babad arung binangan
BABAD ARUNG BINANGAN
PUPUH I DHANDHANGGULA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Sowan kawula paduka gusti, dinuta ing putra jeng Narendra,
gusti ngaturan kundure, mring negari mentarum, jeng sinuwun
sanget rudatin, tinilar panembahan, praja harahuru, dhawuh
putra padukendra, sakathahing lepat samar miwah lahir, putra
nuwun aksama.
Wantoswantos gusti jeng putra ji, ulun kinen andherek
sarenga, menawi boten kadherek sarenga, menawi boten
kadherek, sanisdhaya pinugut, cagak kopyah kawula gusti,
dhuh gusti kuwelasa, ing kawulanipun, engeta mring putra
Nata, tur kawula tumunten kundhura gusti, wisuda among
putra.
Paranbaya dresananing runtik,tilar praja manglena mukweng,
nepsu temah kelurung, tan wun katempah lalis, prayogi
ulatana, kanitya …… seratan kabusak/ical)…… , tama utameng
dumadya, taralan muhung rukun lan kulit daging, otot
bebalung …… seratan kabusak/ical)……
mugya mulya ningalam dunyeki, ing …… (seratan abusak/ical)
…… raja Nara Nata, pikantuk lahir batine, amranani rahayu,
putra wayah sawuri wuri, ruwiya malak mandar, kadarmanya
wimbuh, bubuka sangking paduka, pinten pinten
kanugrahaning Suksma, sirik yen tinolaka.
kathah kathah aturnya putra di, manohara amrih liliya, ing
penggalih sang wirage, jeng pangeran asma wuwus, lah ta uwis
menenga kalih, ing reh aja dinawa, temah murung laku, ywa
ngucap kang ora ora, luput apa sinuwun dhumateng kami,
mandraweng wiwilangan.
balik dhewe kang angrasa sisip, marang ratu keh kapiutangan,
ngener aturira kuwe, wit keringan wak ingsun, ya margane
sangking Nrepati, kang sun sandhang sun pangan,
pasiyaningratu, during bias amalesa, wong pinanggul enak
enak mangan goling, gegolongan duraka.
leh sun lunga sangking praja iki, nora marga serik miwah
mrina, mung setya males sih rajeng, mumuji ring yhang agung,
rahayune gri Narapati, upama sun mujiya, neng praja tyas
bawur, kaurugan mutya boga, mutyasmara brastha
prabawaning puji, bonggan gawe linakyan.
becik ngasoa sireku kalih, yen wis aso lah nuli baliyo, matura
maring sang rajeng, manira nyuwun bendu, durung bias seba
wak mami, iya tapi rang bara, sawetawis taun, pinareng bias
sewaka, ora beda ing kana kene pan sami, kagungane Sri Nata.
PUPUH II SINOM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
angabehi wirayuda, lan ngabehi wirasari, …… (seratan
kabusak/ical) …… kaungkungkulan sabda, tan bangkit
amarana malih, cinipta nora bali, jrih pepecuh sanga Prabu,
wau sakehing jalma, sakala ngungun ningali, dene datan nyana
yen iku Kusuma.
kusuma terah mentaram, amindha mindha wong cilik, samya
lumungsur linggihnya, nembah matur angrerintih, kang ngabdi
sewu sisip, kasamaran ing pandulu, gusti angapuntena, rila
sarira ginitik, langkung awon ingkang ngabdi tiyang karang.
semangke sampun pratela, jeng paduka gusti mami, mangsa
purun linggih jajar, rineksaha boten wani, yen mengkaten kang
ngabdi, ing karang katiban ndaru, karob samudra kilang,
kagunturan wukir sari, …… (seratan kabusak/ical) …… tyas.
ngandika sang mindha sudra, kang …… (seratan kabusak/ical)
……, jer iradating hyang Suksma, lalakone wong ngaurip, sira
sak putu mami, kadang mitra wong tuwaku, …… (seratan
kabusak/ical) ……, terusna kaya kang nguwis, ngaraha ……
(seratan kabusak/ical) …… dunya.
padha asal saking adam, payo kene mrak lan mami,
gumrumung matur anembah, gusti nuwun nuwun amrih, ya ta
jalma sawiji, prenagati wastanipun, matur apundirangan, dhuh
mongsa inggiha gusti, kula ingkang angawisi tiyang kathah.
upami wonten puruna, mendonong jajari gusti, kawula kang
amelathas, tertamtu titiyang baring, dhasar tiyang ing ngriki,
kathah boten sumrap ngurus, awit rumiyin mila, sampun
kawula sanjangi, yen paduka trah Kusuma witaredya.
nanging sami boten gega, malah saami nyenthulani, nuruti
bongsa luhamah, plenthing weteng lambe klimis, tan uning tata
krami, pratingkah clala calulu, gya sumaur cumlalak, pun jugi
lalinggih wuri, jaka tuwa bedhigul punuk trajumas.
si biyang ngameki prang, adol tuwa adol bangkit, wong karang
kabeh dicacad, tesmak bathok tan wruh gusti, mung dheweke
pribadi, mangerti weruh ing ngurus, kapan nggone wewarah,
kiprenasa jege urip, mung angempol amurih den mulenana.
gumampang arep melathas, jajal pelathasen mami, mumpung
neng ngarsa bendara, kang kathah samya ngojongi,
angilonipun jugil, gumrumung anguwus uwus, prenagati
kewedan dhaleleg tan bisa angling, angabehi wirasari lon
medun.
sanak aja kekerengan, weleh welehan pakarti, kang nguwis aja
kinocap, pan wis karsane jeng gusti, namur mindha wong cilik,
rehning samengko wis weruh, jeng Pangeran Bumidirja, iku
keng paman sang aji, kangjeng Sunan kang ngedhaton ing
mentaram.
padah den becik rumeksa, turuten sakarsaneki, bisuk yen sira
kapriksa, ing kangjeng Sri Narapati, kaya uga maringi,
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
panarima mring ngawakmu, umyang matur kikila, sandika
temtu nglampahi, siyang dalu cumadhong reh sang bendara.
tan winarna laminira, wau ta gandhek kekalih, saben dina
ngela ela, supadi jeng pangran lilih, kersaha anuruti, kundur
dhumateng mentarum, ananging jeng pangeran, ing tyas lir
prabata wesi, nora kiguh mring atur pamanohara.
putek barubah werdaya, nekad datan sedya mulih, yen
wangsula pesthi lena, angur nungku aneng ngriki, ngabehi
wirasari, wirayuda tan mamatur, gusti inggih kawula, andherek
tumameng ngriki, kalilana mangestu pada paduka.
ulun temah tilar semah, pangran Bumidirja angling, lah iya
sakarepira, serayanata kita ki, pira lawasing ngurip, mung
sepanguneng dunyeku, senadyan ta muktiya, keringana aneng
nagri, nora enak suwita ratu ruhara.
akarya sawening wening, mateni wong tanpa titi, apa ta nora
intuka, wawalesing reh durniti, dumeh dadi Nrepati, wasesa
ngugung sakayun, wirasari anembah, leres jeng paduka gusti,
lir angandika agraning ri tistheng praja.
gusti sepangker paduka, punggawa kekes ngranuhi, rumaos
tan darbe gesang, ming memplak memplak ing galih, inggih
wetawis mami, mbok menawi boten dangu, rengka nagri
mentaram, ningali oyaging jalmi, amyang datan eca nadhah eca
nendra.
angling pangran Bumidirja, kang mengkana wirasari, lah iya
wallahuaklam, kawula nora udani, tan lena pamuji mami,
rahayune sang ngaprabu, mengku nagri mentaram, ngaubi
kawula wargi, ngemungena manira dhewe cintraka.
winurswita jeng pangran, Bumidirja lalu lami, dedalem
Kebumen karang, tarak brongta among tani, kasub tinuwi tuwi,
wangsul asmanireng dangu, pangran Bumidirja, akathah tiyang
babekti, angyaksaken dalem sawetawis gora.
rinenggo ing dutya boga, anging jeng pangeran maksih,
karemtiti kariya lat, cinipta tumekeng ngakir, umahyaken
waweling, yen tembe praptaning surud, mundhut kinubur desa,
ing lundhong lan dhatan apti, cinungkuba setya nutugken
riyalat.
angabehi wirayuda, sakaliyan wirasari, anuwun methal
tarukah, jeng pangeran anglilani, weragad den paringi, karya
sangu yasa dhukuh, ngidul genirta kentar, ngupaya kang den
senengi, ri sampuning manggih nulya lineksanan.
yasa dhukuh tuwin pecal, lami dados rengked keksi, kathah
lumiring tarukah, tan kirang sandhang bukti, barang tinanem
dadi, wang wang katelah ran dhusun, nenggih ing
pegandhekan, ewa mangkana gandheki, saben ratri sowan
marang desa karang.
ubayanireng wardaya, menawi ing tembe lalis, nuwun kinubur
ywa tebah, lawan pasareyan gusti, data tita ginupit, jeng
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
pangeran tedhakipun, kang winarna sajuga, jalu tistheng
lundhong, desi anguyuni wong desa lundhong mandhala.
wit parentahing sudarma, pangran Bumidirja nenggih, kang
putra datan kalilan, pasebatan lir priyayi, raden tuwin mas
aming, kiyahi sebatanipun, kyai bekel namanya, murih ywa
ngeget ngegeti, mung ngesthiya tata pakarti wong desa.
saprandene nora kena,tinolak anggeping jalmi, pangabektinya
wisuda, mring kyai bekel langkung jrih, angluri linestari, kadya
mring kang rama wau, kuneng genti winarna, kanjeng susunan
mentawis, sampun mireng, pawartaning sambewara.
yen kang paman tistheng tanah, begelen pasti madesi, karang
kebumen tinengran, nglugas raga among tani, nulya utusan
dasih, kapedhak kalih lumaku, ngaturi ingkang paman, kundur
mring nagri mentawis, kang ing ngagya kapedhak ran udakara.
surakarti kalihira, sarta pinaringan esthi, nem serati
lumaksana, kanang matengga kinardi, titihanya lumaris, kang
paman ing badhenipun, kapedhak pinitungkas, angrapusa
enggal lilih, wanti wanti dhawuh welinge jeng Sunan.
sanggya duta lumaksana, dadya tontonan samargi, tigas umiyat
mirada, ing ngenut datan winarni, meh prapta gyaning desi,
dhukuh alit wetanipun,esthi ngentu neng dhakah, demang desa
den dhawuhi, karya pathok kayu kang kangge wantilan.
demang desa gurawalan, nulya ngerigaken kuli, akarya
pepathok kekah, sinung wis makaduk inggil, rampung esthi
winantil, tan kapinten panganipun, wong wong desa
kagawokan, aselur sami ningali, ingkang caket tebih warta
winartanan.
serati karya pacakan, sarupane wong ningali, tinamtu ambekta
klapa, kalih satunggil ing jalmi, artane tigang dhuwit,
linarangan yen tan angsun, sangking kadreng umiyat,
diradatipun lakoni, yayah pasar wong ningali yel uyelan.
demang desa saprabotnya, kinempale jagi esthi, sarta sudhiya
sugata, buktine para serati, sekul megana tuwin, wedang saka
puranteku, serati senenging tyas, anyeret sarya memacit,
merem melek nglegeweh liyangan bantal.
kapedhak kalih lumampah, sowan mring karang wus prapti,
pinanggihan ing jeng pangran, Bumidirja neng pendhapi,
sugata sawetawis, pinapantes traping dhusun, wedang lan
palawija, ketela uwi kembili, sawusira palastha liring smirana.
udangkara matur nembah, gusti kawula tinuding, putra
paduka jeng Sunan, paduka dipun aturi, kundur dhateng
mentawis, langkung satistis sinuwun, lan ngaturi titihan,
dirada karya lumaris, jeng paduka kering ngalampah kawula.
angling pangran Bumidirja, teka susah nganggo esthi, yen tu
wis pinareng seba,pira suwene lumaris, lah baliya wong kalih,
manira anuwun bendu, Allah during marengna, gampang
masalah ing benjing, naming kita nuwun pangestu Narendra.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
kangnek tyas lalih caraka, puguh pangran Bumidirja, pasthi
tan arsa lumiring, gandhek kalih lalu jrih, wangsula dhateng
mentarum, tertamtu pinatenan, adat siyasat Nrepati, kanang
duta nekad tan purun wangsula.
ri sampunya tigang dina, arembag lawan serati, sadaya kinen
wangsula, mring mentaram sang ta esthi, ing pangran
Bumidirja, samongsa mongsa wus lilih, …… (seratan
kabusak/ical) …… kapedhak andherekena.
serati nulya budhalan, wangsul mring nagri mentawis,
kapedhak wangsul mring karang, angadhep ngarsaning gusti,
winarya kang lumaris, kaunjuk Sri Pamaca, purwa madya
ameksi, duk miyarsa jeng Susunan arda klana.
rumaos tiwas ing kirtya, menggah panjenengan aji, binudi budi
tan dadya, rinasa saya ngrinuhi, mupus karsanira ji, tembe
sawetara taun, den arsa ngutusana, ngaturi kang paman malih,
mangke kendel pinerih meneb wardaya.
kocapa kalih kapedhak, udangkara surakarti, anjepeh ngarsa
jeng pangran, setya ndherek wakitaki,ing donya prapta akir,
jeng pangran ngastuti kayun, among pun udangkara nuwun
tarukah pribadi, surakarti sedya angadhep tan pisah.
udangkara ngulat ulat, ngetan ngidul tan tebih, wus manggih
papan kinarya, anulya dipun yasani, laminya tan ginupit, ri
sampune nadyan dhusun, kathah dhusun kapedhak, de tilas
mantilan esthi, amyanging wong katlah dhukuh kepathokan.
wau ta kang winursita, antara lami alami, pangeran Bumidirja,
anggung mredi enir, muhung puwareng tumuwuh, cinekak
caritanya, kundur ing rahmatullahi, cinarekan desa lundhong
ing ngastana.
nora cinungkub sumarma, duk jumeneng wus wewaling, apan
naming piniyara, pinacakan juru kunci, dening putra kiyai,
bekel kang anyepeng dhusun, rukun tiyang sadaya, pepundhen
tineki teki, sumawana gandhek kapedhak mentaram.
ajale kinubur uga, neng desa lundhong lestari, tumus
susetyane kala, gesange mene sampun apuputra, anama kyai
wuragil, kyai ragil putra kyai honggayuda,
sayasa ing desa kutho, sudarma eyang wus lalis, wau kyai
Honggayuda, linulut tinuwi tuwi, marang sakehing jalmi, tan
kirang niskaranipun, wit panjurunging kathah, nging kaetang
bangsa alit, ing bangsaning kapriyayen sampun sirna.
sinigeg genti winarna, kangjeng susunan mentawis, sayarda
angambra ngambra, dera mangugung tyas runtik, worsuh
traping widyasthi, sagung punggawa rahuru, wadya lit
kaserakat, wimbuh darajating bumi, pra satriya bupatya reh
adhedhangkan.
pangran dipati taruna, sudibya putra mentawis, siyang latri
binabana, mring sagung mantri bupati, pinintaha murwani,
karya prang ngrebat kaprabon, lenggahireng sudarma, ywa
tanggel margining pati, lalu rindhu pangran dipati taruna.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
rumaos pragyaning kirtya, putra mengsah lan sudarmi, mangu
mangoneng nistuda, tandya minta tuduh maring, kang eyang
mahamuni, pangran kajoran dupi wus, rembag saeka praya, ing
pened ngangge kekelir, pangrat buta murih ywa kawistara.
manggih kelir prang santosa, pan duk pirasat netepi, binatang
ngentosi karya, sarta jangkaning negari, rusak nagri mentawis,
tarsiwah etanging taun, sang pangeran kajoran, putra
mantunya pribadi, Trunajaya sutane demang malaya.
yeka pinangka bebuka, kinen ambedhah mentawis, anging
cinekak kewala, mung gancare kang ginupit, pangrat buta
andadi, gempuran praja mentarum, jeng pangran purubaya,
gula agul gri Bupati, prapteng janji kasambut asmareng laga.
liya punika akathah, para prawira mentawis, kang pralena
madyaning prang, Trunajaya jayeng jurit, sampan kedhiri bali,
mekasar prajuritipun, pan wus karsaning suksma, bedhah
keratin mentawis, kangjeng Sunan mangkurat tilar prasada.
sinengkalan lolosira, sirna ilang rasa jalmi, mangilen
arereyongan, garwa atmaja lumiring, jeng pangeran Dipati,
anom lan sakadang jalu, pangran arya Singasari, atanapi
pangran arya Martasana.
wus tebih sangking mentaram, jeng Sunan ngagya keng siwi,
pangran Dipati taruna, kinen wangsul ngrebat nagri, mopo
kedah lumiring, sudarma satindakipun, wang wang Sri Nata
ngatag, pangran puger lan kang rayi, pangran Singasari
pangran martasana.
wangsula ngrebat negara, titiga sandika sami, pangeran puger
seksana, pinaringan wasiyat adi, curiga kang satunggil, maesa
nular ranipun, waos ingkang satunggal, kyai palered nami,
putra katri nembah budhal saha bala.
pangran Dipati taruna, taksih andherek sudarmi, rawuh tanah
Ajibarang, jeng Sunan grih prapteng jangji, kundur
Rahmatullahi, sinare bumi ganda rum, pratistha tanah tegal,
mila katelah sawuri, Sri Mangkurat tegal arum ingkang
tengran,
sasedanipun jeng Sunan, wang wang jeng pangran Dipati,
madeg Narendra neng tegal, martalaya mugareni, mundhut
bantu kumpeni, ing eyang tuwan gurnadur, jendral ing
Batawiyah, mangun prang ngrebat negari, mengsah Trunajaya
cidra ing ngubaya.
estu panyiptaning driya, pangran Bumidirja nguni, mila
pinelaur linggar, tilar wibaweng praja di, yekti sampun kaling
ling, lulungid praja ruhara, rahayuning kraton enir, nerak waler
sangker lawiyeng Narendra.
wusanane pesthi ana, nahan dharita mangsuli, nenggih kyai
Honggayuda, Kuthowinangun winarni, sapta putra winilis,
ingkang nenem somah sampun, ranya iwiranana, wismeng
jrakah kang pangarsi, nunten jalu ran kyai Honggadiwongsa.
57.
58.
ing bunder sayasanira, malih arine pawestri, ranya
linalamijaya, wismeng kutha nunten malih, pawestri nama
nyai, wirawongsa kang dinunung, desa ing blimbing nulya, ari
jalu nama kyai, sutayuda malih pawestri anama.
Nyai Surajaya ngambal, sadaya ulah among tani, pangulate tan
kirang bukti, rukun ing tyas tar seling, amung putra kang
waruju, jalu jaka tumala, pun Sangkrib namanireki, nandhang
papa cintraka umageng brangta.
PUPUH III ASMARADANA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
wauta kijaka sangkrib, kyai Honggayuda putra, nenggih
ingkang wuragile, pinanjangken dharitanya, sanggya lalakonira,
purwa wasana dhinapur, myang nistha madya utama.
cinatur sabilik bilik, kang kelair miwah samar, sanadyan ing
sausike, kewala suksa winewar, susatya ring pandriya, mongka
darsana tumuwuh, tumuwuh ing dunya.
dening anak putu sami, buyut canggah wareng miwah, dheg
udheg gantung siwur, lan sapiturutnya pisan, yogya
nguninganana, salir lalakon lulhur, cinatheta kaprayitnan.
pendah ywa lingsem ngalkoni, kodra iradating Suksma, ingkang
murciteng dhirine, tumerap papa cintraka, lan away girang
girang, yen anggonira kadunung, kaharjan singgih astama.
jer lagi winayar dening, Allah kang murba misesa, mung ywa
lali panrimane, ening tyas sabar tawekal, asih sesama sama,
kawula wenang nenuwun, kang murih mulyaning jiwa.
krana apsah sangking dalil, subhanahuwatangala, ngudaneni
ring titahe, titah kang byakta pamudya, sarta lawan agama,
wawajid dawajid dau, sapa temen tinemenan.
kosok balike sabilik, sapa cidra cinidranan, wus mengkona
ubayane, lah iki goningsun marna, carita kuna kuna, labete
para luluhur, tan kenane idoa.
dupeh ngong nora ngalami, duk jaman semana iya, pesthi
kinira yen goroh, nanging sun ajrih doraa, lan dudu pupulasan,
jalaran nggoningsun weruh, ngambil seka tetulisan.
wirayat kang swargi swargi, medhar lakone pribadya, ya kang
sun gawe wewaton, lamon tan mangkono uga, mangsa kita
weruha, mengko sun apus ing tembung, murih padha
mangertiya.
lakone ki Jaka Sangkrib, liwat nggone kasangsara, sinikang
para kadange, nadyan kang rena sudarma, samatra tan
ngopreya, marga anggane sakojur, katrapen meh tanpa sela.
pating palopor kaeks, getih nanah mara wayan, sing amulut
jrih amire, linarang malbeng sayasa,andhelik neng kebonan,
sahunggyane lawan turu, trekadhang neng ngandhap pisang.
miwah emper kandhang sapi, tanapi emper gedhogan,
gumlinting saestha layon, tatkala sinungan boga, binukti aneng
britan, jiwa rusak kulu kulu, lirkekere kawistara.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
langkung denya kawlasasih, tan jamak sasama sama, kabeh
kadang pamuwuse, ngilangken andhana juga, dep idep gawe
wadal, nadyan lunga mati sukur, aja cedhak menek tular.
yen tular ambilaeni, pesthi lamon wurung jalma, wong ngurip
dadi kekere, cotho tan bangkit ngupaya, sandhang pangan
nang dunya, wong siji kewala amung, nglakoni tan dadi ngapa.
datan ta ki jaka sangkrib, siyang dalu monta drasa, tumplek
amblek prih atine, limut nora umanon rata, angrasa bosen
gesang, mung ngesthi marganing pati, mangunandik wardaya.
ya Allah kang maha Suci, kawula nuwun pralena, sampun
jejembat wirage, ngantak antak wonten dunya, angentosi
punapa, tan manggih seneng sepangu, enggalmantun
sirnakena.
kawula pan boten bangkit, adamel pejah pribadya, kados pundi
puwarane, sanadyan awet gesanga, anggung dados gegujengan,
sinikang sanak sedulur, yayah rena karuh mitra.
aluwung dinamel mati, sawastu kawula rila, tan wuninga
akerate, dados sadhasar neraka, jahanam gih sumongga, mung
mangke enggala lampus, payah anandhang cintraka.
mangkana ki jaka Sangkrib, saya kagagas karantaka, cipta
ameleng tekade, pan naming marganing pejah, ambirat liring
boga, nadyan toya nora nginom kinajat nuliya pejah.
sarta sedya angoncati, sangking wismaning sudarma, murih
ilang kuwatire, yayah rena para kadang, lestariya astama,
setyaning tyas pribadya mung, kang angangkat lara lena.
ngaler ngilen jaka sangkrib, lingsir ndalu wancinira, tan adoh
kendel lampahe, mulat mbeji lir penimpang, toya wening
kawuryan, ki jaka nungku neng ngriku, anganyam ayam
palastra.
trekadhang kungkum ing warih,bakda kungkum nulya
minggah, tapa kur munggeng pinggire, ngantak antak minta
pejah, lamon ana wong liwata, anggiwar nutupi irung, lumayu
balokekan.
ki jaka tumungkul nangis, dangu wus tan kambon boga,
sariragnya sawang layon, lalu angagra usika, nupi lami antara,
nenggih kawandasa dalu, murcita pilal hyang Suksma.
ngudaneni kawlasih, wawales tarak subrongta, karaos sarira
entheng, perih ngethok linu sirna, ngungun ing tyas ki jaka,
mangkana usiking kalbu, iki lah paran sumarma.
abeneh rasaning kulit, otot bebalung kepenak, apa ta waras
wak ingong, nanging mokal yen waras, ki jaka gya anggrayang,
jasade sakojur alus, katrap wus sirna sadaya.
dupi byar baskara mijil, surat pranawa katingal, estu wus
purna katrape, tilase nora ketara, pra galba soteng jiwa, ki jaka
mumudya sukur, pitulung hyang kang murbeng rat.
tuwuh nistuda mangesthi, kayatnan sireng dumadya,
mangoneng ngeningken panon, menggah rih pambudidaya,
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
kang yowana linakyan, apa kentar apa mantuk, yen malih
tanpa paedah.
mongsa wurung den ngis engis, sanak kadang kangastama,
ujar tan ana tinolah, ora bandha ora pakra, nadyan ana
ngropeya, mung anganggep ala nganggur, uripe prasasat
kewan.
amur ta lunga angaji, ngaji angajap akerat, kadonyan pira
lawase, amung sagebyaring kilat, tan langgeng ananira, akherat
datan paitung, caritane santri wignya.
jan becike ngong angalih, jenenging bocah ngong buwang, salin
jeneng tuwa mengko, ki jaka dangu ngupaya, nama ingkang
cinarya, binudi tandha wis manggih, peparab surawijaya.
nulya kentar sangking beji, ngaler nekuk ngilen nabrang,
pasidhatan jog pepereng, pereng wukir bulu sapta, ngaler
katiwang tiwang, nurut sapinggiring gunung, marga lit rungkud
sinerang.
rangu rangu gyan lumaris, de kongsi nedyeng wardaya, ing
bojong sari pesantren, nguni wus miyarsa warta, guru ngaji
kasudra, ran kyai Mukhamad Yusup, anjenengken pariwara.
yeka pinelenging galih, sumuksa ngaji bebadah, Surawijaya
tekade, mengo karameyan dunya, angesthi tepet loka, dupi
wanci leres bedug, lampahnya tumurun ngetan.
umiyat kali wewening, kendel siram ing narmada, sarya masuh
kawacane, sinjang rasukan lan dhestar, wit tilasing ngalara,
sedangune tan winasuh, mangkyarsa binersihan.
busana kaepe tegil, tinunggu kungkum narmada, ri sampun
aking sinjange, mentas dandan lumaksana, mengaler ngilen
minggah, wukir candhi jati purus, kangsi luk rungkud
sinerang.
ongga kaborang ri bandhil, kasangsang ing tarulata, salir
bebaya tan tinon, darpa ring tyas murwa brangta, riyolat
manting raga, sangking kumedah maguru, artine sarak ibadah.
wus angancik igir wukir, tumurun wimbaning arga, nusup
nusup ngaler ngilen, kali sruni sinabrangan, wong ngadus
tinakenan, sanak pundi dalemipun, kyai guru bojong sekar.
tinedahken gya lumaris, prenahing pesantren prapta, pinuju
lingngih neng suroh, kiyai lagya mumulang, santri angaji kitab,
Surawijaya andheku, ing latar ngandhap tritikan.
cingak keh santri mangeksi, tiyang ndhodhok ing tritikan, kyai
guru lingnya alon, pundi jengandika anak, pun bapa kekilapan,
ingkang tinanya lon matur, kawula tiyang ing kitha.
pun Surawijaya name, sedya sowan jeng sampeyan, kiyai guru
nulya ge, ngacarani kinen minggah, Surawijaya minggah,
kaduk tebih linggihnya, ingawe kinen majenga.
sawusira majeng linggih, neng kering sang muniwara, kyai guru
lingnya alon, anak ngapunten andika, kula dereng kacekap, lan
andika imbal wuwus, saweg ewed amumulang.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
ketanggelan kantun kedhik, anak den sekeca lenggah, umatur
sarya ngrerepeh, inggih sumongga sakarsa, nuwun
kalajengena, mangkana kiyai guru, nglajengken denya
mumulang.
kitab usul nahwu tafsir, takarub mantek jur miyah, lapal
maknane tineteh, kinetrek tumeka murad, santri keh gantya
gantya, lulurah kalih ambandhung, mangsungka kacaryan
kang mulat.
denya pratela marnani, niskara tembaya kitab, ya ta wau
sadangune, Surawijaya myar saksa, makna murad ing santri,
kasebut parentah Rasul, miwah dalil kang lawiya.
saya sengkud jroning galih, geleng gumolong panyipta,
ngibadah pendhenging batos, salir ing reh nora ketang, antara
wus palasta, pamulange kyai guru, santri mundur
pamondhokan.
kiyai guru manggihi, tatamu Surawijaya, gya mijil pasugatane,
wedang saka purantinya, nambrama mangun mitra, wecana
kyai guru, anak ngong Surawijaya.
praptanipun wisma mami, punapa ingkang kinarsan, damel
gupita tyas ingong, denten tetigas kawuryan, nedha
kajawarnana, Surawijaya umatur, pramila kawula sowan.
ngarsa sampeyan sang yogi, rehning kawula punika, angraos
kelangkung bodho, dereng pisan sumerapa, lampah sarak
ngibadah, kang dados wajib tumuwuh, setyaangaji kawula.
nungku ing pesantren ngriki, anuwun barkah piwucal, kiyai
manthuk delinge, lah sukur mengkaten anak, inggih sami
sarayan, ya ta wau kyai guru, sadangunira tumingal.
serandunireng tetami, pinanduk sangking pirasat, myang
piyapati pasale, lapli maknawi kawangwang, tuhu manungsa
tama, mung during mangsaning tuwuh, ing tembe mangsa
wurunga.
tansah ngunandikeng galih, iki wong genep petheknya, pinter
tur kendel dhasare, pantes mbekakas negara, dudu murwating
desa, dungduman santri ya dudu, anulya ris sabdanira.
gih anak langkung prayogi, sumuksa ngaji babadah, nungku
tumameng pesantren, napa malih ing ngupaya, ngatase tiyang
gesang, gih amung talabul ngilmu, ujar kang sampun mupakat.
mupakate tiyang santri, prelu pinurih ngupaya, ngilmu kang
dadi wajibe, nanging temah kekilapan, ngilmune tan pinanggya,
mung angaji muluk muluk, anjajah kehing kitab.
lapal makna sehat terkib, yen sampun saged winastan, niku
kang wujud ngilmune, sarta sembayange rasa, putus tan malih
ngucap, tur niku satemenipun, lan ngilmu dereng benthikan.
anak den sabar ring kapti, barang reh aywa kasesa, sisikune
kaupados, yen ugi sampun pratela, mangsa wurung ing karsa,
nging mangke kendel rumuwun, angayemana sarira.
anata nata penggalih, neng ngriki wis makawula, binjing
ngampil gampil tiyang ngaos, yen sampun tawajuh ing tyas,
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
wau Surawijaya, nut kersane kyai guru, gya sinung pondhok
pribadya.
dumunung neng kering panti, ri sampuning tigang dina,
sinalinan busanane, kelangkung denira tresna, kyai guru
tumingal, wit sangsara semunipun, mila gung winimbasara.
tan winarsa kehing santri, lamon bakdanya mumulang,
sekssana lenggah karoron, kalawan Surawijaya, seneng imbal
wecana, jalaran kiyai guru, Mukhamad Yusup wus wikan.
surating maya kaeksi, Surawijaya niscaya, beneh jalma pere
pere, pesthi terahing ngutama, sarta sampun kawang wang,
pan duk tesmanireng semu, kendel kretarta antepan.
ki guru sedyaning kapti, yen pinareng sarta kodrat, yun
angurip urip mangke, dhumateng Surawiajaya, alon wijiling
sabda, Surawijaya sutengsun, ywa susah kita ngajiya.
sinau caraning santri, kaloreyan tanpa wekas, kasep pengarep
arepe, umatur Surawijaya, kula sampun miyarsa, kala
sampeyan mumuruk, pratela ungeling sastra.
kocap preluning ngaurip,. Inggih pinardi ngupaya, ngelmu
Islam pamurihe, pramila kula kumedah, ngaos ing
pesantrenan, margine talabul ngilmu, lan malih sampun
kacetha.
salat gangsal wektu wajib, sinten kang tilar duraka, ginanjar
bilih linakon, kiyai guru wecana, dhasar mengkaten uga, kitab
tan siwah serambut, sangking dalil pasthi apsah.
nanging wau kang den eji, dening tiyang saantri kathah, saweg
prategali mawon, upama karya wisma, lakar taksih wadungan,
lamon tan bangkit angelus, lan ngadon adoni lakar.
keh bekakas tanpa dadi, pating jalempah kewala, tangeh yen
ngadeg wismane, lah semanten malih kitab, lapal anjaluk loat,
loat minta muradipun, murad aminta sarasa.
sarasa aminta tretil, tretil punika tatrapan, yen tan bias
natrapake, ngajiya kitab sayuta, amung tibeng gilingan,
mubeng mubeng temu gathuk, ngibarat bali ngibarat.
pundi kang den ngibarati, dadi anggep ngayawara, mengkaten
ing salakone, nanging ta santri wus kaprah, mredi wigyaning
kitab, kranten milik asilipun, paitan ngupaya boga.
lire kadi kula niki, tinub sakathahing jalma, awit sangking
pinter ngaos, parentah wong tan kewedan, gampil praptaning
boga, napa jengandika ayun, madeg dadi kapruitan.
Surawijaya mangsuli, pan inggih kula tan sedya, kepengin
dados paguron, cekap kangge piyambak, kyai guru lingira, gih
mulane kula tutur, tan susah angaji kitab.
dika dede calon santri, dede cecalon sudagar, calon tani inggih
dede, pinasthi calon satriya, kapriyayen utama, lamon kongsiya
kebintur, pratengkahe santri nistha.
pinten kadare wong santri, andum bathi dagang tuna, becik
tingkah kapriyayen, brekat mupakat tur babar, mleberi kadang
mitra, tumeka satedak turun, menawa dadi jalaran.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
nanging kangelan sayekti, wong ngurip urip darajat, lara lapa
pitukune, sanadyan lara lapaa, yen tumpang sapanyipta, myar
pangawruh wowor sumbu, lara lapanira muspra.
wurung mukti sida mati, sida tapa wurung tampa, marmane
nak ingsung angel, priyayi angulah praja, lan inggih ngulah
badan, sami ugi pajunipun, menggah tatraping sarasa.
anapon sinau santri, puniku reh lalampudan, sangking tan
conggah badane, karya miranti darajat, murih away kapiran,
wong ngurip kapiranipun, kurang sandhang kurang pangan.
aluwung dadiya santri, dimen pinecraya ing lyan, supaya
kandel uripe, lan dadi pangulat ulat, mutawatiri praja,
mengakaten sajatinipun, umatur Surawijaya.
lamon mengkatena aming, kirang prelu menggah kula, nungku
ngaos neng pesantren, pinten warsa warsa talab, kanggone
ming kinaryo, ing ngriki mangertosipun, inggih bangsa ngalam
donya.
mangka niyat kula inggih, ngupados amal akherat, mila yun
kumedah ngaos, sapinten lamining dunya, langgeng wonten
akherat, criyosipun para kaum, ngupados sangu palastra.
kyai guru wecana ris, carita datan pinanggya, angawur awur
kimawon, ngaji ngajap ngajap swarga, swarga jaman akherat,
akherat bisuk nek lampus, sangking pundi pambidinya.
lah mbok rinasa pribadi, kepripun gone amarna, jaman pati
luwih elok, lagi marna jaman gesang, kewala tan kacekap, srsn
wong cebol anggayuh, lintang mangsa kaleksanan.
wong lumpuh arsa ngideri, ing jagat mangsa teles, lunga
seeking kang angesod, gumujeng Surawijaya, ing galih nora
nduga, ring sabda kyai guru, nanging ta ana empernya.
kyai guru angling malih, mungguh babagan akherat, boten
kenging cinariyos, pan aming wallahu aklam, Allah kang
langkung wikan, dene kang kena rinembug, masalah urip neng
dunya.
niku kang kula weruhi, marga becik lawan ala, bener luput ing
penggawe, awit tingal tiningalan, rasa risi karasa, sumantan
tiru tiniru, sami tiyang ngalam dunya.
saya kerasa jro galih, Surawijaya miyarsa, kyai guru wirayate,
kawula nuwun sumangga, iang sakarsa mrediya, nadyan
bentusna ing gunung, jegurena ing samudra.
sakit pejah tan gumingsir, lan inggih sampun precaya, ulun
lumiring sapangreh, kyai guru wecana, sukur setya ing kula,
lah mangke carita ingsun, bongsa gelar myang ngibarat.
milane sun ngibarati, jatining makripatullah, tan kena kawruh
ambelok, sangking ing netra kapala, amung sangking sarasa,
sarasa pangawruh putus, lan sangking dalil nistura.
krana santri sami ngaji, amrelu makripatullah, ngiket lan jur
pakartine, pu8wara kalunta lunta, kayungyun terkib sakhat,
kaliwatan ing pangrungu, ruruba gung kang pinanggya.
87.
Surawijaya tur neki, kang mengkaten pariwara, punapa tan
nedahake, babaku kang ing ngupaya, temah kalingga nata,
wecana kyai guru, yekti guru wus amawas.
88. jembar rupeke kang lagi, ngupaya bisaning basa, tan kenisi
nami kang wong, lamon guru boten nimbi, momotaning
wawadhah, angger wong bae jinuju, arane wong siya siya.
89. pama cindhil den wenehi, pangane padha lan gajah, mangsa
kuwata tutuke, sumawana kadi desa, cilik kanggonan raja,
nora mulya malah ajur, milane ngangge timbangan.
90. yen kita yun angawruhi, jejere makripatullah, ingkang samya
pinipadon, dunung wiwitan agama, anak langkung prayoga,
nanging den awas ing kalbu, sesirikaning makripat.
91. ati linyok ati sakit, katrine ati palastra, lan makripatullah adoh,
wijang wijange sun jarwa, ati linyok adarbya, wong kang
munapek sedarum, munapek bangsaning khewan.
92. dadine manungsa lapli, khewan maknawi tegesnya, nyata
manungsa wujude, ananging pambekan khewan, tangeh wruh
kira kira, nyerkutu sumingkir ngurus, dene mungguh ati lara.
93. wong pasek ingkang darbeni, pasek bangsa mina setan,
manungsa lapli larane, setan maknawi kawangwang, nyata
wujud manungsa, pambekane setan wutuh, karem sasar
ambelasar.
94. anapon ran ati mati, wong kapir ingkang kanggona, khewan lan
setan bangsane, insane akis kawistara, nyatu wujud manunga,
ambek khewan setan juhut, drengki dakwen panastenan.
95. ana dene ingkang sidi, ati tawajuh nisthaya, wong mukmin
salih kang duwe, iyeku bongsa mukhamad, ingkang kawawa
tampa, sasmitanireng Sukmagung, pracihna makripatullah.
96. yen bisa bengkas ing tyas tri, wruh pembabaring kasidan,
lestari trang panuggale, dat kang sumorot ing ngalam, sarta dat
kang nistura, ywa andika salah surup, ingngriku kalangkung
pragya.
97. lamon sisip nyekuthoni, sotaning dat kang pratistha, yen tan
wruh wijang wijange, akeh madeg kapruitan, wejange tuna
dungkap, siswane nora anggayuh, jejering dat kang samep.
98. edate loatipun urip, tan catinatrap sarasa, yen mengkana uripa
ingong, iku sanyatane Allah, lah iya urip kita, anane dumunung
wujud, yen mengkona wujud kita.
99. kanyatahan Maha Suci, mengkoten penganggep salah, sulaya
lan pathokane, yekti tan pinanggyeng ngakal, kiyammubin
napsiha, Allah jumenenge tamtu, pribadi tan lawan liyan.
100. mummasalah lilkhawadis, prabeda sakeh kang anyar, eh anak
den ngatos atos, kaliwat pakiwuh gawat, doning makripatullah,
yen uga kabeh rinengkuh, jejer wong kejaba riyah.
101. yen datan ngrasa duweni, niku jejer kadariyah, lamon parengan
rengkuhe, dumadya wong mutajilah, Surawijaya myarsa, jedheg
kewedan jro kalbu, umatur paran kang yogya.
102. nuwun pamulang kang pasthi, kamantyan limut nistuda,
ambebana anggen anggen, kyai guru lon manabda, keh
ngibarat trangena, kang tumiba ing pandulu, gandhengen lan
budinira.
PUPUH IV MEGATRUH
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
samantuke bujang nora tutur tutur, sinamar ajrih menawi,
kang nglewat tumekeng lampus, mbok dadi seksi prekawis,
mengkana ciptaning batos.
nadyan mati jer karepe pribadyeku, inyong mung darma nuruti,
angger aja na wong weruh, mongsa ta inyong tinarik, kuneng
ingkang winiraos.
wau Surawijaya kang ngajab lampus, tapa ngluwat jroning
bumi, pejuritan gyaning dhusun, estu datan malih kapti, tekad
anggeleng gumolong.
anglanglangi wilangan lingling wulangun, nguni pariwara
sangking, kyai Mukhamad yusup, lan kyai jaiman warsit,
tinemen ngluwes suraos.
ya sarasa ngusakara kara murub, kang rumarab ngirib irib,
rurupan bang reng pingul, kundhi kuning pinanduk kenapi,
tegese brastha tan tinon.
krana rusak mungguh saka kehing luk, amung wajahe ywang
widi, langgeng ing kahananipun, iyeka isbat kinesthi, enir
paningal pasal ro.
jroning ngurip lir panjutaba swareku, tistheng kundha gedhah
rempid, datan kanginan sapangu, sayekti datan maletik,
wisuda denya mencorong.
pencoronge amandeng wajibul wujud, byukta pamejang
rumiyin, kyai Mukhamad yusuf, atarkumusiwalahi, illalah
panuksmaning den.
dupi sampuning sal tri dasa nem dalu, pitulunging ywang
mranani, pracihna bawa tumanduk, mring sujalma kang
darbeni, pomahan sinasmita non.
swara sidi murcita jroning ngaturu, eh eling eling den eling,
nalagati yen sira yun, ilang nggonira asakit, entasen jalma kang
ngandon.
nglawat aneng karangmu sasirih kidul, ngingsor bendha ageng
inggil, wimba saranen satuhu, dadi serana usadi, purna jiwa
anak bojo.
nalagati kaget tangi tyas gegetun, apa ta andara dasih,
sajroning turu ngong krungu, swara pitutur dumeling, ing kono
kidul ana wong.
tapa ngluwat dak delenge alanganggur, sukur yen temen kang
kempi, baya pitulung ywang agung, menawa iya sayekti, ketara
sariraning ngong.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
ngrasa entheng kyai naladipa gupuh, dandan pacule
cinangking, lendhang lendhang kesah ngidul, ngingsor wreksa
bendha prapti, ana siti anyar katon.
kang kinaryo ngurugi luwang wus temtu, bungah kyai Nalagati,
andara dasih impenku, nulya urug urugan siti, binuwang
wonten sayektos.
jalma siki angluwat tinon wus layu, sawang layon wondha
putih, Nalagati lon matur, shuh sang mangun tarak brangti,
lilanana sarira ngong.
yun mondhonge sampyan kula bekta mantuk, mring wisma
kawula inggih, lan boten niyat cipta dur, ming sangking mirma
ningali, menawi kelajeng layon.
sawusira matur gya ingangkat mantuk, sinarekaken aririh, ing
amben sayana alus, kajang sirahnya rumanti, datan usik sang
wirangrong.
nulya kinutugan kukus sekul biru, lathi kinecer jruk bayi,
palaling ywang dangu dangu, purneng bayu wus bisa sik, sang
tapa gya lenggah alon.
Nalagati sanalika sakitipun, waras lan saanak rabi, samya
ngadhep munggeng ngayun, Surawijaya ngling aris, paman lir
paran kang wados.
mangke badan neng ngriki dumunung, lan paman sinten kang
nami, alon denira umatur, kawula pun Nalagati, pemahan
ngriki kang manggon.
nuwun pirsa sampeyan sinten jujuluk, nauri kula tyang miskin,
Surawijaya nganingsun, ambelayar tanpa panti, ngupaya
marganing layon.
ngasih asih nalagati aturipun, angger sampun ngajap lalis,
limrahing titah tumuwuh, nandhang papa sawetawis, menawi
karya panyepo.
sinten priksa kamulyan tembe pinangguh, mila sayogya ginalih,
kang amurih reh rehayu, pinuwun kawula mangkin, wontena
ngriki kimawon.
amulihken sarira ing risakipun, sakadar kula tyang alit,
sakuwaos kados gaclug, ngladosi saka puranti, kamirahan
ywang sukmanon.
lamon sampun purna sumongga sakayun, kawula jumurung
puji, Surawijaya ngling arum, gih paman tarima mami,
kawlasan dika maring ngong.
moga Allah paring wales tyas kang tuhu, karahayon ngawal
akhir, luwih kapaotangan ingsun, gih pinten bara ing benjing,
bisa mangsulken tyas batos.
ya ta lami Surawijaya dumunung, pejuritan ngusadani, risake
sariranipun, nalagati jalu estri, sanget nggenira gumatos.
winursita kalih condra pulih sampun, sarira seksana amit,
akarsa nutugen laku, nalagati managastuti, sarta ngaturi
pisangon.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
werni karan winadhahan usus usus, kolor saruwal rumanti,
manis jangan tunggilipun, kayu legine sakedhik, saruwal sigra
ing nganggo.
nulya mangkat Surawijaya lumaku, mangilen angambah tegil,
tindakira kapirangu, yatneng tresna nalagati, ngungut sanget
ing gumatos.
nekuk ngidul anjog kisik samudra gung, setya dereng niat
mulih, mring kutha sayaseng dangu, kacaryan reh ta kitaki,
tumutur telenging batos.
malak mandar wimbuh ardanireng kayun, sumuksa mertapeng
wukir, sedene gutho kasamun, mangayu bagyanig budi, dadiya
lena linakon.
nurut kisik mangilen lumampah darung, ngemut karag tomba
salit, surating baskara mepu, wanci madya lir gesangi,
sangsareng jiwa tan tinon.
langkung denya amemati raganipun, wus liwat ing cingcing
guling, trus pasthi maminggah gunung, anrang pringga wukir
kancik, kathah kapranggul buburon.
sato wana anggiwar tan ana ganggu, sarpa lodra jalu jalu,
kapethuk nyimpang lumayu, mong bantheng menjangan kancil,
katerak malumpat bekos.
yen kaleson reren sangisor wreksa gung, yen arip turu
gumlinting, ngangge karang ngulu watu, jroning tyas cinipta
guling, sanengti lampus pakaot.
sota nikmat mahywa panarima mungguh, tangi turu gya
lumaris, tan ngangge milih delanggung, nasak wit saparan sikil,
mungguh tumurun jurang jro.
murang marga angambah kang siluk siluk, kesangsang
sangsang penjalin, tarwiyang tansaya wimbuh, giranging tyas
tandu ngancik, laladan ing karang bolong.
kehing guwa guwa den ungak sedarum, tan ana den kasenengi,
karya asrama manungku, de guwa ngungkung udadi, dedalane
gawat elok.
guwa karangbolong writ angker kelangkung, keh durbiksa mrih
durniti, gegodha memurung tuwuh, yen wantah sayekti baring,
binabidhung ing gendruwo.
rehayune keneng mala budheg bisu, suwung ati tuna budi,
badan kurus weteng busung, bosok kulit daging mamring, kari
tulang dadi jrangkong.
nanging mungguh manungsakang ingsi ngelmu, ngelmu
makripatullahi, dhasar nistuda tawajuh, binusanan tarak
brangti, tarbukeng tyas waskitheng don.
sinung kalis durmalaning setan juhud, sasedyanira lestari,
prabawa bakuh tumangguh, was ketir ketir swwuh enir, nerak
pringga baya wutoh.
lajeng denya lumaksana alas rungkud, ing blang konang den
unggahi, dangu lumingling mangkya wruh, guthoko jro tinon
dani, wenimbuken kencana los.
PUPUH V MASKUMAMBANG
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
aran guwa menganti sinawang edi, wiwara bawera, anulya
dipun lebeti, margane rumpil kabina.
pan tinurut ginagap gagap ing sikil, lelumut kumeclap, kadi tan
bangkit lumaris, padhas dhedasaring marga.
sanalika Surawijaya manganggit, darpa nrak babaya, yen wania
maring gampil, jrih angel wurung panyipta.
esthining reh sngel atanapi gampil, kaantep sajuga, ing purwa
punapi, jer kita kang bedakena.
dadya saya sengkud denira lumaris, rarasing pandriya, binudi
dadya mranani, malar mimbuhi subadya.
wusing prapta jro guthoka amiyarsi, ywah amara wayan,
nanging ta datan kaeksi, sangking limut lamat lamat.
mung pengrasa kang karasa mracihnani, nian sidyanira,
Surawijaya mertapi, munggeng sela sumayana.
tapa linggih amadhep karseng suksmadi, asta kering kanan,
tumumpang ring pupu kalih, mresing tyas anglebur rasa.
iya rasa kang angraras asma kalih, kang purwita jasa
PUPUH I DHANDHANGGULA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Sowan kawula paduka gusti, dinuta ing putra jeng Narendra,
gusti ngaturan kundure, mring negari mentarum, jeng sinuwun
sanget rudatin, tinilar panembahan, praja harahuru, dhawuh
putra padukendra, sakathahing lepat samar miwah lahir, putra
nuwun aksama.
Wantoswantos gusti jeng putra ji, ulun kinen andherek
sarenga, menawi boten kadherek sarenga, menawi boten
kadherek, sanisdhaya pinugut, cagak kopyah kawula gusti,
dhuh gusti kuwelasa, ing kawulanipun, engeta mring putra
Nata, tur kawula tumunten kundhura gusti, wisuda among
putra.
Paranbaya dresananing runtik,tilar praja manglena mukweng,
nepsu temah kelurung, tan wun katempah lalis, prayogi
ulatana, kanitya …… seratan kabusak/ical)…… , tama utameng
dumadya, taralan muhung rukun lan kulit daging, otot
bebalung …… seratan kabusak/ical)……
mugya mulya ningalam dunyeki, ing …… (seratan abusak/ical)
…… raja Nara Nata, pikantuk lahir batine, amranani rahayu,
putra wayah sawuri wuri, ruwiya malak mandar, kadarmanya
wimbuh, bubuka sangking paduka, pinten pinten
kanugrahaning Suksma, sirik yen tinolaka.
kathah kathah aturnya putra di, manohara amrih liliya, ing
penggalih sang wirage, jeng pangeran asma wuwus, lah ta uwis
menenga kalih, ing reh aja dinawa, temah murung laku, ywa
ngucap kang ora ora, luput apa sinuwun dhumateng kami,
mandraweng wiwilangan.
balik dhewe kang angrasa sisip, marang ratu keh kapiutangan,
ngener aturira kuwe, wit keringan wak ingsun, ya margane
sangking Nrepati, kang sun sandhang sun pangan,
pasiyaningratu, during bias amalesa, wong pinanggul enak
enak mangan goling, gegolongan duraka.
leh sun lunga sangking praja iki, nora marga serik miwah
mrina, mung setya males sih rajeng, mumuji ring yhang agung,
rahayune gri Narapati, upama sun mujiya, neng praja tyas
bawur, kaurugan mutya boga, mutyasmara brastha
prabawaning puji, bonggan gawe linakyan.
becik ngasoa sireku kalih, yen wis aso lah nuli baliyo, matura
maring sang rajeng, manira nyuwun bendu, durung bias seba
wak mami, iya tapi rang bara, sawetawis taun, pinareng bias
sewaka, ora beda ing kana kene pan sami, kagungane Sri Nata.
PUPUH II SINOM
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
angabehi wirayuda, lan ngabehi wirasari, …… (seratan
kabusak/ical) …… kaungkungkulan sabda, tan bangkit
amarana malih, cinipta nora bali, jrih pepecuh sanga Prabu,
wau sakehing jalma, sakala ngungun ningali, dene datan nyana
yen iku Kusuma.
kusuma terah mentaram, amindha mindha wong cilik, samya
lumungsur linggihnya, nembah matur angrerintih, kang ngabdi
sewu sisip, kasamaran ing pandulu, gusti angapuntena, rila
sarira ginitik, langkung awon ingkang ngabdi tiyang karang.
semangke sampun pratela, jeng paduka gusti mami, mangsa
purun linggih jajar, rineksaha boten wani, yen mengkaten kang
ngabdi, ing karang katiban ndaru, karob samudra kilang,
kagunturan wukir sari, …… (seratan kabusak/ical) …… tyas.
ngandika sang mindha sudra, kang …… (seratan kabusak/ical)
……, jer iradating hyang Suksma, lalakone wong ngaurip, sira
sak putu mami, kadang mitra wong tuwaku, …… (seratan
kabusak/ical) ……, terusna kaya kang nguwis, ngaraha ……
(seratan kabusak/ical) …… dunya.
padha asal saking adam, payo kene mrak lan mami,
gumrumung matur anembah, gusti nuwun nuwun amrih, ya ta
jalma sawiji, prenagati wastanipun, matur apundirangan, dhuh
mongsa inggiha gusti, kula ingkang angawisi tiyang kathah.
upami wonten puruna, mendonong jajari gusti, kawula kang
amelathas, tertamtu titiyang baring, dhasar tiyang ing ngriki,
kathah boten sumrap ngurus, awit rumiyin mila, sampun
kawula sanjangi, yen paduka trah Kusuma witaredya.
nanging sami boten gega, malah saami nyenthulani, nuruti
bongsa luhamah, plenthing weteng lambe klimis, tan uning tata
krami, pratingkah clala calulu, gya sumaur cumlalak, pun jugi
lalinggih wuri, jaka tuwa bedhigul punuk trajumas.
si biyang ngameki prang, adol tuwa adol bangkit, wong karang
kabeh dicacad, tesmak bathok tan wruh gusti, mung dheweke
pribadi, mangerti weruh ing ngurus, kapan nggone wewarah,
kiprenasa jege urip, mung angempol amurih den mulenana.
gumampang arep melathas, jajal pelathasen mami, mumpung
neng ngarsa bendara, kang kathah samya ngojongi,
angilonipun jugil, gumrumung anguwus uwus, prenagati
kewedan dhaleleg tan bisa angling, angabehi wirasari lon
medun.
sanak aja kekerengan, weleh welehan pakarti, kang nguwis aja
kinocap, pan wis karsane jeng gusti, namur mindha wong cilik,
rehning samengko wis weruh, jeng Pangeran Bumidirja, iku
keng paman sang aji, kangjeng Sunan kang ngedhaton ing
mentaram.
padah den becik rumeksa, turuten sakarsaneki, bisuk yen sira
kapriksa, ing kangjeng Sri Narapati, kaya uga maringi,
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
panarima mring ngawakmu, umyang matur kikila, sandika
temtu nglampahi, siyang dalu cumadhong reh sang bendara.
tan winarna laminira, wau ta gandhek kekalih, saben dina
ngela ela, supadi jeng pangran lilih, kersaha anuruti, kundur
dhumateng mentarum, ananging jeng pangeran, ing tyas lir
prabata wesi, nora kiguh mring atur pamanohara.
putek barubah werdaya, nekad datan sedya mulih, yen
wangsula pesthi lena, angur nungku aneng ngriki, ngabehi
wirasari, wirayuda tan mamatur, gusti inggih kawula, andherek
tumameng ngriki, kalilana mangestu pada paduka.
ulun temah tilar semah, pangran Bumidirja angling, lah iya
sakarepira, serayanata kita ki, pira lawasing ngurip, mung
sepanguneng dunyeku, senadyan ta muktiya, keringana aneng
nagri, nora enak suwita ratu ruhara.
akarya sawening wening, mateni wong tanpa titi, apa ta nora
intuka, wawalesing reh durniti, dumeh dadi Nrepati, wasesa
ngugung sakayun, wirasari anembah, leres jeng paduka gusti,
lir angandika agraning ri tistheng praja.
gusti sepangker paduka, punggawa kekes ngranuhi, rumaos
tan darbe gesang, ming memplak memplak ing galih, inggih
wetawis mami, mbok menawi boten dangu, rengka nagri
mentaram, ningali oyaging jalmi, amyang datan eca nadhah eca
nendra.
angling pangran Bumidirja, kang mengkana wirasari, lah iya
wallahuaklam, kawula nora udani, tan lena pamuji mami,
rahayune sang ngaprabu, mengku nagri mentaram, ngaubi
kawula wargi, ngemungena manira dhewe cintraka.
winurswita jeng pangran, Bumidirja lalu lami, dedalem
Kebumen karang, tarak brongta among tani, kasub tinuwi tuwi,
wangsul asmanireng dangu, pangran Bumidirja, akathah tiyang
babekti, angyaksaken dalem sawetawis gora.
rinenggo ing dutya boga, anging jeng pangeran maksih,
karemtiti kariya lat, cinipta tumekeng ngakir, umahyaken
waweling, yen tembe praptaning surud, mundhut kinubur desa,
ing lundhong lan dhatan apti, cinungkuba setya nutugken
riyalat.
angabehi wirayuda, sakaliyan wirasari, anuwun methal
tarukah, jeng pangeran anglilani, weragad den paringi, karya
sangu yasa dhukuh, ngidul genirta kentar, ngupaya kang den
senengi, ri sampuning manggih nulya lineksanan.
yasa dhukuh tuwin pecal, lami dados rengked keksi, kathah
lumiring tarukah, tan kirang sandhang bukti, barang tinanem
dadi, wang wang katelah ran dhusun, nenggih ing
pegandhekan, ewa mangkana gandheki, saben ratri sowan
marang desa karang.
ubayanireng wardaya, menawi ing tembe lalis, nuwun kinubur
ywa tebah, lawan pasareyan gusti, data tita ginupit, jeng
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
pangeran tedhakipun, kang winarna sajuga, jalu tistheng
lundhong, desi anguyuni wong desa lundhong mandhala.
wit parentahing sudarma, pangran Bumidirja nenggih, kang
putra datan kalilan, pasebatan lir priyayi, raden tuwin mas
aming, kiyahi sebatanipun, kyai bekel namanya, murih ywa
ngeget ngegeti, mung ngesthiya tata pakarti wong desa.
saprandene nora kena,tinolak anggeping jalmi, pangabektinya
wisuda, mring kyai bekel langkung jrih, angluri linestari, kadya
mring kang rama wau, kuneng genti winarna, kanjeng susunan
mentawis, sampun mireng, pawartaning sambewara.
yen kang paman tistheng tanah, begelen pasti madesi, karang
kebumen tinengran, nglugas raga among tani, nulya utusan
dasih, kapedhak kalih lumaku, ngaturi ingkang paman, kundur
mring nagri mentawis, kang ing ngagya kapedhak ran udakara.
surakarti kalihira, sarta pinaringan esthi, nem serati
lumaksana, kanang matengga kinardi, titihanya lumaris, kang
paman ing badhenipun, kapedhak pinitungkas, angrapusa
enggal lilih, wanti wanti dhawuh welinge jeng Sunan.
sanggya duta lumaksana, dadya tontonan samargi, tigas umiyat
mirada, ing ngenut datan winarni, meh prapta gyaning desi,
dhukuh alit wetanipun,esthi ngentu neng dhakah, demang desa
den dhawuhi, karya pathok kayu kang kangge wantilan.
demang desa gurawalan, nulya ngerigaken kuli, akarya
pepathok kekah, sinung wis makaduk inggil, rampung esthi
winantil, tan kapinten panganipun, wong wong desa
kagawokan, aselur sami ningali, ingkang caket tebih warta
winartanan.
serati karya pacakan, sarupane wong ningali, tinamtu ambekta
klapa, kalih satunggil ing jalmi, artane tigang dhuwit,
linarangan yen tan angsun, sangking kadreng umiyat,
diradatipun lakoni, yayah pasar wong ningali yel uyelan.
demang desa saprabotnya, kinempale jagi esthi, sarta sudhiya
sugata, buktine para serati, sekul megana tuwin, wedang saka
puranteku, serati senenging tyas, anyeret sarya memacit,
merem melek nglegeweh liyangan bantal.
kapedhak kalih lumampah, sowan mring karang wus prapti,
pinanggihan ing jeng pangran, Bumidirja neng pendhapi,
sugata sawetawis, pinapantes traping dhusun, wedang lan
palawija, ketela uwi kembili, sawusira palastha liring smirana.
udangkara matur nembah, gusti kawula tinuding, putra
paduka jeng Sunan, paduka dipun aturi, kundur dhateng
mentawis, langkung satistis sinuwun, lan ngaturi titihan,
dirada karya lumaris, jeng paduka kering ngalampah kawula.
angling pangran Bumidirja, teka susah nganggo esthi, yen tu
wis pinareng seba,pira suwene lumaris, lah baliya wong kalih,
manira anuwun bendu, Allah during marengna, gampang
masalah ing benjing, naming kita nuwun pangestu Narendra.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
kangnek tyas lalih caraka, puguh pangran Bumidirja, pasthi
tan arsa lumiring, gandhek kalih lalu jrih, wangsula dhateng
mentarum, tertamtu pinatenan, adat siyasat Nrepati, kanang
duta nekad tan purun wangsula.
ri sampunya tigang dina, arembag lawan serati, sadaya kinen
wangsula, mring mentaram sang ta esthi, ing pangran
Bumidirja, samongsa mongsa wus lilih, …… (seratan
kabusak/ical) …… kapedhak andherekena.
serati nulya budhalan, wangsul mring nagri mentawis,
kapedhak wangsul mring karang, angadhep ngarsaning gusti,
winarya kang lumaris, kaunjuk Sri Pamaca, purwa madya
ameksi, duk miyarsa jeng Susunan arda klana.
rumaos tiwas ing kirtya, menggah panjenengan aji, binudi budi
tan dadya, rinasa saya ngrinuhi, mupus karsanira ji, tembe
sawetara taun, den arsa ngutusana, ngaturi kang paman malih,
mangke kendel pinerih meneb wardaya.
kocapa kalih kapedhak, udangkara surakarti, anjepeh ngarsa
jeng pangran, setya ndherek wakitaki,ing donya prapta akir,
jeng pangran ngastuti kayun, among pun udangkara nuwun
tarukah pribadi, surakarti sedya angadhep tan pisah.
udangkara ngulat ulat, ngetan ngidul tan tebih, wus manggih
papan kinarya, anulya dipun yasani, laminya tan ginupit, ri
sampune nadyan dhusun, kathah dhusun kapedhak, de tilas
mantilan esthi, amyanging wong katlah dhukuh kepathokan.
wau ta kang winursita, antara lami alami, pangeran Bumidirja,
anggung mredi enir, muhung puwareng tumuwuh, cinekak
caritanya, kundur ing rahmatullahi, cinarekan desa lundhong
ing ngastana.
nora cinungkub sumarma, duk jumeneng wus wewaling, apan
naming piniyara, pinacakan juru kunci, dening putra kiyai,
bekel kang anyepeng dhusun, rukun tiyang sadaya, pepundhen
tineki teki, sumawana gandhek kapedhak mentaram.
ajale kinubur uga, neng desa lundhong lestari, tumus
susetyane kala, gesange mene sampun apuputra, anama kyai
wuragil, kyai ragil putra kyai honggayuda,
sayasa ing desa kutho, sudarma eyang wus lalis, wau kyai
Honggayuda, linulut tinuwi tuwi, marang sakehing jalmi, tan
kirang niskaranipun, wit panjurunging kathah, nging kaetang
bangsa alit, ing bangsaning kapriyayen sampun sirna.
sinigeg genti winarna, kangjeng susunan mentawis, sayarda
angambra ngambra, dera mangugung tyas runtik, worsuh
traping widyasthi, sagung punggawa rahuru, wadya lit
kaserakat, wimbuh darajating bumi, pra satriya bupatya reh
adhedhangkan.
pangran dipati taruna, sudibya putra mentawis, siyang latri
binabana, mring sagung mantri bupati, pinintaha murwani,
karya prang ngrebat kaprabon, lenggahireng sudarma, ywa
tanggel margining pati, lalu rindhu pangran dipati taruna.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
rumaos pragyaning kirtya, putra mengsah lan sudarmi, mangu
mangoneng nistuda, tandya minta tuduh maring, kang eyang
mahamuni, pangran kajoran dupi wus, rembag saeka praya, ing
pened ngangge kekelir, pangrat buta murih ywa kawistara.
manggih kelir prang santosa, pan duk pirasat netepi, binatang
ngentosi karya, sarta jangkaning negari, rusak nagri mentawis,
tarsiwah etanging taun, sang pangeran kajoran, putra
mantunya pribadi, Trunajaya sutane demang malaya.
yeka pinangka bebuka, kinen ambedhah mentawis, anging
cinekak kewala, mung gancare kang ginupit, pangrat buta
andadi, gempuran praja mentarum, jeng pangran purubaya,
gula agul gri Bupati, prapteng janji kasambut asmareng laga.
liya punika akathah, para prawira mentawis, kang pralena
madyaning prang, Trunajaya jayeng jurit, sampan kedhiri bali,
mekasar prajuritipun, pan wus karsaning suksma, bedhah
keratin mentawis, kangjeng Sunan mangkurat tilar prasada.
sinengkalan lolosira, sirna ilang rasa jalmi, mangilen
arereyongan, garwa atmaja lumiring, jeng pangeran Dipati,
anom lan sakadang jalu, pangran arya Singasari, atanapi
pangran arya Martasana.
wus tebih sangking mentaram, jeng Sunan ngagya keng siwi,
pangran Dipati taruna, kinen wangsul ngrebat nagri, mopo
kedah lumiring, sudarma satindakipun, wang wang Sri Nata
ngatag, pangran puger lan kang rayi, pangran Singasari
pangran martasana.
wangsula ngrebat negara, titiga sandika sami, pangeran puger
seksana, pinaringan wasiyat adi, curiga kang satunggil, maesa
nular ranipun, waos ingkang satunggal, kyai palered nami,
putra katri nembah budhal saha bala.
pangran Dipati taruna, taksih andherek sudarmi, rawuh tanah
Ajibarang, jeng Sunan grih prapteng jangji, kundur
Rahmatullahi, sinare bumi ganda rum, pratistha tanah tegal,
mila katelah sawuri, Sri Mangkurat tegal arum ingkang
tengran,
sasedanipun jeng Sunan, wang wang jeng pangran Dipati,
madeg Narendra neng tegal, martalaya mugareni, mundhut
bantu kumpeni, ing eyang tuwan gurnadur, jendral ing
Batawiyah, mangun prang ngrebat negari, mengsah Trunajaya
cidra ing ngubaya.
estu panyiptaning driya, pangran Bumidirja nguni, mila
pinelaur linggar, tilar wibaweng praja di, yekti sampun kaling
ling, lulungid praja ruhara, rahayuning kraton enir, nerak waler
sangker lawiyeng Narendra.
wusanane pesthi ana, nahan dharita mangsuli, nenggih kyai
Honggayuda, Kuthowinangun winarni, sapta putra winilis,
ingkang nenem somah sampun, ranya iwiranana, wismeng
jrakah kang pangarsi, nunten jalu ran kyai Honggadiwongsa.
57.
58.
ing bunder sayasanira, malih arine pawestri, ranya
linalamijaya, wismeng kutha nunten malih, pawestri nama
nyai, wirawongsa kang dinunung, desa ing blimbing nulya, ari
jalu nama kyai, sutayuda malih pawestri anama.
Nyai Surajaya ngambal, sadaya ulah among tani, pangulate tan
kirang bukti, rukun ing tyas tar seling, amung putra kang
waruju, jalu jaka tumala, pun Sangkrib namanireki, nandhang
papa cintraka umageng brangta.
PUPUH III ASMARADANA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
wauta kijaka sangkrib, kyai Honggayuda putra, nenggih
ingkang wuragile, pinanjangken dharitanya, sanggya lalakonira,
purwa wasana dhinapur, myang nistha madya utama.
cinatur sabilik bilik, kang kelair miwah samar, sanadyan ing
sausike, kewala suksa winewar, susatya ring pandriya, mongka
darsana tumuwuh, tumuwuh ing dunya.
dening anak putu sami, buyut canggah wareng miwah, dheg
udheg gantung siwur, lan sapiturutnya pisan, yogya
nguninganana, salir lalakon lulhur, cinatheta kaprayitnan.
pendah ywa lingsem ngalkoni, kodra iradating Suksma, ingkang
murciteng dhirine, tumerap papa cintraka, lan away girang
girang, yen anggonira kadunung, kaharjan singgih astama.
jer lagi winayar dening, Allah kang murba misesa, mung ywa
lali panrimane, ening tyas sabar tawekal, asih sesama sama,
kawula wenang nenuwun, kang murih mulyaning jiwa.
krana apsah sangking dalil, subhanahuwatangala, ngudaneni
ring titahe, titah kang byakta pamudya, sarta lawan agama,
wawajid dawajid dau, sapa temen tinemenan.
kosok balike sabilik, sapa cidra cinidranan, wus mengkona
ubayane, lah iki goningsun marna, carita kuna kuna, labete
para luluhur, tan kenane idoa.
dupeh ngong nora ngalami, duk jaman semana iya, pesthi
kinira yen goroh, nanging sun ajrih doraa, lan dudu pupulasan,
jalaran nggoningsun weruh, ngambil seka tetulisan.
wirayat kang swargi swargi, medhar lakone pribadya, ya kang
sun gawe wewaton, lamon tan mangkono uga, mangsa kita
weruha, mengko sun apus ing tembung, murih padha
mangertiya.
lakone ki Jaka Sangkrib, liwat nggone kasangsara, sinikang
para kadange, nadyan kang rena sudarma, samatra tan
ngopreya, marga anggane sakojur, katrapen meh tanpa sela.
pating palopor kaeks, getih nanah mara wayan, sing amulut
jrih amire, linarang malbeng sayasa,andhelik neng kebonan,
sahunggyane lawan turu, trekadhang neng ngandhap pisang.
miwah emper kandhang sapi, tanapi emper gedhogan,
gumlinting saestha layon, tatkala sinungan boga, binukti aneng
britan, jiwa rusak kulu kulu, lirkekere kawistara.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
langkung denya kawlasasih, tan jamak sasama sama, kabeh
kadang pamuwuse, ngilangken andhana juga, dep idep gawe
wadal, nadyan lunga mati sukur, aja cedhak menek tular.
yen tular ambilaeni, pesthi lamon wurung jalma, wong ngurip
dadi kekere, cotho tan bangkit ngupaya, sandhang pangan
nang dunya, wong siji kewala amung, nglakoni tan dadi ngapa.
datan ta ki jaka sangkrib, siyang dalu monta drasa, tumplek
amblek prih atine, limut nora umanon rata, angrasa bosen
gesang, mung ngesthi marganing pati, mangunandik wardaya.
ya Allah kang maha Suci, kawula nuwun pralena, sampun
jejembat wirage, ngantak antak wonten dunya, angentosi
punapa, tan manggih seneng sepangu, enggalmantun
sirnakena.
kawula pan boten bangkit, adamel pejah pribadya, kados pundi
puwarane, sanadyan awet gesanga, anggung dados gegujengan,
sinikang sanak sedulur, yayah rena karuh mitra.
aluwung dinamel mati, sawastu kawula rila, tan wuninga
akerate, dados sadhasar neraka, jahanam gih sumongga, mung
mangke enggala lampus, payah anandhang cintraka.
mangkana ki jaka Sangkrib, saya kagagas karantaka, cipta
ameleng tekade, pan naming marganing pejah, ambirat liring
boga, nadyan toya nora nginom kinajat nuliya pejah.
sarta sedya angoncati, sangking wismaning sudarma, murih
ilang kuwatire, yayah rena para kadang, lestariya astama,
setyaning tyas pribadya mung, kang angangkat lara lena.
ngaler ngilen jaka sangkrib, lingsir ndalu wancinira, tan adoh
kendel lampahe, mulat mbeji lir penimpang, toya wening
kawuryan, ki jaka nungku neng ngriku, anganyam ayam
palastra.
trekadhang kungkum ing warih,bakda kungkum nulya
minggah, tapa kur munggeng pinggire, ngantak antak minta
pejah, lamon ana wong liwata, anggiwar nutupi irung, lumayu
balokekan.
ki jaka tumungkul nangis, dangu wus tan kambon boga,
sariragnya sawang layon, lalu angagra usika, nupi lami antara,
nenggih kawandasa dalu, murcita pilal hyang Suksma.
ngudaneni kawlasih, wawales tarak subrongta, karaos sarira
entheng, perih ngethok linu sirna, ngungun ing tyas ki jaka,
mangkana usiking kalbu, iki lah paran sumarma.
abeneh rasaning kulit, otot bebalung kepenak, apa ta waras
wak ingong, nanging mokal yen waras, ki jaka gya anggrayang,
jasade sakojur alus, katrap wus sirna sadaya.
dupi byar baskara mijil, surat pranawa katingal, estu wus
purna katrape, tilase nora ketara, pra galba soteng jiwa, ki jaka
mumudya sukur, pitulung hyang kang murbeng rat.
tuwuh nistuda mangesthi, kayatnan sireng dumadya,
mangoneng ngeningken panon, menggah rih pambudidaya,
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
kang yowana linakyan, apa kentar apa mantuk, yen malih
tanpa paedah.
mongsa wurung den ngis engis, sanak kadang kangastama,
ujar tan ana tinolah, ora bandha ora pakra, nadyan ana
ngropeya, mung anganggep ala nganggur, uripe prasasat
kewan.
amur ta lunga angaji, ngaji angajap akerat, kadonyan pira
lawase, amung sagebyaring kilat, tan langgeng ananira, akherat
datan paitung, caritane santri wignya.
jan becike ngong angalih, jenenging bocah ngong buwang, salin
jeneng tuwa mengko, ki jaka dangu ngupaya, nama ingkang
cinarya, binudi tandha wis manggih, peparab surawijaya.
nulya kentar sangking beji, ngaler nekuk ngilen nabrang,
pasidhatan jog pepereng, pereng wukir bulu sapta, ngaler
katiwang tiwang, nurut sapinggiring gunung, marga lit rungkud
sinerang.
rangu rangu gyan lumaris, de kongsi nedyeng wardaya, ing
bojong sari pesantren, nguni wus miyarsa warta, guru ngaji
kasudra, ran kyai Mukhamad Yusup, anjenengken pariwara.
yeka pinelenging galih, sumuksa ngaji bebadah, Surawijaya
tekade, mengo karameyan dunya, angesthi tepet loka, dupi
wanci leres bedug, lampahnya tumurun ngetan.
umiyat kali wewening, kendel siram ing narmada, sarya masuh
kawacane, sinjang rasukan lan dhestar, wit tilasing ngalara,
sedangune tan winasuh, mangkyarsa binersihan.
busana kaepe tegil, tinunggu kungkum narmada, ri sampun
aking sinjange, mentas dandan lumaksana, mengaler ngilen
minggah, wukir candhi jati purus, kangsi luk rungkud
sinerang.
ongga kaborang ri bandhil, kasangsang ing tarulata, salir
bebaya tan tinon, darpa ring tyas murwa brangta, riyolat
manting raga, sangking kumedah maguru, artine sarak ibadah.
wus angancik igir wukir, tumurun wimbaning arga, nusup
nusup ngaler ngilen, kali sruni sinabrangan, wong ngadus
tinakenan, sanak pundi dalemipun, kyai guru bojong sekar.
tinedahken gya lumaris, prenahing pesantren prapta, pinuju
lingngih neng suroh, kiyai lagya mumulang, santri angaji kitab,
Surawijaya andheku, ing latar ngandhap tritikan.
cingak keh santri mangeksi, tiyang ndhodhok ing tritikan, kyai
guru lingnya alon, pundi jengandika anak, pun bapa kekilapan,
ingkang tinanya lon matur, kawula tiyang ing kitha.
pun Surawijaya name, sedya sowan jeng sampeyan, kiyai guru
nulya ge, ngacarani kinen minggah, Surawijaya minggah,
kaduk tebih linggihnya, ingawe kinen majenga.
sawusira majeng linggih, neng kering sang muniwara, kyai guru
lingnya alon, anak ngapunten andika, kula dereng kacekap, lan
andika imbal wuwus, saweg ewed amumulang.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
ketanggelan kantun kedhik, anak den sekeca lenggah, umatur
sarya ngrerepeh, inggih sumongga sakarsa, nuwun
kalajengena, mangkana kiyai guru, nglajengken denya
mumulang.
kitab usul nahwu tafsir, takarub mantek jur miyah, lapal
maknane tineteh, kinetrek tumeka murad, santri keh gantya
gantya, lulurah kalih ambandhung, mangsungka kacaryan
kang mulat.
denya pratela marnani, niskara tembaya kitab, ya ta wau
sadangune, Surawijaya myar saksa, makna murad ing santri,
kasebut parentah Rasul, miwah dalil kang lawiya.
saya sengkud jroning galih, geleng gumolong panyipta,
ngibadah pendhenging batos, salir ing reh nora ketang, antara
wus palasta, pamulange kyai guru, santri mundur
pamondhokan.
kiyai guru manggihi, tatamu Surawijaya, gya mijil pasugatane,
wedang saka purantinya, nambrama mangun mitra, wecana
kyai guru, anak ngong Surawijaya.
praptanipun wisma mami, punapa ingkang kinarsan, damel
gupita tyas ingong, denten tetigas kawuryan, nedha
kajawarnana, Surawijaya umatur, pramila kawula sowan.
ngarsa sampeyan sang yogi, rehning kawula punika, angraos
kelangkung bodho, dereng pisan sumerapa, lampah sarak
ngibadah, kang dados wajib tumuwuh, setyaangaji kawula.
nungku ing pesantren ngriki, anuwun barkah piwucal, kiyai
manthuk delinge, lah sukur mengkaten anak, inggih sami
sarayan, ya ta wau kyai guru, sadangunira tumingal.
serandunireng tetami, pinanduk sangking pirasat, myang
piyapati pasale, lapli maknawi kawangwang, tuhu manungsa
tama, mung during mangsaning tuwuh, ing tembe mangsa
wurunga.
tansah ngunandikeng galih, iki wong genep petheknya, pinter
tur kendel dhasare, pantes mbekakas negara, dudu murwating
desa, dungduman santri ya dudu, anulya ris sabdanira.
gih anak langkung prayogi, sumuksa ngaji babadah, nungku
tumameng pesantren, napa malih ing ngupaya, ngatase tiyang
gesang, gih amung talabul ngilmu, ujar kang sampun mupakat.
mupakate tiyang santri, prelu pinurih ngupaya, ngilmu kang
dadi wajibe, nanging temah kekilapan, ngilmune tan pinanggya,
mung angaji muluk muluk, anjajah kehing kitab.
lapal makna sehat terkib, yen sampun saged winastan, niku
kang wujud ngilmune, sarta sembayange rasa, putus tan malih
ngucap, tur niku satemenipun, lan ngilmu dereng benthikan.
anak den sabar ring kapti, barang reh aywa kasesa, sisikune
kaupados, yen ugi sampun pratela, mangsa wurung ing karsa,
nging mangke kendel rumuwun, angayemana sarira.
anata nata penggalih, neng ngriki wis makawula, binjing
ngampil gampil tiyang ngaos, yen sampun tawajuh ing tyas,
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
wau Surawijaya, nut kersane kyai guru, gya sinung pondhok
pribadya.
dumunung neng kering panti, ri sampuning tigang dina,
sinalinan busanane, kelangkung denira tresna, kyai guru
tumingal, wit sangsara semunipun, mila gung winimbasara.
tan winarsa kehing santri, lamon bakdanya mumulang,
sekssana lenggah karoron, kalawan Surawijaya, seneng imbal
wecana, jalaran kiyai guru, Mukhamad Yusup wus wikan.
surating maya kaeksi, Surawijaya niscaya, beneh jalma pere
pere, pesthi terahing ngutama, sarta sampun kawang wang,
pan duk tesmanireng semu, kendel kretarta antepan.
ki guru sedyaning kapti, yen pinareng sarta kodrat, yun
angurip urip mangke, dhumateng Surawiajaya, alon wijiling
sabda, Surawijaya sutengsun, ywa susah kita ngajiya.
sinau caraning santri, kaloreyan tanpa wekas, kasep pengarep
arepe, umatur Surawijaya, kula sampun miyarsa, kala
sampeyan mumuruk, pratela ungeling sastra.
kocap preluning ngaurip,. Inggih pinardi ngupaya, ngelmu
Islam pamurihe, pramila kula kumedah, ngaos ing
pesantrenan, margine talabul ngilmu, lan malih sampun
kacetha.
salat gangsal wektu wajib, sinten kang tilar duraka, ginanjar
bilih linakon, kiyai guru wecana, dhasar mengkaten uga, kitab
tan siwah serambut, sangking dalil pasthi apsah.
nanging wau kang den eji, dening tiyang saantri kathah, saweg
prategali mawon, upama karya wisma, lakar taksih wadungan,
lamon tan bangkit angelus, lan ngadon adoni lakar.
keh bekakas tanpa dadi, pating jalempah kewala, tangeh yen
ngadeg wismane, lah semanten malih kitab, lapal anjaluk loat,
loat minta muradipun, murad aminta sarasa.
sarasa aminta tretil, tretil punika tatrapan, yen tan bias
natrapake, ngajiya kitab sayuta, amung tibeng gilingan,
mubeng mubeng temu gathuk, ngibarat bali ngibarat.
pundi kang den ngibarati, dadi anggep ngayawara, mengkaten
ing salakone, nanging ta santri wus kaprah, mredi wigyaning
kitab, kranten milik asilipun, paitan ngupaya boga.
lire kadi kula niki, tinub sakathahing jalma, awit sangking
pinter ngaos, parentah wong tan kewedan, gampil praptaning
boga, napa jengandika ayun, madeg dadi kapruitan.
Surawijaya mangsuli, pan inggih kula tan sedya, kepengin
dados paguron, cekap kangge piyambak, kyai guru lingira, gih
mulane kula tutur, tan susah angaji kitab.
dika dede calon santri, dede cecalon sudagar, calon tani inggih
dede, pinasthi calon satriya, kapriyayen utama, lamon kongsiya
kebintur, pratengkahe santri nistha.
pinten kadare wong santri, andum bathi dagang tuna, becik
tingkah kapriyayen, brekat mupakat tur babar, mleberi kadang
mitra, tumeka satedak turun, menawa dadi jalaran.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
nanging kangelan sayekti, wong ngurip urip darajat, lara lapa
pitukune, sanadyan lara lapaa, yen tumpang sapanyipta, myar
pangawruh wowor sumbu, lara lapanira muspra.
wurung mukti sida mati, sida tapa wurung tampa, marmane
nak ingsung angel, priyayi angulah praja, lan inggih ngulah
badan, sami ugi pajunipun, menggah tatraping sarasa.
anapon sinau santri, puniku reh lalampudan, sangking tan
conggah badane, karya miranti darajat, murih away kapiran,
wong ngurip kapiranipun, kurang sandhang kurang pangan.
aluwung dadiya santri, dimen pinecraya ing lyan, supaya
kandel uripe, lan dadi pangulat ulat, mutawatiri praja,
mengakaten sajatinipun, umatur Surawijaya.
lamon mengkatena aming, kirang prelu menggah kula, nungku
ngaos neng pesantren, pinten warsa warsa talab, kanggone
ming kinaryo, ing ngriki mangertosipun, inggih bangsa ngalam
donya.
mangka niyat kula inggih, ngupados amal akherat, mila yun
kumedah ngaos, sapinten lamining dunya, langgeng wonten
akherat, criyosipun para kaum, ngupados sangu palastra.
kyai guru wecana ris, carita datan pinanggya, angawur awur
kimawon, ngaji ngajap ngajap swarga, swarga jaman akherat,
akherat bisuk nek lampus, sangking pundi pambidinya.
lah mbok rinasa pribadi, kepripun gone amarna, jaman pati
luwih elok, lagi marna jaman gesang, kewala tan kacekap, srsn
wong cebol anggayuh, lintang mangsa kaleksanan.
wong lumpuh arsa ngideri, ing jagat mangsa teles, lunga
seeking kang angesod, gumujeng Surawijaya, ing galih nora
nduga, ring sabda kyai guru, nanging ta ana empernya.
kyai guru angling malih, mungguh babagan akherat, boten
kenging cinariyos, pan aming wallahu aklam, Allah kang
langkung wikan, dene kang kena rinembug, masalah urip neng
dunya.
niku kang kula weruhi, marga becik lawan ala, bener luput ing
penggawe, awit tingal tiningalan, rasa risi karasa, sumantan
tiru tiniru, sami tiyang ngalam dunya.
saya kerasa jro galih, Surawijaya miyarsa, kyai guru wirayate,
kawula nuwun sumangga, iang sakarsa mrediya, nadyan
bentusna ing gunung, jegurena ing samudra.
sakit pejah tan gumingsir, lan inggih sampun precaya, ulun
lumiring sapangreh, kyai guru wecana, sukur setya ing kula,
lah mangke carita ingsun, bongsa gelar myang ngibarat.
milane sun ngibarati, jatining makripatullah, tan kena kawruh
ambelok, sangking ing netra kapala, amung sangking sarasa,
sarasa pangawruh putus, lan sangking dalil nistura.
krana santri sami ngaji, amrelu makripatullah, ngiket lan jur
pakartine, pu8wara kalunta lunta, kayungyun terkib sakhat,
kaliwatan ing pangrungu, ruruba gung kang pinanggya.
87.
Surawijaya tur neki, kang mengkaten pariwara, punapa tan
nedahake, babaku kang ing ngupaya, temah kalingga nata,
wecana kyai guru, yekti guru wus amawas.
88. jembar rupeke kang lagi, ngupaya bisaning basa, tan kenisi
nami kang wong, lamon guru boten nimbi, momotaning
wawadhah, angger wong bae jinuju, arane wong siya siya.
89. pama cindhil den wenehi, pangane padha lan gajah, mangsa
kuwata tutuke, sumawana kadi desa, cilik kanggonan raja,
nora mulya malah ajur, milane ngangge timbangan.
90. yen kita yun angawruhi, jejere makripatullah, ingkang samya
pinipadon, dunung wiwitan agama, anak langkung prayoga,
nanging den awas ing kalbu, sesirikaning makripat.
91. ati linyok ati sakit, katrine ati palastra, lan makripatullah adoh,
wijang wijange sun jarwa, ati linyok adarbya, wong kang
munapek sedarum, munapek bangsaning khewan.
92. dadine manungsa lapli, khewan maknawi tegesnya, nyata
manungsa wujude, ananging pambekan khewan, tangeh wruh
kira kira, nyerkutu sumingkir ngurus, dene mungguh ati lara.
93. wong pasek ingkang darbeni, pasek bangsa mina setan,
manungsa lapli larane, setan maknawi kawangwang, nyata
wujud manungsa, pambekane setan wutuh, karem sasar
ambelasar.
94. anapon ran ati mati, wong kapir ingkang kanggona, khewan lan
setan bangsane, insane akis kawistara, nyatu wujud manunga,
ambek khewan setan juhut, drengki dakwen panastenan.
95. ana dene ingkang sidi, ati tawajuh nisthaya, wong mukmin
salih kang duwe, iyeku bongsa mukhamad, ingkang kawawa
tampa, sasmitanireng Sukmagung, pracihna makripatullah.
96. yen bisa bengkas ing tyas tri, wruh pembabaring kasidan,
lestari trang panuggale, dat kang sumorot ing ngalam, sarta dat
kang nistura, ywa andika salah surup, ingngriku kalangkung
pragya.
97. lamon sisip nyekuthoni, sotaning dat kang pratistha, yen tan
wruh wijang wijange, akeh madeg kapruitan, wejange tuna
dungkap, siswane nora anggayuh, jejering dat kang samep.
98. edate loatipun urip, tan catinatrap sarasa, yen mengkana uripa
ingong, iku sanyatane Allah, lah iya urip kita, anane dumunung
wujud, yen mengkona wujud kita.
99. kanyatahan Maha Suci, mengkoten penganggep salah, sulaya
lan pathokane, yekti tan pinanggyeng ngakal, kiyammubin
napsiha, Allah jumenenge tamtu, pribadi tan lawan liyan.
100. mummasalah lilkhawadis, prabeda sakeh kang anyar, eh anak
den ngatos atos, kaliwat pakiwuh gawat, doning makripatullah,
yen uga kabeh rinengkuh, jejer wong kejaba riyah.
101. yen datan ngrasa duweni, niku jejer kadariyah, lamon parengan
rengkuhe, dumadya wong mutajilah, Surawijaya myarsa, jedheg
kewedan jro kalbu, umatur paran kang yogya.
102. nuwun pamulang kang pasthi, kamantyan limut nistuda,
ambebana anggen anggen, kyai guru lon manabda, keh
ngibarat trangena, kang tumiba ing pandulu, gandhengen lan
budinira.
PUPUH IV MEGATRUH
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
samantuke bujang nora tutur tutur, sinamar ajrih menawi,
kang nglewat tumekeng lampus, mbok dadi seksi prekawis,
mengkana ciptaning batos.
nadyan mati jer karepe pribadyeku, inyong mung darma nuruti,
angger aja na wong weruh, mongsa ta inyong tinarik, kuneng
ingkang winiraos.
wau Surawijaya kang ngajab lampus, tapa ngluwat jroning
bumi, pejuritan gyaning dhusun, estu datan malih kapti, tekad
anggeleng gumolong.
anglanglangi wilangan lingling wulangun, nguni pariwara
sangking, kyai Mukhamad yusup, lan kyai jaiman warsit,
tinemen ngluwes suraos.
ya sarasa ngusakara kara murub, kang rumarab ngirib irib,
rurupan bang reng pingul, kundhi kuning pinanduk kenapi,
tegese brastha tan tinon.
krana rusak mungguh saka kehing luk, amung wajahe ywang
widi, langgeng ing kahananipun, iyeka isbat kinesthi, enir
paningal pasal ro.
jroning ngurip lir panjutaba swareku, tistheng kundha gedhah
rempid, datan kanginan sapangu, sayekti datan maletik,
wisuda denya mencorong.
pencoronge amandeng wajibul wujud, byukta pamejang
rumiyin, kyai Mukhamad yusuf, atarkumusiwalahi, illalah
panuksmaning den.
dupi sampuning sal tri dasa nem dalu, pitulunging ywang
mranani, pracihna bawa tumanduk, mring sujalma kang
darbeni, pomahan sinasmita non.
swara sidi murcita jroning ngaturu, eh eling eling den eling,
nalagati yen sira yun, ilang nggonira asakit, entasen jalma kang
ngandon.
nglawat aneng karangmu sasirih kidul, ngingsor bendha ageng
inggil, wimba saranen satuhu, dadi serana usadi, purna jiwa
anak bojo.
nalagati kaget tangi tyas gegetun, apa ta andara dasih,
sajroning turu ngong krungu, swara pitutur dumeling, ing kono
kidul ana wong.
tapa ngluwat dak delenge alanganggur, sukur yen temen kang
kempi, baya pitulung ywang agung, menawa iya sayekti, ketara
sariraning ngong.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
ngrasa entheng kyai naladipa gupuh, dandan pacule
cinangking, lendhang lendhang kesah ngidul, ngingsor wreksa
bendha prapti, ana siti anyar katon.
kang kinaryo ngurugi luwang wus temtu, bungah kyai Nalagati,
andara dasih impenku, nulya urug urugan siti, binuwang
wonten sayektos.
jalma siki angluwat tinon wus layu, sawang layon wondha
putih, Nalagati lon matur, shuh sang mangun tarak brangti,
lilanana sarira ngong.
yun mondhonge sampyan kula bekta mantuk, mring wisma
kawula inggih, lan boten niyat cipta dur, ming sangking mirma
ningali, menawi kelajeng layon.
sawusira matur gya ingangkat mantuk, sinarekaken aririh, ing
amben sayana alus, kajang sirahnya rumanti, datan usik sang
wirangrong.
nulya kinutugan kukus sekul biru, lathi kinecer jruk bayi,
palaling ywang dangu dangu, purneng bayu wus bisa sik, sang
tapa gya lenggah alon.
Nalagati sanalika sakitipun, waras lan saanak rabi, samya
ngadhep munggeng ngayun, Surawijaya ngling aris, paman lir
paran kang wados.
mangke badan neng ngriki dumunung, lan paman sinten kang
nami, alon denira umatur, kawula pun Nalagati, pemahan
ngriki kang manggon.
nuwun pirsa sampeyan sinten jujuluk, nauri kula tyang miskin,
Surawijaya nganingsun, ambelayar tanpa panti, ngupaya
marganing layon.
ngasih asih nalagati aturipun, angger sampun ngajap lalis,
limrahing titah tumuwuh, nandhang papa sawetawis, menawi
karya panyepo.
sinten priksa kamulyan tembe pinangguh, mila sayogya ginalih,
kang amurih reh rehayu, pinuwun kawula mangkin, wontena
ngriki kimawon.
amulihken sarira ing risakipun, sakadar kula tyang alit,
sakuwaos kados gaclug, ngladosi saka puranti, kamirahan
ywang sukmanon.
lamon sampun purna sumongga sakayun, kawula jumurung
puji, Surawijaya ngling arum, gih paman tarima mami,
kawlasan dika maring ngong.
moga Allah paring wales tyas kang tuhu, karahayon ngawal
akhir, luwih kapaotangan ingsun, gih pinten bara ing benjing,
bisa mangsulken tyas batos.
ya ta lami Surawijaya dumunung, pejuritan ngusadani, risake
sariranipun, nalagati jalu estri, sanget nggenira gumatos.
winursita kalih condra pulih sampun, sarira seksana amit,
akarsa nutugen laku, nalagati managastuti, sarta ngaturi
pisangon.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
werni karan winadhahan usus usus, kolor saruwal rumanti,
manis jangan tunggilipun, kayu legine sakedhik, saruwal sigra
ing nganggo.
nulya mangkat Surawijaya lumaku, mangilen angambah tegil,
tindakira kapirangu, yatneng tresna nalagati, ngungut sanget
ing gumatos.
nekuk ngidul anjog kisik samudra gung, setya dereng niat
mulih, mring kutha sayaseng dangu, kacaryan reh ta kitaki,
tumutur telenging batos.
malak mandar wimbuh ardanireng kayun, sumuksa mertapeng
wukir, sedene gutho kasamun, mangayu bagyanig budi, dadiya
lena linakon.
nurut kisik mangilen lumampah darung, ngemut karag tomba
salit, surating baskara mepu, wanci madya lir gesangi,
sangsareng jiwa tan tinon.
langkung denya amemati raganipun, wus liwat ing cingcing
guling, trus pasthi maminggah gunung, anrang pringga wukir
kancik, kathah kapranggul buburon.
sato wana anggiwar tan ana ganggu, sarpa lodra jalu jalu,
kapethuk nyimpang lumayu, mong bantheng menjangan kancil,
katerak malumpat bekos.
yen kaleson reren sangisor wreksa gung, yen arip turu
gumlinting, ngangge karang ngulu watu, jroning tyas cinipta
guling, sanengti lampus pakaot.
sota nikmat mahywa panarima mungguh, tangi turu gya
lumaris, tan ngangge milih delanggung, nasak wit saparan sikil,
mungguh tumurun jurang jro.
murang marga angambah kang siluk siluk, kesangsang
sangsang penjalin, tarwiyang tansaya wimbuh, giranging tyas
tandu ngancik, laladan ing karang bolong.
kehing guwa guwa den ungak sedarum, tan ana den kasenengi,
karya asrama manungku, de guwa ngungkung udadi, dedalane
gawat elok.
guwa karangbolong writ angker kelangkung, keh durbiksa mrih
durniti, gegodha memurung tuwuh, yen wantah sayekti baring,
binabidhung ing gendruwo.
rehayune keneng mala budheg bisu, suwung ati tuna budi,
badan kurus weteng busung, bosok kulit daging mamring, kari
tulang dadi jrangkong.
nanging mungguh manungsakang ingsi ngelmu, ngelmu
makripatullahi, dhasar nistuda tawajuh, binusanan tarak
brangti, tarbukeng tyas waskitheng don.
sinung kalis durmalaning setan juhud, sasedyanira lestari,
prabawa bakuh tumangguh, was ketir ketir swwuh enir, nerak
pringga baya wutoh.
lajeng denya lumaksana alas rungkud, ing blang konang den
unggahi, dangu lumingling mangkya wruh, guthoko jro tinon
dani, wenimbuken kencana los.
PUPUH V MASKUMAMBANG
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
aran guwa menganti sinawang edi, wiwara bawera, anulya
dipun lebeti, margane rumpil kabina.
pan tinurut ginagap gagap ing sikil, lelumut kumeclap, kadi tan
bangkit lumaris, padhas dhedasaring marga.
sanalika Surawijaya manganggit, darpa nrak babaya, yen wania
maring gampil, jrih angel wurung panyipta.
esthining reh sngel atanapi gampil, kaantep sajuga, ing purwa
punapi, jer kita kang bedakena.
dadya saya sengkud denira lumaris, rarasing pandriya, binudi
dadya mranani, malar mimbuhi subadya.
wusing prapta jro guthoka amiyarsi, ywah amara wayan,
nanging ta datan kaeksi, sangking limut lamat lamat.
mung pengrasa kang karasa mracihnani, nian sidyanira,
Surawijaya mertapi, munggeng sela sumayana.
tapa linggih amadhep karseng suksmadi, asta kering kanan,
tumumpang ring pupu kalih, mresing tyas anglebur rasa.
iya rasa kang angraras asma kalih, kang purwita jasa