HA K M A SY A R A K A T A D A T SU KU D A Y A K A TA S TA N A H D A LA M KA I TA N N Y A D EN GA N U N D A N G U N D A N G N OM OR 5 TA HU N 196 0 TE N TA N G P ER A TU R A N D A SA R P OKOK P OKOK A GR A R I A D I KEC A M A TA N HU LU KA BU P A TEN KA P

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

ilib.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac

nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac

nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

dig
tp://

gilib

i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib

i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ht

SKRIPSI
HAK MASYARAKAT ADAT SUKU DAYAK ATAS TANAH

DALAM KAITANNYA DENGAN UNDANG-UNDANG NOMOR
5 TAHUN 1960 TENTANG PERATURAN DASAR POKOK
POKOK AGRARIA DI KECAMATAN HULU
KABUPATEN KAPUAS KALIMANTAN TENGAH
RIGHT OF INDIGENOUS PEOPLE INTEREST DAYAK LAND UN
CONNECTION WITH THE LAW NUMBER 5 YEAR 1960 ON THE BASIC
OF REGULATION OF AGRARIAN IN THE DISTRICT SURIYAN KAPUAS
CENTRAL KALIMANTAN

Oleh
ISTARTI TUNGGA PUTRI
100710101107

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
UNIVESITAS JEMBER
FAKULTAS HUKUM
2013

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i

d
/
/
:

u

ilib.

ac.
nej.

ilib
SKRIPSI
/dig

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

:/

http

ht
.id/

id/

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
HAK MASYARAKAT
ne TANAH DALAM b.une
.uATAS
.une ADAT SUKU DAYAK
b
b
i
i
l
l
i
i
KAITANNYA
DENGAN
UNDANG-UNDANG
NOMOR
5 TAHUN 1960
g
g
igili
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
TENTANG
PERATURAN DASAR
http DI
http POKOK POKOK AGRARIA
http

KECAMATAN HULU KABUPATEN KAPUAS KALIMANTAN TENGAH

tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
UNIVERSITAS
JEMBER
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une FAKULTAS HUKUM
b
b
i
i
l
l
i
i
2013 /dig
/dig

:/

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

id/

id/

ac.
nej.

ii

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

h

http

id/

.u

igilib
d
/
/
:
tp

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

:/

http

tp

.id/

.u

.u

http

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ht

.id/

.u

tp

u

ilib.

t :
hOleh

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

/
/ TUNGGA PUTRI
ISTARTI
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM : 100710101107.une
.une
b
i
l
i
g
igilib
i
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http

ac
nej.

id/

id/

dig
tp://

ht
ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

RIGHTS OFliINDIGENOUS
PEOPLES INTEREST
DAYAK LAND IN lib.u
b.u
lib.u
i
i
g
g
i
i
digi
d 5 YEAR 1960 ON THEpBASIS
d
CONNECTION
WITH THE LAW NUMBER
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
tt
tt
htt IN THE DISTRICT HULU hKAPUAS
OFhREGULATION
OF AGRARIAN
CENTRAL KALIMANTAN

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

:/

ttp:/

-NICHOLAS
MARSHALL/

d

c.i
ej.a

.un

.un

ilib
//dig

:

tp:

http

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

iii

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

u

ac
nej.

.u

.u

http

id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

tp

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

http

.id/

.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

h

gilib
i
d
/
/
:

http

ac
nej.

.id/

.u

ac
nej.

.id/

.id/

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

ilib.

b.u

:/

ac
nej.

.id/

.u

dig
tp://

ac.
nej.

http

h

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

b.u

dapat melihathdalam kegelapan)”

d/

c.i
ej.a

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

li
ili
ili
” Justice maybe
digi (Keadilan mungkin buta tetapi
/dig
/dig blind but it can see in the /dark
http

ilib
//dig

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

b.u

ac
nej.

.u

.u

MOTTO
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

.u

.u

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

PERSEMBAHAN
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ilib
ilib
Skripsi
/dig :
/digini penulis persembahkan kepada

u

ilib.

dig
tp://

:/

:/

ac.
nej.

ttp
ht Sp.An,.
httptercinta dr. H. Sutihadi Sutjipto,
1.hKedua orangtuaku tersayang dan
id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

dan Asti Darajati yang
motivator
/
/ telah membimbing dan menjadi

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
terbaikku selama
dan kesabaran dari une
.unsayang,
.une ini. Doa, kerja keras, kasih
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
Bapak
dengan apapun; tp://
://
:// dan ibu tercinta tidak akanttptergantikan
ht
h
http

2. Bapak Tiriku, Sutrisno Hadi (Alm), Sosok yang sejak kecil mengajarkanku

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

gi
://di

gi
://di

ac
nej.

.u

terbesar yang
lib.utidak akan pernah terganti; lib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

kebaikan dan ketulusan
.id/dari kebahagiaan
.id/ yang tidak terbatas, bagian

gilib
i
d
/
/
:

3.hAlma
Jember yang selalu h
kucintai
dan
ttp
ttp Mater Fakultas Hukum Universitas
http

tp

kubanggakan;

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

u

ilib.

u

ilib.

dig
tp://

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

ac.
nej.

iv

.u

igilib
d
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

id/

.u

igilib
d
/
/
:
tp

http

http

id/

ac.
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

http

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

tp

h

http

.id/

ac
nej.

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.u

.u

http

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ht

h

.id/

ac
nej.

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

h

ac.
nej.

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

tp

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ht

.id/

ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

ht

digi
tp://

http

id/

id/

dig
tp://

://d

/d
://d
ttp:/ kesabaran dan keikhlasan.
http
hpenuh

tp

/

/

/

d
d
d Hukum Universitas Jember
4. Bapak/Ibu Dosen .Fakultas
ac.i
ac.i yang telah tulus
ac.i
.
.
j
j
j
e
e
e
.un
.un
.un
membimbing,
igilib
igilib ilmu pengetahuan dengan
igilib mengajarkan, dan membekali

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

lib.u

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

u
u
u
HAK MASYARAKAT
ADAT SUKU DAYAK
ilib.
ilib. ATAS TANAH DALAM
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
/
KAITANNYA
DENGAN UNDANG-UNDANG
NOMOR 5 TAHUN
:1960
:/
:/
http DI
http POKOK POKOK AGRARIA
http
TENTANG
PERATURAN DASAR
KECAMATAN HULU KABUPATEN KAPUAS KALIMANTAN TENGAH

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

PRASYARAT
http GELAR

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
RIGHTS OF INDIGENOUS
PEOPLES INTEREST
.une DAYAK LAND IN ilib.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
CONNECTION
WITH
THE
LAW
NUMBER
5
YEAR
1960 ON THE BASIS
g
g
/dig
/di
/di
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
OFhREGULATION
OF AGRARIAN
t
t
ht IN THE DISTRICT HULU hKAPUAS
CENTRAL KALIMANTAN

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Diajukan guna melengkapi
tugas akhir dan memenuhi
salah satu syarat untuk
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
menyelesaikan
://di
://di (S1) dan mencapai gelar tSarjana
://di Program Studi Ilmu Hukum
h tp
http
http
Hukum

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

KEMENTERIAN PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
UNIVERSITAS
JEMBER
/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une FAKULTAS HUKUM
b
b
i
i
l
l
i
i
2013 /dig
/dig

:/

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

id/

id/

ac.
nej.

v

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

h

http

id/

.u

igilib
d
/
/
:
tp

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

:/

http

tp

.id/

.u

.u

http

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

ht

.id/

.u

tp

u

ilib.

t :
hOleh

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

/
/ TUNGGA PUTRI
ISTARTI
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM : 100710101107.une
.une
b
i
l
i
g
igilib
i
d
d
/
/
/
/
:
:
http
http

ac
nej.

id/

id/

dig
tp://

ht
ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

PERSETUJUAN
http

id/ TANGGAL
.id/
c
a
.
j
.une
b
i
l
i
g
://di
p
t
t
h

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ht

.id/

ac
nej.

gi
Oleh
:/di
/
:
p
t
ht

h

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

lib.u

lib.u

lib.u

lib.u

ac.
nej.

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ht

digi
tp://

ac
nej.

SKRIPSI INI TELAH DISETUJUI

d/
ac.i

nej.

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

Pembimbing,

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

u
ilib.
g
i
d
/
Pembantu
tp:/
htPembimbing,

ht

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

a
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

vi

.u

.u

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

lib.u

h

Edy Sriono, S.H., M.H
/
NIP.
c.id 195505041984031001

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

ht

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

u

ilib.

dig
tp://

lib.u

lib.u

lib.u

digi
tp://

ac.
nej.

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

http

http

http

dig
tp://

.id/

/

gil
://di

gil
://di

tp

http

.id
Dr.
Rato, S.H., M.Sij.ac.id
acDominikus
.
j
e
ne
n NIP. 195701051986031002
ib.u
ib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

dig
tp://

id/

id/

id/

ac.
nej.

u
Skripsi dengan judul
ilib. :

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

PENGESAHAN
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

t
HAK hMASYARAKAT
ADAT SUKU
ht DALAM
ht DAYAK ATAS TANAH
KAITANNYA DENGAN UNDANG-UNDANG NOMOR 5 TAHUN 1960
TENTANG
PERATURAN.idDASAR
POKOK POKOK
/
/ AGRARIA DI
/
/
c.id
c.id
c
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
KECAMATAN HULU
TENGAH une
une
.KALIMANTAN
.uneKABUPATEN KAPUAS
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
ilib.
i
i
i
g
g
g
g
RIGHTS
OF
INDIGENOUS
PEOPLES
INTEREST
DAYAK
LAND
IN
i
i
i
i
d
d
d
d
//
//
//
//
ttp:
ttp:
ttp:
h
h
h
CONNECTION WITH THE LAW NUMBER 5 YEAR 1960 ON THE BASIS

tp:

OF
IN THE DISTRICT HULU
/ KAPUAS
/
/ REGULATION OF AGRARIAN

une

lib.
i
g
i
://d

tp

gilib
i
d
/
/
:

nej.

u

ilib.

dig
tp://

Oleh :

u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

/

gili
://di

.u

.u

ht

igilib
d
/
/
:
tp

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

http

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

http

igilib
d
/
/
:
tp

h

.id/

gilib
i
d
/
/
:

gili
://di

tp

lib.u

d
d
Dr. WIDODO
M.H.
ac.i
ac.i EKATJAHJANA, S.H.,
.
.
j
j
e
e
NIP. 197105011993031001
b.un
b.un

ac
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac
nej.

/

.id/

.id/

.id/

Mengesahkan :ilib.u

http

tp

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

Universitas Jember
Fakultas Hukum
d/
i
.
c
Dekan,
j.a

lib.
i
g
i
://d

ac.
nej.

Edy Sriono, S.H., M.H
ht
NIP. 1973062719970222001

une

u

lib.
i
g
i
://d

u

ilib.

/dig
/
:
p
t
Kementerian Pendidikan
dan Kebudayaan
ht

h

id/

id/

dig
tp://

lib.u

lib.u

http

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Pembantu Pembimbing,

d/
ac.i

nej.

ilib.

ac
nej.

.u

u

h

dig
tp://

.id/

.id/

ac
nej.

t
Dr.hDominikus
Rato, S.H., M.Si ht
NIP. 195701051986031002

digi
tp://

http

http

Pembimbing,

d/
ac.i

gilib
i
d
/
/
:

ISTARTI TUNGGAigPUTRI
ilib.
d
/
/
NIM : 100710101107
ttp:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

.id

.id
j.ac
e
CENTRAL KALIMANTAN
n
lib.u
i
g
i
://d
http

.id
j.ac

vii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/
.ac.

nej

lib.u

digi
tp://

http

.u

:/

i
/dig
/
:
p
t
t

h

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

Sekretaris,

.u

igilib
d
/
/
:
tp

lib.u

digi
tp://

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

http

.u

ac.
nej.

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http
ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

ht

ht

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

dig
tp://

di
tp://

.id/

tp

ac.
nej.

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Dr. Dominikus Rato,
Edy
S.H., M.H
.une
.unSriono,
.une S.H., M.Si
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
NIP. /195701051986031002
://di
://di NIP. 1973062719970222001
: /di
http
http
http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

Anggota Penguji : b.u
gili

ht
.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

p

ac.
nej.

.u

.u

ac
nej.

htt
Emi Zulaika, S.H., M.H.
NIP. 197703022000122001

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

p

p

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

tt
Hj.hLiliek
Istiqomah, S.H., M.H. htt
NIP. 19490521983032001
ac.
nej.

.id/

.id/

d/
ac.i

nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

.u

http

Ketua,

nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

d/
ac.i

.id/

.id/

ac
nej.

gi
://di

http

tp

h

Panitia Penguji l:ib.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

lib.u

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Diterima oleh Panitia Penguji Fakultas Hukum Universitas Jember.

ac
nej.

u

ht

.id/

c
ej.a
Bulan
: Februari
n
u
.
igili:b2013
d
/
Tahun
/
:
http

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

http

: Senin

Tanggal : 18

id/

ac.
nej.

ilib
ilib
Dipertahankan
/dig:
/digdi hadapan Panitia Penguji pada
tp:/
htHari

gilib
i
d
/
/
:

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

ttp
PENETAPAN h
PANITIA
PENGUJI

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

viii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

dig
tp://

NIM

a
nej.

.u

ilib
//dig

u

ilib.

u

ht

SUKU

ttp:/

.id/

/

/

.une

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

.id
c.id berjudul, ”HAK
Menyatakan dengan
j.acsesungguhnya bahwa skripsij.ayang

ilib ADAT
MASYARAKAT
/dig

tp:

ac.
nej.

ht

: 100710101107

id/

id/

dig
tp://

Namah:t Istarti Tungga Putri

/
c.id

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

u
Saya yang bertanda
ilib.tangan di bawah ini :

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

PERNYATAAN
http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.une

ilib
DAYAK
/dig ATAS

TANAH

ttp:/

ac
nej.

.u

ilib
DALAM
/dig

ttp:/

h
h
h
KAITANNYA
DENGAN UNDANG-UNDANG
NOMOR 5 TAHUN
1960

TENTANG
PERATURAN DASAR
POKOK POKOK / AGRARIA DI
/
/
d/
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
KECAMATAN
HULU
KABUPATEN
KAPUAS
KALIMANTAN une
.une
.une
b
b
i
i
lib.
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
TENGAH”,
p://dsaya
p://d kecuali kutipan yang sudah
p://dadalah benar-benar karya sendiri,

.id
j.ac

une

lib.
i
g
i
://d

tp

htt

htt

htt

sebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan pada institusi manapun, serta
karya jiplakan. Saya .bertanggung
jawab atas keabsahan
/
/ dan kebenaran
/
/
.idbukan
c.id
c.id
c id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne ilmiah yang harus dijunjung
isinya sesuai dengan
.une
.unetinggi.
.usikap
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
:/adanya
://didengan sebenarnya, tanpa
://di pernyataan ini sayattbuat
p
p
p
Demikian
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

tekanan dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapat sanksi

/
.id/
.id/
.id/ hari pernyataan ini tidak
.idakademik
jika ternyata di kemudian
benar.
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
/
c.id

a
nej.

.u

ilib
//dig

.u

ilib
//dig

http

:

ac
nej.

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

ix

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

.u

http

id/

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

ac.
nej.

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

tp

.id/

.id/

ac
nej.

NIM : 100710101107

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

lib.u
lib.u
i
i
g
g
i
i
ISTARTI TUNGGAtPUTRI
://d
://d
ht p
http

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

h

.id/

.u

tp

ilib
//dig

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.un

.id/

.id/

Yang
.ac
ejmenyatakan,

a
nej.

:

tp:

Jember, 08 Februari 2013,

/
c.id

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

ac.
nej.

ac.
nej.

ac.
nej.

.u

.u

.u

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

UCAPAN TERIMA
KASIH
http

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ilib
gilib
Dengan
puji syukur kehadirat
idan
igilib Allah SWT atas rahmat
igmemanjatkan
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http: “ HAK
http
http sehingga penulis dapat menyelesaikan
karunia-Nya,
skripsi dengan judul

MASYARAKAT ADAT SUKU
DAYAK ATAS TANAH
DALAM
/
id/
id/
id/
.
.
.
c.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
KAITANNYA DENGAN
5 TAHUN 1960 .une
ne
.uNOMOR
.une UNDANG-UNDANG
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
ilib
i
i
i
g
g
g
igDI
i
iPERATURAN DASAR :POKOK
i
d
d
d
d
/
/
/
/
TENTANG
POKOK
AGRARIA
/
/
/
/
:
:
:
tp
http
http
http
KECAMATAN

HULU

KABUPATEN

KAPUAS

KALIMANTAN

/
/
/
kripsi ini disusun
.id/ menyelesaikan
.idTENGAH”
c.id
csyarat
c.idguna memenuhi salah satu
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
une dan mencapai gelar sarjana
program studi ilmu
di Fakultas Hukum
.une
.unhukum
.hukum
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
Universitas
http
http
http Jember.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

Penulis menyadari bahwa tanpa bimbingan, dorongan dan bantuan dari

/
/
/
/
c.id
c.id ini dengan baik.
c.iddapat menyelesaikan tugasj.aakhir
c.idberbagai pihak, penulis tidak
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une :
.une
.kepada
.unemengucapkan terima kasih
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
Oleh
karena
itu,
penulis
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h banyak
h Dominikus Rato, S.H., M.Sih Pembimbing Skripsi, yang telah
1. Dr.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

memberikan bimbingan, saran dan pengarahan dalam penulisan skripsi ini;

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
2. Edy Sriono, S.H.,ne
M.H,
Pembantu Pembimbing nSkripsi,
yang telah banyak nej
j
j
u
.u e
.u
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
meluangkan
waktu
dalam
mengarahkan,
memberikan
ilmu
dan
nasehat
serta
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

d/
ac.i

mendampingi penulis hingga terselesaikannya skripsi ini;

Ketua Penguji yangdtelah
memberikan
/
/
/ Ibu Hj. Liliek Istiqomah,.idS.H.,M.H.,
d3.
i /
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
masukan dan bantuan
.une
.une
.une hingga skripsi ini selesai;
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://dsaran
://dPenguji
://dZulaika,
4. IbuttEmi
S.H., M.H., Sekretaris
yang telah memberikan
http
http
h p

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

dalam penulisan skripsi ini;

/
/
/
/ Bapak Dr. Widodo Ekatjahjana,
S.H., M.H., Dekan
.id5.
c.id
c.id Fakultas Hukum
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
Universitas Jember;
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
6. Bapak
http Hukum
http Pembantu Dekan I Fakultas
http Echwan Iriyanto, S.H., M.H.,

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

Universitas Jember, sekaligus sebagai Dosen Pembimbing Akademik yang

:/

:/

ac.
nej.

x

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

.id/

hingga

http

http

http

tp

d/

d/

membantu jdan
ac.i semangat
ac.i memberikan saran eserta
.
.
j
e
n
n
lib.u
lib.uskripsi ini;
i
i
terselesaikannya
g
g
i
i
/d
/d
telah

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

tp

7.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

Bapak
http Hukum
http Pembantu Dekan II Fakultas
http Mardi Handono, S.H., M.H.,
Universitas Jember, yang telah memberikan bantuan selama perkuliahan;

/
d/
.id/
.iDekan
.id/ S.H., M.Hum., Pembantu
.id8.
c
c
c
c
Bapak
H.
Eddy
Mulyono,
III
Fakultas
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g memberikan bantuan /selama
g
Hukum /dUniversitas
Jember yang telah
dig
: /di
://di
:/ i
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
perkuliahan;
9.

id/
.ac.

nej

.u
igilib

d

tp://

Ibu Rini Anggrini, SH. MH,.
/
/Akademik (DPA)
/ Sebagai Dosen Pembimbing
d
d
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
yang sudah saya
anggap sebagai ibu saya sendiri,
.une
.une telah memberi Kasih
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
di
/di Bimbingan yang Luar Biasa
sayang
tp://
tp://selama perkuliahan;
tp:/dan

ht

ht

ht

10. Seluruh Dosen dan Staf Fakultas Hukum Universitas Jember yang telah

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

11. Seluruh Keluarga
besar Sutrisno Hadi,
.u
lib.u
libKeluarga
lib.u besar Sutihadi Sutjipto dan

.u

gilib
i
d
/
/
:

banyak memberikan bantuan
.id/ selama perkuliahan;

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t selalu
yang
htt yang membuat setiap waktuhtsaya
htt telah memberikan kebersamaan

tp

penuh makna;

/
/
/
.id/
sebagian
c.id
cmeluangkan
c.id yang selalu bersedia untuk
c.id12 Arif Rahman Hakim,j.aSH.,
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.uneuntuk tetap tenang dan
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
waktunya.
Terimakasih
telah
mengajarkan
saya
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
tersenyum
dalam keadaan apapun;h
13. Kakak-kakak dan Adik-adikku tercinta, khususnya Dhias Handjarini yang

nej.

u

ilib.

dig
tp://

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
telah mendidik saya
untuk
selalu menjadi pribadi n
yang
j
j kuat;
j
.une
.u e
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g Fakultas Hukum Dika /Rahmaningrum,
14. Teman-teman
Ayu Sitorus, :/Taufan
/dig
: /di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

d/
ac.i

Herbowo, Joana Alfine, Anggita Maresti, Lea Gicella, Amelinda Nur, Etis,

Nizam Achmad, dkk yang
Sukses dan
/
d/
isemua,
id/ tidak bisa saya sebutkan
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Kompak selalu;.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
di
/di
/di
15. Sahabat
tp:// dan Noviana Rahmi yang
ttp:/ telah
ttp:/ seperjuangan, Rahmita tOcta

d/

c.i
ej.a

.un

ilib
//dig

tp:

h

h

h

memberikan keceriaan pada hari-hari saya, semoga menjadi Never Ending

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

u
.u maulana, Andyas Nurita
.u
16. Teman-teman
di Masa sekolah, Ahda
ilib.
ilibRizky
ilibterbaik

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

Story;

g

g

g

://di

://di

://di

ttp
Ayu,
http Fitriani Lesmana, GhinahRahmatika,
httpRetno Ayu, Irina Rachmadianty,

tp

dkk yang tidak bisa saya sebutkan semua, Sukses Selalu;

/
/
/
.id/ telah berkenan
c.id
cyang
c.id maupun tidak langsung
c.id17. Semua pihak baik langsung
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
membantu
skripsi
ini yang tidak dapat penulis
g
g
gpenulis dalam menyelesaikan
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
sebutkan
satu-persatu.
ac.
nej.

xi

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ttp
ttp
rahmat, taufik dan hidayah
http dari Allah SWT selalu htercurahkan
hSemoga

tp

kepada kita semua. Diharapkan semoga skripsi ini dapat bermanfaat bagi setiap

/
.id/
.idpihak
c
c
yang
membacanya.
Amin.
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
dig
://di
p
t
tp://
t
h

http

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

xii

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

u

ilib.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

dig
tp://

http

.u

.u

ac.
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.id/

.u

.id/

ac
nej.

http

.id/

ac
nej.

tp

h

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

lib.u

i
/dig
/
:
p
t
t

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

Penulis

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.un

.id/

ac
nej.

.id/

c.
Jember,
ej.a 8 Februari 2013

ilib
//dig

http

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ht

:

:

tp:

u

id/

ac
nej.

ilib
//dig

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

.u

.u

ilib
//dig

u

ilib.

dig
tp://

.id/

.id/

ac
nej.

id/

id/

ac.
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

Masyarakat hukum adat memiliki hak atas tanah yaitu hak ulayat sebagai
seperangkat wewenang dan kewajiban suatu masyarakat hukum adat yang
berhubungan dengan tanah yang terletak dalam lingkungan wilayahnya sebagai
pendukung utama penghidupan dan kehidupan masyarakat yang bersangkutan
sepanjang masa. hak ulayat yang diberikan kepada masyarakat hukum adat ini
sering bersengketa dengan masyarakat lain atau investor. salah satunya dari suku
Dayak di Kecamatan Hulu Kabupaten Kapuas, Kalimantan Tengah, yang
merasakan tersingkir dari kampung halaman mereka karena konspirasi antara
pengusaha. Sengketa tanah di Kecamatan Hulu, bermula dari tanah masyarakat
adat yang mereka tinggali dan hidup turun menurun menyatu dengan hutan, saat
ini harus tersingkir dari kampung halaman. Hal tersebut dikarenakan warga
masyarakat Hulu yang tidak mempunyai bukti kepemilikan hak atas tanah mereka,
harus berhadapan dengan pengusaha yang mengantongi izin jutaan hektare hutan
dari pemerintah. Sehingga, tanah ulayat yang seharusnya dilindungi undangundang tidak dihargai oleh pemerintah sendiri. Berdasarkan beberapa uraian
tersebut di atas, maka penulis tertarik untuk mengetahui, membahas, serta
memahaminya dalam suatu karya tulis berbentuk skripsi dengan judul: “HAK
MASYARAKAT

ADAT

SUKU

DAYAK

ATAS

TANAH

DALAM

KAITANNYA DENGAN UNDANG-UNDANG NOMOR 5 TAHUN 1960
TENTANG PERATURAN DASAR POKOK POKOK AGRARIA DI
KECAMATAN

HULU

KABUPATEN

KAPUAS

KALIMANTAN

TENGAH”.
Rumusan masalah penulisan skripsi ini meliputi 2 (tiga) hal, yakni:
Pertama Bagaimana pengaturan hak ulayat atas tanah menurut Undang-Undang
Nomor 5 Tahun1960 tentang Peraturan Dasar Pokok Pokok Agraria, khususnya
hak ulayat masyarakat Dayak; Kedua, Bagaimana pengaturan hak ulayat
masyarakat adat Dayak jika ada konflik antara hukum adat dengan UndangUndang Nomor 5 Tahun 1960 tentang Peraturan Dasar Pokok Pokok Agraria.

xiii

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

RINGKASAN
http

http

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

tp

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

Tujuan dari penulisan skripsi ini terbagi menjadi 2 (dua), yaitu tujuan
umum dan tujuan khusus. Tujuan umum bersifat akademis, antara lain : untuk
memenuhi dan melengkapi tugas dan syarat-syarat yang diperlukan guna
memperoleh gelar Sarjana Hukum di Universitas Jember; sebagai salah satu
bentuk penerapan ilmu yang telah diperoleh selama perkuliahan dalam kehidupan
bermasyarakat; sebagai sumbangan untuk almamater tercinta sehingga dapat
menambah koleksi yang berguna serta dapat memberi manfaat bagi para pihak
yang mempunyai kepentingan dengan permasalahan yang dibahas dalam skripsi
ini. Adapun tujuan khususnya adalah untuk menjawab rumusan masalah yang ada
di dalam skripsi ini.
Metode penelitian yang digunakan dalam skripsi ini adalah melakukan
penelitian pada masyarakat suku dayak Hulu yang bertempat tinggal di Kabupaten
Kapuas, Provinsi Kalimantan Tengah. Instrument penelitian adalah catatan
lapangan dengan pertanyaan bebas terarah. Data yang dicari bersifat kualitatif,
oleh karena itu penelitian ini bersifat kualitatif empirik.
Kesimpulan dari penulisan skripsi ini adalah pertama, pengaturan hak
ulayat atas tanah di masyarakat adat dayak atau di daerah masyarakat adat lainnya
di Indonesia telah diatur dan dilindungi secara hukum berdasarkan pasal Pasal
18B ayat (2) Undang-Undang Dasar 1945, pasal 3 Undang-Undang Nomor 5
Tahun1960 tentang Peraturan Dasar Pokok Pokok Agraria, Berdasarkan
peraturan-peraturan tersebut membuktikan bahwa eksistensi hak ulayat masih
diakui oleh hukum Negara. Kedua, Pengaturan hak ulayat masyarakat adat Dayak
jika ada konflik antara hukum adat dengan Undang-Undang Nomor 5 Tahun
1960, diselesaikan dengan beberapa mekanisme yaitu : 1. Melalui Damang Kepala
Adat, 2. Melalui pemerintahan daerah, 3. Melalui Pengadilan..
Saran yang dapat disumbangkan dalam skripsi ini terdiri dari ada 2 (dua)
hal, yaitu Pertama, Pemerintah, hendaknya melindungi adanya hak-hak ulayat di
setiap wilayah masyarakat adat, karena peraturan-peraturan yang berkaitan dengan
hak ulayat sudah ada. Kedua, Perlu adanya persamaan persepsi antara pemerintah
daerah dengan masyarakat hukum adat mengenai eksistensi dan kedudukan
hukum hak ulayat dengan jalan peningkatan penyuluhan hukum di bidang

xiv

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

pertanahan, terutama yang berkaitan dengan tanah ulayat seta penyelesaian
sengketa melalui jalur non litigasi daripada melalui litigasi, karena masyarakat
adat khususnya suku dayak pengetahuan terhadap hukum sangat rendah.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

ac.
nej.

xv

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

lib.u

digi
tp://

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

ttp:/

ttp:/

h
h
h
HALAMAN
SAMPUL DALAM ...................................................................

ii

HALAMAN MOTTO ....................................................................................
/
/

iii

HALAMAN PERSETUJUAN ......................................................................

vi

id/
.ac.

ac.
nej.

.u

id
.ac.

id
.ac.

.id/

c
ej
ejPERSEMBAHAN.................................................
HALAMAN LEMBAR
iv unej.a
n
n
u
u
.
.
.
igilvib
igilib
igilib
d
d
d
/
/
/
HALAMAN
PRASYARAT
GELAR
............................................................
/
/
/
:
:
:
http
http
http

nej

lib.u

id/

Halaman

ilib
ilib
HALAMAN/dSAMPUL
DEPAN ....................................................................
igilib
/dig i
/dig
ttp:/

digi
tp://

id/

ac.
nej.

.u

u

ilib.

dig
tp://

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

DAFTAR
http ISI

id/

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
/
/
PENGESAHAN
vii
.idHALAMAN
c.id
c.id
c.id........................................................................
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
HALAMAN PENETAPAN
PANITIA PENGUJI
viii
.une
........................................
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di ix
://di
://di
HALAMAN
http
http
http PERNYATAAN........................................................................

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

tp

HALAMAN UCAPAN TERIMA KASIH ...................................................

x

/
/
/
id/
xiii
c.id
c.id
c............................................................................
c.idHALAMAN RINGKASAN
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.uneISI.............................................................................
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
HALAMAN
DAFTAR
xvi
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
HALAMAN
DAFTAR LAMPIRANh............................................................
xvii
BAB 1 PENDAHULUAN ..............................................................................

d/
ac.i

nej.

u

ilib.

dig
tp://

d/

c.i
ej.a

1.3 Tujuan Penelitian ................................................................................

4

1.4 Metode Penelitian ...............................................................................
d/
d/

5

.id/

ac
nej.

1.4.3 Lokasi dan Subyek Kajian ........................................................

6

/
/ dan Analisa Data ..................................
1.4.4 Metode Pengumpulan
c.id
c.id

7

a
nej.

g
://di

g
://di

8 .u

9

2.1 Hak Ulayat Menurut Undang-Undang Dasar 1945 ...........................

9

d/
ac.i

tp://

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp
BAB 2htTINJAUAN
PUSTAKA .....................................................................
http
http
ej.

/
/
id/
c.id
c.id1960 ........... 14
c.Undang-Undang
2.2 Hak Ulayat Menurut
Nomor 5 Tahun
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.3 Hak/d
Ulayat
g17
g
g Menurut Hukum Adat ......................................................
://di
://di
:/ i
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac.
nej.

.u

ac.
nej.

.u

ht

igilib
d
/
/
:
tp

id/

id/

id/

id/

igilib
d
/
/
:
tp

a
nej.

u
u
1.4.5 Interpretasi,
Evaluasi, dan Presentasi
ilib........................................
ilib.

.u

tp

.id/

ac
nej.

h

h

h

n
lib.u
i
g
i
d

c.i
ej.a

c.i
ej.a

1.4.1 Titik .Pandang............................................................................
5 .u
un
.un
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i ib
i
i
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
1.4.2
Paradigma
yang
digunakan
.......................................................
6
ttp
ttp
ttp

tp:

gilib
i
d
/
/
:

id/

.
1.1 Latar Belakang
....................................................................................
1
j.ac
j.
j.
e
e
e
n
n
n
u
u
b.u
il4ib.
ilib.
iliMasalah
g
g
g
i
i
i
1.2 Rumusan
...............................................................................
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http

.un

ilib
//dig

1

d/
ac.i

d/
ac.i

xvi

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

tp
BAB 3htPEMBAHASAN
.................................................................................
http
http

tp

d/
ac.i

.u

20

3.1 Pengaturan Hak Ulayat Atas Tanah Menurut Undang-Undang

id/

id/

id/

.
c.
Nomor 5 Tahune1960
j.ac tentang Peraturan Dasar Pokok
ej.a Pokok Agraria,

nej.

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.un

.un

ac.
nej.

.u

lib
ilib
ilib
Khususnya
digi ......................................../dig20
/dig Hak Ulayat Masyarakat /Dayak
ttp:/

ttp:/

ttp:/

h
h
h Pengaturan Hak Ulayat Masyarakat
3.2
Adat Dayak Jika Ada Konflik

/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Tentang Peraturan
................................. 34 une
.une
.une Dasar Pokok Pokok Agraria
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
BAB 4 PENUTUP
...........................................................................................
:// 59
://
://
http
http
http

nej

lib.u

digi
tp://

.id/

ac
nej.

4.1 Kesimpulan .........................................................................................

59

4.2 Saran ...................................................................................................
.id/
.id/

59

ac
nej.

gi
://di

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

dig
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

LAMPIRAN
http

tp

ac
nej.

.u

DAFTAR BACAAN
lib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

Antara Hukum Adat Dengan
Undang-Undang Nomor 5 /Tahun 1960
/

id/
.ac.

xvii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

tp
DAFTAR
htLAMPIRAN

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

tp

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/
/
.id/
.id/
.idNomor
.idLampiran
c
c
c
c
1
:
Undang-undang
5
tahun
1960
tentang
Peraturan
Dasar
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
Pokok-Pokok Agraria.
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

u

ilib.

i
/dig
/
:
p
t
t

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac.
nej.

.u

.u

igilib
d
/
/
:
tp

ht

gilib
i
d
/
/
:

http

id/

id/

id/

ac.
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

id/

igilib
d
/
/
:
tp

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

lib.u

h

.id/

.u

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

lib.u

lib.u

h

u

ilib.

dig
tp://

.id/

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

ac.
nej.

ht

.id/

lib.u

gilib
i
d
/
/
:

u

ht

.id/

digi
tp://

ac.
nej.

ilib.

dig
tp://

ht

id/

id/

ac.
nej.

u

ilib.

dig
tp://

ac
nej.

.u

http

id/

id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

dig
tp://

ac
nej.

.u

.u

ac.
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

tp

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

tp

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

lib.u

h

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

i
/dig
/
:
p
t
t

h

h

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

lib.u

lib.u

lib.u

digi
tp://

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

xviii

ht

u

ilib.

dig
tp://

ac.
nej.

u

ilib.

ht

dig
tp://

ac.
nej.