PENGARUH UKURAN PARTIKEL SEKAM PADI DAN JUMLAH PEREKAT POLYVINYL ACETATE (PVAc) TERHADAP SIFAT FISIK DAN MEKANIK PAPAN PARTIKEL YANG DIHASILKAN.

PENGARUH UKURAN PARTIKEL SEKAM PADI DAN
JUMLAH PEREKAT POLYVINYL ACETATE (PVAc)
TERHADAP SIFAT FISIK DAN MEKANIK PAPAN
PARTIKEL YANG DIHASILKAN

SKRIPSI
Diajukan Sebagai Salah Satu Syarat Untuk Memperoleh Gelar
Sarjana Teknologi Pertanian

OLEH :
EKO PURWANTO
09 111 23098

JURUSAN TEKNOLOGI HASIL PERTANIAN
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
UNIVERSITAS ANDALAS
PADANG
2013

PENGARUH UKURAN PARTIKEL SEKAM PADI DAN
JUMLAH PEREKAT POLYVINYL ACETATE (PVAc)

TERHADAP SIFAT FISIK DAN MEKANIK PAPAN
PARTIKEL YANG DIHASILKAN

OLEH :
EKO PURWANTO
09 111 23098

SKRIPSI
SEBAGAI SALAH SATU SYARAT
UNTUK MEMPEROLEH GELAR
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN

JURUSAN TEKOLOGI HASIL PERTANIAN
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
UNIVERSITAS ANDALAS
PADANG
2013

PENGARUH UKURAN PARTIKEL SEKAM PADI DAN
JUMLAH PEREKAT POLYVINYL ACETATE (PVAc)

TERHADAP SIFAT FISIK DAN MEKANIK PAPAN
PARTIKEL YANG DIHASILKAN

OLEH :
EKO PURWANTO
09 111 23098

MENYETUJUI :

Dosen Pembimbing I

Dosen Pembimbing II

Ir. Sahadi Didi Ismanto, MSi
NIP. 195501271980041001

Prof. Dr. Rer nat. Ir. Anwar Kasim
NIP. 195501271980041001

Dekan Fakultas Teknologi Pertanian

Universitas Andalas

Ketua Jurusan THP
Fakultas Teknologi Pertanian
Universitas Andalas

Prof. Dr. Ir. Fauzan Azima, MS
NIP. 195510131985031001

Dr. Ir. Novelina, MS
NIP. 195611071986032001

Skripsi ini telah diuji dan dipertahankan di depan Sidang Panitia Ujian
Sarjana Fakultas Teknologi Pertanian Universitas Andalas Padang, pada
Hari Senin Tanggal 29 Oktober 2013
No.

Nama

Tanda Tangan


Jabatan

1

Dr. Ir. Novelina, MS

(

)

Ketua

2

Fitriani Kasim, S.TP, M.Si

(

)


Sekretaris

3

Deivy Andhika Permata, S.Si. M.Si (

)

Anggota

4

Ir. Sahadi Didi Ismanto, MSi

(

)

Anggota


5.

Prof. Dr. rer nat. Ir Anwar Kasim

(

)

Anggota

DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR ...................................................................................

i

DAFTAR ISI .................................................................................................

ii


DAFTAR TABEL ........................................................................................

iv

DAFTAR GAMBAR .....................................................................................

v

DAFTAR LAMPIRAN .................................................................................

vi

ABSTRAK ..................................................................................................... vii
I.

PENDAHULUAN ..................................................................................

1


1.1. Latar Belakang ..................................................................................
1.2. Tujuan ...............................................................................................
1.3. Manfaat .............................................................................................
1.4. Hipotesa ............................................................................................

1
3
3
4

II. TINJAUAN PUSTAKA .........................................................................

5

2.1. Tanaman Padi ....................................................................................
2.2. Sekam Padi ........................................................................................
2.3. Papan Pertikel ....................................................................................
2.3.1. Pengertian Papan Pertikel .......................................................
2.3.2. Papan Partikel Sekam Padi .....................................................
2.3.3. Proses Pembuatan Papan Pertikel ...........................................

2.3.4. Standar Mutu Papan Pertikel ..................................................
2.3.5. Sifat Kegunaan Papan Pertikel ................................................
2.3.6. Jenis-Jenis Perekat ..................................................................
2.4. Mekanisme Perekatan .......................................................................
2.5. Polyvinyl Acetate ..............................................................................
2.5.1. PVAc .......................................................................................

5
7
8
8
10
11
12
12
12
13
15
15


III. BAHAN DAN METODA ......................................................................

17

3.1. Tempat dan Waktu ...........................................................................
3.2. Bahan dan Alat .................................................................................
3.3. Metoda Penelitian ............................................................................
3.4. Pelaksanaan Penelitian .....................................................................
3.4.1. Persiapan Partikel Sekam Padi ...............................................
3.4.2. Perhitungan Bahan ..................................................................
3.4.3. Prosedur Pembuatan Papan Partikel ......................................
3.5. Pengamatan ......................................................................................
3.5.1. Pengamatan sipat fisik papan pertikel ..................................
3.5.2. Pengamatan sipat mekanik papan pertikel ...........................

17
17
17
18
18

18
19
20
21
22

IV. HASIL DAN PEMBAHASAN ..............................................................

24

4.1. Sifat Fisik .........................................................................................

24

iii

4.1.1. Kadar Air ...............................................................................
4.1.2. Daya Serap Air .......................................................................
4.1.3. Kerapatan ...............................................................................
4.1.4. Pengembangan Tebal .............................................................
4.2. Sifat Mekanik ...................................................................................
4.2.1. Keteguhan Patah (Modolus of Rupture) .................................
4.2.2. Keteguhan Rekat Internal (Internal Bonding) .......................
4.3 Rekapitulasi Sifat-Sifat Papan Partikel Yang Dihasilkan ..................

24
27
30
34
37
37
41
45

VI. KESIMPULAN DAN SARAN ..............................................................

46

6.1. Kesimplan ........................................................................................
6.2. Saran ................................................................................................

46
46

DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................

48

LAMPIRAN ..................................................................................................

52

iii

PENGARUH UKURAN PARTIKEL SEKAM PADI DAN JUMLAH
PEREKAT POLYVINYL ACETATE (PVAc) TERHADAP SIFAT FISIK
DAN MEKANIK PAPAN PARTIKEL YANG DIHASILKAN
Oleh : Eko Purwanto
Pembimbing : Ir. Sahadi didi Ismanto, MSi dan Prof. Dr. Ir. Anwar Kasim
ABSTRAK
Penelitian tentang pengaruh ukuran partikel sekam padi dan jumlah
perekat polivynyl acetate (PVAc). Penelitian ini dilaksanakan di Laboratorium
Teknologi dan Rekayasa Proses Hasil Pertanian, Laboratorium Kimia dan
Biokimia Hasil Pertanian dan Laboratorium Teknik Sipil, Universitas Andalas,
Padang, pada bulan Juni sampai Agustus 2013. Tujuan penelitaian adalah
mengetahui pengaruh ukuran partikel sekam padi dan jumlah perekat PVAc
terhadap sifat fisik dan mekanik papan partikel yang dihasilkan.
Penelitian ini menggunakan Rancangan Acak Lengkap (RAL) Faktoroal 2
x 5 dengan 2 kali ulangan. Faktor A adalah ukuran partikel sekam padi yang
terdiri dari 2 taraf ukuran partikel : A1 (ukuran partikel yang lolos 10 mesh), A2 :
(ukuran partikel yang lolos 10 mesh tertahan saring 20 mesh). Faktor B adalah
konsentrasi perekat PVAc yang terdiri dari 5 taraf kosentrasi : B1 (konsentrasi
perekat 14%), B2 (konsentrasi perekat 16%), B3 (konsentrasi perekat 18%), B4
(konsentrasi perekat 20%), dan B5 (konsentrasi perekat 22%). Pengamatan
dilakukan terhadap kadar air, daya serap air, kerapatan, pengembangan tebal,
keteguhan patah dan internal bonding, dianalisis dengan uji F dilanjutkan uji
DNMRT pada taraf nyata 5%.
Hasil penelitian menunjukan bahwa sifat fisik dan mekanik papan partikel
yang terbaik pada perlakuan A1B5, dimana kadar air yang dihasilkan 8,06%, daya
serap air 106,43%, kerapatan 0,79 g/cm3, pengembangan tebal 52,50%, keteguhan
patah 90,20 kg/cm2, dan internal bonding 2,28 kg/cm2.
Kata Kunci : Sekam Padi, Papan Partikel, Polyvinyl Asetat (PVAc)

vii