The role of pesantren in the development of primary education in indonesia

STUDlA ISL


INDONESIAN JOURNAL FOR ISLAMIC STUDIES

Volume I, Number 2, 1994

ISLAM AND PARTY POLITICS IN RURAL JAVA

Bambang Pranowo

THE ROLE OF ISLAM IN INDONESIAN AND ALGERIAN HISTORY:

A Comparative Analysis
Johan H. Meuleman

GUARDING THE FAITH OF THE UMMAH:

Religio-lntellectual Journey of Mohammad Rasjidi
Azyumardi Azra
ISSN 0215-0492


STUDlA ISLAMIKA
Indonesian Journal for Islamic Studies
Volume I, No. 2, 1994
EDITORIAL BOARD:

Harun Nasution
Mastuhu
M. Quraish Sbihab
A Aziz Dab/an
M. Satria Effendi
Nabilah Lubis
M. Yunan Yusuf
Komaruddin Hidayat
Dien Syamsuddin
Muslim Nasution
Wahib Mu 'tbi
EDITOR IN CHIEF:

Azyumardi Azra

EDITORS:

Saiful Muzani
Hendro Prasetyo
]ohan H. Meuleman
Nuru/Fajri
Badri Yatim
AsSISTANfS TO THE EDITOR:
ArifSubhan
Much/is Ainurrafik
ENGUSH LANGUAGE ADVISOR:
judith M. Dent
COVER DESIGNER:
S. Prinka
STUDIA IsLAMIKA (ISSN 0215-0492) is a Journal published quarterly by Institut
Agama Islam Negeri (WN, The State Institute for Islamic Studies) Syarif
Hidayatullah, Jakarta, (SIT DEPPEN No. 129;SK,/DI1JEN/PPG;SIT/1976) and
sponsored by the Department of Religious Affairs of the Republic of Indonesia.
It specializes in Indonesian Islamic studies, and is intended to communicate
original researches and current issues on the subject. This journal warmly

welcomes contributions from scholars of related disciplines.
All articles published do not necessarily represent the views of the journal, or
other institutions to which it is affiliated. They are solely the views of the authors.

Zamakhsyari Dhofier

The Role of Pesantren in
the Development of Primary
Education in Indonesia
Abstract: Pesantrens are special Indonesian Islamic educational
institutions. Having developed as a modern Islamic institutions,
pesantren, which in the past confined their roles tothe teaching of
religious knowledge, adopt both Western and national education
systems and thereby actively support the compulsory education program
started in 1984.
There was a dualism in the national education system prior to 1989.
Modern public educational institutions, which adopt Western
education in science and technology, were under the authority of the
Ministry of Education and Culture (DEPDIKBUD). Meanwhile,
religious educational institutions, including pesantren, were

administered by the Ministry of Religious Affairs (DEPAG). The
government has long attempted to solve this dualism.
From early on the government has recognized that pesantren has
played a positive role in enhancing both the spiritual and intellectual
life of the nation. Before the independence of Indonesia pesatren has
adopted some modern educational features: application of formalclassical method, providing woman with opportunities to receive
education and teaching secular knowledge. However, because of some
pesantrens' weaknesses, the government still needs to develop these
processes. The government established madrasah soon after
Independence and adopted its system into the pesantren. In order to
pursue the process of modernization of the pesantren, the government
issued a joint decision in March 1975, which included placing
DEPDIKBUD in charge ofproviding teachers of secular knowledge for
madrasah.

47

Studia Islamika 2, Vol. 1, 1994

48


Z.makhsyari Dhofier

Zamakhsyari Dhofier

Peran Pesantren dalam
Penyebarluasan Pendidikan Dasar
di Indonesia
Abstraksi: Pesantren adalah lembaga pendidikan Islam yang khas
Indonesia. Setelah berkembang menjadi lembaga pendidikan Islam
modern, sekarang pesantran merangkum peran-peran pendidikan
Islam: pendidikan yang mengunakan metode Barat dan sistem
pendidikan nasional.
Sebelum tahun 1989, terdapat dualisme dalam sistem pendidikan
nasional. Lembaga pendidikan umum modern yang mengadopsi
pendidikan Barat dalam bidang ilmu dan teknologi berada di bawah
Departemen Pendidikan dan Kebudayaan (DEPDIKBUD), sementara
lembaga pendidikan agama, termasuk pesantren, berada di bawah
Departemen Agama (DEPAG). Namun sejak dini sekali sudah mulai
dipikirkan langkah-langkah untuk mengkompromikan dua pola

lembaga pendidikan ini.
Sejak awal pemerintah memang sudah melihat pesantren telah
memainkan peran positif dalam meningkatkan kualitas spiritual dan
intelektual bangsa. Akan tetapi, karena beberapa kelemahan,
pemerintah berusaha mengembangkan dan meningkatkan lembaga
pendidikan Islam yang sebenarnya sudahmembenahi diri jauh sebelum
Indonesia merdeka; memasukkan pendidikan formal-klasikal,
memberi kesempatan kepada kaum perempuan, dan memasukkan
mata pelajaran sekular. Segera setelah merdeka, pemerintah
mendirikan madrasah modern danmemasukkan sistem madrasah itu
ke dalam pesantren. Untuk mempercepat modernisasi pesantren itu,
SKB Tiga Menteri dikeluarkan pada bulan Maret 1975.

Studia Islamika Vol. I, No. 2, 1994

Dawr al-Mu'assasat al-Tarbawiyyah 49

4..o.U...
セi^@


セNjャゥ@

i-_,.,_;dl セlNェャ@
セi^@
.;I
セNjiゥャ@
セi@
セu。ji@
セ@
セ@
セNj@
. セwj@
i..LA-.J i..u..)
v..,.AJI セ⦅LNゥャ@
L4J:, セi@
セ⦅_iNj@
ケセャ@
セ⦅_i@
セuj@
Jl..AJ.J

. セNjャゥ@
I セIi@
rUz.:JI.J
セ@
ケセャ@
セi@
セIi@
セiNj@
セNイji@
rUli イセiNuj@
JlJ.')U セNjlM@
セNj@
. セ@
セャs@
rl.la.:S' \\A\- \\to セlN@
i.ro-iJI
セNL[@
セ@
INjャゥセ@
Lofll セlNAゥャ@

IセQNj@T
rWI jセ@
セ@ ケセ@
N[iセ@
I Lil..UJI.J セNLZji@
i)J.J 4rJbl セi@
セNLZji@
v.o セNャ^@
i..l&. Zセ@
WWI セi@
ケセャ@
i-_,.,_;dl セlNェャ@
.;I セiNs@
TNセQ@
セ@
i-fli.J セNjIi@
ゥセャ@
セ@
セ@ セiNj@
セ@

iJ.,...a.! セ@
.J.J.)
セ@
セNj@
v.o セIi@
I Lf;UJI r.J.&, セ@
.;LS' セャNj@
. セNjャゥ@
セ@
L_,.,_j.:JI セlNLェャ@
jャセ@
セ@ ull.:JL.J セ ᄋ TM・j@
セi@
-4-.JI
O

セi@

ケセャ@


I

J.&.

セlNェャ@

ゥIセャ@
セ@

セ@

セNj@
セ@

. セNLMji@
セ@

セ@

セNQ@

. セNui@

セiNs⦅LMj@

セカNッャsGィwiAMTエ@

Fセ@

lッセjNiL@
jセN@

t.!t..U.I セNLMj@
uBGlNセi@
J..y.JI セ@
セ⦅LNZji@
y. セi@
セi@
.;I
jャェセ@
v.o セIi@
セNj@
セi@
ull 4---:J.J W'Ll.l i_,..&..aJI jセャ@
4J')I.> v.o セ@
セi@
V!.lJI セIi@
hWI セQI@
セ@
セャNゥ@
"D.,;- セャsGNj@
. セN[ゥャ@
uBGlNセi@
J4il JJ> セGIlNLi@
J-4J Ltt..U.I セNLMji[s@
y.,...aJI セ@
rl..ill セ@

セ@

I

セi@

r1
セNjャゥu@

jャセ@

L_,.,...--:JI セlNL@
. ᄋセNj@
I 4.&-.,i v.o

Studia Islamika Vol. I, No. 2, 1994

ull t.:'_,..b.;.J
aNセ⦅L[、ャ@

.;I ""-!-!

セNL@
セi@

J-I.,..:JJ
. セjlNi@
セNLZji@
セi@
セIi@
il.aJI
セl。@
セlsG@
1..l&.l..aJI
セ@ l..WI セNj@
y,AJI
I_,....La.1 V!.lJI セIi@
セ@
ll.e-.,! セai@
セINLQ@
セ@
ull jNセi@
;.11 .:, I セ@ t+-IJ セ@
セi@
セ@ L..LJI J.l;
{セ@
jJ_JAJ u11 jNセi@
rl.i.tl セ@ J ¥ セ@
J.J..) @セ
セNjャゥ@
セ@
イセ@
セ@ .)L.:.:..il .:>!

J.&.

L.:-')L...セi@

セ@

.:,
I o)J.J セi@
rllz.:JI I.U セi@

50

Zamakhsyari Dhofier

セNLゥャ@

セi@
L[UQI

セNji@

セ@

ᄋ セ@

セlッ@
セ@

N[Mエセ@

セ@

..u l)l5 ..:...i.J セ@

J-.o セ@
Nセ@

,
セlNji@

ャNZMセQ@

iセ@
セ@

セlNji@

セNjlゥIu@

, L:ilS.J . セGIlNi@
rll.AJI セ@ ケGIャNセ@
i..J-I..,....JI
i...) ..,. - NセQ@ Lo.,PII)I.J セGIャNL@
rllAJI ,;r セi@
J4.;J ,;r 4i$.i. "'"\A .J \"\ ' c '-"" セ@ セ@ セiI@ セNLaj@
i:..... セ@
J セlN@
;_;.! TMsGセiIャNッj@
HセNjキャ@
,;r セwi@
セwi@
セi@
イGIlNセij@
@セ
I.U. )I JJ.J . セlaNu@
「Njセ@
GIlNセi@
rlWI セ@ Qセ@
Qセ@
, Lo ..1.> セi@ ゥセ@
セNjャゥ@
セ@
ケGIャNセ@
i.,y..rJI uL.......,;ll セNj@
1)1 ,;r セIi@
, l.!llS.J . セL[^Q@
TMッGIャNセiQj@
セ@
セ@
セj⦅L@
i.,y..,..:JI uu)l.JJ セ⦅LjN@
U.J""""! オNjセ@
セGIャN@
i.,y..,..:JI ul...........,;ll
)l セi@
セャ^I@
,;r セuL@
A. c"\"\. \AA
i.,y.,...:JI uL...........,;ll ,;r セINL[@
i._,;L!JIJ セN|ZQ@
セIi@
.J.J:y..J
セQNL@
,;r セui@
セaN@
セi@
uL..........jll y. jNセi@
tr1U . ケセャ@
セNj@
. 4 Nセui@
セijNu@
セQNL@
,;.ro セui@
)l セNj@
( I I i) セQ@
4-o":).....,l LJ.M セ@
TNZjセiャ^I@
4-o":).....,l LJ.M" セi@
4:-l>,.... セNj@
( セ@ I i) " セャs@
y":).....,l LJ.M"
TMッIlNセi@
J.>l)l オ「セ@
セ@
I),L,U.I セNj@
• _)l セ@
セャN@

セNlF@

jNゥエセ@

セNQMZAャ^I@
セ@

セI@
セi⦅[jNャ@

セャNZッ@

セGIャN@

V"'_;I..UI セ@
セ@

l^セャ@

j.>JJ セji@

セ@

( 4WI

V"'_;I..UI u-i セlMNji@
セN。@
セ@
セ@
V"'_;I..UI セNオ@
@セ
lNッjiセLャ@
•J'•oJJ
4il!JI i@セ
L.ol . Ul..i...!JIJ セQ@T
o)JJ セ@
セ@j
セi@
4--o#l
V"'_;I..UI J..J..J:J セ@ ;J_,..!.....JI セ@
iJl...i....!.JIJ セN⦅Zji@
ゥ⦅[ャェセ@
セji@ セ@ J". · · ;
セQNL@
セ@
セGIlNi@
. セwi@
セ⦅LNZQ@
i_;lj__,...j . jlNa[セi@
I.JJ. セ@
J+..-.ll セMN[i@
t-ii)IJ
」ャjセ@
セNイj@
. ケGIャNセ@
V"')...wJ セi@
セケ@
@セ JaJ セ@
セ@ セャNゥAji@
セi@
セj@ ゥセj@ セwj@
セャU@
セiᄋ@
.•• ·II;.,._ セji@ セi@

Studia Islamika Vol. I, No. 2, 1994

60

Zamakhsyari Dhofier

セNLMji@

i)j) セlZji@
セャNヲBIui@
セi{N@
.l:..o J w セ@ セNu@
I l)__,j-!J I i)j__, !) I 1. _,.- セ⦅LNAi@
. ;....,Ul.l セGIlLiNヲBキj@
セiANI@
セ@ JUJ:,)U オMッゥN[jセi@
セi@
illa.i L.,PI セ⦅LNェ@
セ@
H' __, セQNLZ@
V セ@ セI@
• c:l cZMGQセ@
セMG@
iWI セ@
セi@
iJ.A 1. r.- セGIQNL@
セ@
y _,.s:J-1 ;; セi@
!) セ@ I)a; セ@
I:? I JA.:i. セNp@
セ⦅LNmッ@
セャsG@
;_,_1.·11 セャ@
セ@
GIlNセi@ケ
セャNヲBIui@
I)U , L..;,_,..ij セGIlN@
J.J J....f..!. セN^u@
I セAGZBNLヲI@

セB[IN@

')L, セi@

セNi@
i ""' -

セNui@
セ@

セNャjiDQ@

セi@

_r.J_,..;J

lj lt__, . U l....L!J 1__,
lMセN^Q@
i''V'
,,\!. Jotl..o セMG@
, l..f""'J.UI v-JI

r'

セャNヲBIui@
セ@

セNpi⦅L@

l.f").U I o.l. !) Li セANャh@
..lA.ll__, セi@
l.f")..li I セ@

"o.

r:o

J:i. i:W .r-""

ir セIi@

r セ⦅LNQ^@
セ@
セ@ Lo ッセャ@
セ@
U . セ@ L..J I LA iセ@
セ@
セNオ@
·-4-o')L:J I • セ@ @セ y __,;
ir セMG@
セjNiッ@
セiNmッ@
_;__, セN^ui⦅L@
i:.t.>J.I y.,PI セャNヲBIui@
y141__, ケセャ@
ir l.f"JI.UI o.l. セ@
セャZjiN^Lゥu@
セi@
y__,.i
セNuiヲBGj@
セi@
juZLセi@
ir /.AA セi⦅Lj@
__,1 iセ@
Iセ@i
Y'\ ·LAJ
セGIャN[ji@
セ@
セ@
セ⦅L@
. ;......, 'r __, セNL@
v セ@ セNIQ@
cZMGQセ@
ゥjセli@
__,1 , セlMNZji@
セIi@
iJ.A セl^@
laセ@
v-o jN。ェセャB@
ull
Tゥセ@
ャNヲBGjuiセ^[@
NQセ⦅L@
ゥLセ@
セlッ@
wl-..o セ@
セ@
jセi@
セ@
ャNヲBIセ@
セi@
-4-o')L:JI J.!.C Tjセi@
/.' Y Jl セ@
I)U セ@
ir--' . (A)
セ@
I.,..U .....,t...NI tlla.iJI セQ
L@ ,t;. • セ@
セNャji@
セGIlNLi@
セ@

1)1 '-t/'--' 4U.I ケGIlNセiヲBu@
セi@

4--i セN^LMi@

セN^Li@

1)1 セ@
セL@
セGIlZji@
o.l.__, . . Ul..i..!.ll__, セNLMji@
i)j_,.l セwiNヲBIu@
i,_,.i L!J I il>) I セ@ l>_,...;:,__, _pi JJ.:J セGIlL@
セi@
セi@

セla@

NセQ@

ゥセ@

l!.lla__,

iJ.A /.OA
セB[IN@

4--i セ@

l.f").U I セ@

セ@

ir ;.rv

4:--UJ セ@

L,J I

iIjセN@
セBゥャ@
ll1J l)a.i セMG@

1)1 j⦅Lセi@
セi@
, セ@
iセ@ i.oLA セ@
o.;.:.ll o.l. c,l
.• I_,- .1..> セ@
Ltl;l__, IJ.,.S セ@ イKセ@
セ@ lッセ@
I__,.... I セi@
セQ⦅L@
jMTゥセャNヲBIu@
jセ@
.).,s'.llJ セ@
ゥL⦅jセi@
l)u セwi@
jャNLセ@
o.;J..,; セN^ui@
i@セ
I) I L4tl I)JJ!.. セi@
I) iセ@
セlAji@
セi@
Lol . セ@
セ@
セ@
#.,jl 1)_,.-.j_,.:A.! セMG@
, セ@
セ@
Jljl..o セGIャNLヲBui@
. .)__,..UI 14J セi@
セIi@
セGIlNLiヲBu@
セ@
·UI セ@
セMG@
@セ
1)1 セjッャエ@
l.l.A__, /. 'V __, /. H セlN@
ull /. H v-o L_,;LtJI__,

Studia Islamika Vol. /,No. 2, 1994

Daiur al-Mu'assasat al-Tarbawiyyah 61

i,_,;l!JI セIi@
セ@

セijL@

y')\1JJ セi@

セャNエMA@

,.L.a.JI J')L> セ@

y')L."il セャNZABゥvIui@
セGIlNッ@

セ@

セN[^@

Lo セNj@

l...:i-aJI.J
. ulWI セ@
セ[⦅@
"il uL-....;11
セ@
jセ@
セGZQMBゥvINui@
セN⦅I@
i>WI セIji@
セi@ J.:jl.o iセNj@
. 4il....LJ I V").U I LN[^@セ
セ@
セャI。NZj@
セwi@
セ@ .,..AJ I v-o J.i I セ@
セ@
セ@
oJ.W J.il セNj@
y')l........"iiV").UI セN⦅[^i@
J""""il; i. i '".J
tlhi セ@ L..JL:..ll @セ J..UI セNj@
セi@
J....all セBゥ@
セ@
L..JL:..ll
. iNsセ@
j..AJI
I

I

セ@

セ@

ャLセ@

セlオゥ@

LセQ@

セオ@

セ@

I

セ@

セNj@

• L.WI.J Ltt...U.IV").UI セN⦅[^@
v-o i@セ
Lo YV セ@ Cセ@
セ@ l.,r.> I cl..lS' セNLゥャ@
"'""L.."i I
.)I J.i セu⦅イNji@
セャsGNj@
.
riJ l.)y._rll セNL[wi@
ゥLNjセi@
セj@
.:.....U セi@ .l.:..o I.SA cl.l; セ@
41_,1 セlNAjZ@
セ@
l.)y._r:.)l セNL[uji@
l.a
. i"v" セ@ セNj@
Ul..:-.! セNj@
セ@
セ@ JU.I; • .. h: @セ
o_r.J.I セ@
セ@
L._;!!I.J J;WI セi@
セlsGNj@
ii.Ja:JI ).11 セ@ セGIャNBゥLy⦅Zji@
セlN⦅[u@
ャNェセ@
セi@
セi@
y GIセN@ "i I i,.Y.r-J I セ@ l..-.;11 セL@
jA JJ-1 セ@ L5.J . JU セN⦅Lゥャ@
セIi@
セi@
jNiAuセ@
セケL@
セNj@
• セN⦅Lゥャ@
セIi@
illi.WI セ@ ll.ol5 ッjセ@
セGIlN@
"iiV"J 1.>..1 I セ@
.J o), I L:JNjセ@
セji@
セNjェA@
I o)j.J セ@
J QNセ@ .•!81 .::..:i. セ@ .,s:J-1 セGIlNL@
"i I セ@ t...- セ@ I.J 4 W I.J i,_,; L!J I.J 41..1.:.!"i I
t;o • .l.; .'!J.ll セNj⦅[Ai@
o)j.J セi@ -4-! . ULA....!JI.J セNMZjゥッIェ@
J...LS:..ll
. セjivBINu@
セ@
ャNッセ@
TjN[ャセ@
I.SY... ...Ji セNL[uji@
ull I,L.:..:.......I L:--#1 セiIj@
セIi@
.W.J
y セi@
セ@ ")U I セ@
!. o, UI v-o "' o.).AJT t) i> l.r" ,J.J W'.J .J__,.s'.lll
"ili,_,;L!JI.J セャBゥvINui@
Jl.al セu@
YA riJ
..u セBGZjNM
.L:J.S' V").UI o.a セ⦅LN。@
r;:-1 セ@
ゥLNjセ@
ッjセ@
セャZM
セi@
J__,.-:J セi@ セ@
I.U.J . セi@
' o.U ;.L, 1.,..:11 "'""L..."i I セ@
V")..L.o ull
セ@
L...IJJJI j.JJJ セL@
セQNZA@
L...J..L.o ull セGIャNLBゥ@
41..1.:.!"il L...J.UI
j.JJJ セLオ@
セLQ@
lNjセッ@
ull y')L..."ili,_,;WI LJ.UI.J セQ⦅LNZ@
セ@
セBIui@
o.a v-o ' . o,UI セ@
' o.,.LUJ セNj@
. セi⦅L[N@
o')IJ セ@
L...IJJJI
IJ"').UI セNj@
o),l セ@ ;J_,.!-.o j.JaJ ; セji@
セNjェAi@
o)j.J セlゥ@
I y#l
!. 0, uI .J-0 !. 0_rUJ I セ@
,J.J L.5 セ@ .J I y ')L.,"i I l,_,; L!J I.J セi@
..I.:.!"i I
JJ...+)I セ@

r!.J

lッセ@

l....:.J セi@

'

'1\' )セivB@

''"'IY
J

セyNj@

NiBセ@

'''·I

;: ))I L...4-JI;r [jNャセ@
セij@

セM

セwiNBa@

o)j.J C:0 J.JL...!.....:; セi@ o)j)l o.a セ@

Studia Islamika Vol. I, No. 2, 1994

セ@

• I N⦅セQ@

セ@

uセiNj@
J..il セ@
. jセャ@

セl^Nj@

Nセ_i@

o)j.J セ@
IJ"')..UI o.a
. ; •• )· ·II セi@
l.a セ@ セji@
セNjェAi@
1

62

Zamakhsyari Dhofier

セ⦅LN[ャAji@

セNLャGij@

セiNl[OQ@

セGIlLャ@

セNGI@

..,...).lll セ@

: オャMNェGセ@

6Gl'l :

.)J


'L!.J
.. セNj@ セ@
. J セ@ ᄋセl@ . .
. l.;.,.ul...J il.;b-Lo.J セNLsGi[⦅j@
j.Ja.:..... セ@
.;,I セi@
, ¥1 セヲ@
-4-J.r o •.... Jl . L:,JL.tJI ケGIャNセヲBui@
セ@
L.:JU.I yL....JI セャNヲBIui@

• セj@

セ@

セNyj@

LIセj@

l.f").UI

J.!.. 4
セlNi[I@

セi@

LIjセ@

o.a セi@
ᄋセ@

4......,Ul.l セwi@
セQNL@

iJ...:.. - ;J セ@
NZLセ⦅IQ@
セiyM

セGIlNiヲBu@
セ@

r--"'t W
セNyj@

セャNオ@

.:,1 イスセNj@

セGZスN[@

セlNエZ[ャ@

. セLpi@

セ@

セijNゥ@

,;r

.)..W. N[Lセ@

セI@

... ·...
セッ@

.4-o')l:JI jセ@

オセij@

. セ@

IJ"'.) I.M

エNセ@

,;r ッセ@
,;r o_d セN[@

, セャNゥZ@
ゥャNjセi@

セij@

LIセ@

o.a セ@
,

.la.U
-

..1>Nセ@ -

ui.,.:.....JI J')l;.. セN[Qj@

. (
r.J

,;r

. セjN[I@

·I,)L. セ@ ·
セNイZaj@

J.!l セャ^@

,)1.,11

o.a

セwiNヲBIu@

· I セj@
,).MJI I.U LIiセj@
/. \ . .)J..I> セ@
セ⦅LNゥェ@

セiIj@

セGIlNi@

セNLA@

セN[@
セGIlN@

セi@

4..AJJI ul.;. - :.._.
lセij@
TNセQ@

セ@

· StudU. Jslamika Vol. !, No. 2, 1994

Dawr al-Mu 'assasat al- Tarbawiyyah

J.F.G. Brumund, Het Volkonderwijs onder de Javanen Batavia __)i.il(

.::,l-i...:all セGゥNj@
y')L.'i14..rJlt @セ

セwG@

, Gセ@

)i.il , セi@

, ャjIGセNlpSes@

セ@

N[IセQ@

')

,

1857

L..:.i

(Y)

yセMAN@

セi@

67

Traditional Pesantren:

.i.....Ul-1
( r)

J.A. Vander Chijs, Bijdragen tot de Geschiedenis van het lnlandsch : . _)i.il

Onderwijs in Nederlands-lndie in "Tijd rscrift voor lndische taal- , Land -en Volken-

. rYr - Y' Yセ@

, '!. ..L4JI

kunde"

:_)i.il(!.)
L.W.C. van der Berg, De Mohammedaansche Geesttelijkheid en de Geestelijke Goerderen op Java en Madura in "Tijdschrift voor taal - Land-en

!. "\ - ' セ@

, YV

..L4J I Volkenkunde"

Harry J. Benda , "The Cresent and the Rising Sun : Indonesia n Islam Under

( 0)

The Japanese Occupation of Java 1942-1945 , M. van Hoeve Ltd.

セi@
Sartono Kartodirjo,

" The Peasant's Revolt of Banten in 1888

)i.il
: Its

Conditions, Course and Sequel, A case Study of Movement in Indonesia" .
The Hague: Nederlansche Booken Steen - drukkerij v/h Smith,1966
Harry J. Benda, The Crescent ...........

YV

_ HGッカセI@
セ@

"''
( "\)

G. Mact. Kahin, Nationalism and Revolution in Indonesia, Cornell Uni- ( V)

セ@

versity Press,

セ@

.;..;I.J 1..1"'1)1 イャセ@
セ@
_wL....o セ@
iJI til)l セ@

Studia Islamika VoL I, No. 2, 1994

ャエィ。」セN@

i.ll '-"""L..'il セi@
セi@
セ@ セ@
. IJ""'.;.lll セIi@

New York 1961, Pg. 61

iJI セIi@

Jl,j! ')U , セi@
iセ@

J... (A)

セIi@
iJI.J ⦅NKA@セ