Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi Menggunakan Framework COBIT 5 Domain Deliver, Service, and Support - Unika Repository
Skripsi
Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi Menggunakan Framework COBIT 5 Domain
Deliver, Service, and Support
(Studi Kasus pada PT. Summit Indonesia)
Diajukan untuk memenuhi syarat guna mencapai gelar Sarjana Akuntansi di Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Universitas Katolik Soegijapranata Semarang Evelyn Candra
14.G1.0163 Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Universitas Katolik Soegijapranata Semarang
2017 Skripsi dengan judul:
Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi Menggunakan Framework COBIT 5 Domain
Deliver, Service, and Support
(Studi Kasus pada PT. Summit Indonesia – Semarang)
Oleh: Evelyn Candra
14.G1.0163 Disetujui dan diterima baik oleh pembimbing :
Semarang, 12 Desember 2017 Pembimbing Drs. H. Hudi Prawoto, MM., Akt. Telah diterima dan disahkan oleh panitia penguji pada: Kamis, 8 Februari 2018 skripsi dengan judul:
Evaluasi Tata Kelola TI menggunakan framework COBIT 5.0 Domain Deliver, Service and Support
(Studi Kasus pada PT. Summit Indonesia – Semarang)
Oleh: Evelyn Candra
14.G1.0163 Tim penguji
DR. Agnes Advensia.,M.Si.,CPA G. Freddy Koeswoyo, M.Si., CPA Drs. H. Hudi Prawoto, M.M., Akt
Mengetahui, Dekan Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Unika Soegijapranata
PERNYATAAN KEASLIAN SKRIPSI
Saya yang bertanda tangan dibawah ini dengan sesungguhnya menyatakan bahwa skripsi dengan judul :
Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi Menggunakan Framework COBIT 5 Domain
Deliver, Service, and Support
(Studi Kasus pada PT. Summit Indonesia)
Benar-benar merupakan karya saya. Saya tidak mengambil sebagian atau seluruh karya orang lain yang seolah-olah saya akui sebagai karya saya. Apabila saya melakukan hal tersebut, maka gelar dan ijasah yang saya peroleh dinyatakan batal dan akan saya kembalikan kepada Universitas Katolik Soegijapranata.
Semarang, 12 Maret 2018 Yang menyatakan.
Evelyn Candra
HALAMAN MOTO DAN PERSEMBAHAN
“I WANT TO SAY WITH CONFIDENCE THAT I BELIEVE THIS IS THE RIGHT ROAD FOR ME, I DON’T WANT TO LOOK BACK, I DON’T WANT TO
REGRET”
- The Road (G.O.D)- Saya ingin mengucapkan terima kasih serta mempersembahkan skripsi ini untuk : 1.
Tuhan Yang Maha Esa 2. Kedua orang tua yang telah memberikan support 3. Pak Hudi selaku dosen pembimbing skripsi ini 4. Sahabat-sahabat saya 5. Seluruh dosen Unika Soegijapranata yang telah mengajar dan membimbing saya dengan tulus
6. Teman-teman akuntansi Unika Soegijapranata angkatan 2014 yang selalu solid 7.
Dan semua pihak yang membantu kelancaran pembuatan skripsi ini.
KATA PENGANTAR
Puji syukur penulis panjatkan kepada Tuhan Yang Maha Esa karena atas rahmatnya penulis dapat menyelesaikan skripsi dengan judul “Evaluasi
Tata Kelola Teknologi Informasi Menggunakan Framework COBIT 5
Domain Deliver, Service, and Support (Studi Kasus pada PT. Summit
Indonesia)”. Skripsi ini disusun untuk memenuhi syarat untuk menyelesaikan
program sarjana (S1) di Fakultas Ekonomi dan Bisnis Universitas Katolik Soegijapranata Semarang.
Dalam penulisan skripsi ini tentunya penulis juga mendapatkan bantuan dari berbagai pihak, untuk itu penulis ingin mengucapkan terimakasih kepada: 1.
Yesus Kristus yang selalu beserta saya dalam segala kondisi apapun yang siap menopang bila saya berbeban berat dalam membuat skripsi ini sehingga pada akhirnya skripsi ini bisa selesai tepat waktu.
2. Papah dan Mamah yang setiap hari menelepon untuk mengejar-ngejar agar skripsi ini bisa cepat selesai.
3. Bapak Drs. A Sentot Suciarto, M.P., PhD yang telah mengesahkan skripsi penulis
4. Bapak Drs. H. Hudi Prawoto, M.M., Akt yang sudah membimbing saya seperti anak sendiri yang siap diajak berdiskusi dan berdebat mengenai skripsi ini serta memberikan wejangan-wejangan penting untuk 5.
Bapak G. Freddy Koeswoyo S.E., M.Si., CPA dan Ibu Dr. A. A.
Chrismastuti. SE., M.Si/. CA., CPA selaku dosen penguji yang memberikan masukan-masukan untuk skripsi saya ini.
6. Ciwi2 Seterong a.k.a Kita2 Gila2 (Sekar, Kezia, Erny, Rinata, Ribka,
Lintang, Olivia, Ningrum dan Nina) yang setia bersama dari semester 1 hingga lulus, semoga kita lulus semua tahun ini.. Amin.
7. Grup Gombloh (Elisyane, Ayu a.k.a Siti dan Melita “lagi”) yang selalu bersama-sama dalam suka dan duka selama hampir 16 tahun bersama, cepet lulus gengss semangat!! 8. Wisma Kanthiers (Candida, Vania, Devina) semangat selalu skripsinya!
9. CG Original dan CG GOKIL (yang cukup banyak dan tak bisa disebutkan satu persatu) special thanks buat Ci Ira dan Kak Feri :*
10. Senat Mahasiswa Fakultas Ekonomi dan Bisnis periode 2015/2016 untuk pengalaman bersama serta suka duka bersama, bahagia bisa mengenal kalian.
11. Penghuni Juliet (Melita dan Fia) my kostmates yang bersedia selalu digangguin baik orangnya maupun laptopnya karena laptop yang saya buat ngerjain skripsi rusak :’) 12. My Partner bikin skripsi Jenny Marcella yang skripsinya selalu satu paket baik bimbingannya, sidang proposalnya, komprehensifnya, sidang akhirnya, debat bareng dosbingnya semua-muanya, yang siap menyemangati dan mengejar-kejar saya ketika down dan malas membuat skripsi sehingga bisa semangat kembali.
13. Ko Joshua yang selalu menyemangati dan mengejar-ngejar skripsi saya bak mamah kedua saya dan juga memberikan support kepada saya dalam pembuatan skripsi ini.
14. Si calon dokter Febby yang mau dengan ikhlas direpotin untuk memfotokan kuesioner COBIT 5 di perpustakaan / repository UGM sukses selalu pak calon dokter! 15. Seluruh teman-teman akuntansi FEB Unika angkatan 2014 yang selalu solid.
16. Bu Fena selaku manajer PLD Summit yang bersedia memberikan data dan melakukan wawancara mengenai skripsi COBIT ini serta seluruh manajer dan staff PT. Summit Indonesia.
DAFTAR ISI
HALAMAN JUDUL .........................................................................................................................................
......................................................................................................................................... i HALAMAN PERSETUJUAN .........................................................................................................................................
......................................................................................................................................... ii HALAMAN PENGESAHAN ............................................................................................................................................
............................................................................................................................................ iii PERNYATAAN KEASLIAN SKRIPSI ……………………………………………… ............................................................................................................................................
............................................................................................................................................ iv HALAMAN MOTTO DAN PERSEMBAHAN ……………………………………… ............................................................................................................................................
............................................................................................................................................ v KATA PENGANTAR ……………………………………………………..
............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ vi DAFTAR
ISI……………………………………………… ............................................................................................................................................
............................................................................................................................................ ix DAFTAR TABEL ………..
............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ xiii
DAFTAR GAMBAR …………………..
............................................................................................................................................ xiv ABSTRAKSI ………………………………………………………………… ............................................................................................................................................
............................................................................................................................................ xv
BAB I PENDAHULUAN .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
1
1.1 Latar Belakang ...............................................................................
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
1
2.2 Perumusan Masalah .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
5
3.3 Tujuan dan Manfaat .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
5
1.4. Sistematika Penulisan Skripsi .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
7 BAB II LANDASAN TEORI .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
8
2. Pengertian Tata Kelola Teknologi Informasi .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
8
2.1 Pengertian Tata Kelola ................................................................................................................................
2.2 Pengertian Teknologi Informasi .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
8
2.3 Pengertian Tata Kelola Teknologi Informasi .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
8
2.4 Evaluasi Tata Kelola
IT………………………………………… .............................................................................................................................
9
2.4.1 Pengertian Evaluasi ……………………………… .....................................................................................................................
9
2.4.2 Pengertian Evaluasi Tata Kelola TI …………………………..
.....................................................................................................................
2.5. COBIT5.0 .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
10
5.5.1. Pengertian COBIT .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
10
5.5.2. Kontribusi COBIT bagi Perusahaan .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
11
5.5.3. Tujuan COBIT .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
12
5.5.4 Lima Prinsip COBIT .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
13
5.5.5. Domain dan Penjabaran Sub Proses pada COBIT
5 ................................................................................................................................
19
5.5.6. Deskripsi Sub Domain DSS .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
24
5.5.7. ISO/IEC Rating Scale .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
29
5.5.8. Indikator Kapabilitas COBIT
5 ................................................................................................................................
5.5.9. Perbedaan antara Maturity Model COBIT 4.1 dengan Proses Capability Model COBIT
5 ....................................................................................................................
40
2.5.10 Kerangka Pikir ..............................................................................................................................
43 BAB III METODOLOGI PENELITIAN ………………………… .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
44
3.1 Obyek Penelitian dan Lokasi Penelitian ......................................................................................................................................
44
3.2 Responden .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
3.3 Metode Pengumpulan Data ......................................................................................................................................
45
3.3.1. Jenis dan Sumber Data ............................................................................................................................................
45
3.3.1.1. Data Primer .............................................................................................................................................
45
3.1.1.2. Data Sekunder .............................................................................................................................................
45
3.4. Teknik Pengumpulan Data
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
45 .........................................................................................................................................
45 3.4.2.
Wawancara .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
46 3.4.3.
Dokumentasi .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
46 3.4.4.
Kuesioner ................................................................................................................................
46
3.5. Teknik Analisis Data
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
46 Kualitatif .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
46
3.6 Analisis Deskriptif Kuantitatif……………………………………….
.............................................................................................................................
47 BAB IV ANALISIS DAN HASIL ………………………………………..
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
50
4.1 Tahap Observasi …………………………………………… ......................................................................................................................................
51
4.2 Tahap Penentuan Responden …………………… ......................................................................................................................................
4.3 Tahap Wawancara ……………………… ......................................................................................................................................
52
4.4 Analisis Data ……………………………………….
......................................................................................................................................
53
4.4.1 DSS01 Manage Operation ……………….
................................................................................................................................
53
4.4.2 DSS02 Manage Service Requests and Incidents ……….
................................................................................................................................
61
4.4.3 DSS03 Manage Problems …………..
................................................................................................................................
69
4.4.4 DSS04 Manage Continuity …………… ................................................................................................................................
74
4.4.5 DSS05 Manage Security Service ……… ................................................................................................................................
78
4.4.6 DSS06 Manage Bussiness Process Controls ………..
................................................................................................................................
83 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ……………..
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
90
5.1 Kesimpulan …………..
......................................................................................................................................
90
5.2 Saran …………..
......................................................................................................................................
91 Daftar Pustaka …………………..
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
92
DAFTAR TABEL
Tabel
2.1 Atribut pada Level Kapabilitas ………………………..
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
39
DAFTAR GAMBAR
Gambar
2.1 COBIT 5 yang dirilis oleh
ISACA 2012 …………………… .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
11 Gambar
2.2 Prinsip COBIT
5 …………… .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
14 Gambar
2.3 COBIT 5 menciptakan nilai terkait bisnis melalui
IT ……………… .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
15 Gambar
2.4 Area Kunci Tata Kelola dan Manajemen ……………..
......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................
18
Gambar
4.1 Salah satu halaman akses dari K-Sistem ………..
.........................................................................................................................................
51 Gambar
4.2 Struktur Organisasi PT. Summit Indonesia …………… .........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
52
ABSTRAK
Perkembangan TI dalam akuntansi berpengaruh terhadap sistem informasi akuntansi (SIA) perusahaan. Oleh karena adanya perubahan proses SIA berdampak pula pada proses audit, saat ini tidak hanya dilaksanakan audit keuangan, operasional dan kepatuhan namun mengikuti perkembangan teknologi informasi akuntansi saat ini sehingga dilaksanakan pula audit sistem informasi akuntansi.
Terdapat framework yang dikenal sering digunakan dalam pelaksanaan Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi dalam perusahan yaitu COBIT.
Penulis akan menggunakan kerangka COBIT 5 untuk melakukan Evaluasi Tata Kelola Teknologi Informasi karena kerangka ini dinilai lebih baru dan lebih baik dari kerangka COBIT sebelumnya.
Rumusan masalah yang ingin dicapai yaitu capability level Tata Kelola TI pada PT. Summit Indonesia dengan pengukuran menggunakan kerangka COBIT 5.0 domain Deliver, Service and Support (DSS).
Kata kunci : Tata Kelola Teknologi Informasi, COBIT 5, Domain Deliver, Service and Support, DSS, Capability Level