................................................................... 15
2.5.5 Karakterisasi Struktur Kimia dan Morfologi .............................. 15
BAB III METODE PENELITIAN ....................................................... 17
3.1 Rancangan Penelitian ........................................................................ 17
3.2 Perancangan Variabel ........................................................................ 17
3.2.1 Variabel Tetap ........................................................................... 17
3.2.2 Variabel Bebas .......................................................................... 17
3.3 Bahan dan Alat .................................................................................. 17
3.3.1 Bahan ........................................................................................ 17
3.3.2 Alat ........................................................................................... 17
3.4 Prosedur Penelitian ........................................................................... 18
3.4.1 Pembuatan Hidrogel .................................................................. 19
3.4.2 Analisis Hidrogel ....................................................................... 19
3.4.2.1 Penentuan Gugus Fungsi ...................................................... 19
3.4.2.2 Penentuan Fraksi Gel ............................................................ 19
3.4.2.3 Penentuan Rasio Swelling ...................................................... 19
3.4.2.4 Penentuan Kecepatan Transmisi Uap Air .............................. 20
3.4.2.5 Analisis Kuat Mekanik ......................................................... 20
3.4.2.6 Uji Morfologi dengan Scanning Electron Microscope (SEM) . 20
BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN................................................. 21
4.1 Analisis Struktur Senyawa Hidrogel PEO-CMC dengan FTIR .......... 21
4.2 Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Fraksi Gel Hidrogel PEO-CMC 22
4.3 Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Rasio Swelling Hidrogel PEO-CMC ........................................................................................ 23
4.4 Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Kecepatan Transmisi Uap Air Hidrogel PEO-CMC .................................................................... 24
4.5 Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Sifat Mekanik Hidrogel PEO-CMC ......................................................................................... 25
4.6 Analisis Morfologi Hidrogel PEO-CMC ........................................... 27
BAB V PENUTUP ................................................................................. 29
5.1 Kesimpulan ........................................................................................ 29
5.2 Saran .................................................................................................. 29
DAFTAR PUSTAKA ............................................................................. 30 LAMPIRAN ........................................................................................... 32
DAFTAR TABEL
HalamanTabel 2.1 Tipe Pembalut Luka dan Indikasi Penggunaan ........................... 4Tabel 2.2 Karakteristik Beberapa Polimer sebagai Pembalut Luka .......... 13Tabel 2.3 Ringkasan Data Analisis Karakteristik Hidrogel dalam Jurnal .. 16
DAFTAR GAMBAR
Halaman Gambar 2.1 Representasi Skematik Struktur Jejaring Tiga DimensiHidrogel ............................................................................... 8
Gambar 2.2 Skema Sintesis Hidrogel Melalui Crosslinking ..................... 9Gambar 2.3 Struktur Molekul Polietilen Oksida (PEO) .......................... 10Gambar 2.4 Struktur Molekul Karboksimetil Selulosa (CMC) ............... 12Gambar 3.1 Bagan Rancangan Penelitian ............................................... 18Gambar 4.1 Grafik Analisis Spektra FTIR Hidrogel PEO-CMC ............. 21Gambar 4.2 Grafik Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Fraksi GelHidrogel PEO-CMC ........................................................... 22
Gambar 4.3 Grafik Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap RasioSwelling Hidrogel PEO-CMC ............................................ 23
Gambar 4.4 Grafik Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap KecepatanTransmisi Uap Air Hidrogel PEO-CMC .............................. 24
Gambar 4.5 Grafik Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap Kuat TarikHidrogel PEO-CMC ........................................................... 26
Gambar 4.6 Grafik Pengaruh Konsentrasi CMC terhadap ElongasiHidrogel PEO-CMC .......................................................... 27