DETEKSI DAGING BABI PADA SAMPEL DENDENG SAPI MENGGUNAKAN METODE FTIR DAN KEMOMETRIK SEBAGAI VERIFIKASI KEHALALAN

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/

/
:

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/

:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/

/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d

/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib

i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

DETEKSI DAGING BABI PADA SAMPEL DENDENG SAPI
MENGGUNAKAN METODE FTIR DAN KEMOMETRIK
SEBAGAI VERIFIKASI KEHALALAN

SKRIPSI

Oleh
Fitra Karima Putri
NIM 082210101037

FAKULTAS FARMASI
UNIVERSITAS JEMBER
2012

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i

d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

igilib

.u

igilib

.u

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http
.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

g
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
DETEKSI DAGING BABI PADA SAMPEL DENDENG SAPI
/
/
d/
id/
FTIR DAN
c.id
c.KEMOMETRIK
c.iMETODE
c.id MENGGUNAKAN
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
SEBAGAI
VERIFIKASI
une
.une
.KEHALALAN
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h

http

gilib
i
d
/
/
:

http

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

lib
SKRIPSI
digi
/

http

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.
gilib
i
d
/
/
:

.u

nej.

d/
ac.i

d/
ac.i

nej.

.u

igilib

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http

http

igilib

.id
j.ac

une

une

.
gilib
i
d
/
/
:

2012

/

/

.id
j.ac

.id/

ac
nej.

.u

lib.u
i
g
i
d
FAKULTAS
tp:// FARMASI
t
h
UNIVERSITAS JEMBER

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.u

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

Oleh ib.u
l
digi Putri
/
/
:
p
Fitra
Karima
htt
NIM 082210101037

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

.id/

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.u

.u

http

http

.u

:/
http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesaikan
Program Sarjana Farmasi
/ (S1)
d/
c.id
c.imencapai
a
a
.
.
j
j
dan
gelas
Sarjana
Farmasi
ne
ne

d/
ac.i

nej.

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ii

.id/

.id/

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

/
.id/ PERSEMBAHAN .ac.id/
c.id
a
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
//digpersembahkan untuk:ttp://dig
://di
://di
:saya
Skripsi tini
p
p
p
t
t
t
t
t
h
h
h
h
.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

http

1. Allah SWT yang Maha segala-galanya;

/
/
/
.id/
c.id
c.id penulis;
c.idtelah memotivasi dan mendoakan
c2.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
Bapak
dan
Ibu
tercinta
yang
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
ig Saudara-saudara yang:telah
3. Adik-adik
//dig memberikan doanya;ttp://dig
://di
://ddan
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
4. Prof. Drs. Bambang Kuswandi, M.Sc., Ph.D. selaku Dosen Pembimbing Utama

/
/
/
.id/ Dosen Pembimbing
c.id
cselaku
c.id S.Farm., Apt., M.Farm.
c.iddan Ibu Lestyo Wulandari,
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
une
.hingga
.ubimbingan
.une memberikan bantuan,
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
Anggota
yang
telah
dan
perhatian
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h Yuni R. dan Ibu Ayik Rosita
h
h
terselesaikannya
skripsi ini. Ibu
P. yang telah

/
/
/
/
waktu untuk menguji
dan memberikan saran
.idmeluangkan
c.id
c.id hingga terselesaikannya
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
skripsi ini; lib.un
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
i
g
g
ig
ig
://di
://ddan
://dterima
://di farmasi angkatan 2008,
p
p
p
p
t
t
t
t
5. Teman-teman
kasih
atas
dukungan
semangat
t
t
t
t
h
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

yang
telah diberikan;
/

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e 2 Kalisat, SMPN 1 Kalisat,
6. Para Pahlawan tanpa
.une
.unAjung
.unetanda jasa penulis di SDN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
dig dan Fakultas Farmasi
SMAN
Jember;
://di
://di
://dUniversitas
:1//Jember
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

7. Almamater Fakultas Farmasi Universitas Jember.

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

igilib

.u

nej.

d/
ac.i
igilib

.u

nej.

d/
ac.i

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

iii

.id/

.id/

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

MOTO

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

gilib
i
d
/
/
:

ig

.u

/dig

http

http

http

http

“Hai orang-orang yang beriman, Jadikanlah sabar dan shalatmu sebagai penolongmu,
/ beserta orang-orang yang
/
sesungguhnya.idAllah
.id/
.id/ sabar”
c
c
c
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
ne 153)
ne(Terjemahan Surat Al-Baqarah:
ne

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

Tugas kita bukanlah untuk berhasil. Tugas kita adalah untuk mencoba,
/
/
/
/
karena
didalam
mencoba itulah
c.id
c.idmembangun kesempatan
c.idkita menemukan dan belajar
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
untuk berhasilune
.une
.
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(Mario
Teguh)
dig
dig
dig
dig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

igilib

.u

nej.

gilib
i
d
/
/
:

igilib

.u

nej.

d/
ac.i

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

d/
ac.i

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

http

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

iv

.id/

.id/

ac
nej.

.u

igilib

/dig

:/
http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

http

:/
http

:/
http

:/
http

gilib
i
d
/
/
:

/

/

/

/

:/
http

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

:/
http

gilib
i
d
/
/
:

://d
Berangkat
dengan penuh keikhlasan.
Istiqomah
p
http
http
httBerjalan
http dengan penuh keyakinan.
dalam menghadapi cobaan
“
YAKIN,
/
/
.id“/
.id/ IKHLAS, ISTIQOMAH
c.id
cMadjid
cMuhammad
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
(
TGKH.
Zainuddin
Abdul
)
ne
ne
ne
ne

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

http

gilib
i
d
/
/
:

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

/
.id/ PERNYATAAN .ac.id/
c.id
a
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
/dig bertanda tangan dibawah
://di
://di
://dini:
:/yang
Saya
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
ac
nej.

nama : Fitra Karima Putri

d/
ac.i

nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

NIM

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
: 082210101037
nej.

http

ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
menyatakan
://d “Deteksi
://d karya ilmiah yang ttberjudul
://ddengan sesungguhnya ttbahwa
h p
h p
http

/dig

:/
http

Daging Babi pada Sampel Dendeng Sapi Menggunakan Metode FTIR dan

/ hasil karya sendiri, .id/
/
.id/
sebagai Verifikasi
c.id
c.id Kehalalan” adalah benar-benar
cKemometrik
a
a
a
.
.
.
j.ac
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
u
u
u
u
.
.
.
lib. sudah saya sebutkan isumbernya,
kecuali kutipan
belum pernah diajukan
g
gilib pada
gilib
giyang
gilib
i
i
i
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
:
:
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h manapun, dan bukan karya
h
institusi
jiplakan. Saya bertangggung
jawab atas
/
/
/
keabsahan
dan kebenaran isinya
.id/
c.id
c.id yang harus dijunjung
c.id sesuai dengan sikapj.ailmiah
a
a
.
.
j
j
ne
ne
ne
tinggi.
lib.u
lib.u
lib.u

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t dengan sebenarnya, tanpa
Demikian
pernyataan ini sayahtbuat
htt ada tekanan dan
htt

http

paksaan
dari pihak manapun serta
jika ternyata di
/
/ bersedia mendapat sanksi akademik
/

d
c.id
ac.i
a
.
.
j
j
e
e
kemudian hari pernyataan
ini
tidak
benar.
n
n
lib.u
lib.u
i
i
g
g
i
i
://d
://d
http
http

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

igilib

.u

nej.

d/
ac.i
igilib

.u

nej.

d/
ac.i

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

:/
http

.id/

ac
nej.

/dig

://di
p
t
t
NIM. 082210101037
h

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u
(Fitra Karima Putri)
gilib

.u

http

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

/
/
c.id 29 Agustus 2012 j.ac.id
Jember,
a
.
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
Yang menyatakan,
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

.id/

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

v

.id/

.id/

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

SKRIPSI

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

g
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
DETEKSI DAGING BABI
PADA SAMPEL DENDENG
SAPI
/
d/
d/
d/
i
i
i
.
.
.
c.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
MENGGUNAKAN
METODE FTIR
KEMOMETRIK
.une
.unDAN
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di SEBAGAI VERIFIKASI
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
KEHALALAN
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h

http

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

.u

ac
nej.

.u

.u

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

nej.

gilib
i
d
/
/
:

igilib

.u

nej.

d/
ac.i

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

/dig

:/
http
.id/

.id/

.id/

.id/

.u

.id/

.id/

b
ib
: Prof. d
Drs.
Kuswandi, M.Sc.,
gilPh.D.
giliBambang
i
i
d
/
/
/
/
/
/
:
tp:
ttp:
http Pembimbing Anggota h: tLestyo
Dosen
Wulandari, S.Farm., hApt., M.Farm.

ac
nej.

igilib

/dig

:/
http

http
ac
nej.

lib
Dosen Pembimbing
Utama
digi

http

gilib
i
d
/
/
:

.u

Pembimbing

nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
d/
ac.i

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

.id/

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

Oleh

.id/

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

http

/
.id/ Fitra Karima Putri .ac.id/
c.id
a
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
NIM 082210101037
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

vi

.id/

.id/

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

/
.id/ PENGESAHAN .ac.id/
c.id
a
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
dig Sampel Dendeng Sapi
://di
://dMenggunakan
://pada
://di “Deteksi Daging Babi
Skripsi tberjudul
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

http

Metode FTIR dan Kemometrik sebagai Verifikasi Kehalalan” telah diuji dan

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id
cdisahkan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
pada:
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
hari, tanggal
://di
://di
://di
://di: Rabu, 29 Agustus 2012
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
tempat

: Fakultas Farmasi Universitas Jember

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.
Tim Penguji:
igilib

.id/

gilib
i
d
/
/
:

.id
j.ac

NIP 196902011994031002
une

une

.
gilib
i
d
/
/
:

ilib.

/dig
ttp:/

http

h

Anggota I,

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

une

.
gilib
i
d
/
/
:

nej.

http

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.

ac
nej.

/dig

:/
http

http

ttp
hMengesahkan

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

http

http
d/
ac.i

.u

gilib
i
d
/
/
:

.

.u

http

a
nej.

Dekan Fakultas
id/
id/ Farmasi Universitas Jember

.id/

/dig

:/
http

http

/
NIP 198102012006042001
c.id

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

NIP
.id/ 197806092005012004.ac.id/
j

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.u

.u

http

ac
nej.

Ayik Rosita P., S.Farm., Apt., M.Farm.

http

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

ac
nej.

Yuni Retnaningtyas, S.Si., Apt., M.Si.

ac
nej.

u

Anggota II,

gilib
i
d
/
/
:

http

.
gilib
i
d
/
/
:

/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIP 197604142002122001
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

d/
ac.i

.u

/dig

:/
http

http

Lestyo W., S.Farm.,
/ Apt., M.Farm.

nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

Prof.
/
/ Drs. Bambang K., M.Sc., Ph.D.

.id
j.ac

ac
nej.

.u

.u

http

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

Sekretaris,

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

/d

Ketua,
.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

:/
http

http

http

ac
nej.

u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

d/
ac.i

Prof. Drs. Bambang Kuswandi, M.Sc., Ph.D.

/
/
id/
c.id
c.id
c.NIP
a
a
a
.
.
.
j
j
j
196902011994031002
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
vii

igilib

.u

nej.

d/
ac.i
igilib

.u

nej.

.id/

.id/

d/
ac.i
igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

RINGKASAN

Deteksi Daging Babi pada Sampel Dendeng Sapi Menggunakan Metode FTIR
dan

Kemometrik

sebagai

Verifikasi

Kehalalan;

Fitra

Karima

Putri,

082210101037; 2012; 46 halaman; Fakultas Farmasi, Universitas Jember.

Dendeng merupakan produk olahan daging secara tradisional yang merupakan
hasil suatu proses kombinasi kyuring dan pengeringan (Mulyani dan Sutaryo, 2004).
Secara umum dendeng dibuat dari daging sapi (Purnomo dalam Dalilah, 2006),
namun untuk memperoleh keuntungan lebih besar, produsen mencampur daging babi
ke dalam dendeng daging sapi dan dijual ke pasaran umum (Halal guide, 2009).
Menurut MUI (2008), hukum penggunaan daging babi dalam Islam adalah haram.
Oleh karena itu, penentuan adanya daging babi dalam dendeng sapi diperlukan dalam
verifikasi kehalalan dendeng tersebut. Terdapat berbagai metode yang dapat
digunakan dimana metode yang sederhana dan cepat adalah metode FTIR yang
dikombinasikan dengan metode statistik multivariat (kemometrik). Tujuan penelitian
ini adalah mengembangkan metode yang cepat dan sederhana untuk mendeteksi
daging babi dalam sampel dendeng sapi menggunakan metode FTIR dan
kemometrik.
Penelitian dilakukan dalam empat tahap secara berurutan. Tahap pertama
adalah pembuatan dan preparasi sampel dendeng simulasi dimana dendeng yang
terbuat dari daging sapi, daging babi dan campuran daging sapi-daging babi dengan
rentang konsentrasi 1,00-80,00% dibentuk menjadi serbuk dan dibagi dalam
kelompok training set (terdiri dari sepuluh dendeng murni sapi dan sepuluh dendeng
campuran) dan test set (terdiri dari satu dendeng murni sapi, satu dendeng murni babi
dan

tiga

dendeng

campuran).

Tahap

kedua

adalah

pengukuran

dengan

spektrofotometer FTIR yang menghasilkan karakteristik spektrum inframerah sampel
dimana spektrum inframerah yang dihasilkan digunakan untuk membentuk enam set
viii

data, yaitu: (1) spektrum daerah utuh tanpa perlakuan pendahuluan, (2) spektrum
daerah 3000-700 cm-1 tanpa perlakuan pendahuluan, (3) spektrum daerah fingerprint
tanpa perlakuan pendahuluan, (4) spektrum daerah utuh dengan perlakuan
pendahuluan, (5) spektrum daerah 3000-700 cm-1 dengan perlakuan pendahuluan dan
(6) spektrum daerah fingerprint dengan perlakuan pendahuluan. Tahap ketiga adalah
pembentukan dan pemilihan model klasifikasi kemometrik (model LDA, SIMCA dan
SVM) dengan The Unscrambler X 10.2. Tahap keempat adalah pengaplikasian
metode FTIR dan model yang terpilih terhadap sampel dendeng sapi yang beredar di
pasaran kemudian hasil prediksi dibandingkan dengan hasil metode ELISA. Sampling
dendeng sapi yang beredar di pasaran dilakukan dengan teknik purposif.
Karakteristik spektrum inframerah dendeng murni dan dendeng campuran
memiliki pola serapan yang mirip dan hanya berbeda pada nilai kuantitatif
absorbansi. Untuk membedakan kedua spektrum tersebut, digunakan model
klasifikasi kemometrik berupa LDA, SIMCA dan SVM terhadap keempat set data
dan model klasifikasi LDA terhadap set data (1) merupakan model klasifikasi
kemometrik yang paling baik dengan kemampuan pengenalan sebesar 100% dan
kemampuan prediksi sebesar 100%. Setelah dilakukan pengaplikasian terhadap
sampel dendeng sapi yang beredar di pasaran diketahui bahwa dendeng sapi dengan
merek cap asem, cap daun cabe, brenggolo, carefour, sukosari, dua kepala sapi, AAA,
cap merak, cap NR dan cap cendrawasih adalah halal untuk dikonsumsi karena
diketahui tidak mengandung daging babi.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

igilib

.u

igilib

.u

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http ix

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

SUMMARY

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

Detection
ttp Chemometrics
httpProducts Using FTIR hand
http Pork in Beef “dendeng”
Methods as Halal Verification; Fitra Karima Putri, 082210101037; 2012; 46 pages;

http

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id University.
cthe
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
Faculty
of
Pharmacy,
Jember
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
“Dendeng” is a preserved meat produced traditionally that is product of process

/
/
/
.id/ and sundried (Mulyani
c.id
c.id “dendeng” is made jof
c.idand Sutaryo, 2004). Generally,
csalted
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
.une
.une benefits, produceriladulterant
.une 2006) but to gain economical
.une beef (Purnomo iniliDalilah,
b
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h guide, 2009). MUI
h distributed to markets (Halal
h
pork inh beef “dendeng”s and they are
/
(2008)
Because of that, .id/
.id/consumption pork is .aprohibited.
.id/ explained that law
c.id
cof
a
.
j.ac
j
j
e
e
e
n
n
n
u
u
u
determination pork
ib. are
lib. for halal verification. lThere
lib.in beef “dendeng” is necessary

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t methods for detecting pork
various
htt is FTIR method
htt but the simple and fast method
htof

http

that/ is combined by multivariate
method (chemometrics). This
study was aimed to
/
d/
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
develop a fast and simple
ne
une in beef “dendeng” usinguFTIR
une method for detection pork

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

/dig

:/
http

ilib.

ilib.

ilib.

/dig
ttp:/

/dig
ttp:/

dig methods.
and chemometrics
tp://
ht

h

h

/dig

:/
http

Study was done in four phases successively. In the first phase, making and

/
/
/
.id/
c.id
c.id made of pure beef, pure
c.id was done. “Dendeng”
cpreparation
of
simulation
samples
was
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g ± 50 g).
gfrom 1,00 % to 80% (total//dmeat:
g
g
pork, and adulteration
pork in beef, ranging
://di
: i
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
“Dendeng”
was formed in powderhand was divided in trainingh set (consists of ten
d/ set (consists of a pure c.id/
d/
pure
“dendeng”s) and
.id/ beef “dendeng”s and ten
c.itest
c.iadulterated

ac
nej.

/

:/
http

a

a

a

nej.

nej.

nej.

u pork “dendeng” and lithree
b.u adulterated “dendeng”s).
beef “dendeng”,
lib.uIn the
laib.pure
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
/d
://d
tp:// “dendeng” powder hwas
ttp:/analyzed using FTIR spectrophotometer
secondhtphase,
to
http

lib.u
i
g
i
d

/dig

:/
http

obtain
were used to form
/ six data sets, i.e. (1) .id/
/
/ FTIR spectrum. FTIR.idspectrums
c.id
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j.ac
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
spectrum
in
full
region
without
preliminary
treatment,
(2)
spectrum
in
region
3000u
u
u
u
.
.
.
ilib.
g
gilib
gilib
gilib
i
i
i
-1 //dig
d
d
d
/
/
/
/
/
/
://di
: region without
: (3) spectrum in fingerprint
:
:
700 cmttpwithout
preliminary treatment,
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
preliminary treatment, (4) spectrum in full region with preliminary treatment, (5)

/
/
/
.id/
c.id
c.id and (6) spectrum jin
c.idcm-1 with preliminary jtreatment
cspectrum
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
in
region
3000-700
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://dxi
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
.u

igilib

igilib

.u

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http
.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

ttp
ttp
fingerprint
In the third phase,hclassification
model
http region with preliminaryhtreatment.

http

of /chemometrics (LDA/Linear
Independent id/
/
/ Discriminate Analysis, .SIMCA/Soft
.
c id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j.ac
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
Modeling
of
Class
Analogies
and
SVM/Support
Vector
Machines)
was
formed
using
u
u
u
u
.
.
.
.
g
gilib
gilib
gilib
gilib
i
i
i
i
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
://di
:last phase, FTIR
:
:
:
The Unscrambler
X 10.2 software then
chosen
the best model. In the
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
method and best model were applied to beef “dendeng” samples in market then

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id with ELISA result.j.Sampling
cresults
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
of
prediction
was
compared
technique
was
done
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
using purposive
://di
://di
://di
://di technique.
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
Characteristic of FTIR spectrum of pure “dendeng” and adulterated “dendeng”

/
id/chemometrics was usedac.id/
.id/ almost similar absorbance
c.of
c.idbands. Classification model
chad
a
a
a
.
.
.
j
j
j
nej.
ne
ne
ne
u
u
u
u
.
.
.
.
b
b
b
b
li LDA,
li
li
li
to discriminate
both of “dendeng” igused
g
d i
digi
digi both “dendeng”. Discriminating
digi
/
/
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
:
:
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h and SVM models. The results
h
SIMCA
of study showed thaththe best model for
/
/
/
discriminating
pure “dendeng”
.id/
c.id
c.id was LDA model for
c.id and adulterated “dendeng”
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
ne
ne which value of recognition
spectrum in full liregion
b.un without preliminary ltreatment
ib.u
lib.u

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
abilityhand
method
tt
tt prediction ability were 100%
htt and 100%, respectively.hApplication

http

to /samples in market showed that
samples with brand name
“cap asem, cap daun
/
d/
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
cabe, brenggolo, carefour,
unedan
une AAA, cap merak, cap NR
une sukosari, dua kepala sapi,

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

igilib

.u

igilib

.u

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http xi

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

igilib

/dig

:/
http

ht

ht

ht

.id/

gilib
i
d
/
/
:

ilib.

ilib.

ilib.

g
dig were halal to consume
/dig because they weren’ttpadulterated
cap cendrawasih”
pork.
://di
tp:/them
tp://

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http
.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

PRAKATA

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

Puji
sehingga
ttp
ttp atas segala rahmat dan karunia-Nya
ttpsyukur kehadirat Allah SWT,

http

h

h

h

penulis dapat menyelesaikan skripsi ini. Skripsi ini disusun untuk memenuhi salah

/
/
id/
.id/
c.id
c.idpada Fakultas Farmasi
c.pendidikan
csatu
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
syarat
menyelesaikan
strata
satu
(S1)
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
Universitas:/Jember.
/dig
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak. Oleh karena itu,

/
/
d/ kepada:
.id/ menyampaikan terima
c.id
c.id
c.ikasih
cpenulis
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
ne
.une
.une
.uFarmasi
.une 1. Dekan Fakultas
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
Universitas
Jember,
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h telah meluangkan
h Pembimbing Anggota yang
h
h
2. Dosen
Pembimbing Utama dan

/
/
.id/
.id/ waktu, pikiran, dan perhatian
c.id
cini;
c.id dalam penulisan skripsi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
3. Dosen Pembimbing
selama penulis
menjadi
.une
.une
.une Akademik yang telahilibmembimbing
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
mahasiswa;
t
t
t
t
h
h
h
h

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

4. / Orang tua serta adik-adik yang
telah memberikan dorongan
dan doa;
/
d/
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
5. Ichwan Gayuh F.,
unedan
unememberikan doa, motivasi
uneS.P. dan keluarga yang telah

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

ilib.

ilib.

ilib.

/dig
ttp:/

dig
dig
semangat
tp:// ini;
tp:// demi terselesaikannya skripsi

6.

ht

ht

/dig

:/
http

h

Aprilia R., S.Farm. yang telah membantu dalam pembuatan sampel;

/
/
d/
.id/ Riris E. P., Arina M.,.aAulia
c.id
c.iD.,
c.id D. F., Intan E. C., Rizka
c7.
Evi
L.
A.
Zubaidi
dan
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g temang
g
g
Santi S./dselaku
sahabat yang telah memberikan
doa dan dukungannya;
://di
://di
://di
:/ i
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h memberikan dukungan danhperhatian;
h angkatan 2008 yang saling
h
teman

d/
8.
dan memberi c.id/
.id/ Farmasi yang telah
.id/ Teknisi Laboratorium
c.imembantu
cKimia
a
a
a
.
.
j
j
nej.
ne
ne
u
u
.
.
b
b
masukan; gilib.u
li
li
g
digi
digi
di
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
:
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
9. Semua
h
h persatu.
h tidak dapat disebutkan satu
h dosen serta pihak lain yang

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

/ semua pihak demi .id/
/segala saran dan kritik .idari
/ Penulis juga menerima
c d
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j.ac
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
kesempurnaan
skripsi
ini.
Akhirnya
penulis
berharap,
semoga
skripsi
ini
dapat
u
u
u
u
.
.
.
.
g
gilib
gilib
gilib
gilib
i
i
i
i
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
:
:
bermanfaat.
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id
cJember,
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
Agustus
2012
Penulis
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
dig
://di
://di
://xii
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
.u

igilib

igilib

.u

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

http

/
/
.id/ DAFTAR ISI
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di Halaman
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

HALAMAN SAMPUL .................................................................................

i

d/
ac.i

d/
ac.i

d/
ac.i

d/

ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
HALAMAN
JUDUL
....................................................................................
ii
e
e
e
e
n
n
n
n
ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
HALAMAN
iii
://d
://d
://dPERSEMBAHAN ...................................................................
://d
http
http
http
http
HALAMAN MOTO .....................................................................................

iv

/dig

:/
http

/
/
/
.id/
PERNYATAAN
v.ac.id
c.id
c.id......................................................................
cHALAMAN
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.unevi
.une
.une
.une HALAMAN PEMBIMBINGAN
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
.................................................................
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
HALAMAN
PENGESAHAN ......................................................................
vii
RINGKASAN
...............................................................................................
.id/
.id/
.id/

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
PRAKATA
...................................................................................................
htt
htt
htt

http

http

ht

ht

ht

/dig

:/
http
.id/

j.ac
xvi
ne

DAFTAR TABEL ........................................................................................
.une
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
DAFTAR
....................................................................................
xvii
//d
tp://
tp://
tp:GAMBAR

une

.
gilib
i
d
/
/
:

xiii

.id
j.ac

.id
j.ac

x

xii

DAFTAR
ISI ................................................................................................
/
/
/

.id
j.ac

.id/

ac
nej.

SUMMARY ...................................................................................................
lib.u
lib.u
lib.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

viii

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

DAFTAR LAMPIRAN ................................................................................

/dig

:/
http

xviii

/
/
/
.id/
c.id
c.id
c.id
cDAFTAR
SINGKATAN
..............................................................................
xx
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
BAB 1. PENDAHULUAN
...........................................................................
1
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h 1.1 Latar Belakang ......................................................................
h
1
.id/

ac
nej.

/
/
Rumusan Masalah
c.id
c.id .................................................................

3

1.3

http

.id/

ac
nej.

a
nej.

a
nej.

Tujuan
lib.u
lib.u
lib.u Penelitian ..................................................................
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://d
://d
p://d Manfaat .................................................................................
http
http
htt1.4

.u

gilib
i
d
/
/
:

1.2

4

/dig

:/
http

4

1.5 Batasan Masalah
4 id/
/
/ ...................................................................
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.ac.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
BAB
2.
TINJAUAN
PUSTAKA
.................................................................
5
u
u
u
u
.
.
.
.
g
gilib
gilib
gilib
gilib
i
i
i
i
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
: Daging sapi ............................................................................
:
2.1
5
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

2.2

Daging babi ............................................................................

6

2.3

Verifikasi
nej. Babi ........................
nej.Kehalalan terhadap Daging

ac
nej7.

.u

d/
ac.i

.u

igilib

igilib

.u

ac
nej.

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

/dig

:/
http

http

http xiii

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.u

d/
ac.i

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

/dig

:/
http
.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

8

2.5

Spektroskopi Inframerah
atau Infrared (IR)
id/ .......................
id/

9

2.6

Analisis Kemometrik dengan The Unscrambler ...................

15

2.6.1 Principal
ej. .............................
nej. Component Analysis n(PCA)

j.ac
ne17

:/
http

p Dendeng .................................................................................
http
http
htt2.4

/
c.id
c.
c.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.5.1
IR Dispersif (Konvensional)
......................b.une11
une
.une
.Spektroskopi
b
b
i
i
li
l
l
i
i
g
g
digi
digAplikasinya ...............................
di2.5.2
/
/
/
/
/
/
://di
:
:
:
Spektroskopi
FTIR
dan
11
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
d/
ac.i

d/
ac.i

.id/

ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
of Class Analogies (SIMCA)
18
://d
://d
://d 2.6.2 Soft IndependentttModelling
http
h p
http
2.6.3 Linear Discriminant Analysis (LDA) ..............................

/dig

:/
http

19

/
/
.id/ Machines (SVM) ....................................
2.6.4 Support
20
c.id
c.id
cVector
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une20
.une Assay (ELISA) ......
.unEnzyme-Linked
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
2.7
Metode
Immunosorbent
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h METODOLOGI .............................................................................
h
BAB 3.
22
d/
ac.i

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

3.1

Tempat dan Waktu
.id/
.id/ Penelitian ..............................................

3.2

Bahan
.u dan Alat ......................................................................
lib.u 22
lib.u

gilib
i
d
/
/
:

http

d/
ac.i

ej.

://

3.4.1 Pembuatan Sampel Simulasi ...........................................

://di
://di
p
p
t
t
t
t
A. Sampling h
.................................................................
h

/di

:/
http
.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

25 c.id/
j.a
ne26
u
u
u
.
.
.
b
b
b
3.4.5
Aplikasi
Sampel
yang
Beredar
di
Pasaran
......................
gili
gili
gili

http

a
nej.

a
nej.

.u

ac
nej.

23

/
/
(The Unscrambler
X 10.2) .............................................
c.id
c.id

.id/

http

26

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

/
c.id
c.
c.
a
a
a
.
.
.
j
j
j
. .une26
.uneFTIR dan Kemometrik
.uneMenggunakan Spektroskopi
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
/dig
://di
:/...........
://di dengan Metode ELISA
://di
C. Metode Pembanding
26
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
4.1

d/
ac.i

.u

.u

igilib

.u

igilib

.u

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

j.ac
ne28

gilib
i
d
/
/
:

http xiv

.id/

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

28

d/
ac.i

Pembuatan
Simulasi .........
ej.
nej. dan Preparasi Sampel nDendeng

gilib
i
d
/
/
:

http

/dig

:/
http

B. Deteksi
Sapi
/
id/ Daging Babi dalam SampelidDendeng

BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN .......................................................

d/
ac.i

/dig

:/
http

/
/
d/
c.id
c.id
c.iSampel
3.4.2 Preparasi
............................................................
24
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g Spektrofotometer FTIR
g Pengukuran Sampel /dengan
3.4.3
.......
25
://di
://di
: /di
://di
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
3.4.4 Analysis Data Spektrum
dengan Kemometrikh

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

ht

ht

ht

n
lib.u
i
g
i
d

http

3.3

.id/

j.ac
ne23

Alur Penelitian
......................................................................
.une
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
23
p://d Prosedur Penelitian ..................................................................
tp://
tp://
t3.4

une

.
gilib
i
d
/
/
:

22

.id
j.ac

.id
j.ac

/dig

:/
http

22

3.2.2 Alat ................................................................................
/
/

/

.id
j.ac

.id/

ac
nej.

digi
digi
/
/
/
/
:
:
p
p
3.2.1 Bahan .............................................................................
htt
htt

http

http

22

ac
nej.

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

p Karakteristik Spektrum
http
http Inframerah ....................................
htt4.2

http

.u

/d
/d Model Klasifikasi ..................
p://d Pembentukan dan Pemilihan
ttp:/
ttp:/
tt4.3

32

4.3.1 Pembentukan Model Klasifikasi dengan Training set .....

32

nej.

4.3.2 Evaluasi
nej. Test Set ...................
nej. Model Klasifikasi dengan

j.ac
ne35

.u

gilib
i
d
/
/
:

http

Menggunakan
.......
d/
.id/ Spektroskopi FTIR dan.iKemometrik

39

u
4.4.3.u
Metode Pembanding dengan
ELISA ..................
lib.u 39
lib.Metode

5.1

/

Kesimpulan ............................................................................
/
/

42

.id
j.ac

.id
j.ac

http

5.2

LAMPIRAN .................................................................................................

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

d/
ac.i

nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

igilib

.u

igilib

.u

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http xv

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http
ac
nej.

.id/

ac
nej.

.u

.u

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

.u

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

47

d/
ac.i

nej.

.id/

j.ac
ne42

ht

ht

ht

/dig

:/
http

42

Saranu......................................................................................
.une
. ne
b
b
i
i
lib.u
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
DAFTAR
...................................................................................
43
//d
tp://
tp://
tp:PUSTAKA

une

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

.id
j.ac

.
gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

4.4.2 Deteksi Daging Babi dalam Sampel Dendeng Sapi

digi
digi
/
/
/
/
:
:
p
p
p
BAB 5.
htt
htt
httPENUTUP .......................................................................................

http

37

://d
http

://d
http

.id/

.u

une

une

une

.id
37
j.ac

.
.
.
gilib Sampling ........................................................................
igilib
igilib
i4.4.1

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/

/

/

.id
Di Pasaran
c.id
j.ac
j.a.............................................................................

://d
http

http

/dig

:/
http

Aplikasi pada Sampel Dendeng Sapi yang Beredar

nej.

ac
nej.

.u

igilib

/dig

:/
http

.id/

ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
Terbaik .............................
36
://d
://d
://d 4.3.3 Pemilihan ModelttpKlasifikasi
http
h
http

d/
ac.i

u

d/
ac.i

d/
ac.i

4.4

.
gilib
i
d
/
/
:

h

h

h
d/
ac.i

30

igili

igili

igili

http

/dig

:/
http

4.2.1 Training Set
30 id/
/
/ ...................................................................
.
c.id
c.id
a
a
.
.
j.ac
j
j
e
e
e
n
n
n
4.2.2
Test
Set
..........................................................................
31
u
u
u
b.
b.
b.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

2.1

d/
ac.i

/dig

:/
http

http

/
.id/ DAFTAR TABEL .ac.id/
c.id
a
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di Halaman
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Komposisi kimia daging sapi ................................................................

5

d/
ac.i

d/
ac.i

d/

ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
2.2
Komposisi
kimia
daging
babi
................................................................
6
e
e
e
e
n
n
n
n
ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
2.3 Komposisi
9
://d
://d
://d dendeng sapi .......................................................................
://d
http
http
http
http
2.4

Daftar pita absorpsi inframerah pada komponen mayor makanan ..........

10

/dig

:/
http

/
/
/
.id/ Penamaan set data .................................................................................
25
c.id
c.id
c.id
c3.1
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une ± 50 g) untuk
.unebabi dan sapi (dari total
.une 4.1 Komposisiildaging
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
daging
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
training
set.............................................................................................
29
.id/

/ untuk test set
4.2
id/ sapi (dari total daging ± 50
.idg)
.id/ Komposisi daging babi .dan

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

4.3

ac
nej.

ac
nej.

ac
nej.

Hasil klasifikasi
.u terhadap test set .........
lib.u 29
libSVM
lib.u model LDA, SIMCA dan

digi
digi
digi
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
4.4 Nilai
tt prediksi model klasifikasi
htLDA,
htt kemampuan pengenalanhdan

http

/dig

:/
http

37
/
/ SIMCA dan SVM .................................................................................
d/
d/
i
i
.
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.5 Daftar merek dendeng
une supermarket dan lib.une
.empat
.une sapi yang beredarildi
b
b
i
i
l
i
g
digi
dig ...........................................
digtradisional di Kabupaten
/
/
/
satu
pasar
Jember
38
/
/
/
://di
:
:
:
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h

.id
j.ac

une

.
gilib
i
d
/
/
:

http

4.6

Prediksi LDA terhadap sampel yang beredar di pasaran ........................

39

/
/
d/
.id/ Kesamaan hasil analisis
c.id
c.id ........................
c.iFTIR-Kemometrik
c4.7
dan
ELISA
41
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

.u

igilib

.u

igilib

.u

ac
nej.

/dig

:/
http

http

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http xvi

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

http

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

igilib

.u

ac
nej.

ig

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

gilib
i
d
/
/
:

2.1

d/
ac.i

/dig

:/
http

http

GAMBAR
/
/
/
.idDAFTAR
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
g
://di
://di Halaman
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

http

http

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

ac
nej.

.u

.u

http

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

/dig

:/
http

.id/

ac
nej.

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.u

http

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

gilib
i
d
/
/
:

http

http

http

ac
nej.

.u

.u

.u

gilib
i
d
/
/
:

.id/

.id/

.id/

.id/

ac
nej.

Daging sapi ...........................................................................................

5

d/
ac.i

d/
ac.i

d/

ac.i
.
.
.
.
j
j
j
j
2.2
Daging
babi
..........................................................................................
6
e
e
e
e
n
n
n
n
ib.u
ib.u
ib.u
l
l
l
lib.u
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
2.3 Komponen
12
://d
://d FTIR ........................................
://d dasar dari spektrofotometer
://d
http
http
http
http
2.4

Skema interferometer FTIR ..................................................................

13

/dig

:/
http

/
/
/
.id/ Prinsip ATR ..........................................................................................
14
c.id
c.id
c.id
c2.5
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une15
.unebakso sapi (BF) ............
.une bakso babi (PF) danillemak
.une 2.6 Spektrum IR
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
lemak
i
i
i
g
g
g
g
g
://di
://di
://di
://di
://di
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
h
2.7 Bagan
proses kemometrik .....................................................................
16
2.8
.id/
.id/
.id/ Prinsip PCA ..........................................................................................

ac
nej.

.u

gilib
i
d
/
/
:

2.9

18

u
Prinsip SVM
lib.u 20
lib.u
lib................................................................