PENGOLAHAN LIMBAH CAIR DOMESTIK DENGAN METODE MULTI SOIL LAYERING (MSL) (Studi Kasus : Limbah Dapur Asrama Pelajar SMA Negeri I Padang Panjang).

lt5lsr-Tt/0t07-P
PENGOI AHAN LIMDA}I CAIR DOMESTIK
DE{GAN METODE MllITl SOII r"TrrERirNG (MSr)
(STUDI (ASUS: LIMBAII DAPUR ASRAMA PELAJAR
SMA NEGERI 1 PADANG PANJANG)

I.tJGAs AKIIIR
*ba@i eldh et! uo.at untuk nery.tetkzn p.ogr@ tttoto tatu (S 1)
pedo JL@nferlnk Unskuns Fokutr6-reknik Uri@sitE Adalos

DIKARAMA KAI'I-A
02774t}35

STTINTA

INDAII, N'T.

DlI S{MARIZA

Sy.


IURUSAN TEKNTK LINGKT'NGAN
IA(ITLTAS TEKNIK - UNTWRSTTAS ANDALAS
PADANG,2l]()T

rdhry Perju! rlnq khh D4N'r!

tlrEun ta.,or

@urlr thtw) rlnrh

kttikit

t!.kky t

aan

r!t, n.trt.r )) bqk@r l
t.'

60.1 1t6 nt| ton 6,.i .7j

hqr6d, Denjatt i.:l

0r j!tuhqi

n.t

th!

hati lnbt.ilat 4i1i4,i r!
k|ttt,hqr 4^iq .!D6ku 4oD

v

L srit

].!v,n|

t\1st). ayaua rdajq sM! Nqqt l

BAB I


PENDAHULUAN

cr;

d.ord{ik xdllrh lirnbih cair yturg b.6urib- dtui lcnnukimao
pcoduJuk. dicr:]h liomrail. Jrn bogunan,bangund i sritusn)nnl (M€llall &
ldd!. l99l) D, J'rd.n.sir. j.nis Li.rbrr crir i|i dih.silktur Jxlj! iumLrn lng
lrnrhah

lebjb h€s, dib.ndirr{ ljnrhih

c.ir

cnis Lail

Hrl ini nrcnrprk r pe4arulr

dari


bcsrmyalun.h pendudul. schirA.cx aliri!iu: drri FnnukiDan. pcniagatur. drr
l]crkrktrrD lehih nonriirrn rerjadi

lli'rg!a lioi b.lunr nJx pcn:rqinrn serius dairD ic.colxL hnrhrh clrr donrenik
tar-! dihaiLkan mrl$ tcrhrhln lebh rnniu nal, p.osolahan liinb.h c.n d i
!ffber I.in sepcili nidNni. PrdalrL limbah.rir darl s m[(r iri lugr thp)r
ni.dccnrd brda. in pcndhanrx dm renderuna alm n.rLs ckosijem

ffDnrn rennNrk liirgku.gai disckirr.Ui s.ra llr.dLJuk yrng nrenlgunak.n an
ldRebul. Cukup bm!.I J..k)Jc p0ngoiah.lr hmbJn crir yJnL nnjd.jr dei scqi
hngkungrn
ncnlopcrasian Ja nigo.tolrn. n ali dri scli biav( scna
'an!h
rnns rehh dikcDrbanskd sxar inr. Salah s,runyr adrlah m.tod. t /r; .tr,1
Nlclnlc MSL Drcnrpakd nicbdctcapi$n ltuah d€ng:n hduan. marerintorgDik.
dan

marcial hinnvr unluk nrcngolah tnnhrh c.ir dcngar

JlLm


nnllu

c&

Incngatnhn.ya [c

lapisxn rcacbuL J-apktur.drrrinn rarai dc.sin mderiat or-larik

Jar batua diburl bcrschne sclirg seneni nEunri hxfu hrra. Wa,(lGutrj !/
(1991).rcnrhkan bihwa drr e MSL rdxl* mcrod. tcrgolrhxn
DrcJ.anl:xrbn kemaniputui rD,ir drLim
dllunakan Jalam Dcrod. nri mud$

l

n.nurt,h timb.h

.tu


!t

Mrtcriat 'au
tdr-!

npatktui dianhranya yailD rrnah hunru5

ddi Jx.rnh Fsrnungan (andisoL). s.rbuk scrsaii. rnns kelap.. dd L,in t,ro
i.b.gxi lrp,srn Mrcdrl r?./rkrbtu. sctu kerikil arau brru:rn aimra scbarai

Lrtnrn x.nihr /,2?ft1r7., K.nilisi i.rob dtu xdrcoh nrcnrnrldr tikror ul!ma
lx.q.r.Drrrlunn ]]crlirihrD Dara.rcld Dcnccmrr drldn sjsrcm NlSL

in r.l!h diuji rnrtrl p.nrol.lid Itnb u r dom0ilil di treberlpa
ne!!rr. scpctiJcpa.s dan llrailtu Pcnolniai.c])aD-! dan lhxiLrnJ irenetufltrn
Drclod. nri utuk nr..goLrl li'nbah crir yans dih.silkdi ru.uI lmsqi Jrn

Jllclrdc Msl.

n*rirus ya.g her{nnher

p.nlisihm nra
Senrcnrxra ntr

r.r

dr. nrpu.

70 90%

roilcl.

($*rt5uli .r ,/.

di IJ o.rsi! orrtnle

dd

krlararir longrn etisicnsi

l9Ol:


,\r!

aodix 1/ d/.

2000)

N1sr. dircllii dtur ditrii unluk lrcnsolxhrn

nrdr ilcla!.sx*il !,,,,, r,ar)., (kxfur). r|hu dan kefnik ubiliitu
d.rrd clisi.n:i D.Dlisihrn nli Lara 70 t00or ts)hurizr dkt. :0 l00l
Krs ixn 2004) Diri hcber.p. p.rlnrs !!ng lclih iii.k trn mcnrhukiibf
hrhux nicrod. i\'lsL.rkur clckril lilMlkd dJinr n,eDlolal lnnbxlj."j.
liinbrhcan

domc{ik. brhkan limb.!\ .xir hdLsl.i

SNi^ Nelcri

I


srl

l,idan-! Irtuiidr! orcn,p.lix.

Plriturg ltopiosi Sumir.ra Lranr

)r!

:!ru irrirlsi di Koh l,xd !
tinrbrh.air doDrcjik

'n.ngh.silkx.

I nrLr.li ca; dou,ciik krsch0t mcrup.lar cllucn dari d{ur Jrn kaDrtrr mturdi
ina.r. Nllir yans dnniliki oLch \ekol.li rcacbrl l:akt! Jj trpansnn
DrcrtrDruklJn

hrhu. liDbrh


dih.\ikar

Jli n{ni

pclrjrr berkrpsnrs =
l6l o.xng ler\ehLl Dx{ld.saln}-! 1id.k me grt!mi nengot.tjtur t.brh lrniu Jiu
hrDy. dibhit b.lilu srrr kc 0.. Lr \rltr'rn drfiu\r yang ada Sulrn![JD rmll
sxd rnr (sejak ScprcDrbr.1006). lnnb:'n rlng b$sunrhcr dirt d.prr ridrk tngi

hn!$u-! Jiburns

l.

_rxog

5alu.n dramrse. rer.Dl ititiunrrr kar rcrl.bih darr u d.t.m

hxli DcnDrlixpLnrik dan bak scdinrefrisj

Mcnrntr


hail IeDelilix.

Jlk

rlikcrJri rnlrk lj.brDnr
pr.r,rLcr penccniar ln hrh cli (.iu.o dapur Jxn krn r nrtu r rc,corpu4
.\ft'n pclaitu rcr\cbur. scpeni trot) 1SS. dln nrin)iL t.duk Ions..!rsirr]J
suJrh mel.lii|i hrk' rnuN var)s rctrh ditetnkrn (K.pnj.d l.Jl t.to I12 tahun
rr)0r r. nng llxlu Mrtu il t.iDhrh DoDrnik) s.Drcnlrr konscmasi
Fntunrcler fencenitu

Srhniriza

lir.brli !rir

brk scdinc isi dr.i hr! I

t.r!

(1006).

dikumptrlkan di hrk |enangkap tcnuk daD

tia. iulr dik.hhui nusih nnt.bihj brLu nntrr.
kcnllhin ini nrcnrn ulkd brJrua lintJ:rn c,tr ajam! r-.Lqar S\,1.\ Nc{. l
peDcl

lrnang l,lnjaD-q nidxh schatusnl! dnnih karcna rurur bcry)rensi untr(
orcnccDtri lirekuntd di sckihyr Di la pihak..*ut bd),!k |cn.lilian yang
n,corbukrilan keellhlilin merodc Msl. dali.r menaolrh li.rbalr can, haik dli
$nher donr$ik

oraupun

nondoDcnik (niduiri). Atas daso nu maka dilrkuka.

Fnelilian peDsolanar limbah .air d.nresrik nrenllumkan mcroJ. MSI- dcnsD
mcngambil nudi kasus lidrb.I crtr halil akrivil.s dapur Drum avdu n Lrllr

SM N.gcri I li.ddrg l'turid!.
Pfbcdmn pdneLirirn knh ini dcnlan
Thalland adalah dtuistn*rur

ttunluh|.

tdA pcdih didukro {li lep.n! dan
laJ)isr r€rob ia! aracrob rcarktr vsl .yr InprsaD

l6atuanl rcaho, MSl. yang umunDya digtrD.lln Jr lcpan! {lao

lh.ildld adil.n Tcoln sd Aknn pada pcnclnun ini dilunakd lcrikit drn p.nn
klEna nnd.li mcDdaparkdryi Lrnlr r lapisr 7zr.r,,rzrl. rcatror N4stdieunalia. camnud

rdlh deu r arug

(bc.bcdr Jongao re.krorrcalror ltlst-

!a.g dilunrkrn di .lcrun! din lhxilDd dinranx lxpisa. hftnihnJ-r lednj ahs
cimpurm'rah. hir jh bcsi. d.n b.bcnp!.ien js nr{icrial oremik)

tJ& lapistui ,?r.urrbr. ini scdikit bc.bcJx
TuprrrL.?)L rria reaktor lt1st. unrut pengolahan linblh

Cdnpu.rn mde.rl yrns diauD*tur

ftrla dcnld llPL\rn
can i u i di lndo.ssi! )-ar! scbaed menambaltr serhrt lerArji s.bxglr
orat(ial orga.il Tnlak dit.mb Dh Datcrii organrk pad. lapnh ;,,/r,/,,rz,d

rer[lor MSl. yang digunal ] dhchihkrn lnnban ca; nrcDeddlng h,hrn orgdrik
)rng cukup anggi. \ebin itu prdr pcDehian jni rntak dit.tLlD pcDganrarar
ptu\es nnrilikasi

dd denilrilik$i drlini rcatM

MSL

lmg diFnarruhj

otch

IEn.DrbalDr nratcrial orlanik pada lxlis.n i n ptt,\,th\.-n,ta.

I L'jmn

I

dari pc.ch'inn ini rdalah:

\iereDrular .li:irnri pertisihan nrramct, non.dntu Ljmbitr c.i d.morljk
Jcngan Dcrodc N1St.. orenlgun*rn 2 unil rudk{. \arirsi riljk pcigdnbit,n
slmDel liinbahcair(jrnis lnnb.hc!nt. renala.iasi Hl_I{dd nn,sc\rerrst.

BAB V

PENUTUP

Berdaturka. hxsrl nen€ ltirn pcDsoldh,n lnnb.h ca; J.nrclik (ciu.. darur
unrum) asmD poLqo StlA N.gcrj I Padang Pdidg dcnlin Dr.rodc irl/r.t),1

rdl,rrs

(MsL) I'ar! rchh Jil,kukar. daprr disimpulka. bobti,na hal. drtu

I llr5il tualGn

l:nrhlh cdr yar-e re!h nrenealarhi plngolriar pcnd,htrtuin

nrcnolr]ulk.ri brhwr secm vGrL I nrbah crir dan brk pcDturght
rer jhar

lcbiI kcruh. cbih b.minyrk. dnn lcbih

bcrbau dibddnrgkan hnrb.h

can dtui bak scdinrcnrasi. K.nsenrasi pdmcrcr pcnccnra. kedrrjcnis

cair nri

.8ih

Drelcbihibaiu nnrtu (Kcpncn

Ltl

Lcnrak

No.

linb.n

2 tahu! 2001rcnrxn!

Rrk! Muru A;l.inrbih DoDrcnrkl

:

P.rb.dann hplsro hrrtran l,arg dilunakan lemyda .ukut meDp..grruhr
liondisi lisir etlu.tr rcaktn llasii pcngJ'nartu mcnuniukldr clluen re!ktor I
be^tuara kcktrDlog kudDSlD \e{tangkar rcaklor 2

r:J* heNMr

saora

s.kaii.

nanur kcdrh\r sxnr! s.nr bcnins lan rak bcibru Konrli\i *2.n, v,/.
koJrr rcatrn m0lalui p.rgrn tan korsrnhsi BOD rtiperotch n{ja mcnjr
lxng

I

saDra.

yalni

15 nrenn kc

BerdaerkN hasll anal,sis DflNne|uen rcdur re.k6 dikclahtri hah{
konscnt si prnnrctc' p.Dcdnar li'nbxh cai. scpcdi 8OI) TSS. dtuj dlinJ-rU

l.nr* &p.i

dirurunk

n hirle! j,uh di hNan n:rdrr/ balu

dir.rapkar (K.pmen J-Il No. I

:

1(mcnn ke 60) w.tru nenlaDbrlan s,mNl

lt

t ahun

20l]t rcdr,n&LlaItr

lfisiensi pcntisilrn BOD din ISS otch t.Jux

rcakbr

N,lutu

nruru

lars

ir t_i,nbxh

la mla di Jtd r0%

dd 9l%. sedargkd Fnyisi|d oriny / trnrrk rah{u di aras 36% dor
efislcns, re.lingeiur-a mencapai 1009;. Mrskiiuj k.funNan daLm

J...elfllk:D pll bclrm dapat d:bukrikan. hasil ini ret$ nenmiDkle bajknF
kin.ra kedua re.lbr dalm .renlolah dar mcnyisihkaD parancrcr F.cc'nar
5.

Sccm lnunr,lenis lapisD b.tuan re.Ibr ridat bcsn! rnihat penra rnra
tdhad,| elisicnsi lrenylsihan prdckr pencemtu. scdtugkan ienh tinbah
ca; yrns lillirk.D crkup b.rpcogrruh p!d. clisicnsi Fntisihan tSS dsl

Va.ilsi Hl.R vnaal berpcneruh rc adap cisicrsi pe.yishan pammclcr
p.nccnrlr. kecuali pll. Malii tond:h HLR rturgdib..ikir jnala njrti. a.ssi
efisiensi pc.yisihan para.dcr pcnccmr yaDg diolslr.

rcftaik BoD.'tss. dor ninlrk/ leDrak dipcn)teh

Fti.ic.\i penl,hihar
untuk LR 500 t/m:hai.

Scmcnrira variisi prcses acrasi.ukup berpcnpruh rertradap pcnyis:hd BOD

li.gFnyn eJjsicDsi p.trrisihM plraDerer pcocenur yaD! didaparkm daajn
pcrchim ininrcmLrulitikd bahwr nrerode Mst- ti]![ drjadikan scbrr,jsatah

sa'u

lenratil pensolaliM

a;

htran$n donrsrtk. khusN

lin,b$ crirasnn! pclrir SMANcgcn I

Llnek mcningkxrkro kiner a

F.lar sMA N.scri I

D.r

e MSL

PadDs Pririture

sena untrk pergcnrbdgan pcnclilirn

htb$rt' hrlyarg

I

dr

u.ruk nEneolan

frddgpdln8

dalh

mengotah timhrh

tnnbah can domcstik

hnjutoj

dr

aplikasj

dj

c.iruvxn!

tlda uDruruya
txpanaar. ,nnka

pcnu dilakrkaD adxtnn:

Pcngdnatar clisiensi FnAolanh tnnb.n

wiktu

$

cr;

secam

k..rirnr dalar. plrn

e

rrig

lchih laDa. mis,tnya sdantrn rrau lcbih. suD. Dcnesrahui sciauh
Dran. kemrmpuar d,n kesabil rcaktor MSI_ datdn nrnlolatj iinrhah cat

ila

surlu sMt konse.lmsnrrn bentuktuasj atau lcbih jjn!-!i. ssnn untuk
mens.rnui aurjsipxsi rlna dap,r djtakut,n jita lcrixdj ./,rsjrg Jalanj

I

iicnambahan

$dhr acFsi Dcnj ti .r m atiu

3 janr p€r hari sepllli ]ang

rcnah dicohakan p.da pe.eliriin scbchlmny. (t€nrolnhm tjnrbdh cair d&i
\umber indun ) gum ncnserahtrj r..n! jlr actur rerhada, cfistcDsi
t.nyisihar pdd.crcr p€ncenar.

DAFTAR PIJSTAK,\

Amcricao Public lleahh Associaliii (APilA). 1992.
l:rtni ution ll tl/dlt dh.l lftn(det uSA.

tr,.L/

Mcntu.l tat t'h.

PI(l Vinual

Cenrer r'or Environnrnral tcchnotogy lxcharec. a )pptir.lnn .1
Mulli Sojl LaltirE Mathod ih lhtte*dtet T/eatnekt throli*\ rpec
r! or iprtiarur. ./l01ri 0.lr:!05 0.J I hhl, akscs 8 Mei 2007).

AnanMddn4 T, el al. 2000 ..A Comprrlr$€ Sttrd! of Taolirc rfth Other
Nlatcriak A3 The conDoncDt of rhc Muki soit Lny.ring sr$rcm for

V!r*e*rlrr Trcstmcnt" tirlrgrol t:rAihetins Etsirier prcss:

BBSDI-P Lirbana D.ptn. 2A01. /1hdi!.i. (htrF |bbsdh
lDd.\ phr hhr, arses l7 Mei 2007)

C.blono. Agus

l-unah

P .n., Nan. lu,uh M.hrt t

lilbxu dcpld.lo nl

AihLEai Sj

.h

Kl^iljkuy

(hr1p.lnd tr-rn r.. lltjLcsr.!hrof or!usrbetj,\stVirrr,\N,\l
a^JlYo.nl akses l7 Mei ?007).
Da.. Rraji

M

1995. n

?[r,ila li?rzr.

lJldngAai

I

JDtm.

Drtrb.sc ol lndofesian La{s \\cbsl\e. K4r u\a, /'llhttti N.lara

!.krkmp

lljthp N. lla lithrh 2003 l.htary Rttr lttlr:ln tjnbah Dorla*
(hIp:iv\\.brp|onx. !r, id.'r.\isnliocum.nL akses 7 jei 200?l
1

tr

r/./r t ilo S5t. ! tirNt Filt.^ rnt tut r in The LtK.
(hrr rlr sr n.\ibtrlI c. ulllc\ibtrlr. \.b]huLk |j Frodn.6t hhrt. akscs

Flr\ibulk. hd /.J|llr

l7 Mei:007)

llanalilh. Kenias,{li.1005 1)utr Duyt

lt)t1n Tdnah. p

Htudj,,Rigero. sd$dno 199i. Khlitasi trndh ddh
Akrdcnika Pr€ssind. rikrdi

I

Rajacmtindo pcard!:

t'(z/.a.,.rr.

Edisj (e-l

t'.httr.ho Linhuh Cab In.l rti Kttipik Lhi Kq
Utuda M ti S.i] Latuin:< (M,\L) D.nea h,ruhbuhun
lru:e&r,ehktli Sehnldi l.ngnuhan t'lndah tkn tstuni Kor^ Itr xt
K.riril t.thi Kq \lnhk.tu I'ddaha) Tusas Akhn SdraD riknil
Lrrive^ilas Andalas. Uni!eBitas An!d:\: padars.

I{ida)arutrahmi. 1A06
M.nqgunakan