Pusat Riset Kelautan - Berita Liberty wreck
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
Tekst: Judith Rietveld Foto’s: René Lipmann
Liberty
Wreck
Het is een van de bekendste duiksites van Indonesië en staat
in de wereldtop van beste duikwrakken. De USAT Liberty
mag dus niet ontbreken op je bucketlist voor Bali. Maar
waarom is de Liberty zo’n succesverhaal en blijt ze dat ook?
36 Duiken juli 2015
Harde en zachte koralen, sponzen
en gorgonen… De Liberty is een
schitterende habitat voor vele soorten.
Duiken juli 2015 37
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
H
et is 11 januari 1942. De Tweede Wereldoorlog is in volle gang.
De USAT Liberty is op weg van Australië naar de Filipijnen om
spoorwegonderdelen en rubber af te leveren. Het 120 meter
lange schip, gebouwd in 1918, functioneert als transport- en
bevoorradingsschip voor het Amerikaanse leger. Tijdens de Eerste
Wereldoorlog kwam ze er zonder kleerscheuren vanaf, maar deze dag lijkt
er een einde te komen aan haar onschendbaarheid. In de Straat van Lombok
vuurt een vijandelijke Japanse onderzeeër een torpedo af op de USAT Liberty.
Ze kan geen kant meer op en maakt link water. Een Amerikaanse destroyer
en de Nederlandse torpedojager Van Ghent schieten te hulp en trachten de
Liberty naar de haven van Singaraja te slepen. Dit is een Nederlandse haven
van de Lesser Sunda Islands, in het noordoosten van Bali. Maar de Liberty is al
dusdanig volgestroomd, dat het onmogelijk is voor de torpedobootjagers om
haar nog verder op sleeptouw te nemen. Bij Tulamben, Bali, weten ze het schip
op het strand te krijgen en de lading te redden. Jarenlang ligt de Liberty langs
de kust en langzaamaan raakt ze steeds meer in verval. Bruikbare onderdelen
worden eraf gesloopt en er blijt nog maar weinig over van het transportschip.
In 1963 dient de vulkaan Gunang Agung haar de genadeklap toe: de 3142
meter hoge actieve vulkaan spuwt allesvernietigende lavastromen uit, gepaard
met aardschokken. Het natuurgeweld verwoest meerdere dorpen en kost ruim
1500 mensen het leven. Ook de Liberty moet het ontgelden: door de hetige
aardbevingen die de eruptie veroorzaken, glijdt het wrak de zee in en vindt zo
haar laatste rustplaats.
Groothoek of macro? Je kunt beter
twee duiken plannen op de Liberty!
SUCCESFACTOREN
Tweemaal verslagen, maar ze lijkt nu het hoogtepunt in haar carrière bereikt
te hebben: vandaag de dag is het een schitterende duiklocatie waar duikers
bijna letterlijk in de rij staan om te mogen duiken. Ze ligt parallel aan de kust
en start op 5 meter, het diepste punt bevindt zich op 30 meter. Een perfecte
duikplek dus voor recreatieve duikers. De Liberty ligt 90 graden op haar
zij, grotendeels uiteengevallen in stukken. Meerdere delen zijn nog goed
herkenbaar zoals de laadruimtes, afweergeschut, toiletten en ankerketting.
Maar wat nog wel het meeste opvalt, is de rijke begroeiing van het wrak. Overal
zie je harde en zachte koralen, enorme sponzen, anemonen en zelfs schitterende
gorgonen. Het is een heus rif geworden, waar ontelbare soorten zich ophouden.
Kijk goed in alle donkere hoeken, je weet
nooit wie zich daar verstoppen..!
38 Duiken mei
juli 2015
2017
De Liberty is tweemaal verslagen,
maar ze lijkt nu het hoogtepunt in
haar carrière bereikt te hebben.
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 39
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
En dankzij het zwarte zand waarop ze rust, biedt het geweldige
fotograiemogelijkheden. Marien evolutie-ecoloog Dr. Sebastian Striewski
deed onderzoek naar de koraalgroei op het wrak, en legt uit waarom gorgonen
zo goed op deze plek gedijen. «Gorgonen hebben twee dingen nodig: het zijn
sessiele organismen (organismen die zich niet kunnen voortbewegen, red.)
dus ze onttrekken hun voedsel uit het water, net zoals koralen. Je vindt ze dus
in gebieden waar vers water, inclusief grote hoeveelheden plankton, worden
aangevoerd. Daarom groeien ze altijd dieper dan 15 meter omdat daar de
waterkolom zijwaarts langs de kust stroomt. Ten tweede, de meeste gorgonen
leven niet in symbiose met algen, zoals hermatypic koralen (steenkoraal).
Daardoor groeien ze ook niet zo snel als hard koraal. Wanneer ze dus in een
gebied leven waar veel hard koraal voorkomt, worden ze al gauw verdrongen.
Daarom komen ze in donkere gebieden voor waar hun grootste concurrenten,
grote algen en hermatypic koraal, niet aanwezig zijn. Dit is op een diepte van
15 tot 25 meter. Maar ook in grotten of steile wanden groeien ze graag. De
Liberty biedt de ideale leefomgeving voor gorgonen, daarom kom je ze hier
tegen.» Dankzij haar unieke positie in de baai, ligt ze in een gebied waar vers
water langs het wrak stroomt. Daar proiteren de koralen en gorgonen van, want
in deze stromingen zit veel plankton. De succesfactor van de Liberty zit hem
dan ook in deze permanente lichte stroming die vers plankton aanvoert, maar
ook in de vele gezonde rifen die zich in de buurt bevinden. Daar is een hoge
biodiversiteit te vinden en hoe groter de omliggende omgeving met gezonde
rifen, hoe sneller een nieuw rif zal groeien en hoe meer diversiteit er is.
De bultkoppapegaaivissen
gebruiken het wrak als slaapplaats.
Bij zonsopgang gaan ze op zoek
naar ontbijt op het dek.
SLAAPKOPPEN
Doordat de Liberty zo’n divers habitat is met kleine ruimtes, holen en platte
niveaus, kan het heel veel organismen faciliteren. Op het wrak leven rond
de 400 soorten. Dat klinkt veel, maar eigenlijk valt dat volgens Dr. Striewski
wel mee: «Je zou denken dat het schip volledig begroeid zou zijn na al die
jaren. En ondanks dat er zoveel gezonde rifen in de buurt liggen die elk
De succesfactor van het wrak zit ‘m in de permanente
lichte stroming die vers plankton aanvoert. Hierdoor
is er een constante voedsel low voor het mariene
leven. De Liberty biedt ideale omstandigheden voor
gorgonen (onder).
40 Duiken mei
juli 2015
2017
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 41
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
ONDERZOEK
«Wanneer we niets doen, zal het wrak
in de diepte verdwijnen.»
Sinds de jaren 80 is de USAT Liberty een enorme trekpleister
en daarom heet het naast de historisch-archeologische waarde,
ook een linke waarde voor de lokale bevolking. Helaas is de status
van het schip op dit moment ‘kwetsbaar’. Dat blijkt uit onderzoek van
Research Institute for Coastal Resources and Vulnerability.
Een interview met researcher Semeidi Husrin.
Jullie onderzoek wijst uit dat de Liberty op een hele andere manier
ten onder is gegaan. Dat klopt. Hoewel alle publicaties erop lijken te
wijzen dat de aardbeving van Mount Agung ervoor zorgde dat het wrak
in de zee verdween, heeft recent onderzoek uitgewezen dat erosie zeer
waarschijnlijk de hoofdoorzaak is dat de Liberty nu onder water ligt.
En ze is volgens jullie nog niet deinitief ‘verslagen’? De kust van
Tulamben ligt in het noordoosten van Bali en maakt deel uit van het
Karang Asem district. In dit gebied treedt al heel lang erosie op en
bedreigt huizen, tempels, het nationaal erfgoed en zo ook de Liberty. Door deze erosie,
maar ook door aantasting van stromingen en het langzaam verzakken van het wrak, is het
kwetsbaar. Zure regen en corrosie maken het er niet beter op.
Hoe is de erosie ontstaan? Zeer waarschijnlijk is de hoofdoorzaak de interactie tussen
cross-shore en long-shore stromingen die golven veroorzaken, net zoals het zand dat de
rivier aanvoert. Dit is link gestegen na zandwinnende activiteiten.
Het aantal duikers is daarnaast een factor die meespeelt? De grote hoeveelheid
duikers die op het wrak duiken, zijn ook een bedreiging. Sinds 1980 is de hoofdattractie
van Tulamben de USAT Liberty en gemiddeld bezoeken rond de 150 duikers per dag het
wrak. Helaas beheersen lang niet alle duikers de duikskills goed, waardoor ongemerkt
koraal vernietigd wordt en de habitat van het mariene leven. Ook de bubbels die in
de ruimtes achterblijven, hebben een negatieve invloed op het rif: ze zijn een grote
veroorzaker van corrosie dat langzaam het wrak afbreekt.
Gelukkig is er ook nog iets positiefs te melden: de lokale bevolking werkt hard mee
aan het behoud van de Liberty. Omdat de lokale mensen inzien hoe belangrijk het wrak
is voor hun levensonderhoud, doen ze er alles aan om het te behouden. Zo hebben ze
zelfs in hun traditionele wetten, de Awig-awig, opgenomen dat er niet meer op het wrak
gevist mag worden, en dat ze er niets vanaf mogen halen. De wetten worden nageleefd
en niemand durft in overtreding te gaan.
Hoe kan de USAT Liberty behouden blijven? Enkel de Awig-awig is niet genoeg.
Wanneer we niets doen, zal het wrak in de diepte verdwijnen. Als we zo doorgaan,
verkeert het over 10 jaar al in een kritieke situatie. Daarom moeten we nu actie
ondernemen. Ten eerste moet het aantal duikers gelimiteerd worden. Dit zal niet
eenvoudig zijn aangezien het van veel lokale inwoners hun grootste inkomstenbron is.
Een andere oplossing is om het een exclusieve duiksite te maken zoals de SS Yongala
in Australië. Daar mogen maximaal 7000 duikers per jaar duiken. We kunnen het aantal
duikers monitoren en limiteren, en door de fee te verhogen behoudt de lokale bevolking
haar inkomen. Daarnaast moeten we onszelf afvragen wat voor bestemming Tulamben
is: voor massatoerisme of ecotoerisme? Door het plaatsen van rifballen en een ander
schip dichtbij te laten afzinken, kunnen we een nieuw kunstmatig rif creëren en een
alternatieve duikstek aanbieden. Op die manier ontlasten we de USAT Liberty. Daarnaast
dienen we meer onderzoek te doen naar de natuurlijke invloeden op het wrak en wat de
uitwerking hiervan is. Het schip is een schitterende habitat en een unieke duikplek, dit
mag niet verloren gaan!
42 Duiken mei
juli 2015
2017
Macroleven is dol op
wrakken. Zo ook dit Denise
pygmeezeepaardje.
jaar weer kleine koraal- en gorgoonlarjes eruit sturen, is ze nog niet volledig
begroeid.» Maar ondanks dat is er meer dan genoeg te ontdekken. Ook voor
macrofotografen is het een klein paradijsje op aarde. Volgens Dr. Striewski zijn
nudibranchs dol op wrakken. Ze vinden er genoeg voedsel en schuilplaatsen,
zowel gedurende de dag als nacht. Dat was waarschijnlijk ook de reden voor het
Denise pygmeezeepaardje om beslag te leggen op een van de gorgonen. Dat is
overigens behoorlijk grootspraak, want het minuscule diertje is nauwelijks met
het blote oog zichtbaar - laat staan dat je het makkelijk terugvindt in de grote
gorgoon. «Pygmeezeepaardjes zijn gebonden aan de structuren die het beste bij
hen passen, dit zijn zeegras, zachte koralen en gorgonen. Omdat het hele slechte
zwemmers zijn, zijn ze ahankelijk van hun camoulagetechnieken. Daarom
komen ze ook niet voor in gebieden met sterke stromingen omdat ze dan hun
voedsel niet snel genoeg kunnen pakken en zelf weggeblazen worden. Dankzij
de stabiele populatie van de Liberty is het mogelijk dat de pygmees hier leven,»
verklaart Dr. Striewski. Ga je liever voor dieren die je wél in een oogopslag
kunt zien, dan ben je bij de Liberty ook op de juiste plek. «Hoe diverser de
community op een rif - in dit geval het wrak -, hoe meer pelagische soorten
erop akomen,» aldus Dr. Striewski. Wil je echt iets bijzonders meemaken, dan
moet je vroeg uit de veren. ’s Nachts slaapt er een grote groep van zo’n twaalf
bultkoppapegaaivissen op het wrak, die bij zonsopgang een rondje maken
over het dek en verder trekken naar de nabijgelegen rifen. «Papegaaivissen
eten benthische algen en koralen en zijn ahankelijk van grote gebieden met
gezonde rifen. Ze migreren de hele dag door om een groot gebied te beslaan.
Ze nemen happen van koraal en verteren de levende organismen, dit zijn het
koraaldiertje en de symbiotische eeneiige algencel. De rest poepen ze uit, dit is
het witte zand dat je op het strand vindt. Het mooie witte strand waar je met je
blote voeten oploopt, is dus allemaal papegaaivispoep!» De Liberty is niet een
primaire voedselbron voor de
bultkoppapegaaivissen omdat ze
ONZE EXPERT
liever grotere rifen afstruinen
met gezonde steenkoralen. Maar
Sebastian Striewski is marien evolutieze zwemmen graag een stukje
ecoloog en doceert aan
om voor een veilige slaapplaats.
de Ruhr Universiteit in
Ook de mola mola laat zich hier
Bochum. Daarnaast
weleens zien, kijk dus goed om
organiseert hij (mariene)
je heen als je het wrak bezoekt.
biologiereizen naar
En wat dacht je van schildpadden,
bijzondere bestemmingen.
barracuda’s, horsmakrelen en…
www.striewski.org
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 43
BALI
LIBERTY WRECK
REIZEN
Dankzij de stabiele populatie
is het mogelijk dat de pygmees
hier leven.
Het Ocean Front & Spa Resort Siddhartha
biedt een prachtig uitzicht over de zee.
Er zijn 30 bungalows en villa’s die in een
fraaie tropische tuin gelegen zijn.
REISINFO
VERVOER
Met Singapore Airlines vlieg je in 12,5
uur naar Singapore en vervolgens
2,5 uur door naar Denpasar in Bali.
Opvallend is de riante beenruimte
waarover de Ecomony Class beschikt.
www.singaporeairlines.com
duiken in het oceanview zwembad en
drink een lekkere cocktail aan de bar. In
het sfeervolle restaurant kun je kiezen
uit een uitgebreid menu. Het resort
hanteert zeer redelijke prijzen voor een
verblijf. www.siddhartha-bali.de
DUIKCENTRUM
VERBLIJF
Wij verbleven in het Ocean Front & Spa
Resort Siddhartha, in het noordoosten
van Bali. Het beschikt over vrijstaande
bungalows: 7 Superior bungalows,
18 deluxe bungalows, 5 Ocean Front
Deluxe bungalows en drie droomvilla’s
met hun eigen privézwembad. De
bungalows staan verspreid in de fraaie,
kleurrijke tuin. Ontspan na een dag
44 Duiken juli 2015
Duikcentrum Werner Lau ligt direct aan
zee, op het resort zelf. Je loopt dus zo van
je bungalow naar het duikcentrum toe.
Het is van alle gemakken voorzien: aparte
spoelbakken, douches en verhuur van
materiaal. Je zal zelf de spoelbakken niet
veel zien: al je materiaal wordt altijd door
het vriendelijke personeel uitgespoeld
en opgehangen. Per dag worden er
verschillende duiksites aangedaan.
Liberty Wreck ligt slechts op 5 minuten varen.
Nitrox 32 beschikbaar zonder toeslag.
www.wernerlau.com
DUIKSEIZOEN
Hoewel je in Indonesië het hele jaar
door kunt duiken, zijn april tot en met
september de beste maanden. In de
overige maanden is er meer kans op wind
en een regenbui, maar niet van dien aard
dat het de duikkwaliteit beïnvloedt. De
watertemperatuur varieert van 26 tot 29
graden. Boven water is de gemiddelde
temperatuur 30 graden.
REISORGANISATIES
Diving World - www.divingworld.nl
EWDR - www.ewdr.nl
Duikenmei
juli 2015
Duiken
2017 45
LIBERTY WRECK
Tekst: Judith Rietveld Foto’s: René Lipmann
Liberty
Wreck
Het is een van de bekendste duiksites van Indonesië en staat
in de wereldtop van beste duikwrakken. De USAT Liberty
mag dus niet ontbreken op je bucketlist voor Bali. Maar
waarom is de Liberty zo’n succesverhaal en blijt ze dat ook?
36 Duiken juli 2015
Harde en zachte koralen, sponzen
en gorgonen… De Liberty is een
schitterende habitat voor vele soorten.
Duiken juli 2015 37
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
H
et is 11 januari 1942. De Tweede Wereldoorlog is in volle gang.
De USAT Liberty is op weg van Australië naar de Filipijnen om
spoorwegonderdelen en rubber af te leveren. Het 120 meter
lange schip, gebouwd in 1918, functioneert als transport- en
bevoorradingsschip voor het Amerikaanse leger. Tijdens de Eerste
Wereldoorlog kwam ze er zonder kleerscheuren vanaf, maar deze dag lijkt
er een einde te komen aan haar onschendbaarheid. In de Straat van Lombok
vuurt een vijandelijke Japanse onderzeeër een torpedo af op de USAT Liberty.
Ze kan geen kant meer op en maakt link water. Een Amerikaanse destroyer
en de Nederlandse torpedojager Van Ghent schieten te hulp en trachten de
Liberty naar de haven van Singaraja te slepen. Dit is een Nederlandse haven
van de Lesser Sunda Islands, in het noordoosten van Bali. Maar de Liberty is al
dusdanig volgestroomd, dat het onmogelijk is voor de torpedobootjagers om
haar nog verder op sleeptouw te nemen. Bij Tulamben, Bali, weten ze het schip
op het strand te krijgen en de lading te redden. Jarenlang ligt de Liberty langs
de kust en langzaamaan raakt ze steeds meer in verval. Bruikbare onderdelen
worden eraf gesloopt en er blijt nog maar weinig over van het transportschip.
In 1963 dient de vulkaan Gunang Agung haar de genadeklap toe: de 3142
meter hoge actieve vulkaan spuwt allesvernietigende lavastromen uit, gepaard
met aardschokken. Het natuurgeweld verwoest meerdere dorpen en kost ruim
1500 mensen het leven. Ook de Liberty moet het ontgelden: door de hetige
aardbevingen die de eruptie veroorzaken, glijdt het wrak de zee in en vindt zo
haar laatste rustplaats.
Groothoek of macro? Je kunt beter
twee duiken plannen op de Liberty!
SUCCESFACTOREN
Tweemaal verslagen, maar ze lijkt nu het hoogtepunt in haar carrière bereikt
te hebben: vandaag de dag is het een schitterende duiklocatie waar duikers
bijna letterlijk in de rij staan om te mogen duiken. Ze ligt parallel aan de kust
en start op 5 meter, het diepste punt bevindt zich op 30 meter. Een perfecte
duikplek dus voor recreatieve duikers. De Liberty ligt 90 graden op haar
zij, grotendeels uiteengevallen in stukken. Meerdere delen zijn nog goed
herkenbaar zoals de laadruimtes, afweergeschut, toiletten en ankerketting.
Maar wat nog wel het meeste opvalt, is de rijke begroeiing van het wrak. Overal
zie je harde en zachte koralen, enorme sponzen, anemonen en zelfs schitterende
gorgonen. Het is een heus rif geworden, waar ontelbare soorten zich ophouden.
Kijk goed in alle donkere hoeken, je weet
nooit wie zich daar verstoppen..!
38 Duiken mei
juli 2015
2017
De Liberty is tweemaal verslagen,
maar ze lijkt nu het hoogtepunt in
haar carrière bereikt te hebben.
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 39
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
En dankzij het zwarte zand waarop ze rust, biedt het geweldige
fotograiemogelijkheden. Marien evolutie-ecoloog Dr. Sebastian Striewski
deed onderzoek naar de koraalgroei op het wrak, en legt uit waarom gorgonen
zo goed op deze plek gedijen. «Gorgonen hebben twee dingen nodig: het zijn
sessiele organismen (organismen die zich niet kunnen voortbewegen, red.)
dus ze onttrekken hun voedsel uit het water, net zoals koralen. Je vindt ze dus
in gebieden waar vers water, inclusief grote hoeveelheden plankton, worden
aangevoerd. Daarom groeien ze altijd dieper dan 15 meter omdat daar de
waterkolom zijwaarts langs de kust stroomt. Ten tweede, de meeste gorgonen
leven niet in symbiose met algen, zoals hermatypic koralen (steenkoraal).
Daardoor groeien ze ook niet zo snel als hard koraal. Wanneer ze dus in een
gebied leven waar veel hard koraal voorkomt, worden ze al gauw verdrongen.
Daarom komen ze in donkere gebieden voor waar hun grootste concurrenten,
grote algen en hermatypic koraal, niet aanwezig zijn. Dit is op een diepte van
15 tot 25 meter. Maar ook in grotten of steile wanden groeien ze graag. De
Liberty biedt de ideale leefomgeving voor gorgonen, daarom kom je ze hier
tegen.» Dankzij haar unieke positie in de baai, ligt ze in een gebied waar vers
water langs het wrak stroomt. Daar proiteren de koralen en gorgonen van, want
in deze stromingen zit veel plankton. De succesfactor van de Liberty zit hem
dan ook in deze permanente lichte stroming die vers plankton aanvoert, maar
ook in de vele gezonde rifen die zich in de buurt bevinden. Daar is een hoge
biodiversiteit te vinden en hoe groter de omliggende omgeving met gezonde
rifen, hoe sneller een nieuw rif zal groeien en hoe meer diversiteit er is.
De bultkoppapegaaivissen
gebruiken het wrak als slaapplaats.
Bij zonsopgang gaan ze op zoek
naar ontbijt op het dek.
SLAAPKOPPEN
Doordat de Liberty zo’n divers habitat is met kleine ruimtes, holen en platte
niveaus, kan het heel veel organismen faciliteren. Op het wrak leven rond
de 400 soorten. Dat klinkt veel, maar eigenlijk valt dat volgens Dr. Striewski
wel mee: «Je zou denken dat het schip volledig begroeid zou zijn na al die
jaren. En ondanks dat er zoveel gezonde rifen in de buurt liggen die elk
De succesfactor van het wrak zit ‘m in de permanente
lichte stroming die vers plankton aanvoert. Hierdoor
is er een constante voedsel low voor het mariene
leven. De Liberty biedt ideale omstandigheden voor
gorgonen (onder).
40 Duiken mei
juli 2015
2017
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 41
REIZEN BALI
LIBERTY WRECK
ONDERZOEK
«Wanneer we niets doen, zal het wrak
in de diepte verdwijnen.»
Sinds de jaren 80 is de USAT Liberty een enorme trekpleister
en daarom heet het naast de historisch-archeologische waarde,
ook een linke waarde voor de lokale bevolking. Helaas is de status
van het schip op dit moment ‘kwetsbaar’. Dat blijkt uit onderzoek van
Research Institute for Coastal Resources and Vulnerability.
Een interview met researcher Semeidi Husrin.
Jullie onderzoek wijst uit dat de Liberty op een hele andere manier
ten onder is gegaan. Dat klopt. Hoewel alle publicaties erop lijken te
wijzen dat de aardbeving van Mount Agung ervoor zorgde dat het wrak
in de zee verdween, heeft recent onderzoek uitgewezen dat erosie zeer
waarschijnlijk de hoofdoorzaak is dat de Liberty nu onder water ligt.
En ze is volgens jullie nog niet deinitief ‘verslagen’? De kust van
Tulamben ligt in het noordoosten van Bali en maakt deel uit van het
Karang Asem district. In dit gebied treedt al heel lang erosie op en
bedreigt huizen, tempels, het nationaal erfgoed en zo ook de Liberty. Door deze erosie,
maar ook door aantasting van stromingen en het langzaam verzakken van het wrak, is het
kwetsbaar. Zure regen en corrosie maken het er niet beter op.
Hoe is de erosie ontstaan? Zeer waarschijnlijk is de hoofdoorzaak de interactie tussen
cross-shore en long-shore stromingen die golven veroorzaken, net zoals het zand dat de
rivier aanvoert. Dit is link gestegen na zandwinnende activiteiten.
Het aantal duikers is daarnaast een factor die meespeelt? De grote hoeveelheid
duikers die op het wrak duiken, zijn ook een bedreiging. Sinds 1980 is de hoofdattractie
van Tulamben de USAT Liberty en gemiddeld bezoeken rond de 150 duikers per dag het
wrak. Helaas beheersen lang niet alle duikers de duikskills goed, waardoor ongemerkt
koraal vernietigd wordt en de habitat van het mariene leven. Ook de bubbels die in
de ruimtes achterblijven, hebben een negatieve invloed op het rif: ze zijn een grote
veroorzaker van corrosie dat langzaam het wrak afbreekt.
Gelukkig is er ook nog iets positiefs te melden: de lokale bevolking werkt hard mee
aan het behoud van de Liberty. Omdat de lokale mensen inzien hoe belangrijk het wrak
is voor hun levensonderhoud, doen ze er alles aan om het te behouden. Zo hebben ze
zelfs in hun traditionele wetten, de Awig-awig, opgenomen dat er niet meer op het wrak
gevist mag worden, en dat ze er niets vanaf mogen halen. De wetten worden nageleefd
en niemand durft in overtreding te gaan.
Hoe kan de USAT Liberty behouden blijven? Enkel de Awig-awig is niet genoeg.
Wanneer we niets doen, zal het wrak in de diepte verdwijnen. Als we zo doorgaan,
verkeert het over 10 jaar al in een kritieke situatie. Daarom moeten we nu actie
ondernemen. Ten eerste moet het aantal duikers gelimiteerd worden. Dit zal niet
eenvoudig zijn aangezien het van veel lokale inwoners hun grootste inkomstenbron is.
Een andere oplossing is om het een exclusieve duiksite te maken zoals de SS Yongala
in Australië. Daar mogen maximaal 7000 duikers per jaar duiken. We kunnen het aantal
duikers monitoren en limiteren, en door de fee te verhogen behoudt de lokale bevolking
haar inkomen. Daarnaast moeten we onszelf afvragen wat voor bestemming Tulamben
is: voor massatoerisme of ecotoerisme? Door het plaatsen van rifballen en een ander
schip dichtbij te laten afzinken, kunnen we een nieuw kunstmatig rif creëren en een
alternatieve duikstek aanbieden. Op die manier ontlasten we de USAT Liberty. Daarnaast
dienen we meer onderzoek te doen naar de natuurlijke invloeden op het wrak en wat de
uitwerking hiervan is. Het schip is een schitterende habitat en een unieke duikplek, dit
mag niet verloren gaan!
42 Duiken mei
juli 2015
2017
Macroleven is dol op
wrakken. Zo ook dit Denise
pygmeezeepaardje.
jaar weer kleine koraal- en gorgoonlarjes eruit sturen, is ze nog niet volledig
begroeid.» Maar ondanks dat is er meer dan genoeg te ontdekken. Ook voor
macrofotografen is het een klein paradijsje op aarde. Volgens Dr. Striewski zijn
nudibranchs dol op wrakken. Ze vinden er genoeg voedsel en schuilplaatsen,
zowel gedurende de dag als nacht. Dat was waarschijnlijk ook de reden voor het
Denise pygmeezeepaardje om beslag te leggen op een van de gorgonen. Dat is
overigens behoorlijk grootspraak, want het minuscule diertje is nauwelijks met
het blote oog zichtbaar - laat staan dat je het makkelijk terugvindt in de grote
gorgoon. «Pygmeezeepaardjes zijn gebonden aan de structuren die het beste bij
hen passen, dit zijn zeegras, zachte koralen en gorgonen. Omdat het hele slechte
zwemmers zijn, zijn ze ahankelijk van hun camoulagetechnieken. Daarom
komen ze ook niet voor in gebieden met sterke stromingen omdat ze dan hun
voedsel niet snel genoeg kunnen pakken en zelf weggeblazen worden. Dankzij
de stabiele populatie van de Liberty is het mogelijk dat de pygmees hier leven,»
verklaart Dr. Striewski. Ga je liever voor dieren die je wél in een oogopslag
kunt zien, dan ben je bij de Liberty ook op de juiste plek. «Hoe diverser de
community op een rif - in dit geval het wrak -, hoe meer pelagische soorten
erop akomen,» aldus Dr. Striewski. Wil je echt iets bijzonders meemaken, dan
moet je vroeg uit de veren. ’s Nachts slaapt er een grote groep van zo’n twaalf
bultkoppapegaaivissen op het wrak, die bij zonsopgang een rondje maken
over het dek en verder trekken naar de nabijgelegen rifen. «Papegaaivissen
eten benthische algen en koralen en zijn ahankelijk van grote gebieden met
gezonde rifen. Ze migreren de hele dag door om een groot gebied te beslaan.
Ze nemen happen van koraal en verteren de levende organismen, dit zijn het
koraaldiertje en de symbiotische eeneiige algencel. De rest poepen ze uit, dit is
het witte zand dat je op het strand vindt. Het mooie witte strand waar je met je
blote voeten oploopt, is dus allemaal papegaaivispoep!» De Liberty is niet een
primaire voedselbron voor de
bultkoppapegaaivissen omdat ze
ONZE EXPERT
liever grotere rifen afstruinen
met gezonde steenkoralen. Maar
Sebastian Striewski is marien evolutieze zwemmen graag een stukje
ecoloog en doceert aan
om voor een veilige slaapplaats.
de Ruhr Universiteit in
Ook de mola mola laat zich hier
Bochum. Daarnaast
weleens zien, kijk dus goed om
organiseert hij (mariene)
je heen als je het wrak bezoekt.
biologiereizen naar
En wat dacht je van schildpadden,
bijzondere bestemmingen.
barracuda’s, horsmakrelen en…
www.striewski.org
Duiken
Duikenmei
juli 2015
2017 43
BALI
LIBERTY WRECK
REIZEN
Dankzij de stabiele populatie
is het mogelijk dat de pygmees
hier leven.
Het Ocean Front & Spa Resort Siddhartha
biedt een prachtig uitzicht over de zee.
Er zijn 30 bungalows en villa’s die in een
fraaie tropische tuin gelegen zijn.
REISINFO
VERVOER
Met Singapore Airlines vlieg je in 12,5
uur naar Singapore en vervolgens
2,5 uur door naar Denpasar in Bali.
Opvallend is de riante beenruimte
waarover de Ecomony Class beschikt.
www.singaporeairlines.com
duiken in het oceanview zwembad en
drink een lekkere cocktail aan de bar. In
het sfeervolle restaurant kun je kiezen
uit een uitgebreid menu. Het resort
hanteert zeer redelijke prijzen voor een
verblijf. www.siddhartha-bali.de
DUIKCENTRUM
VERBLIJF
Wij verbleven in het Ocean Front & Spa
Resort Siddhartha, in het noordoosten
van Bali. Het beschikt over vrijstaande
bungalows: 7 Superior bungalows,
18 deluxe bungalows, 5 Ocean Front
Deluxe bungalows en drie droomvilla’s
met hun eigen privézwembad. De
bungalows staan verspreid in de fraaie,
kleurrijke tuin. Ontspan na een dag
44 Duiken juli 2015
Duikcentrum Werner Lau ligt direct aan
zee, op het resort zelf. Je loopt dus zo van
je bungalow naar het duikcentrum toe.
Het is van alle gemakken voorzien: aparte
spoelbakken, douches en verhuur van
materiaal. Je zal zelf de spoelbakken niet
veel zien: al je materiaal wordt altijd door
het vriendelijke personeel uitgespoeld
en opgehangen. Per dag worden er
verschillende duiksites aangedaan.
Liberty Wreck ligt slechts op 5 minuten varen.
Nitrox 32 beschikbaar zonder toeslag.
www.wernerlau.com
DUIKSEIZOEN
Hoewel je in Indonesië het hele jaar
door kunt duiken, zijn april tot en met
september de beste maanden. In de
overige maanden is er meer kans op wind
en een regenbui, maar niet van dien aard
dat het de duikkwaliteit beïnvloedt. De
watertemperatuur varieert van 26 tot 29
graden. Boven water is de gemiddelde
temperatuur 30 graden.
REISORGANISATIES
Diving World - www.divingworld.nl
EWDR - www.ewdr.nl
Duikenmei
juli 2015
Duiken
2017 45