PERKEMBANGAN PELAKSANAAN INSEMINASI BUATAN DI KECAMATAN KOTO TANGAH PADANG DARI 2004-2008.
PI]RI{EMBANGAN PELAXSANAAN INSEMINASIBUATAN
DI KECAMATAN KOTO TANGAX PADANG
DARr2004-2008
SKRIPSI
OLEE:
ADE AGTO }'UNA COSA FANDA
05161 009
Sebagai Sahh Saru Syarat Untuk Memperoleh Gelar
Sdjana Peiemaid
FAKULTAS PETERNAI(\\
IINII'ERSITAS ANDALAS
2009
PERI'EMBANCAN PDLAIGANAAN INSEMINAsI BUATAN
DI TIECAMATA]\ KOTO TANGAH PADANC
DARI 201).t 2008
Ade Asto Yma C.F di basd binbiled
Dr. Ir. H.
M.S da Ir.IL lud Madais4 M.Sc
Jlll:lls Produlsi Temk Fakultrs Peremat
Jdwd|
I
J.ivenias and'laq )nnq
ABSTRAK
Pcnclitie ini bdujua utuk melilat ringkal kcb€rhdil proEm
insominai buh ymg dil,mpilta densa jurnla,h epi aleptor lB. mgka
Sedite per Conc.ption $/q, Corception Rate dtu Cuhins Rd. di kecn tM
Koro Tdgat Poddg d{i 2004-2008. Hait penelidd ili akm mmbenko
EMbam tenlln8 basaioea kessuaim dM l,r8et denam rcalisi poglm IB
di kmtar (olo Teean Paddg dtui 2004-2008 *hirega dapat disuala
$bagai pedom& dalm ncncnllkM kebijals@ p€lem,le ydg berolienksi
pada pcncnunD pcminlam p's da Fninstatar p€ndapattu da kesejalkm
p€hi petenal di nN yeg a!& datang. *rta dapar dijadik sbagai data
p.nujee
baci pen€lnim *lmjuhya.
Penelitia ini dilatutm dens hcrode swey dinma daE pnncr
didapatka melalui m* mc@ ddsm iNmiBior dn 60 oms p€lenul Femilik
epi atsplor IB yes dilaksn lm pada bnssal 05 lui smpd dens 20
Asutu 2009, sedeelm dala ekudd bmpa julna! rll@tor ID p€rtahu.
Seflice per Co"ceplioa (9(). Conceplian Rate A Cdtyine Rate dipercl€n dei
€rar,n dd lapoM insmiMror tdg telal di Ekap di Dinrs Perbnia Pelematd
Pat.huM dr X"\dbr Xok Padane cnal'$ rbla dilat d.nCd
mencsh,rdujiKhi ru?drd(r)menmrsudi&r(198r).
I.l$il p€nelinm nermjukrd ban*a p€Bertas€ mh nta Senice par
Conccptioh et*st t,10, Corceptioa Rate 59.2r/o d Cttrins Rate 64.98o/,.
Penelitim ini ndggmbekd brnE poglm iNmimi bulan di kecmarar
Kolo Tegan Pad&g d&i 2004-2008 suddr tercalisi denge baik, rte.sa Eia-
na p€lMde re,ii$i seb€5
68,99%.
Kat! tunci: INeminsi butan (lB), Sapi at*pbr lB, Sod,ce pet Ca,ception
(tit(). co,.eption &de dn Crlrinq Rdte.
Pcmbeeum p€letrd(m
p*lu ditinstadie.
ndih belm
Pad!
me
tut ini dm di h@ yas aka
nengingal tingkai produ*si temal
dapal m€menuli kcbun$e
yang
dqing
dabtrs sssal
knuNya
sapi potonA
&lm da l@
rcsen.
alm dal g pembdelm pelemale di datum mtul
n€Mjudk kondisi lEtemats yds naju, ensie4 d6 lassd.
Dalm Fne€mbmg&nya pcndintan bbih hemfokuka
pemi
a.!
kosumen
atd
Peninglatan.jmlah penduduh
budxya,
ldssus
nenFngmhi
pola hidup
scmrld. sadd
ale
sti,p
rahun
merupak lakor utma ymg
tcknologi, eE
bid s $sial
slobalisi dd infomGi
rlb
naupu I{)la konsunsi ncyaialat, dimma hdymral
kebutund sizi.
BPS SunareE
Bnt
p6d elma kuru waltu
dalins ydg !e6e!ia
(200?) menyat
ld
banwa
peminr,r d"ging di
tahun 2007 mencapai 10,666 lon
ebes
,146.471 ckor
I
6.167 ton. Populbi
epi
sed gtan pDduki
polone di Smatda
dd mtut Kola Pad6g bedumlal
d[i
linslaL tebutubd yang linssi,
$b.gai
salan
stu jenis tcmal bes& di Indonesia sgat p€nti.s sclali.
usalra menpemepal laju
Bdat tehn melaluko
bala pcngembdgtu epi
pmdulsi pckmak
berbaBai upaya melalui
,
B@t
26.514 ekor
Dilihal
Ddm
nhlat
mM*in
tefiadap keburuhm pdem. Kemajue pad!
ildu pcngctal m de
bcrjmlal
u$Ia p€meruntr
dagins sebinsca mmpu mmb€nkM
ckonomk baei p€t€rnal densm smalcimal
berpensalUn
pada
polona
penerinion SmateE
pbglm
p€ngembMgb
Ft€n
ld
baik
sm
pendekat!! k@lit
p€nyeb&a temal p€me.inlah
podrltifib
p€r
uir
remalr
mupu
tif
(xninekabn populsi) yaitu
pendekatln
kuiitatif
J;rr deng mpnsyml"tlu prcslm lMmirs
in*DiBi
Menml Tcliherc (1981)
D.nydpaib snen kedalm salufu epo{juksi
alat
in*dindi deng
IN6i6i
buatar
biorcknologi repodutsi
berkembes dm
(lB)
^tN
*hat
dehg&
A ;lcial l$enitution At tdeJi\
rebn
di eluluh duia. ltucnin6i b@lnn per&na kali
patll $pi d:n temsl lai.ny3 di R6ia
Scit,
b€tina
buatan
tujun ase bcwe h.tina itu butiDc.
ditcmbdgkm dm diapli(dikm denge
da nel6
iNenimi
y&g t€.rana dalm bidos petcmald dM
di8uat
arau
mmggualm al.t
belina denee
nen$ute ene. kcdarm alat keloin
mengguatm
pmBulu
buaian adalrn
buran Dmsia. SedsskE menml Dirjcn PdemarM (1997)
adalah
(!€ningkalan
d
Denemuan n€toda
F..mpmgtu
senen
Demek. Sejat @t itu IB berkenbss
ke seluruh dunia dan tehroloei ini
ptua klli
dip€rkemlkan olch
sco6e anli IB dri Denndk di Fatultas Kcdoktcm Hewr do Lenbasa
Penelitiu PeledEks Bosor
itu mcnjabat sebagai
Dalm
dirctlu
mencapai
da dipEt.Ni
balai p€nyelidikm
tur
y
s pada
p,llu
petenatd (lPP) di Bogor.
kebqhAilm iBeni.asi buala dipellukm p€ninskatan
p€@gMe dd penglol@ Epolutsi
menyaialan baiwa
olch PusrFnegolo
snya
lemak. Hardjosu6bro
d& Sudino (19?t
persclolm reprcdulGi tenak lokal adrls! salli
etu f.klor ydg neneal(ibatkd enda,tnya prcdulsi.
V. KESTMPULA]i
D N SANAN
B€rd.s*a hail p@litid teor.ls F*enh€nge pelalslra4 pog@
iMhiEi bu€n di kr"ni"a
d'mbil k6inpdh balM
Kolo Teeat padqe
d{i
200.r-2008 dalst
:
l. Badaste dat i@milsi
dengu uji khi-hDds!
d{
butan yus did,paike dilalatd
dapal
sinpdk& b.!m pbg@
dalis
illsdisi
bultin pada k@nara! Koto Tosat p.d.n{ ddi 20042008 ,ud!h
terGlisi d€lem
Yms nyata ata!
P6ote
bu'a
di
f
hnuns
Ela-Fra
trem belM MlErlitarkm lE*dbdgm
baiL,
>
f
tab€|.
f.lisi iMoitrGi butan epi betina hsil iMirci
te@rrrn
Kolo
Tess! Padeg.L!i 20tx-2o08sb€r
.orception rate sah@ 59,1/o b€Eda
dald kis€m
etw
kondisi
68,9ylo,
rc€l'si
teg baik nla-61a nilai
S,D,ce pet Cofteption
xztz 64,98%juga b€6da
dalu kis:fu egka yeg dieggap oomal.
t,1o
da
catying
L Fakor-&tlor *p€rti kesub@ lemat dd kddp@ p€rerD}
lmdereksi
biFli
bcP.ngaruh
rkdi
reftldap angr,
perleno wpar
tI'fD isminsi bu.re DiE pert nie
PeletrEtm P.*ebl)@ de Kehurrm Kota ladds utut
1. Dismrlm k€pad.
ndgadlrd i@ninalor
$paya
md&dtm penlduhd sirgl&
Ftdlr
leladr
r@lalg tadd.,hn& binni
w
t*tu&!d dd wr
ydg lerar renghubusi inemii'to. utul oelsawinl,! t@al
2.
Kss
distocia edng
epi rleplor
'!dut
dheblu@ oleh tidzk $inbadgDya ur:l:@ tubun
iNni6i
bibit sim€nlll, dil]r@
jaun bbib
bcs ddi
bu.r.! dens ul.Um tublh ea* ddi
ul:lla
tubun
tubuh snak
indlt
spi dd bibit SiIm€ al
a,l$eptor Sapi Pestir
tng mta-dr!
b€ru!:l@ tubuh k€cil- Sali al@pror yeg bsukutu tubuh lebih
$baihlya di
meninekatkd
supaya
3.
iMmimi dmgd *men p.j&l!tr spi
k4il
Bali. UntuL
teslbl@ iduk nala disEnkn keFda
petemal
m€nb€itd pakm ,mg b€lkuliia bdik, sta F'mbanm
Untut nedlddkd
po*s
deposisi
iromimi butlr\ dismk&
*nm se*ltlu FlolsaM
kepada p€tenat
tmddg jepil *d€rnoa di lokasi kodmg G'm).
utuk nmblar
DAFTAR PUSTAIIA
insindi
Adik[r4 a. W. r93r.
Pai
Yog/alarh.
buah t]da epi. (;adj!n
Mada
Uni!6ity
Afibi,
T., Z. Udin de Misliari 1996. Uji k€bulinse dini netalui salisk
pNg€sleotr d.lm drdn pJda slti b.]i dd pqiells p.tua di k-mlkn
Pesisir Sclatan. ti{,.rd Pen€litid Farulks Pcrcdral& Llnivesild
Anw&, S dm Rekovadoyo 1984 P€ngmt r pcny dnd p€naie Lapotu
Penclitiu Fatullrs P.{emiran Univcdnas And!16, PadMe.
AJikuro.S.2002 Da{r Eulu6l Pcndidilh Bumi Ats@ Jalda.
Anina , F., S. Yulid d& s bqa!. 2002. Identi{ik6i Deb.mpa sirat Kulitaiif
dd Kueftada pada Sapi Bali libit di Kabupatcn pcsisir Selatan. L€pom
Penelitia [atu]6 Fclcmatb Llniveuiias Andd4, tadtug
Atmadilig4 D.,S. Djojosocdsoio, A. M. Dsuki. M. R. Toclihcc do
A. Adr . 1974. LraluNi Hdi! KeAiatar lnsenindi Buard padd Sqidi
Jawa. Ditjcn
Budi,
P.tcnarb, Jdtaria.
S. N. 1960
llmu Kenajiran lcmak. Fatu16 pcrenako Institur
Peruniu Bogo., Boaor.
Iladd Pue Shrislik
Sumaten Bm! 2007. Populasi Tenat Sapi polons
Smalem lJdt. Badd Pusr Slalhtik Sunalera Bdat. pxdea
Dieko.ar Rim Produksi Pdcd.lm 199i. Pcnujuk TcknG pctayan
Insennnasi tulan (lBl pada Sapi PrroDg. Dnekonl Rina trcdulsi.
Dncklonl Jendml lerematm lrcrrdemen PcnmiM,.,atana.
Dir.jcn PeLemlko, 1981. Kceial& IB
Petemald. Jatana
di lndoncsia DiEktoml Bin, poduki
1990 Pcd.mo
ldc.tifikasi Fahor P.nenru Tekni\
Petem.ldr. Dinttod Jendnl Pctcmakd dan Pcryulunan pelemal.a
. 1997. Pcdona ldentinlsi Fakror pencdlu Teknis
Pelemal . DiEktont Jendnl Pclcm.ro dan pcn]tulunm pelematm.
FEndsond.
R.
D
cnJddono
1992 Anatomi dd Fisiolosi fcr.nh, Teriemand Bmhdc
dd (o.r ''Jrno
ii.or+ V"dd \. ,r. oF.,
da. C. Sudino 1915. Taralalsa Sapi Pematd oneote.
jiekullas Poremard lrnirenirls cadiar Mada Yoslalm
Hrdjosubrolo
DI KECAMATAN KOTO TANGAX PADANG
DARr2004-2008
SKRIPSI
OLEE:
ADE AGTO }'UNA COSA FANDA
05161 009
Sebagai Sahh Saru Syarat Untuk Memperoleh Gelar
Sdjana Peiemaid
FAKULTAS PETERNAI(\\
IINII'ERSITAS ANDALAS
2009
PERI'EMBANCAN PDLAIGANAAN INSEMINAsI BUATAN
DI TIECAMATA]\ KOTO TANGAH PADANC
DARI 201).t 2008
Ade Asto Yma C.F di basd binbiled
Dr. Ir. H.
M.S da Ir.IL lud Madais4 M.Sc
Jlll:lls Produlsi Temk Fakultrs Peremat
Jdwd|
I
J.ivenias and'laq )nnq
ABSTRAK
Pcnclitie ini bdujua utuk melilat ringkal kcb€rhdil proEm
insominai buh ymg dil,mpilta densa jurnla,h epi aleptor lB. mgka
Sedite per Conc.ption $/q, Corception Rate dtu Cuhins Rd. di kecn tM
Koro Tdgat Poddg d{i 2004-2008. Hait penelidd ili akm mmbenko
EMbam tenlln8 basaioea kessuaim dM l,r8et denam rcalisi poglm IB
di kmtar (olo Teean Paddg dtui 2004-2008 *hirega dapat disuala
$bagai pedom& dalm ncncnllkM kebijals@ p€lem,le ydg berolienksi
pada pcncnunD pcminlam p's da Fninstatar p€ndapattu da kesejalkm
p€hi petenal di nN yeg a!& datang. *rta dapar dijadik sbagai data
p.nujee
baci pen€lnim *lmjuhya.
Penelitia ini dilatutm dens hcrode swey dinma daE pnncr
didapatka melalui m* mc@ ddsm iNmiBior dn 60 oms p€lenul Femilik
epi atsplor IB yes dilaksn lm pada bnssal 05 lui smpd dens 20
Asutu 2009, sedeelm dala ekudd bmpa julna! rll@tor ID p€rtahu.
Seflice per Co"ceplioa (9(). Conceplian Rate A Cdtyine Rate dipercl€n dei
€rar,n dd lapoM insmiMror tdg telal di Ekap di Dinrs Perbnia Pelematd
Pat.huM dr X"\dbr Xok Padane cnal'$ rbla dilat d.nCd
mencsh,rdujiKhi ru?drd(r)menmrsudi&r(198r).
I.l$il p€nelinm nermjukrd ban*a p€Bertas€ mh nta Senice par
Conccptioh et*st t,10, Corceptioa Rate 59.2r/o d Cttrins Rate 64.98o/,.
Penelitim ini ndggmbekd brnE poglm iNmimi bulan di kecmarar
Kolo Tegan Pad&g d&i 2004-2008 suddr tercalisi denge baik, rte.sa Eia-
na p€lMde re,ii$i seb€5
68,99%.
Kat! tunci: INeminsi butan (lB), Sapi at*pbr lB, Sod,ce pet Ca,ception
(tit(). co,.eption &de dn Crlrinq Rdte.
Pcmbeeum p€letrd(m
p*lu ditinstadie.
ndih belm
Pad!
me
tut ini dm di h@ yas aka
nengingal tingkai produ*si temal
dapal m€menuli kcbun$e
yang
dqing
dabtrs sssal
knuNya
sapi potonA
&lm da l@
rcsen.
alm dal g pembdelm pelemale di datum mtul
n€Mjudk kondisi lEtemats yds naju, ensie4 d6 lassd.
Dalm Fne€mbmg&nya pcndintan bbih hemfokuka
pemi
a.!
kosumen
atd
Peninglatan.jmlah penduduh
budxya,
ldssus
nenFngmhi
pola hidup
scmrld. sadd
ale
sti,p
rahun
merupak lakor utma ymg
tcknologi, eE
bid s $sial
slobalisi dd infomGi
rlb
naupu I{)la konsunsi ncyaialat, dimma hdymral
kebutund sizi.
BPS SunareE
Bnt
p6d elma kuru waltu
dalins ydg !e6e!ia
(200?) menyat
ld
banwa
peminr,r d"ging di
tahun 2007 mencapai 10,666 lon
ebes
,146.471 ckor
I
6.167 ton. Populbi
epi
sed gtan pDduki
polone di Smatda
dd mtut Kola Pad6g bedumlal
d[i
linslaL tebutubd yang linssi,
$b.gai
salan
stu jenis tcmal bes& di Indonesia sgat p€nti.s sclali.
usalra menpemepal laju
Bdat tehn melaluko
bala pcngembdgtu epi
pmdulsi pckmak
berbaBai upaya melalui
,
B@t
26.514 ekor
Dilihal
Ddm
nhlat
mM*in
tefiadap keburuhm pdem. Kemajue pad!
ildu pcngctal m de
bcrjmlal
u$Ia p€meruntr
dagins sebinsca mmpu mmb€nkM
ckonomk baei p€t€rnal densm smalcimal
berpensalUn
pada
polona
penerinion SmateE
pbglm
p€ngembMgb
Ft€n
ld
baik
sm
pendekat!! k@lit
p€nyeb&a temal p€me.inlah
podrltifib
p€r
uir
remalr
mupu
tif
(xninekabn populsi) yaitu
pendekatln
kuiitatif
J;rr deng mpnsyml"tlu prcslm lMmirs
in*DiBi
Menml Tcliherc (1981)
D.nydpaib snen kedalm salufu epo{juksi
alat
in*dindi deng
IN6i6i
buatar
biorcknologi repodutsi
berkembes dm
(lB)
^tN
*hat
dehg&
A ;lcial l$enitution At tdeJi\
rebn
di eluluh duia. ltucnin6i b@lnn per&na kali
patll $pi d:n temsl lai.ny3 di R6ia
Scit,
b€tina
buatan
tujun ase bcwe h.tina itu butiDc.
ditcmbdgkm dm diapli(dikm denge
da nel6
iNenimi
y&g t€.rana dalm bidos petcmald dM
di8uat
arau
mmggualm al.t
belina denee
nen$ute ene. kcdarm alat keloin
mengguatm
pmBulu
buaian adalrn
buran Dmsia. SedsskE menml Dirjcn PdemarM (1997)
adalah
(!€ningkalan
d
Denemuan n€toda
F..mpmgtu
senen
Demek. Sejat @t itu IB berkenbss
ke seluruh dunia dan tehroloei ini
ptua klli
dip€rkemlkan olch
sco6e anli IB dri Denndk di Fatultas Kcdoktcm Hewr do Lenbasa
Penelitiu PeledEks Bosor
itu mcnjabat sebagai
Dalm
dirctlu
mencapai
da dipEt.Ni
balai p€nyelidikm
tur
y
s pada
p,llu
petenatd (lPP) di Bogor.
kebqhAilm iBeni.asi buala dipellukm p€ninskatan
p€@gMe dd penglol@ Epolutsi
menyaialan baiwa
olch PusrFnegolo
snya
lemak. Hardjosu6bro
d& Sudino (19?t
persclolm reprcdulGi tenak lokal adrls! salli
etu f.klor ydg neneal(ibatkd enda,tnya prcdulsi.
V. KESTMPULA]i
D N SANAN
B€rd.s*a hail p@litid teor.ls F*enh€nge pelalslra4 pog@
iMhiEi bu€n di kr"ni"a
d'mbil k6inpdh balM
Kolo Teeat padqe
d{i
200.r-2008 dalst
:
l. Badaste dat i@milsi
dengu uji khi-hDds!
d{
butan yus did,paike dilalatd
dapal
sinpdk& b.!m pbg@
dalis
illsdisi
bultin pada k@nara! Koto Tosat p.d.n{ ddi 20042008 ,ud!h
terGlisi d€lem
Yms nyata ata!
P6ote
bu'a
di
f
hnuns
Ela-Fra
trem belM MlErlitarkm lE*dbdgm
baiL,
>
f
tab€|.
f.lisi iMoitrGi butan epi betina hsil iMirci
te@rrrn
Kolo
Tess! Padeg.L!i 20tx-2o08sb€r
.orception rate sah@ 59,1/o b€Eda
dald kis€m
etw
kondisi
68,9ylo,
rc€l'si
teg baik nla-61a nilai
S,D,ce pet Cofteption
xztz 64,98%juga b€6da
dalu kis:fu egka yeg dieggap oomal.
t,1o
da
catying
L Fakor-&tlor *p€rti kesub@ lemat dd kddp@ p€rerD}
lmdereksi
biFli
bcP.ngaruh
rkdi
reftldap angr,
perleno wpar
tI'fD isminsi bu.re DiE pert nie
PeletrEtm P.*ebl)@ de Kehurrm Kota ladds utut
1. Dismrlm k€pad.
ndgadlrd i@ninalor
$paya
md&dtm penlduhd sirgl&
Ftdlr
leladr
r@lalg tadd.,hn& binni
w
t*tu&!d dd wr
ydg lerar renghubusi inemii'to. utul oelsawinl,! t@al
2.
Kss
distocia edng
epi rleplor
'!dut
dheblu@ oleh tidzk $inbadgDya ur:l:@ tubun
iNni6i
bibit sim€nlll, dil]r@
jaun bbib
bcs ddi
bu.r.! dens ul.Um tublh ea* ddi
ul:lla
tubun
tubuh snak
indlt
spi dd bibit SiIm€ al
a,l$eptor Sapi Pestir
tng mta-dr!
b€ru!:l@ tubuh k€cil- Sali al@pror yeg bsukutu tubuh lebih
$baihlya di
meninekatkd
supaya
3.
iMmimi dmgd *men p.j&l!tr spi
k4il
Bali. UntuL
teslbl@ iduk nala disEnkn keFda
petemal
m€nb€itd pakm ,mg b€lkuliia bdik, sta F'mbanm
Untut nedlddkd
po*s
deposisi
iromimi butlr\ dismk&
*nm se*ltlu FlolsaM
kepada p€tenat
tmddg jepil *d€rnoa di lokasi kodmg G'm).
utuk nmblar
DAFTAR PUSTAIIA
insindi
Adik[r4 a. W. r93r.
Pai
Yog/alarh.
buah t]da epi. (;adj!n
Mada
Uni!6ity
Afibi,
T., Z. Udin de Misliari 1996. Uji k€bulinse dini netalui salisk
pNg€sleotr d.lm drdn pJda slti b.]i dd pqiells p.tua di k-mlkn
Pesisir Sclatan. ti{,.rd Pen€litid Farulks Pcrcdral& Llnivesild
Anw&, S dm Rekovadoyo 1984 P€ngmt r pcny dnd p€naie Lapotu
Penclitiu Fatullrs P.{emiran Univcdnas And!16, PadMe.
AJikuro.S.2002 Da{r Eulu6l Pcndidilh Bumi Ats@ Jalda.
Anina , F., S. Yulid d& s bqa!. 2002. Identi{ik6i Deb.mpa sirat Kulitaiif
dd Kueftada pada Sapi Bali libit di Kabupatcn pcsisir Selatan. L€pom
Penelitia [atu]6 Fclcmatb Llniveuiias Andd4, tadtug
Atmadilig4 D.,S. Djojosocdsoio, A. M. Dsuki. M. R. Toclihcc do
A. Adr . 1974. LraluNi Hdi! KeAiatar lnsenindi Buard padd Sqidi
Jawa. Ditjcn
Budi,
P.tcnarb, Jdtaria.
S. N. 1960
llmu Kenajiran lcmak. Fatu16 pcrenako Institur
Peruniu Bogo., Boaor.
Iladd Pue Shrislik
Sumaten Bm! 2007. Populasi Tenat Sapi polons
Smalem lJdt. Badd Pusr Slalhtik Sunalera Bdat. pxdea
Dieko.ar Rim Produksi Pdcd.lm 199i. Pcnujuk TcknG pctayan
Insennnasi tulan (lBl pada Sapi PrroDg. Dnekonl Rina trcdulsi.
Dncklonl Jendml lerematm lrcrrdemen PcnmiM,.,atana.
Dir.jcn PeLemlko, 1981. Kceial& IB
Petemald. Jatana
di lndoncsia DiEktoml Bin, poduki
1990 Pcd.mo
ldc.tifikasi Fahor P.nenru Tekni\
Petem.ldr. Dinttod Jendnl Pctcmakd dan Pcryulunan pelemal.a
. 1997. Pcdona ldentinlsi Fakror pencdlu Teknis
Pelemal . DiEktont Jendnl Pclcm.ro dan pcn]tulunm pelematm.
FEndsond.
R.
D
cnJddono
1992 Anatomi dd Fisiolosi fcr.nh, Teriemand Bmhdc
dd (o.r ''Jrno
ii.or+ V"dd \. ,r. oF.,
da. C. Sudino 1915. Taralalsa Sapi Pematd oneote.
jiekullas Poremard lrnirenirls cadiar Mada Yoslalm
Hrdjosubrolo