PENGOLAHAN LIMBAH CAIR DOMESTIK DENGAN METODE MULTI SOIL LAYERING (MSL) (Studi Kasus : Limbah Dapur Asrama Pelajar SMA Negeri I Padang Panjang).
lt5lsr-Tt/0t07-P
PENGOI AHAN LIMDA}I CAIR DOMESTIK
DE{GAN METODE MllITl SOII r"TrrERirNG (MSr)
(STUDI (ASUS: LIMBAII DAPUR ASRAMA PELAJAR
SMA NEGERI 1 PADANG PANJANG)
I.tJGAs AKIIIR
*ba@i eldh et! uo.at untuk nery.tetkzn p.ogr@ tttoto tatu (S 1)
pedo JL@nferlnk Unskuns Fokutr6-reknik Uri@sitE Adalos
DIKARAMA KAI'I-A
02774t}35
STTINTA
INDAII, N'T.
DlI S{MARIZA
Sy.
IURUSAN TEKNTK LINGKT'NGAN
IA(ITLTAS TEKNIK - UNTWRSTTAS ANDALAS
PADANG,2l]()T
rdhry Perju! rlnq khh D4N'r!
tlrEun ta.,or
@urlr thtw) rlnrh
kttikit
t!.kky t
aan
r!t, n.trt.r )) bqk@r l
t.'
60.1 1t6 nt| ton 6,.i .7j
hqr6d, Denjatt i.:l
0r j!tuhqi
n.t
th!
hati lnbt.ilat 4i1i4,i r!
k|ttt,hqr 4^iq .!D6ku 4oD
v
L srit
].!v,n|
t\1st). ayaua rdajq sM! Nqqt l
BAB I
PENDAHULUAN
cr;
d.ord{ik xdllrh lirnbih cair yturg b.6urib- dtui lcnnukimao
pcoduJuk. dicr:]h liomrail. Jrn bogunan,bangund i sritusn)nnl (M€llall &
ldd!. l99l) D, J'rd.n.sir. j.nis Li.rbrr crir i|i dih.silktur Jxlj! iumLrn lng
lrnrhah
lebjb h€s, dib.ndirr{ ljnrhih
c.ir
cnis Lail
Hrl ini nrcnrprk r pe4arulr
dari
bcsrmyalun.h pendudul. schirA.cx aliri!iu: drri FnnukiDan. pcniagatur. drr
l]crkrktrrD lehih nonriirrn rerjadi
lli'rg!a lioi b.lunr nJx pcn:rqinrn serius dairD ic.colxL hnrhrh clrr donrenik
tar-! dihaiLkan mrl$ tcrhrhln lebh rnniu nal, p.osolahan liinb.h c.n d i
!ffber I.in sepcili nidNni. PrdalrL limbah.rir darl s m[(r iri lugr thp)r
ni.dccnrd brda. in pcndhanrx dm renderuna alm n.rLs ckosijem
ffDnrn rennNrk liirgku.gai disckirr.Ui s.ra llr.dLJuk yrng nrenlgunak.n an
ldRebul. Cukup bm!.I J..k)Jc p0ngoiah.lr hmbJn crir yJnL nnjd.jr dei scqi
hngkungrn
ncnlopcrasian Ja nigo.tolrn. n ali dri scli biav( scna
'an!h
rnns rehh dikcDrbanskd sxar inr. Salah s,runyr adrlah m.tod. t /r; .tr,1
Nlclnlc MSL Drcnrpakd nicbdctcapi$n ltuah d€ng:n hduan. marerintorgDik.
dan
marcial hinnvr unluk nrcngolah tnnhrh c.ir dcngar
JlLm
nnllu
c&
Incngatnhn.ya [c
lapisxn rcacbuL J-apktur.drrrinn rarai dc.sin mderiat or-larik
Jar batua diburl bcrschne sclirg seneni nEunri hxfu hrra. Wa,(lGutrj !/
(1991).rcnrhkan bihwa drr e MSL rdxl* mcrod. tcrgolrhxn
DrcJ.anl:xrbn kemaniputui rD,ir drLim
dllunakan Jalam Dcrod. nri mud$
l
n.nurt,h timb.h
.tu
!t
Mrtcriat 'au
tdr-!
npatktui dianhranya yailD rrnah hunru5
ddi Jx.rnh Fsrnungan (andisoL). s.rbuk scrsaii. rnns kelap.. dd L,in t,ro
i.b.gxi lrp,srn Mrcdrl r?./rkrbtu. sctu kerikil arau brru:rn aimra scbarai
Lrtnrn x.nihr /,2?ft1r7., K.nilisi i.rob dtu xdrcoh nrcnrnrldr tikror ul!ma
lx.q.r.Drrrlunn ]]crlirihrD Dara.rcld Dcnccmrr drldn sjsrcm NlSL
in r.l!h diuji rnrtrl p.nrol.lid Itnb u r dom0ilil di treberlpa
ne!!rr. scpctiJcpa.s dan llrailtu Pcnolniai.c])aD-! dan lhxiLrnJ irenetufltrn
Drclod. nri utuk nr..goLrl li'nbah crir yans dih.silkdi ru.uI lmsqi Jrn
Jllclrdc Msl.
n*rirus ya.g her{nnher
p.nlisihm nra
Senrcnrxra ntr
r.r
dr. nrpu.
70 90%
roilcl.
($*rt5uli .r ,/.
di IJ o.rsi! orrtnle
dd
krlararir longrn etisicnsi
l9Ol:
,\r!
aodix 1/ d/.
2000)
N1sr. dircllii dtur ditrii unluk lrcnsolxhrn
nrdr ilcla!.sx*il !,,,,, r,ar)., (kxfur). r|hu dan kefnik ubiliitu
d.rrd clisi.n:i D.Dlisihrn nli Lara 70 t00or ts)hurizr dkt. :0 l00l
Krs ixn 2004) Diri hcber.p. p.rlnrs !!ng lclih iii.k trn mcnrhukiibf
hrhux nicrod. i\'lsL.rkur clckril lilMlkd dJinr n,eDlolal lnnbxlj."j.
liinbrhcan
domc{ik. brhkan limb.!\ .xir hdLsl.i
SNi^ Nelcri
I
srl
l,idan-! Irtuiidr! orcn,p.lix.
Plriturg ltopiosi Sumir.ra Lranr
)r!
:!ru irrirlsi di Koh l,xd !
tinrbrh.air doDrcjik
'n.ngh.silkx.
I nrLr.li ca; dou,ciik krsch0t mcrup.lar cllucn dari d{ur Jrn kaDrtrr mturdi
ina.r. Nllir yans dnniliki oLch \ekol.li rcacbrl l:akt! Jj trpansnn
DrcrtrDruklJn
hrhu. liDbrh
dih.\ikar
Jli n{ni
pclrjrr berkrpsnrs =
l6l o.xng ler\ehLl Dx{ld.saln}-! 1id.k me grt!mi nengot.tjtur t.brh lrniu Jiu
hrDy. dibhit b.lilu srrr kc 0.. Lr \rltr'rn drfiu\r yang ada Sulrn![JD rmll
sxd rnr (sejak ScprcDrbr.1006). lnnb:'n rlng b$sunrhcr dirt d.prr ridrk tngi
hn!$u-! Jiburns
l.
_rxog
5alu.n dramrse. rer.Dl ititiunrrr kar rcrl.bih darr u d.t.m
hxli DcnDrlixpLnrik dan bak scdinrefrisj
Mcnrntr
hail IeDelilix.
Jlk
rlikcrJri rnlrk lj.brDnr
pr.r,rLcr penccniar ln hrh cli (.iu.o dapur Jxn krn r nrtu r rc,corpu4
.\ft'n pclaitu rcr\cbur. scpeni trot) 1SS. dln nrin)iL t.duk Ions..!rsirr]J
suJrh mel.lii|i hrk' rnuN var)s rctrh ditetnkrn (K.pnj.d l.Jl t.to I12 tahun
rr)0r r. nng llxlu Mrtu il t.iDhrh DoDrnik) s.Drcnlrr konscmasi
Fntunrcler fencenitu
Srhniriza
lir.brli !rir
brk scdinc isi dr.i hr! I
t.r!
(1006).
dikumptrlkan di hrk |enangkap tcnuk daD
tia. iulr dik.hhui nusih nnt.bihj brLu nntrr.
kcnllhin ini nrcnrn ulkd brJrua lintJ:rn c,tr ajam! r-.Lqar S\,1.\ Nc{. l
peDcl
lrnang l,lnjaD-q nidxh schatusnl! dnnih karcna rurur bcry)rensi untr(
orcnccDtri lirekuntd di sckihyr Di la pihak..*ut bd),!k |cn.lilian yang
n,corbukrilan keellhlilin merodc Msl. dali.r menaolrh li.rbalr can, haik dli
$nher donr$ik
oraupun
nondoDcnik (niduiri). Atas daso nu maka dilrkuka.
Fnelilian peDsolanar limbah .air d.nresrik nrenllumkan mcroJ. MSI- dcnsD
mcngambil nudi kasus lidrb.I crtr halil akrivil.s dapur Drum avdu n Lrllr
SM N.gcri I li.ddrg l'turid!.
Pfbcdmn pdneLirirn knh ini dcnlan
Thalland adalah dtuistn*rur
ttunluh|.
tdA pcdih didukro {li lep.n! dan
laJ)isr r€rob ia! aracrob rcarktr vsl .yr InprsaD
l6atuanl rcaho, MSl. yang umunDya digtrD.lln Jr lcpan! {lao
lh.ildld adil.n Tcoln sd Aknn pada pcnclnun ini dilunakd lcrikit drn p.nn
klEna nnd.li mcDdaparkdryi Lrnlr r lapisr 7zr.r,,rzrl. rcatror N4stdieunalia. camnud
rdlh deu r arug
(bc.bcdr Jongao re.krorrcalror ltlst-
!a.g dilunrkrn di .lcrun! din lhxilDd dinranx lxpisa. hftnihnJ-r lednj ahs
cimpurm'rah. hir jh bcsi. d.n b.bcnp!.ien js nr{icrial oremik)
tJ& lapistui ,?r.urrbr. ini scdikit bc.bcJx
TuprrrL.?)L rria reaktor lt1st. unrut pengolahan linblh
Cdnpu.rn mde.rl yrns diauD*tur
ftrla dcnld llPL\rn
can i u i di lndo.ssi! )-ar! scbaed menambaltr serhrt lerArji s.bxglr
orat(ial orga.il Tnlak dit.mb Dh Datcrii organrk pad. lapnh ;,,/r,/,,rz,d
rer[lor MSl. yang digunal ] dhchihkrn lnnban ca; nrcDeddlng h,hrn orgdrik
)rng cukup anggi. \ebin itu prdr pcDehian jni rntak dit.tLlD pcDganrarar
ptu\es nnrilikasi
dd denilrilik$i drlini rcatM
MSL
lmg diFnarruhj
otch
IEn.DrbalDr nratcrial orlanik pada lxlis.n i n ptt,\,th\.-n,ta.
I L'jmn
I
dari pc.ch'inn ini rdalah:
\iereDrular .li:irnri pertisihan nrramct, non.dntu Ljmbitr c.i d.morljk
Jcngan Dcrodc N1St.. orenlgun*rn 2 unil rudk{. \arirsi riljk pcigdnbit,n
slmDel liinbahcair(jrnis lnnb.hc!nt. renala.iasi Hl_I{dd nn,sc\rerrst.
BAB V
PENUTUP
Berdaturka. hxsrl nen€ ltirn pcDsoldh,n lnnb.h ca; J.nrclik (ciu.. darur
unrum) asmD poLqo StlA N.gcrj I Padang Pdidg dcnlin Dr.rodc irl/r.t),1
rdl,rrs
(MsL) I'ar! rchh Jil,kukar. daprr disimpulka. bobti,na hal. drtu
I llr5il tualGn
l:nrhlh cdr yar-e re!h nrenealarhi plngolriar pcnd,htrtuin
nrcnolr]ulk.ri brhwr secm vGrL I nrbah crir dan brk pcDturght
rer jhar
lcbiI kcruh. cbih b.minyrk. dnn lcbih
bcrbau dibddnrgkan hnrb.h
can dtui bak scdinrcnrasi. K.nsenrasi pdmcrcr pcnccnra. kedrrjcnis
cair nri
.8ih
Drelcbihibaiu nnrtu (Kcpncn
Ltl
Lcnrak
No.
linb.n
2 tahu! 2001rcnrxn!
Rrk! Muru A;l.inrbih DoDrcnrkl
:
P.rb.dann hplsro hrrtran l,arg dilunakan lemyda .ukut meDp..grruhr
liondisi lisir etlu.tr rcaktn llasii pcngJ'nartu mcnuniukldr clluen re!ktor I
be^tuara kcktrDlog kudDSlD \e{tangkar rcaklor 2
r:J* heNMr
saora
s.kaii.
nanur kcdrh\r sxnr! s.nr bcnins lan rak bcibru Konrli\i *2.n, v,/.
koJrr rcatrn m0lalui p.rgrn tan korsrnhsi BOD rtiperotch n{ja mcnjr
lxng
I
saDra.
yalni
15 nrenn kc
BerdaerkN hasll anal,sis DflNne|uen rcdur re.k6 dikclahtri hah{
konscnt si prnnrctc' p.Dcdnar li'nbxh cai. scpcdi 8OI) TSS. dtuj dlinJ-rU
l.nr* &p.i
dirurunk
n hirle! j,uh di hNan n:rdrr/ balu
dir.rapkar (K.pmen J-Il No. I
:
1(mcnn ke 60) w.tru nenlaDbrlan s,mNl
lt
t ahun
20l]t rcdr,n&LlaItr
lfisiensi pcntisilrn BOD din ISS otch t.Jux
rcakbr
N,lutu
nruru
lars
ir t_i,nbxh
la mla di Jtd r0%
dd 9l%. sedargkd Fnyisi|d oriny / trnrrk rah{u di aras 36% dor
efislcns, re.lingeiur-a mencapai 1009;. Mrskiiuj k.funNan daLm
J...elfllk:D pll bclrm dapat d:bukrikan. hasil ini ret$ nenmiDkle bajknF
kin.ra kedua re.lbr dalm .renlolah dar mcnyisihkaD parancrcr F.cc'nar
5.
Sccm lnunr,lenis lapisD b.tuan re.Ibr ridat bcsn! rnihat penra rnra
tdhad,| elisicnsi lrenylsihan prdckr pencemtu. scdtugkan ienh tinbah
ca; yrns lillirk.D crkup b.rpcogrruh p!d. clisicnsi Fntisihan tSS dsl
Va.ilsi Hl.R vnaal berpcneruh rc adap cisicrsi pe.yishan pammclcr
p.nccnrlr. kecuali pll. Malii tond:h HLR rturgdib..ikir jnala njrti. a.ssi
efisiensi pc.yisihan para.dcr pcnccmr yaDg diolslr.
rcftaik BoD.'tss. dor ninlrk/ leDrak dipcn)teh
Fti.ic.\i penl,hihar
untuk LR 500 t/m:hai.
Scmcnrira variisi prcses acrasi.ukup berpcnpruh rertradap pcnyis:hd BOD
li.gFnyn eJjsicDsi p.trrisihM plraDerer pcocenur yaD! didaparkm daajn
pcrchim ininrcmLrulitikd bahwr nrerode Mst- ti]![ drjadikan scbrr,jsatah
sa'u
lenratil pensolaliM
a;
htran$n donrsrtk. khusN
lin,b$ crirasnn! pclrir SMANcgcn I
Llnek mcningkxrkro kiner a
F.lar sMA N.scri I
D.r
e MSL
PadDs Pririture
sena untrk pergcnrbdgan pcnclilirn
htb$rt' hrlyarg
I
dr
u.ruk nEneolan
frddgpdln8
dalh
mengotah timhrh
tnnbah can domcstik
hnjutoj
dr
aplikasj
dj
c.iruvxn!
tlda uDruruya
txpanaar. ,nnka
pcnu dilakrkaD adxtnn:
Pcngdnatar clisiensi FnAolanh tnnb.n
wiktu
$
cr;
secam
k..rirnr dalar. plrn
e
rrig
lchih laDa. mis,tnya sdantrn rrau lcbih. suD. Dcnesrahui sciauh
Dran. kemrmpuar d,n kesabil rcaktor MSI_ datdn nrnlolatj iinrhah cat
ila
surlu sMt konse.lmsnrrn bentuktuasj atau lcbih jjn!-!i. ssnn untuk
mens.rnui aurjsipxsi rlna dap,r djtakut,n jita lcrixdj ./,rsjrg Jalanj
I
iicnambahan
$dhr acFsi Dcnj ti .r m atiu
3 janr p€r hari sepllli ]ang
rcnah dicohakan p.da pe.eliriin scbchlmny. (t€nrolnhm tjnrbdh cair d&i
\umber indun ) gum ncnserahtrj r..n! jlr actur rerhada, cfistcDsi
t.nyisihar pdd.crcr p€ncenar.
DAFTAR PIJSTAK,\
Amcricao Public lleahh Associaliii (APilA). 1992.
l:rtni ution ll tl/dlt dh.l lftn(det uSA.
tr,.L/
Mcntu.l tat t'h.
PI(l Vinual
Cenrer r'or Environnrnral tcchnotogy lxcharec. a )pptir.lnn .1
Mulli Sojl LaltirE Mathod ih lhtte*dtet T/eatnekt throli*\ rpec
r! or iprtiarur. ./l01ri 0.lr:!05 0.J I hhl, akscs 8 Mei 2007).
AnanMddn4 T, el al. 2000 ..A Comprrlr$€ Sttrd! of Taolirc rfth Other
Nlatcriak A3 The conDoncDt of rhc Muki soit Lny.ring sr$rcm for
V!r*e*rlrr Trcstmcnt" tirlrgrol t:rAihetins Etsirier prcss:
BBSDI-P Lirbana D.ptn. 2A01. /1hdi!.i. (htrF |bbsdh
lDd.\ phr hhr, arses l7 Mei 2007)
C.blono. Agus
l-unah
P .n., Nan. lu,uh M.hrt t
lilbxu dcpld.lo nl
AihLEai Sj
.h
Kl^iljkuy
(hr1p.lnd tr-rn r.. lltjLcsr.!hrof or!usrbetj,\stVirrr,\N,\l
a^JlYo.nl akses l7 Mei ?007).
Da.. Rraji
M
1995. n
?[r,ila li?rzr.
lJldngAai
I
JDtm.
Drtrb.sc ol lndofesian La{s \\cbsl\e. K4r u\a, /'llhttti N.lara
!.krkmp
lljthp N. lla lithrh 2003 l.htary Rttr lttlr:ln tjnbah Dorla*
(hIp:iv\\.brp|onx. !r, id.'r.\isnliocum.nL akses 7 jei 200?l
1
tr
r/./r t ilo S5t. ! tirNt Filt.^ rnt tut r in The LtK.
(hrr rlr sr n.\ibtrlI c. ulllc\ibtrlr. \.b]huLk |j Frodn.6t hhrt. akscs
Flr\ibulk. hd /.J|llr
l7 Mei:007)
llanalilh. Kenias,{li.1005 1)utr Duyt
lt)t1n Tdnah. p
Htudj,,Rigero. sd$dno 199i. Khlitasi trndh ddh
Akrdcnika Pr€ssind. rikrdi
I
Rajacmtindo pcard!:
t'(z/.a.,.rr.
Edisj (e-l
t'.httr.ho Linhuh Cab In.l rti Kttipik Lhi Kq
Utuda M ti S.i] Latuin:< (M,\L) D.nea h,ruhbuhun
lru:e&r,ehktli Sehnldi l.ngnuhan t'lndah tkn tstuni Kor^ Itr xt
K.riril t.thi Kq \lnhk.tu I'ddaha) Tusas Akhn SdraD riknil
Lrrive^ilas Andalas. Uni!eBitas An!d:\: padars.
I{ida)arutrahmi. 1A06
M.nqgunakan
PENGOI AHAN LIMDA}I CAIR DOMESTIK
DE{GAN METODE MllITl SOII r"TrrERirNG (MSr)
(STUDI (ASUS: LIMBAII DAPUR ASRAMA PELAJAR
SMA NEGERI 1 PADANG PANJANG)
I.tJGAs AKIIIR
*ba@i eldh et! uo.at untuk nery.tetkzn p.ogr@ tttoto tatu (S 1)
pedo JL@nferlnk Unskuns Fokutr6-reknik Uri@sitE Adalos
DIKARAMA KAI'I-A
02774t}35
STTINTA
INDAII, N'T.
DlI S{MARIZA
Sy.
IURUSAN TEKNTK LINGKT'NGAN
IA(ITLTAS TEKNIK - UNTWRSTTAS ANDALAS
PADANG,2l]()T
rdhry Perju! rlnq khh D4N'r!
tlrEun ta.,or
@urlr thtw) rlnrh
kttikit
t!.kky t
aan
r!t, n.trt.r )) bqk@r l
t.'
60.1 1t6 nt| ton 6,.i .7j
hqr6d, Denjatt i.:l
0r j!tuhqi
n.t
th!
hati lnbt.ilat 4i1i4,i r!
k|ttt,hqr 4^iq .!D6ku 4oD
v
L srit
].!v,n|
t\1st). ayaua rdajq sM! Nqqt l
BAB I
PENDAHULUAN
cr;
d.ord{ik xdllrh lirnbih cair yturg b.6urib- dtui lcnnukimao
pcoduJuk. dicr:]h liomrail. Jrn bogunan,bangund i sritusn)nnl (M€llall &
ldd!. l99l) D, J'rd.n.sir. j.nis Li.rbrr crir i|i dih.silktur Jxlj! iumLrn lng
lrnrhah
lebjb h€s, dib.ndirr{ ljnrhih
c.ir
cnis Lail
Hrl ini nrcnrprk r pe4arulr
dari
bcsrmyalun.h pendudul. schirA.cx aliri!iu: drri FnnukiDan. pcniagatur. drr
l]crkrktrrD lehih nonriirrn rerjadi
lli'rg!a lioi b.lunr nJx pcn:rqinrn serius dairD ic.colxL hnrhrh clrr donrenik
tar-! dihaiLkan mrl$ tcrhrhln lebh rnniu nal, p.osolahan liinb.h c.n d i
!ffber I.in sepcili nidNni. PrdalrL limbah.rir darl s m[(r iri lugr thp)r
ni.dccnrd brda. in pcndhanrx dm renderuna alm n.rLs ckosijem
ffDnrn rennNrk liirgku.gai disckirr.Ui s.ra llr.dLJuk yrng nrenlgunak.n an
ldRebul. Cukup bm!.I J..k)Jc p0ngoiah.lr hmbJn crir yJnL nnjd.jr dei scqi
hngkungrn
ncnlopcrasian Ja nigo.tolrn. n ali dri scli biav( scna
'an!h
rnns rehh dikcDrbanskd sxar inr. Salah s,runyr adrlah m.tod. t /r; .tr,1
Nlclnlc MSL Drcnrpakd nicbdctcapi$n ltuah d€ng:n hduan. marerintorgDik.
dan
marcial hinnvr unluk nrcngolah tnnhrh c.ir dcngar
JlLm
nnllu
c&
Incngatnhn.ya [c
lapisxn rcacbuL J-apktur.drrrinn rarai dc.sin mderiat or-larik
Jar batua diburl bcrschne sclirg seneni nEunri hxfu hrra. Wa,(lGutrj !/
(1991).rcnrhkan bihwa drr e MSL rdxl* mcrod. tcrgolrhxn
DrcJ.anl:xrbn kemaniputui rD,ir drLim
dllunakan Jalam Dcrod. nri mud$
l
n.nurt,h timb.h
.tu
!t
Mrtcriat 'au
tdr-!
npatktui dianhranya yailD rrnah hunru5
ddi Jx.rnh Fsrnungan (andisoL). s.rbuk scrsaii. rnns kelap.. dd L,in t,ro
i.b.gxi lrp,srn Mrcdrl r?./rkrbtu. sctu kerikil arau brru:rn aimra scbarai
Lrtnrn x.nihr /,2?ft1r7., K.nilisi i.rob dtu xdrcoh nrcnrnrldr tikror ul!ma
lx.q.r.Drrrlunn ]]crlirihrD Dara.rcld Dcnccmrr drldn sjsrcm NlSL
in r.l!h diuji rnrtrl p.nrol.lid Itnb u r dom0ilil di treberlpa
ne!!rr. scpctiJcpa.s dan llrailtu Pcnolniai.c])aD-! dan lhxiLrnJ irenetufltrn
Drclod. nri utuk nr..goLrl li'nbah crir yans dih.silkdi ru.uI lmsqi Jrn
Jllclrdc Msl.
n*rirus ya.g her{nnher
p.nlisihm nra
Senrcnrxra ntr
r.r
dr. nrpu.
70 90%
roilcl.
($*rt5uli .r ,/.
di IJ o.rsi! orrtnle
dd
krlararir longrn etisicnsi
l9Ol:
,\r!
aodix 1/ d/.
2000)
N1sr. dircllii dtur ditrii unluk lrcnsolxhrn
nrdr ilcla!.sx*il !,,,,, r,ar)., (kxfur). r|hu dan kefnik ubiliitu
d.rrd clisi.n:i D.Dlisihrn nli Lara 70 t00or ts)hurizr dkt. :0 l00l
Krs ixn 2004) Diri hcber.p. p.rlnrs !!ng lclih iii.k trn mcnrhukiibf
hrhux nicrod. i\'lsL.rkur clckril lilMlkd dJinr n,eDlolal lnnbxlj."j.
liinbrhcan
domc{ik. brhkan limb.!\ .xir hdLsl.i
SNi^ Nelcri
I
srl
l,idan-! Irtuiidr! orcn,p.lix.
Plriturg ltopiosi Sumir.ra Lranr
)r!
:!ru irrirlsi di Koh l,xd !
tinrbrh.air doDrcjik
'n.ngh.silkx.
I nrLr.li ca; dou,ciik krsch0t mcrup.lar cllucn dari d{ur Jrn kaDrtrr mturdi
ina.r. Nllir yans dnniliki oLch \ekol.li rcacbrl l:akt! Jj trpansnn
DrcrtrDruklJn
hrhu. liDbrh
dih.\ikar
Jli n{ni
pclrjrr berkrpsnrs =
l6l o.xng ler\ehLl Dx{ld.saln}-! 1id.k me grt!mi nengot.tjtur t.brh lrniu Jiu
hrDy. dibhit b.lilu srrr kc 0.. Lr \rltr'rn drfiu\r yang ada Sulrn![JD rmll
sxd rnr (sejak ScprcDrbr.1006). lnnb:'n rlng b$sunrhcr dirt d.prr ridrk tngi
hn!$u-! Jiburns
l.
_rxog
5alu.n dramrse. rer.Dl ititiunrrr kar rcrl.bih darr u d.t.m
hxli DcnDrlixpLnrik dan bak scdinrefrisj
Mcnrntr
hail IeDelilix.
Jlk
rlikcrJri rnlrk lj.brDnr
pr.r,rLcr penccniar ln hrh cli (.iu.o dapur Jxn krn r nrtu r rc,corpu4
.\ft'n pclaitu rcr\cbur. scpeni trot) 1SS. dln nrin)iL t.duk Ions..!rsirr]J
suJrh mel.lii|i hrk' rnuN var)s rctrh ditetnkrn (K.pnj.d l.Jl t.to I12 tahun
rr)0r r. nng llxlu Mrtu il t.iDhrh DoDrnik) s.Drcnlrr konscmasi
Fntunrcler fencenitu
Srhniriza
lir.brli !rir
brk scdinc isi dr.i hr! I
t.r!
(1006).
dikumptrlkan di hrk |enangkap tcnuk daD
tia. iulr dik.hhui nusih nnt.bihj brLu nntrr.
kcnllhin ini nrcnrn ulkd brJrua lintJ:rn c,tr ajam! r-.Lqar S\,1.\ Nc{. l
peDcl
lrnang l,lnjaD-q nidxh schatusnl! dnnih karcna rurur bcry)rensi untr(
orcnccDtri lirekuntd di sckihyr Di la pihak..*ut bd),!k |cn.lilian yang
n,corbukrilan keellhlilin merodc Msl. dali.r menaolrh li.rbalr can, haik dli
$nher donr$ik
oraupun
nondoDcnik (niduiri). Atas daso nu maka dilrkuka.
Fnelilian peDsolanar limbah .air d.nresrik nrenllumkan mcroJ. MSI- dcnsD
mcngambil nudi kasus lidrb.I crtr halil akrivil.s dapur Drum avdu n Lrllr
SM N.gcri I li.ddrg l'turid!.
Pfbcdmn pdneLirirn knh ini dcnlan
Thalland adalah dtuistn*rur
ttunluh|.
tdA pcdih didukro {li lep.n! dan
laJ)isr r€rob ia! aracrob rcarktr vsl .yr InprsaD
l6atuanl rcaho, MSl. yang umunDya digtrD.lln Jr lcpan! {lao
lh.ildld adil.n Tcoln sd Aknn pada pcnclnun ini dilunakd lcrikit drn p.nn
klEna nnd.li mcDdaparkdryi Lrnlr r lapisr 7zr.r,,rzrl. rcatror N4stdieunalia. camnud
rdlh deu r arug
(bc.bcdr Jongao re.krorrcalror ltlst-
!a.g dilunrkrn di .lcrun! din lhxilDd dinranx lxpisa. hftnihnJ-r lednj ahs
cimpurm'rah. hir jh bcsi. d.n b.bcnp!.ien js nr{icrial oremik)
tJ& lapistui ,?r.urrbr. ini scdikit bc.bcJx
TuprrrL.?)L rria reaktor lt1st. unrut pengolahan linblh
Cdnpu.rn mde.rl yrns diauD*tur
ftrla dcnld llPL\rn
can i u i di lndo.ssi! )-ar! scbaed menambaltr serhrt lerArji s.bxglr
orat(ial orga.il Tnlak dit.mb Dh Datcrii organrk pad. lapnh ;,,/r,/,,rz,d
rer[lor MSl. yang digunal ] dhchihkrn lnnban ca; nrcDeddlng h,hrn orgdrik
)rng cukup anggi. \ebin itu prdr pcDehian jni rntak dit.tLlD pcDganrarar
ptu\es nnrilikasi
dd denilrilik$i drlini rcatM
MSL
lmg diFnarruhj
otch
IEn.DrbalDr nratcrial orlanik pada lxlis.n i n ptt,\,th\.-n,ta.
I L'jmn
I
dari pc.ch'inn ini rdalah:
\iereDrular .li:irnri pertisihan nrramct, non.dntu Ljmbitr c.i d.morljk
Jcngan Dcrodc N1St.. orenlgun*rn 2 unil rudk{. \arirsi riljk pcigdnbit,n
slmDel liinbahcair(jrnis lnnb.hc!nt. renala.iasi Hl_I{dd nn,sc\rerrst.
BAB V
PENUTUP
Berdaturka. hxsrl nen€ ltirn pcDsoldh,n lnnb.h ca; J.nrclik (ciu.. darur
unrum) asmD poLqo StlA N.gcrj I Padang Pdidg dcnlin Dr.rodc irl/r.t),1
rdl,rrs
(MsL) I'ar! rchh Jil,kukar. daprr disimpulka. bobti,na hal. drtu
I llr5il tualGn
l:nrhlh cdr yar-e re!h nrenealarhi plngolriar pcnd,htrtuin
nrcnolr]ulk.ri brhwr secm vGrL I nrbah crir dan brk pcDturght
rer jhar
lcbiI kcruh. cbih b.minyrk. dnn lcbih
bcrbau dibddnrgkan hnrb.h
can dtui bak scdinrcnrasi. K.nsenrasi pdmcrcr pcnccnra. kedrrjcnis
cair nri
.8ih
Drelcbihibaiu nnrtu (Kcpncn
Ltl
Lcnrak
No.
linb.n
2 tahu! 2001rcnrxn!
Rrk! Muru A;l.inrbih DoDrcnrkl
:
P.rb.dann hplsro hrrtran l,arg dilunakan lemyda .ukut meDp..grruhr
liondisi lisir etlu.tr rcaktn llasii pcngJ'nartu mcnuniukldr clluen re!ktor I
be^tuara kcktrDlog kudDSlD \e{tangkar rcaklor 2
r:J* heNMr
saora
s.kaii.
nanur kcdrh\r sxnr! s.nr bcnins lan rak bcibru Konrli\i *2.n, v,/.
koJrr rcatrn m0lalui p.rgrn tan korsrnhsi BOD rtiperotch n{ja mcnjr
lxng
I
saDra.
yalni
15 nrenn kc
BerdaerkN hasll anal,sis DflNne|uen rcdur re.k6 dikclahtri hah{
konscnt si prnnrctc' p.Dcdnar li'nbxh cai. scpcdi 8OI) TSS. dtuj dlinJ-rU
l.nr* &p.i
dirurunk
n hirle! j,uh di hNan n:rdrr/ balu
dir.rapkar (K.pmen J-Il No. I
:
1(mcnn ke 60) w.tru nenlaDbrlan s,mNl
lt
t ahun
20l]t rcdr,n&LlaItr
lfisiensi pcntisilrn BOD din ISS otch t.Jux
rcakbr
N,lutu
nruru
lars
ir t_i,nbxh
la mla di Jtd r0%
dd 9l%. sedargkd Fnyisi|d oriny / trnrrk rah{u di aras 36% dor
efislcns, re.lingeiur-a mencapai 1009;. Mrskiiuj k.funNan daLm
J...elfllk:D pll bclrm dapat d:bukrikan. hasil ini ret$ nenmiDkle bajknF
kin.ra kedua re.lbr dalm .renlolah dar mcnyisihkaD parancrcr F.cc'nar
5.
Sccm lnunr,lenis lapisD b.tuan re.Ibr ridat bcsn! rnihat penra rnra
tdhad,| elisicnsi lrenylsihan prdckr pencemtu. scdtugkan ienh tinbah
ca; yrns lillirk.D crkup b.rpcogrruh p!d. clisicnsi Fntisihan tSS dsl
Va.ilsi Hl.R vnaal berpcneruh rc adap cisicrsi pe.yishan pammclcr
p.nccnrlr. kecuali pll. Malii tond:h HLR rturgdib..ikir jnala njrti. a.ssi
efisiensi pc.yisihan para.dcr pcnccmr yaDg diolslr.
rcftaik BoD.'tss. dor ninlrk/ leDrak dipcn)teh
Fti.ic.\i penl,hihar
untuk LR 500 t/m:hai.
Scmcnrira variisi prcses acrasi.ukup berpcnpruh rertradap pcnyis:hd BOD
li.gFnyn eJjsicDsi p.trrisihM plraDerer pcocenur yaD! didaparkm daajn
pcrchim ininrcmLrulitikd bahwr nrerode Mst- ti]![ drjadikan scbrr,jsatah
sa'u
lenratil pensolaliM
a;
htran$n donrsrtk. khusN
lin,b$ crirasnn! pclrir SMANcgcn I
Llnek mcningkxrkro kiner a
F.lar sMA N.scri I
D.r
e MSL
PadDs Pririture
sena untrk pergcnrbdgan pcnclilirn
htb$rt' hrlyarg
I
dr
u.ruk nEneolan
frddgpdln8
dalh
mengotah timhrh
tnnbah can domcstik
hnjutoj
dr
aplikasj
dj
c.iruvxn!
tlda uDruruya
txpanaar. ,nnka
pcnu dilakrkaD adxtnn:
Pcngdnatar clisiensi FnAolanh tnnb.n
wiktu
$
cr;
secam
k..rirnr dalar. plrn
e
rrig
lchih laDa. mis,tnya sdantrn rrau lcbih. suD. Dcnesrahui sciauh
Dran. kemrmpuar d,n kesabil rcaktor MSI_ datdn nrnlolatj iinrhah cat
ila
surlu sMt konse.lmsnrrn bentuktuasj atau lcbih jjn!-!i. ssnn untuk
mens.rnui aurjsipxsi rlna dap,r djtakut,n jita lcrixdj ./,rsjrg Jalanj
I
iicnambahan
$dhr acFsi Dcnj ti .r m atiu
3 janr p€r hari sepllli ]ang
rcnah dicohakan p.da pe.eliriin scbchlmny. (t€nrolnhm tjnrbdh cair d&i
\umber indun ) gum ncnserahtrj r..n! jlr actur rerhada, cfistcDsi
t.nyisihar pdd.crcr p€ncenar.
DAFTAR PIJSTAK,\
Amcricao Public lleahh Associaliii (APilA). 1992.
l:rtni ution ll tl/dlt dh.l lftn(det uSA.
tr,.L/
Mcntu.l tat t'h.
PI(l Vinual
Cenrer r'or Environnrnral tcchnotogy lxcharec. a )pptir.lnn .1
Mulli Sojl LaltirE Mathod ih lhtte*dtet T/eatnekt throli*\ rpec
r! or iprtiarur. ./l01ri 0.lr:!05 0.J I hhl, akscs 8 Mei 2007).
AnanMddn4 T, el al. 2000 ..A Comprrlr$€ Sttrd! of Taolirc rfth Other
Nlatcriak A3 The conDoncDt of rhc Muki soit Lny.ring sr$rcm for
V!r*e*rlrr Trcstmcnt" tirlrgrol t:rAihetins Etsirier prcss:
BBSDI-P Lirbana D.ptn. 2A01. /1hdi!.i. (htrF |bbsdh
lDd.\ phr hhr, arses l7 Mei 2007)
C.blono. Agus
l-unah
P .n., Nan. lu,uh M.hrt t
lilbxu dcpld.lo nl
AihLEai Sj
.h
Kl^iljkuy
(hr1p.lnd tr-rn r.. lltjLcsr.!hrof or!usrbetj,\stVirrr,\N,\l
a^JlYo.nl akses l7 Mei ?007).
Da.. Rraji
M
1995. n
?[r,ila li?rzr.
lJldngAai
I
JDtm.
Drtrb.sc ol lndofesian La{s \\cbsl\e. K4r u\a, /'llhttti N.lara
!.krkmp
lljthp N. lla lithrh 2003 l.htary Rttr lttlr:ln tjnbah Dorla*
(hIp:iv\\.brp|onx. !r, id.'r.\isnliocum.nL akses 7 jei 200?l
1
tr
r/./r t ilo S5t. ! tirNt Filt.^ rnt tut r in The LtK.
(hrr rlr sr n.\ibtrlI c. ulllc\ibtrlr. \.b]huLk |j Frodn.6t hhrt. akscs
Flr\ibulk. hd /.J|llr
l7 Mei:007)
llanalilh. Kenias,{li.1005 1)utr Duyt
lt)t1n Tdnah. p
Htudj,,Rigero. sd$dno 199i. Khlitasi trndh ddh
Akrdcnika Pr€ssind. rikrdi
I
Rajacmtindo pcard!:
t'(z/.a.,.rr.
Edisj (e-l
t'.httr.ho Linhuh Cab In.l rti Kttipik Lhi Kq
Utuda M ti S.i] Latuin:< (M,\L) D.nea h,ruhbuhun
lru:e&r,ehktli Sehnldi l.ngnuhan t'lndah tkn tstuni Kor^ Itr xt
K.riril t.thi Kq \lnhk.tu I'ddaha) Tusas Akhn SdraD riknil
Lrrive^ilas Andalas. Uni!eBitas An!d:\: padars.
I{ida)arutrahmi. 1A06
M.nqgunakan