ARAK INTERKANINUS DAN INTERMOLAR PERMANEN RAHANG BAWAH PADA ORANG KEMBAR MONOZIGOT UNTUK MENUNJANG DIAGNOSA PERAWATAN ORTODONSIA

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://


j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l

://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e

n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:

p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n

u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p

htthttp:

://d
htthpttp:

.id

g

://di

http

.id

g

://di

http


une
ilib.

.id

g

://di

http

une
ilib.

.id

g

://di


http

une
ilib.

.id

j.ac

j.ac

j.ac

j.ac

j.ac

une
ilib.


g

://di

http

une
ilib.

:

http

JARAK INTERKANINUS DAN INTERMOLAR PERMANEN RAHANG
BAWAH PADA ORANG KEMBAR MONOZIGOT UNTUK
MENUNJANG DIAGNOSA PERAWATAN ORTODONSIA

SKRIPSI


Oleh
Putri Anandina
NIM 061610101071

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id

j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
n
u
u
u
.
.
.
giliblib.u
giliblib.u
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
:/p/d:/i/digi
:/p/d:/i/digi
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h htt GIGI
h htt
h htt
FAKULTAS
KEDOKTERAN

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.
j.eajc.ac.id
nuen2010
u
.
b
gili lib.
://di digi
htthpttp://

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

UNIVERSITAS
JEMBER
id

JARAK INTERKANINUS DAN INTERMOLAR PERMANEN RAHANG
BAWAH PADA ORANG KEMBAR MONOZIGOT UNTUK
MENUNJANG DIAGNOSA PERAWATAN ORTODONSIA

SKRIPSI

diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat
untuk menyelesesaikan Program Studi Ilmu Kedokteran Gigi (S1)
dan mencapai gelar Sarjana Kedokteran Gigi

Oleh
Putri Anandina
NIM 061610101071

FAKULTAS KEDOKTERAN GIGI
UNIVERSITAS JEMBER
2010

i

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
u
u
.
.
lib .u
lib .u
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilibini kupersembahkan
:/p/kepada:
:/p/Karya
p
p
t
t
:
:
t
t
h htt
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
a
a
a
e
e
e
e
.
.
.
j
j
j
n
n
n
n
e
e
e
u
.u n
b.u un
b.u un
ilgibil.ib.un Syafariah yangdiselalu
giilgibilib.u
igdHj.Bidan
igdiilgi ilib. dan Ibuku tercinta
igdiilgi ilib. tersayang Enon:/Sumanan
2.://Bapakku
d
d
d
/
/
/
i
/
/
:
:
d
/
/
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

d
.id
melimpah, j.adukungan
dan nasehat j.yang
serta semua j.ac.icd.id
ca.icd.id
ajc.a.ic.idmengiringi tiap langkahku,
j.eajc.ac.id
e j.a
e
e
e
.
j
n
n
n
e
e
u
u
u
bl.iubn.une
bl.ib.un
bl.ib.un
bl.ib.un
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
i
yang mungkin
semoga://ananda
di/digi
di/digi
://di/digmembalasnya,
://di/tidak
://pengorbanan
digi mampu untuk ananda

htthpttp:/

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enej.a
enej.a
n
n
n
n
u
u
u
u
.
.
.
.
u
lib .u
lib .u
ilgibilib.u
giilgibilib.S.Pi,
3.://Kakakku
terimakasih://karena
d/i/gdiigilibtelah menjadi kakak
d/i/gdiigilib tersayang Jeddah
/d:/i/gdyang
/d:/i/Isnul
i
/
/
:
:
d
p
p
p
p
t
t
t
t
:
:
hthttp
hthttp
hthttp
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

id id Joelianto, M.Biomed
4. Drg. Hj. Herniyati,
M.Kes dan Drg.
Drg. Tecky j.ac.icd.id
d
c.id iserta
c.Rudy
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
ne ej.a
n
n
n
u
u
u
.
.
.
.u
libil.iub.un
libilibpenyusunan
libilib.u
libilib.uM.Kes yang telah memberikan
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
Indriana,
bimbingannya
dalam
skripsi
ini.
://d/dig
://d/dig
://d/dig
://d/dig

PERSEMBAHAN

1. Allah SWT Yang Maha Kasih, Maha Sayang dan Maha segalanya, yang selalu
.id.id
.id d Engkaulah tempatku
memberikanj.akebahagiaan
bagi kehidupanku
diri.
c.icd.id
j.ac cberserah
j.ac c.idan

mendoakanku di dalam sujudnya, memberikan kasih sayang yang tulus ikhlas, cinta yang

htthpttp:/

htthpttp:/

htthpttp:/

dapat berhasil dalam meraih cita-cita dan menjadi orang yang engkau harapkan.

://d
htthpttp:

.icd.id
Terimakasih
c.icd.idmenjadi orangtua yang
j.ac hebat.
j.atelah

baik.

htthpttp:/

htthpttp:/

htthpttp:/

5. Aji Suprayogi, terimakasih sudah menjadi bagian dari hidupku.

htthpttp:/

.id
.id
.id Taman kanak-kanak
6. Guru-guruku
sejak
sampai
Perguruan Tinggi
terhormat,
yang telah j.ac.icd.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
e
e
e
n
n
n
une ej.a
u
u.un
u
ilgibil.ib.un
ilgibil.ib.un
ilgibil.ibdengan
ilgibil.ib.un ilmu dan membimbing
g
g
g
g
i
i
i
i
memberikan
penuh
kesabaran.
d
d
d
d
:// /di
:// /di
:// /di
:// /di

://d
htthpttp:

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

htthpttp:/

htthpttp:/

htthpttp:/

htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

7. Almamater Fakultas Kedokteran Gigi tercinta.

ii

MOTTO
“Cukuplah Allah sebagai penolong kami dan
Allah adalah sebaik-baik pelindung”
(Qs. Al-Imran: 173)
“Hai orang-orang yang beriman, mintalah pertolongan (kepada Allah)
dengan sabar dan shalat”
(Qs. Al-Baqarah: 153)
“Allah memberikan apa yang kita butuhkan bukan apa yang kita inginkan maka
syukurilah setiap detik kehidupanmu dan jangan mengeluh”
(penulis)
“Positif thinking”
(penulis)

iii

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
.id
Nama
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac:.idPutri Anandina
e
e
n
n
b.u un
b.u un
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.NIM : 061610101071
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

c.id id
PERNYATAAN
ej.aj.ac.

n e
libil.iub.un
i
g
i
://d dig
htthpttp://

Saya yang bertandatangan di bawah ini :

Menyatakan dengan sesungguhnya bahwa karya ilmiah yang berjudul: Jarak
id
.id id
.id.id
.icd.id
.id
Permanen
Bawah npada
Kembar nej.eajc.a. c.id
j.eajc.ac.Orang
j.eajc.acRahang
j.eajc.aIntermolar
j.eajc.ac.id Interkaninus dan
e
e
e
e
n
n
n
u
u
u
u
u
lib. .un
lib. .un
lib. .un
libil.ib.un
lib. .un
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
d/i/gdiiguntuk
d/i/gdiigilib
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
:
Monozigot
Menunjang
Diagnosa
Perawatan
Ortodonsia
adalah
benar-benar
p
p
p
p
p
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:

://d
htthpttp:

hasil karya sendiri, kecuali jika dalam pengutipan substansi disebutkan sumbernya,
d
d
id
c.icd.id
c.id id
ajc.a.ic.idjiplakan. Saya ej.ajc.a.ic.id
.ajc.a. c.id
diajukan di institusi
serta bukan
enj.karya
enjmanapun,
enj.eaj.a
enj.eaj.ac. dan belum pernah
n
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
u
.
.
.
.
.
n
b u
iliblib.u
ilib b.u
ilib b.u
ilib b.u
igdiilgi ilib.
/d:/harus
/d:/i/gdigisikap
/d:/i/gdigili isinya sesuai dengan
/d:/i/gdigili jawab atas keabsahan
/d:/i/gdigili
/
/
/
/
/
:
:
:
:
:
/
p
p
p
p
p
bertanggung
ilmiah
yang
t
t
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
hthttp
hthttp

://d
htthpttp:

dijunjung tinggi.
.id d
c.id id
c.icd.id
c.id.id
c.id id
j.eajc.ac.iadanya
enj.eaj.ac.
entanpa
enj.eaj.adengan
enj.eapernyataan
enj.eaj.ac.
Demikian
ini saya.unbuat
sebenarnya,
tekanan
j.ac
n
n
n
n
u
u
u
u
.
.
.
.
giilgibilib.u
giliblib.u
giliblib.u
giliblib.u
giliblib.u
:/p/d:/i/djika
:/p/d:/i/digi
:/p/d:/i/digi serta bersediattpmendapat
:/p/d:/i/digi dari pihak manapun
:/p/d:/i/digi
p
p
p
p
t
t
t
t
dan
paksaana
sanksi
akademik
t
t
t
t
h htt
h htt
h htt
h htt
h htt

ternyata di kemudian hari pernyataan ini tidak benar.

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
e
e
n
n
Yang
menyatakan
u
u
lib. .un
lib. .un
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
/
/
/
/
:
:
p
p
htthttp:
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
u
u
.
.
ilib b.u
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/d:/i/gdigili
/
/
:
:
p
p
t
t
hthttp
hthttp
Putri Anandina

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

iv

://d
htthpttp:

Jember, 24 Mei 2010

061610101071

SKRIPSI

JARAK INTERKANINUS DAN INTERMOLAR PERMANEN RAHANG
BAWAH PADA ORANG KEMBAR MONOZIGOT UNTUK
MENUNJANG DIAGNOSA PERAWATAN ORTODONSIA

Oleh
Putri Anandina
NIM 0616101010171

Pembimbing:
Dosen Pembimbing Utama

: drg. Hj. Herniyati, M.Kes

Dosen Pembimbing Anggota

: drg. Rudy Joelianto, M.Biomed

v

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
c.id id
c.id id
c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
n
n
n
u
u
u
u
u
.
.
.
.
.
lib .u
ilib b.u
giliblib.u
giliblib.u
giliblib.u
d/i/gdiigilib Jarak Interkaninus
/d:/i/gdigili
Skripsi
:/ppada
:/p/d:/i/digi Rahang Bawah
:/p/d:/i/digidan Intermolar tPermanen
:/p/berjudul
:/p/d:/i/digi
p
p
p
p
p
t
t
t
t
t
:
t
t
t
t
h htt
h htt
h htt
h htt
h htt

://d
htthpttp:

.id
.id d
.id.id Universitas Jember
.icd.id Fakultas Kedokteran
.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.ipada:
j.eajc.acGigi
j.eajc.oleh
j.eajc.ac.id diuji dan disahkan
a
e
e
e
e
e
n
n
n
n
n
b.u un
b.u un
b.u un
b.u un
b.u un
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.: Senin
igdiilgi ilib.
d
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
Hari
:
:
:
:
:
/
/
/
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

PENGESAHAN

Orang Kembar Monozigot untuk Menunjang Diagnosa Perawatan Ortodonsia telah

Tanggal

: 24 Mei 2010

id
.id
.id
ca.icd.id
:eFakultas
Jember nej.eajc.a. c.id
j.eajUniversitas
j.eajc.ac.id Kedokteran Gigi
j.eajc.ac.id Tempat
e
e
.
n
n
n
u
u
u
u
lib. .un
lib.ib.un
lib. .un
lib. .un
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilTim
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
Penguji
p
p
p
p
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

Ketua,
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

drg. Hj. Herniyati, M.Kes

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

Anggota I,

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

c.id id

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

j.a ac.
NIP. 195909061985032001
.unenej.

giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

drg. Rudy Joelianto, M.Biomed

.id
.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
e
e
n
n
NIP. 197207151998021001
u
u
lib. .un
lib. .un
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
/
/
/
/
:
:
p
p
htthttp:
htthttp:

Anggota II,

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

drg. Tecky Indriana, M.Kes
id
.ac. c.id

id
.ac. c.id

ej ej.a
nej ej.a
n196811261997022001
NIP.
lib.u.un
lib.u.un

gi lib
://di digi
htthpttp://

Mengesahkan

.id
j.ac c.id

.id
j.ac c.id

gi lib
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

une ej.a
une ej.a
Dekan Fakultas
ilib.b.un
ilib.b.un Kedokteran Gigi

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

g li
g li
://di digi
://di digi
htthpttp://
htthpttp://Universitas Jember

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

drg. Hj. Herniyati,
M.Kes
.id

.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
e
e
n
n
b.u un
NIP.igi195909061985032001
libil.iub.un
igdiilgi ilib.
d
d
g
/
/
i
/
/
:
:
d
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/

vi

://d
htthpttp:

RINGKASAN

Jarak Interkaninus Dan Intermolar Permanen Rahang Bawah Pada Orang
Kembar Monozigot Untuk Menunjang Diagnosa Perawatan Ortodonsia; Putri
Anandina, 061610101071; 2010; 56 halaman; Fakultas Kedokteran Gigi Universitas
Jember.
Salah satu syarat utama dalam menentukan diagnosis dan perawatan ortopedi
dentofasial adalah susunan gigi pada lengkung rahang. Lengkung gigi mempunyai
hubungan yang erat dengan bentuk kepala. Di dalam perawatan ortodonsia lengkung
gigi merupakan faktor utama untuk mencapai oklusi yang baik dalam lengkung yang
harmonis berdasarkan peningkatan lebar lengkung gigi-geligi yang berhubungan
dengan perkembangan gigi dan melibatkan prosesus alveolaris. Evaluasi lengkung
gigi dalam arah transversal, dalam hal ini lebar interkaninus dan intermolar penting
dilakukan selama perawatan. Pengaruh genetik sangat kuat pada perkembangan
bentuk dan hubungan wajah serta rahang. Pada kembar monozigot, memiliki genotip
dan fenotip yang sama karena berasal dari satu sel telur. Sehingga perlu dilakukan
penelitian mengenai jarak interkaninus dan intermolar pada orang kembar monozigot
yang memiliki susunan genetik yang sama.
Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui adanya persamaan lebar
interkaninus dan intermolar permanen rahang bawah pada orang kembar monozigot,
usia 18-25 tahun. Hasil penelitian ini diharapkan dapat memberikan informasi
mengenai jarak interkaninus dan intermolar permanen rahang bawah pada orang
kembar monozigot, usia 18-25 tahun dan dapat membantu dokter gigi dalam
memperkirakan pelebaran dari lengkung gigi arah transversal saat melakukan
perawatan ortodonsia pada pasangan kembar.
Jenis penelitian yang dilakukan adalah Observasional Analitik dengan metode
cross sectional. Penelitian ini menggunakan 24 subyek (12 pasang kembar) usia 1825 tahun yang memenuhi kriteria. Dilakukan pencetakan pada rahang bawah,
kemudian dicor sehingga didapatkan model studi. Pengukuran jarak interkaninus dan
vii

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

.id

g

://di

http

.id

g

://di

http

une
ilib.

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

.id

g

://di

http

une
ilib.

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

.id

g

://di

http

une
ilib.

://d
htthpttp:

.id

j.ac

j.ac

j.ac

j.ac

j.ac

une
ilib.

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

g

://di

http

une
ilib.

:

http

intermolar permanen rahang bawah dilakukan pada model studi. Jarak interkaninus
diukur antara puncak cusp gigi kaninus kanan dan kiri. Sedangkan jarak intermolar
diukur antara cusp mesiobukal gigi molar pertama kanan dan kiri.
Data yang diperoleh selanjutnya dianalisa dengan uji perbedaan independent
sample T-test dengan nilai signifikansi p>0.05, yang sebelumnya dilakukan uji
normalitas dengan Kolmogorov-Smirnov test dan uji homogenitas dengan Levene test.
Hasil uji independent T-tes menunjukan bahwa tidak terdapat perbedaan yang
bermakna pada jarak interkaninus dan intermolar permanen rahang bawah antara
kembar I dan kembar II pada 12 pasang kembar monozigot, dengan nilai probabilitas
0.72 (p>0.05) untuk jarak interkaninus dan 0.76 (p>0.05) untuk jarak intermolar.
Pertumbuhan wajah dan rahang dikontrol oleh pengaruh genetik yang melekat dan
luasnya faktor lingkungan dipercaya sebagai faktor yang berkontribusi pada
perkembangan maloklusi yang mempengaruhi lengkung geligi.
Kesimpulan yang didapat adalah terdapat persamaan jarak interkaninus dan
intermolar permanen rahang bawah pada orang kembar monozigot. Dengan jarak
interkaninus dan intermolar yang sama maka dokter gigi dapat membantu dalam
menegakkan diagnosa serta dapat menentukan pelebaran dari lengkung gigi arah
transversal saat melakukan perawatan ortodonsia pada pasangan kembar.

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

viii

PRAKATA

Puji syukur kehadirat Allah SWT atas segala rahmat dan karunia-Nya
sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul Jarak Interkaninus dan
Intermolar Permanen Rahang Bawah pada Orang Kembar Monozigot untuk
Menunjang Diagnosa Perawatan Ortodonsia. Skripsi ini disusun untuk memenuhi
salah satu syarat untuk menyelesaikan pendidikan strata satu (S1) pada Fakultas
Kedokteran Gigi Universitas Jember.
Penyusunan skripsi ini tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, oleh karena itu
penulis ingin menyampaikan ucapan terimakasih kepada:
1.

drg. Hj. Herniyati, M.Kes selaku Dekan FKG Universitas Jember dan
Dosen Pembimbing Utama, drg. Rudy Joelianto, M.Biomed selaku Dosen
Pembimbing Anggota dan drg. Tecky Indriana, M.Kes selaku Sekretaris
Penguji. Terimakasih telah meluangkan waktu dan ilmunya yang
bermanfaat selama penyusunan skripsi ini.

2.

drg. Hestieyonini Hadnynawati, M.Kes selaku Dosen Pembimbing
Akademik yang telah membimbing selama menjadi mahasiswa.

3.

Kedua orangtuaku tercinta, Enon Sumanan dan Hj.Bidan Syafariah untuk
kasih sayangnya sepanjang masa.

4.

Kakakku Jeddah Isnul S.Pi yang selalu mendukung dan menyayangiku.

5.

Aji Suprayogi yang selalu mendoakanku dan menemani hari-hariku.

6.

Seluruh Keluarga besarku di Jakarta dan di kampung halaman, yang selalu
mendukungku lewat doanya.

7.

Indah Novitasari, teman seperjuangan. Terimakasih atas kerjasamanya dan
dukungannya yang besar.

8.

Bidadari-bidadariku, Andi Ricna; Corry; Indah Novitasari (teman
seperjuangan).

Masyithah,

SKG;

dan

Rosita.

Terimakasih

kebersamaannya yang indah.
9.

Tim de’last gank, aa Ipan, Onya, Nisce, Itha, dan Pipin, semangat!!
ix

atas

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
j
n
n
n
n
e
u
u
u
u
.
.
.
.
n
lib .u
lib b.u
libilib.u
gilibilib.u
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigiliSesha,
d/i/gdiigP.
11.
Diah Ayu
A., mas Ihsan,
dan mas
:/p/Anton,
:/p/mba
:/p/Y.
:/p/d:/i/digFerlina
p
p
p
p
t
t
t
t
:
:
:
t
t
t
t
h htt
h htt
h htt
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.i .id
c.i .id
asemoga
acperjuangan
ac.i .id 2006, lanjutkan
12. Teman-teman
kalian dan
tetap solid nej.ajc.a.ic.id
nuenj.ej.ac
nuenj.ej.ac
nuenj.ej.ac
u e
u
u
u
.
.
.
b
b
b
ilgibil.ib.un
ilgi ilib.
ilgi ilib.
ilgi ilib.
g
g
g
g
i
i
i
i
d
d
d
d
/ i
/ i
/ i
/ i
ttp:/p://d
ttp:/p://d
ttp:/p://d
ttp:/p://d dan kompak selalu.

10. Syukuril Rohmania, SKG. Terimakasih atas ilmunya dan tentirannya yang
c.id id
bermanfaat.
ej.a.ac.

terimakasih atas kelancaran penyusunan skripsi ini.

h htt

h htt

h htt

h htt

d

d

d

d

://d
htthpttp:

13. Teman-teman dan adik-adik kosku BARA 18 yang dulu hingga sekarang.
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

id
id
id
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
u
u
u
b. un
libil.ib.un
libl.ib.un
libil.ib.un
igdiilgi ilib.
d/i/gdiiini,
d/subyek
d/i/gdiigibersedia
d/i/gdiigPasangan
g
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
14.
kembar
yang
dijadikan
dalam
penelitian
/
p
p
p
p
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:
ac. .id
ac. c.id dukungannya selama
ac. .id
Terimakasih
nej.ej.ac ini.
nej.ej.adan
nej.ej.ac atas segala bantuan

://d
htthpttp:

terimakasih banyak, semoga Allah SWT membalas kebaikan kalian.
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

.id

.id

.id

.id

ac .id
j.ac c.id
j.ajc.ac.id
j.ac c.id
15. Seluruh
Jember,
nuenj.ej.ac Kedokteran bGigi
un.uenej.a
un.ueneUniversitas
uFakultas
un.uenej.aStaf Karyawan
.
.
.
.
b
b
b
i
i
i
i
.
l
l
l
l
gi lib
gi lib
gi lib
gi lib
://di digi
://di digi
://di digi
://di digi
httpttp://
httpttp://
httpttp://
httpttp:// terimakasih banyak.
h

h

h

h

://d
htthpttp:

16. Semua pihak yang telah banyak membantu dan mendukungku yang tidak
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id

c.id id

c.id id

c.id id

a ac.
j.a ac. yang pernah nej.eaj.ac.
j.aj.ac.
dapat
sebutkan .usatu
serta orang-orang
nuenj.ej.persatu,
.ubn.uenej.
.ubn.uenepenulis
b.u un
b
b
b
i
i
i
.
l
l
l
i
i
i
b
igdiilgi ilib.
igdigili
igdigili
igdigili
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
/
hingga detik
pelajaran
tthpttp://
p:// Terimakasih atas
htthp
htthpttini.
htthpttp:// singgah dalam hkehidupanku
ttp:/

://d
htthpttp:

hidupnya yang berharga.

d
.id
.id d
.id
ca.icd.id
ajc.a.ic.id
j.eajc.ac.id
j.easemua
j.ekritik
j.eajc.ac.imenerima
j.eajc.ac.id
e
e
e
e
e
.
j
Penulis
juga
segala
dan
saran
dari
pihak
demi
n
n
n
n
n
b.u un
b.u un
b.u un
b.u un
b.u un
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
d
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
:
/
/
/
/
/
pttp:/dapat
pttp:/
kesempurnaan
skripsi ini.htthAkhirnya
penulis berharap,
htthpttp:/ semoga skripsihtthini
htthpttp:/
htthpttp:/

bermanfaat.

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
u
u
.
.
Penulis
giliblib.u
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
:/p/d:/i/digi
p
p
t
t
t
t
h htt
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

x

://d
htthpttp:

Jember, 24 Mei 2010

DAFTAR ISI
Halaman
HALAMAN JUDUL .............................................................................................. i
HALAMAN PERSEMBAHAN ........................................................................... ii
HALAMAN MOTTO .......................................................................................... iii
HALAMAN PERNYATAAN.............................................................................. iv
HALAMAN PENGESAHAN .............................................................................. vi
RINGKASAN ...................................................................................................... vii
PRAKATA ............................................................................................................ ix
DAFTAR ISI ........................................................................................................ xi
DAFTAR TABEL .............................................................................................. xiv
DAFTAR GRAFIK ..............................................................................................xv
DAFTAR GAMBAR .......................................................................................... xvi
DAFTAR LAMPIRAN ..................................................................................... xvii
BAB 1. PENDAHULUAN .....................................................................................1
1.1. Latar Belakang ...........................................................................................1
1.2. Rumusan Masalah ......................................................................................3
1.3. Tujuan Penelitian .......................................................................................3
1.4. Manfaat Penelitian .....................................................................................3
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ............................................................................4
2.1. Pertumbuhan Rahang ................................................................................4
2.2. Pertumbuhan Rahang Bawah ...................................................................5
2.3. Lengkung Gigi Rahang Bawah .................................................................6
2.4. Lebar Lengkung Geligi ..............................................................................8
2.4.1. Lebar Interkaninus ............................................................................8
2.4.2. Lebar Intermolar ...............................................................................9
2.5. Kehamilan Kembar .................................................................................11
xi

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
j
j
j
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
.
.
.
.
n
n
n
b u
lib .u
lib .u
giliblib.u
igdiilgi ilib.
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
2.8.
Genetik Terhadap
:/p/d:15
:/p/Rahang..........................
:/p/d:/i/digi Perkembangan
:/p/Pengaruh
/
p
p
p
p
/
t
t
t
t
:
:
t
t
t
t
h htt
h htt
h htt
h htt

://d
htthpttp:

.id
.id
.icd.id
.id
.id
PENELITIAN
20
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.a.........................................................
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id BAB 3. METODOLOOGI
e
e
e
e
e
n
n
n
n
n
b.u un
b.u un
b.u un
b.ub.un
b.u un
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi iliPenelitian
igdiilgi ilib.
d
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
3.1.
Jenis
.........................................................................................
20
:
:
:
:
:
/
/
/
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

2.6. Jenis Kembar ...........................................................................................11

d
c.id id
c.icd.id
2.7. Identifikasi
Monozigot
14
ac.a.ic.id
ej.a.ac.
ej...............................................................
ej.a.aKembar

2.9. Hipotesis Penelitian ..................................................................................19

3.2. Tempat dan Waktu Penelitian ................................................................20
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

id
id
id
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
u
u
u
b. un
lib. .un
lib. .un
lib. .un
igdiilgi ilib.
d20
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilib
d/i/gdiigilibWaktu Penelitian
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
3.2.2.
..............................................................................
/
p
p
p
p
/
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:
ac. .id
ac. .id
ac. .id
3.2.1. Tempat
20
nej.ej.ac
nej.ej.ac
nej.ej.ac Penelitian .............................................................................

://d
htthpttp:

3.3. Variabel Penelitian ...................................................................................20
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

.id

.id

.id

.id

ac .id
j.ac c.id
j.ac c.id
3.3.1..uVariabel
20 .unenj.eajc.ac.id
nuenj.ej.ac Bebas .................................................................................
un.uenej.a
un.uenej.a
.
.
b u
b
b
b
i
i
i
.
l
l
l
i b
i b
igdiilgi ilib.
d/i/gdiigilib
/d:20
/d:/i/gdigili
/d:/i/gdigili
/3.3.2.
/
/
/
/
:
:
:
:
/
p
p
p
p
/
Variabel
Terikat
................................................................................
t
t
t
t
:
ht ttp
ht ttp
ht ttp
ht ttp
h

h

h

h

://d
htthpttp:

3.3.3. Variabel Terkendali ..........................................................................20
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt
.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/
.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp
c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id

c.id id

c.id id

c.id id

j.a ac.
j.a ac.
j.a ac.
3.4. Definisi
.................................................................................
21 .unenj.eaj.ac.
.ubn.uenej.
.ubn.uenej.
.ubn.ueOperasional
nej.
b u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g li
g li
igdiilgi ilib.
d/i/gdigili
:/p/d:21
:/p/d:/i/digi
:/p/d:/i/digi
:/p/Populasi
/
p
p
p
p
/
t
t
t
t
:
3.5.
Penelitian
...................................................................................
t
t
t
t
h htt
h htt
h htt
h htt

3.6. Subyek Penelitian .....................................................................................22
c.id.id

c.id.id

c.id.id

c.id.id

a
a
a c
3.6.1.
Besar
Penelitian
...................................................................
22 ib.unuenj.eaj.ac
nej. j.ac
nej. j.ac
nej. j.aSubyek
ib.u une
ib.u une
ib.u une

.
l
il ib.
gil lib.
igdiilgilib.
d/i/gdiigilib
//d:/i/gdigil
:/p/d:22
:/p/d:/i/digi
:Penelitian
:/p/3.6.2.
p
p
p
p
/
t
t
t
t
:
t
t
t
t
Kriteria
Subyek
................................................................
p
h htt /
h htt
h htt
h htt

3.6.3. Metode Pengambilan Sampel ...........................................................22
id
.ac. c.id

id
.ac. c.id

id
.ac. c.id

gi lib
gi lib
gi lib
gi lib
://d/i/digi
://di digi
://di digi
://d:/i/digi
htthpttp:23
htthpttp://
htthpttp://
htthpttp3.7.1.
Alat ...................................................................................................
.id
j.ac c.id

.id
j.ac c.id

.id
j.ac c.id

g li
g li
g li
g li
://d/i/digi
://di digi
://di digi
://d:/i/digi
htthpttp:23
htthpttp://
htthpttp://
htthpttp3.8.1.
Persiapan ..........................................................................................
c. id
ej.a ac.

c. id
ej.a ac.

c. id
ej.a ac.

://d
htthpttp:

.id
j.ac c.id

une ej.a
une ej.a
une ej.a
3.8. Prosedur
23ilib.ubn.uenej.a
ilib.b.un
ilib.b.un
ilib.b.un Penelitian ..................................................................................

3.8.2. Pencetakan
Rahang Bawah ..............................................................
24
id
id
id

://d
htthpttp:

id
.ac. c.id

j a
j ej.a
nej ej.a
3.7. Alatlibdan
Penelitianlib.......................................................................
23 lib.un.uenj ej.a
.un.uenej.
.un.uenBahan
lib.u.un

3.7.2. Bahan ................................................................................................23

://d
htthpttp:

://d
htthpttp:

c.id id
ej.a ac.

n ej.
n nej.
.un nej.
.un nej.
.uPengecoran
3.8.3.
Cetakangi.........................................................................
24
libl.iub.un
giliblib.u
giliblib.u
giliblib.u

/di igi
/di igi
/di igi
://d:/i/digi
tthpt:t/p://d
tthpt:t/p://d
tthpt:t/p://d
h
h
h
htthpttp3.8.4.
Pengukuran Jarak Interkaninus dan Intermolar ................................25

://d
htthpttp:

3.9. Analisis Data
.............................................................................................
25
.id
.id
.id

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.id
e
e
e
e
n
n
n
n
b.u un
b.u un
b.u un
b.u.un
3.10. Alur
........................................................................................
25
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilibPenelitian
d
d
d
d
/
/
/
/
/
/
/
/
:
:
:
:
/
/
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib ib.u

xii

://d
htthpttp:

://d
htthpttp:

BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN ...............................................................26
4.1. Hasil Penelitian .........................................................................................26
4.2. Pembahasan ..............................................................................................31
BAB 5. KESIMPULAN DAN SARAN ...............................................................36
5.1. Kesimpulan ...............................................................................................36
5.2. Saran ..........................................................................................................36
DAFTAR PUSTAKA ...........................................................................................37
LAMPIRAN ..........................................................................................................41

xiii

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

j. ac
.ubn.uenej.
b
i
l
i
i
g l
://di digi
htthpttp://

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
c.id id
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
u
u
.
.
ilib .u
giilgibilib.u
TABELttp://d:/i/gdigilib
:/p/d:/i/DAFTAR
d
p
t
t
h http
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

d
d
.id
.id
ca.icd.id
ajc.a.ic.id
geligi bawah
10 nej.ajc.a.ic.id
j.eajc.ac.id
j.e............................................................
j.ealengkung
j.eajc.ac.id 2.1. Ukuran lebar
e
e
e
e
.
j
n
n
n
n
e
u
b.u un
b.u un
b.u un
b.u un
ilgibil.ib.un
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib.
igdiilgi ilib. dan intermolar
igdperhitungan
igdiilgi ilib.
d
d
d
d
d
/
/
/
/
/
i
/
/
/
/
/
4.1.
Hasil
jarak
interkaninus
permanen
rahang
:
:
:
:
:
/
/
/
/
/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

Halaman

bawah pada 12 pasang kembar monozigot ...................................................

27

.id
.id d
.id
.id
.id
j.eajc.ac.id
j.eajc.ac.idan
j.eajc.ac.iddata jarak interkaninus
j.eajc.ac.id Kolmogorov-Smirnov
j.eajc.ac.id 4.2. Hasil uji normalitas
e
e
e
e
e
n
n
n
n
n
u
u
u
u
u
lib. .un
lib. .un
lib. .un
ilgibil.ib.un
ilgibil.ib.un
d/i/gd28
d/i/gdiigilib ......................
d/i/gbawah
d/i/gdiigilib permanen rahang
d/i/gdiigilib
/
/
/
/
/
i
i
/
/
/
/
/
:
:
:
:
:
d
intermolar
pada
kembar
monozigot
p
p
p
p
p
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:
htthttp:

://d
htthpttp:

4.3. Hasil uji homogenitas Levene Statistic test data jarak interkaninus dan
d
.id
.id id
c.id id
c.id id
ajc.a.ic.id
j.eajc.ac.kembar
intermolar
permanen
rahang bawah
monozigot
28 .unenj.eajc.ac.id
enj.......................
enpada
enj.eaj.ac.
enj.eaj.ac.
n
n
n
n
e
u
u
u
u
.
.
.
.
b u
ilib b.u
ilib b.u
ilgibilib.u
ilib b.u
igdiilgi ilib.
/d:/i/gdigili
/d:/jarak
/d:/i/gdigiliSample T-test data
/d:/i/gduji
/d:/i/gdigili
i perbedaan Independent
/
/
/
/
/
:
:
:
:
:
/
p
p
p
p
p
4.4.
Hasil
interkaninus
dan
t
t
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
hthttp
hthttp

intermolar permanen rahang bawah pada kembar monozigot .....................

://d
htthpttp:

29

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
u
lib. .un
d/i/gdiigilib
/
/
:
p
htthttp:

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
ilib b.u
/d:/i/gdigili
/
:
p
t
hthttp

://d
htthpttp:

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

c.id id
enj.eaj.ac.
n
u
.
giliblib.u
:/p/d:/i/digi
p
t
t
h htt

://d
htthpttp:

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp:/

.id
j.eajc.ac.id
e
n
b.u un
igdiilgi ilib.
d
/
/
:
/
htthpttp: