PEMANFAATAN RHIZOBAKTERIA PADA BUDIDAYA LORONG TITONIA (Tithonia difersifolia) UNTUK MENGENDALIKAN EROSI PADA ULTISOL YANG DITANAM JAGUNG.

PNMANTAATANRHIZOBiI(ITRIA PADABUDIDAYALORONC
'n roNta (Tithonia di|eE{olia) UNTUK MENGf,I\DAI-IXAN EROSI
PADA ULTTSOL YANC DITANAMI JAGUNG

Oleh:

Rina

Alfila

Agslie)

(Di bavr! binbingd Prot Dr. It. Nuhajati llakin dd Dr ir.

RJNGKAS,l.I{

Ulliel

merupdkd slan

satu


jenis rdEh

yms neniliki londisi tesubum

kinia ydg rendsn. NNydsi, Adininssih, Shol€h da Adi (i996), delapdkd

balw h6il drisis

lanah asal sihL kimia

Ultiel Siliug beniliki pE 3.9

hddmem C{rsdik 2,09 %;0,1?%N; CN l2;
&nalr;0.22 ne Ms/100 gr 0,05 ne K/100

ns

kapsirs irfillr'ei yeg


Hdsll

afu de

lpm P:Osi

laml. kejenuba

1,09

nc Ca/100 s

!6

9 \/o

dN 3,47

Ulisol nenitiki stuttu yas jelet dengb


me Al-dd /]00 e. S€cm

€^edieya pon

g

15

4,7i

Sdief. {1985) nmyalatm balwa tidak

d,ainse

yas

culap, b@1 volune

yeg


tinggi,

nmyebabte taral Durlah deojadi padal *hinega kapdiras infil,Esi tdun jurE

Fdah. Aplbila lerjadi hujaq matd knah lebih mudal lerdisp€si okn puhld

blljrbutn hDje da ieaelal oleh alim pemutd,

Penelidm Hatin dm

pmul@ dd laIdi

Asutid

ter€rosi prda Uhisol

&pat nencapai 46?.880 nr/ha

n€nlqjels


(2005)

dd

delalorl@

ysg dit&.mi

banwa

j5g@g selda 4

sgat hesr,

alo

jutna! alim

6,330 1on lanan leFrosi /ha. Hal


baiwa erosi yans teiadi lada Ultisol

suatu rindakm konsefl4i

sehingga

id

bdm
smsal

sehingga p€rln

uiuk meDe@si eosi yog rijadi

pada Mah

Salan
erosi pada


etu li.dald koDeflsi

'es

dapal

dilakutd

ulut

ncngatasi

Ultisol. terur,ma dald p.ngu!n@ t nan leMbul Fbagai lahd

pertani.! a.Llah d€nsd n€nonlaattm rcselasi sebaCrr pdgendali

emsi

Ves€r.si tl+at mensinte6epsi aii hujm ydg jaon.


kecepaian

ali@

oreoit lma! de nenperbaiti i.nltrali

lanah

peduka&1 neneban bahd
d€nsa admya p€nsslh

Pel:nfalm

dd al& ramd d&
leraie

veselasi sebtgai

Titodo nerol)ats jenis
pensenddi erosi pada

tajuk

dap* dijadito

rlnme ydg

d.l@,

'es
sebagaj talrm

sisa

talrmm t€r8 t€lan gugr

.

eosi salah salunya dapai dilalotan dengd

tltisol. Hal id


du leolatr

ne.gutrsi

dikmbdgke

tehn nuhi

dike.ald

litonia neniliki

scrla P€rnDbuhd ytug cepali

de

poeeddrli €rcsi

s€baeai


kdpald

slirgea tilonia

sekaligu sebcgai smber

Penanferen titonia sbaeai pengendali erosi dalm b€nnrk budidaya
lorcns tironio dapat m€nslrmsi

alitu pemulm *bcs

ercsi sebes 85%

2005). Penelilid

{Hatin

er

"r,

nelapo*d banM pertunbuhd
ringSinr€

oleh

ad

kddugd N fionia
ya

p€r!fu

Hlkin d 4r,

ebagai

lmmd

non

de nengu&gi

(200?, 2008)

titonia yms bass psda lda,h

jura

niski. ntr dm

l€sm tenyala diebahkd

rhimbatlerG non sinbiolit ymg hidup beEosisi pad!

rhtosfir litonia. Reinokuldi kdbali rhizobakena
rnircsfi. ritoniA dalat

45%

y

s

noinglathe hsil bion6sa du

Ate

tctapi, rEneliti@ r€^ebL]r

lman

kawa!. SebemDa besd

ndil

kmelm

dilebd.& tesbut

k dug

berupa budidaya litonia

pa.la

hda tllonia

dald pol

di

litonia ymg tela! djeinokrnsi densm

fiizobrh$a dalm menilgkatkfl hsil bionasa dtu kaduge nm

bila

dilal]m di lapars$ belun diket lui. Srt@pa bes kenmp@ ti$ni! yds
telai direinokdsi dc.se rhizobakteria t€Gebui dalm
belum dikebnni. Oleh

kMa

nel8o.lalik

erosi

jusa

itu, kdjim tentans penEidlln ftiabalderia

sbaeaj asen bsyad pada budidayr lotone titonia sebagai pengendali €rosi p€rlu

Pen€line htang pemaiimlan dizo&kena

id

di

laLwakd

Ioons titonia

pada budidaya

(ebu PcMbm

sejal bdm Mci smpai Jdi 2009 di

?ertanie Univ€8ft6 Andals Linau Mdis Paddg. An,lisis lln n
di Laboraronm P3IN (Pusar ?erclilib Pemnfaabn

Andds Paddg. Tujm ddi
rnimhakdia

hm litonia

'Es

peDelirim

lebih lepal dd@

serta penserdali

id

dilrlsmalo

IIIEK Nukh) Unilqsius

adalah: 1) Untuk menennrkm

nc.iiekalkd h6il band kding da bsu

alim peduk@ da eosi

2) Untut o@gebnui nail ja8us ym8

p sksu

FaLalras

pada

Utisol di lapans@,

dipenearuli olelr p€neesbalie

pasa loong ljlonia yeg dir€'nokulai dengd fiizobrkeri! seba9i

Pe.elilid ini diawali dcnce pmbibilm litonia di ruman
kenudim dildjutko dengtr

paeliti

di lapmgs. yailu dmg&

lilonia ke lapmse sbagli ple,r lorcog

p€ngendali

eosi

nmindalke

pada Ultisol yms

dnanmi jagug. P€rcobm ini menssuale Rmcmgm Acal Ketonpok

yfls le.din aL,s 6 pnlak@

denem

kawal,

&a()

3 uleg&. yajtu (I() Tilonia

einokulsi, {L) Bakted Pelmt losrar (BPF).

(N,t)

Azaspitillun. (O) BPF + AzaNpirjltun + Atutabdoet

bnpa

,rz"qt'llra, 09 BP! +
dn

lPl

t

pa pas& lorone

Dengd denikia4 percobu terdiri alN 18
diuji

sM

slu

p€rob@, Esil peoeiitid

atistit dogm uii F, biia b€lbeda nyata

Benldrka penelitid ydg lebn dilalole

dapar

rhibbaheria ydg lebih tepal uiuk neDinska&m h6il

sn!

penge..lali

dil jftko

bd

deDse uji t-

disimpult
N, P,

balwa

da K litooi4

aliH pn.l@ da cosi pada Uh'sol di lapag

Baktri Pelmt losfat (BPI).

Reinokulasi titonia

de.gd

BPF

adalah

Lebut

dapal

m€nshdilke band kerine litonia ebdyak 3,33 kg/1.6 d2, nenghdilko h@
N, P, dm K sebmyal148,00 g N/],6 m?r 18.56 s P/l,6 nlrdan 56,65
dengan

r@i.Clatm beftmfturut sebdy.L

176,19 % P:

swl,6

mr,

104,29 % banm kenns; I59.65 %

dm 99,82 % K bila dibandinglo kontrol tdDi

Ei.okdai.

Ni

Titonia

ymg dneinokuldik& densm BPF leMbut dopat mensnrusi alird

pemuld

r

an lerercsi

dlri 215.16 nrIE menjadi 61,72 dr/ha (?1.85 %) dm nenellmei
dan 0.?0 todha m€.jadi 0,30 nr/ha (5?,14

pas

o/o)

lorcng. ?eng€nbalie pmgksm titonia

bila dibsdlngkd

y

ddgd

ltnpa

g diEinokul$i d€nsm BPF

$baeai nulsa dapat menberik@ hail jagug lerlinggi yaitu 5,89 ronnr,. densa
peninskatan

sbdyal

?0,21 % bila dibGnditgkd kornol hnpa

ftinokulai.

l.doncsid dikcnal scbagri negara .graris ldng sebagid
FndudL*nya nrengsolungkm hidup
memcgmg perman penring,

d.ri hasil p.rrdim. Sehor

Gdha dalm

besxr

penanian

pcnycdiad pmcm bagi sclurul

p€nduduk, sctu sebagai penyunblng devisa bagi negaru. Besamya kesempabn
kerja yeng djpar disenp
pada

dd bcsmy! junl!!

peDduduk yans

n6ih

sckor ini membenkan arti banwa dinsa ncndalana scklor ini

untuk rerus ditmbuh

bergantung

s8al

perlu

kembarglu

Pad. smr seksug idi. scinne dened ncningkahya

jrmbn

pcndudL&.

lahM-bnd pcnmier yanJ: ada lel,n bmy.rr dialih tunesikd neniadi
penrukimm, indu$ri. pcrkulorm, dm sebaBai lenpat Ekreasi yane
berb6h ago$$ata Hal ini mcngalibalkd lus

lal

e,l

b

m

pcndiar mcnjadi scnalin

berkLlmg Selain iru, lahan lang .da di lndon€sia lidak seluruhnya nr€miliki
linskar kesuburd

)dA

Sebagiar bcsd

marjinaLbeEalsi

tinsei. sehin8sa san8al berdampak basi keberlanjulaD

dtri

lahan rans ada

mdm dengb

di

lDdonesia didominasi olelr iamh

tinskar kcsubunn

linia.

fisika. dmbiologi

yds

re.dali. Salah saru jenis ranah yade rcrgolodg narjinal ros.bur adrl.n Lrllisol
Renddnra tingkat kesuburd pada Uhisol sangat dipengdubi oleh tukror ihlim,

rerutam cumh bujan

yag

tinggi, yalni menapai 1500-6000 nntlahu

Uhis.l frcniliki kondisi kesnbdM kinia ymg endal. Nusymsi.
,{dininssih, Sholeh dm Adi (1996), nelaporke bahwa hasil ealhis ranah arul
sifar

kisia ulrhol Sniung nesiliki ptl

0,17 %
0.05

Nj C,N 12i

ne K/100

q

Ultiel dicirikrn

3,9

4.7; kuduns@ C orgoik 2.09 %l

15 ppn P:Orj 1.09 me Ca/100 g

rda!,

lmah 0.22 ne Mg/100 gi

keienuhan bda 9 %, d& 3,4? me

Alnd /100 s. Selain ilu

oleh addya horizon Algilik yang sngal medpdganhi sifat

nsik l.nah. Se6a fisik Ulrhol neniliki struku rms jelek denso kapdjlrr

innltGi ydg renda,[ Seiel

(1985) nenyat

ld

banwa tidair lcGedioya pon

ae6e dd dminae lmg cukup. berat volune yang linBgi, nenyebabkm enalr
mudln ncniadi padat sehinsj:a kapsilas innltrasi lean jusa Endah. Apabila
tedadi

hujb. nata

de t€restul

oleh

lanah lebih mudah

tedist6i

oleh lukDlM

alim Femukaan, sehingg'd dkd

Pengusahd UttGol sebaBli pedmie

lanr

butt-burl

huj

menyebabkan erosi

kenng haru nenperhatikd

kaidan konseFsi. Pendfaalar t nan yans intensil

d6 tidtl

sesuai

dmgd

kenmpumnya" nengahibalkd ranah men8almi de8Fddi. Sarier (1985),

nenylble

banwa degrddai ranah mcnycbabkm lctjadinF penmrm

pbdukifitb tlnai. yde nma tumbukm bltir

hujan lebib nldah mengikis tanan.

Hal iru nenyebabku tdrkikisnya laphan ranan bagid aias arau top soil, sehingga
hard yang $rdapal pada lapisa. teNebut

tmg lebih dikmal dengd istilah eDsj.

alm bmttl besma alnm

permukadl

V. I(DSTMPULAN DAN SARAN

Dei hail penelirie ydg lelah diuFikm

L

dan dib3na dap,l

Rhizobatleria yms lebih tepat un.rk neniqkatkan hasil

balr

kcring dln

hNil hm N, P.dM K tiloni4 setu pdnsendalialirm pemuhM
pada

Uniel

di

laldgd ad.ld

scbmyal 1,33 kg/1.6 n:, ne.ghasilkdn hda N. P.

mrj

13,56 g P/1,6

dan

n:: db

56,65 s K/1.6

bah

de

kerinC titonia

K scbdyak I 48-OO

nr, dence Fningkalan

betururturut sbanyaki 104,29 % banm kring; I59,65 %Ni t 76.t

do

99.82 % K bila

9

dibedingkd konfiol tlnpa rcinokulasi. Tltonia

dneinokulsikm dcngd

eosi

Baktei ?elmt Fosfal (BrF). ReiDokulasi

titonia densan BPF lersebur dapat nmghsilkm

e N/1,6

dimbil

BPF resebur dapat

ddj 215,16 nr/ha nenjadi 61,72

#lD

% P:

y

rs

mcngu&gi alidn pemutad

(73.85 %) dm

nensudgi lddr

tererosi dari 0.?0 todba nenjadi 0.30 ton/ha (57.14 %) bila dib&dinskan

de.gd lmpa pagtr lorong.

2

P€ngemhalim pogkddn litonia
muha dapat

nenberik h$il

yds dncinokulai

densan

BPI

sebagai

jagung €dinsgi yaitu 5.89 too44 densan

peninshara sebmya! 70,23

% bila dib&dingkd kontol t

pa

,\dinihddja dm Mappaom. 2005. Ictnologi Pengclol@ Lahm Kerins. Puel
Penelirid dd Penedbdgd T&ah do Asroklinat. ldisi kc 2.
Bosor.2.15 bal.

Ahnad.

[.

1980.

DaeFDsd llmu. Tsnah.Fakuhls Pertanim Univenitas

Andalas. Padeg.

Alb

i. A.. S.M. Aftb, H. H.A. Ali*hani, L Allah&di md M.tl. Aruesh. 2007.
holation and Selection of tndisenous ,.1u dspil/,r spp. And the IAA
of Supenor Sinins Etrecrs on Whut Roors wond Jounal of
o
Al':cllual Sciclcc" I (4): Halmd \) '

Alexddd, M.

1977.

lnlsdution to Soil Microbiolosy.

Cbada 417
Anonin. 2006.

w.

Hrlme

John

d

Wilcys sons,

gooele.con.

A6yad. S. 2000. Konsendi Taah dan An ddm Pertalim Tdm& Pmge.
Rapar Teknis DiEkorat Perli usm Temd PMed. Jah,ria 152
2009. hoiai Rhizob.lleria ddi Tilonia lTjthonia diyssifalia) d
Reinotuldinya sebasai lnokulan untuk MeDacu Pertmbunan Dalm
Budidaya Tinrnia pada Ullisol. Tesis Psca s&joa prog.m Studi
ilnu tanalt MmjenEn SuDbcrdaya Lahd Univesitls Andalas.
Padeg. 16l halmm.

AsDr, A.

Bdber, S. 1984. Soil Nurimr Rioavailabilily A Mechehtic Approach'Ne$
York. Obn Wiley md Sons.lcn. l89halman.
Bndy. N.C dm R.R. Nyle. 1999. The Natue sd Prop€nics ol Soil. lwelnn
Edilion. Prentice H!ll, Upper Saddle Riaer. New Jcscy. 880 halma

Inrai, P l . 2000. Deskripsi rdman llsung Bisi 2
Remmrlusman, R. I9?3. Kone di TbaI dM Air Untu! MMjudkm
Pertanj Bqkelajutm Blhan Seminar ilnial de Jmboft llfru
Tmah ll. lolm Konunikasi Htupnnd M.ndiswa llnru Tdah
Indonesia. Univesilas Padjadjann. Bddug. 5 h,ld&.
Bers,R.H,M. E.Tyler.N. J. Nolick,v. Vdildmi. K. Vosil. 1930. Expressio ol
Rhizobial Nitogende; lnfluence ol Plml Ccll Condnioned. App.
Envircn. Mictubial 16(l): halanm l ls-120.
Benih lnti Subur

Konbi.di NK Pupul Buard d NK Titonia dcnsm Penode
Puska Berbedr mtul T&md ksuns pada UltGol. Skipsi Juusa
Tanah Fakulrc Perr.d Umd.lados. ?0 halme.
BPS, l99l S@ei Penmid Produksi lemm Padi dd Palawija Indonesia.
'li
RPS Jrhara Indonesia. 36 halmb.

Bibowo. A.2005.

Dokumen yang terkait

Pengaruh Pupuk SP-36 Kompos Tithonia diversifolia Dan Vermikompos Terhadap Pertumbuhan dan Serapan P Tanaman Jagung (Zea mays L.) serta P-tersedia Pada Ultisol Simalingkar

4 44 65

PEMANFAATAN KAPUR, TITONIA (Tithonia diversifolia) DAN PUPUK KANDANG AYAM BAGI TANAMAN JAGUNG (Zea mays) PADA OXISOL.

0 0 7

Pemanfaatan Jamur dan Bakteri pada Titonia sebagai pagar Lorong untuk Mengurangi Erosi pada Ultisot yung Ditanamijagung (Zae Mays L).

0 0 14

PEMANFAATAN KOMPOS TITONIA (Tithonia diversifolia) DAN JERAMI JAGUNG YANG DIBERI STARDEC DAN PUPUK BUATAN UNTUK TANAMAN JAGUNG (Zeamays L) MUSIM TANAM KETIGA PADA ULTISOL.

0 0 11

PERANAN KAPUR, TITONIA (Tithonia diversifolia) DAN PUPUK KANDANG SAPI UNTUK MENGURANGI PEMAKAIAN PUPUK BUATAN DALAM BUDIDAYA JAGUNG (Zea mays) PADA ANDISOL.

0 2 10

PENGUJIAN INOKULASI RHIZOBAKTERIA PEMACU TUMBUH ASAL TITONIA (Tithonia diversifolia) TERHADAP PERTUMBUHAN DAN HASIL TANAMAN JAGUNG (Zea mays L) PADA ULTISOL.

0 4 6

PENGGUNAAN AGEN HAYATI, KAPUR DAN PUPUK DALAM PEMBUATAN KOMPOS TITONIA (Tithonia diversifolia) YANG DIPERSIAPKAN UNTUK TANAMAN JAGUNG (Zea mays) PADA ULTISOL.

0 0 11

PEMANFAATAN KOMPOS DARI TITONIA (Tithonia diversifolia) DAN JERAMI KEDELAI UNTUK MENGURANGI PUPUK BUATAN BAGI TANAMAN KEDELAI (Glycine max. L) PADA ULTISOL.

0 3 6

PENENTUAN KOMPOS TITONIA (Tithonia diversifolia ) YANG BERKUALITAS UNTUK JAGUNG (Zea mays) PADA ULTISOL.

0 2 6

PEMANFAATAN AGEN HAYATI DALAM BUDIDAYA DAN PENGOMPOSAN TITONIA SEBAGAI PUPUK ALTERNATIF DAN PENGENDALIAN EROSI PADA ULTISOL.

0 0 1