LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN PUSAT PERBELANJAAN DI SURABAYA DENGAN PENDEKATAN ARSITEKTUR HIJAU.
LANDASAN KONSEPTUAL PERENCANAAN DAN PERANCANGAN
PUSAT PERBELANJAAN DI SURABAYA DENGAN PENDEKATAN
ARSITEKTUR HIJAU
TUGAS AKHIR SARJANA STRATA – 1
UNTUK MEMENUHI SEBAGIAN PERSYARATAN YUDISIUM UNTUK MENCAPAI DERAJAT SARJANA
TEKNIK (S-1)
PADA PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
DISUSUN OLEH:
A.K EVAN SINARWASTU
NPM: 08 01 13109
PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
2016
INTISARI
PUSAT PERBELANJAAN DI SURABAYA
DENGAN PENDEKATAN ARSITEKTUR HIJAU
Aloysius Kartaporantus Evan Sinarwastu
Universitas Atma Jaya Yogyakarta, Jl. Babarsari 44 Yogyakarta
e-mail: evann_s90@yahoo.com
Abstrak: Pusat perbelanjaan mempunyai pengertian sebagai suatu
tempat yang berintikan satu atau beberapa department store besar sebagai
daya tarik retail-retail kecil dan rumah makan dengan tipologi bangunan
seperti toko yang menghadap ke koridor utama mall atau pedestrian yang
merupakan unsur utama dari sebuah shopping mall dengan fungsi sebagai
sirkulasi dan sebagai ruang komunal bagi terselenggaranya interaksi antar
pengunjung dan pedagang (Maitland, 1987).
Di jaman modern ini, pusat perbelanjaan merupakan tempat favorite bagi
masyarakat untuk berbelanja. Bahkan pusat perbelanjaan bukan saja sebagai
sarana tempat berbelanja,tetapi juga menjadi tempat refreshing bagi orangorang yang lelah melakukan aktifitasnya sehari-hari.
Untuk mendukung fungsi dari pusat perbelanjaan tersebut, perlu
diciptakan suasana yang terlihat menarik perhatian dan mampu untuk
menghilangkan kejenuhan calon pengunjungnya serta (rekreatif) dan
menciptakan suasana yang saling menguntungkan antara pedagang dengan
pengunjung (interaktif). Dengan kondisi kota Surabaya yang panas dan
semakin mencuatnya isu global warming maka Arsitektur hijau merupakan
konsep tepat untuk pusat perbelanjaan di Surabaya. Dengan Konsep
arsitektur hijau seperti penataan landsekap, efisiensi dan konservasi
energy,dll nantinya diharapkan akan membantu mengurangi adanya global
warming dan menampilkan konsep perbelanjaan yang berbeda dengan konsep
pusat perbelanjaan lainnya di Surabaya.
Kata kunci: Pusat Perbelanjaan, Interaktif, Rekreatif, Arsitektur Hijau
KATA PENGANTAR
Puji syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa atas segala berkat, bimbingan dan
pperlindungan-Nya
g
y selama penyusunan
p y
laporan
p
Tugas
g Akhir dengan
g jjudul Pusat
perbelanjaan di Surabaya deng
dengan
ngaan konsep Arsitektur
ng
Arsitekttur Hijau
H jau dapat terselesaikan.
Hi
Laporan
Adapun Lapo
ora
ran Tugas Akhir ini merupakan salah
salah satu syarat dalam
Studi
Fakultas
menyelesaikan ppendidikan
endidikan tinggii Strata-1
Strata-1 pada Program Stud
di Arsitektur,
A
Universitas
Atma
Yogyakarta.
Teknik, Uni
iversitas At
tma Ja
Jaya
y Yo
ogy
gyak
akar
ak
arta
ar
t .
Dalam
D
alam pe
penyusunan
eny
n usun
nan sk
skripsi,
kripsi, penulis mendapatt bimbingan
bimb
bi
m ingaan dan dukungan
duk
ukungan dari
uk
banyak
banya
yak pihak
ya
pihak.
k. Ole
O
Oleh
eh kkarena
aren
en
na itu,
itu, dalam ke
it
kkesempatan
sempatan in
ini,
i, pe
ppenulis
nuli
liss ing
li
iingin
ngin
ng
i meng
mengucapkan
guc
u apkan
terima
te
erima kasih
k si
ka
sih
h kepada
k
a pih
ppihak-pihak
ihak
a -pihak yang telah
tel
elah memberikan
n bi
bimbingan
imb
mbingaan dan
dan duku
dukungan,
ung
n an,
lain
in::
in
antara la
lain:
1.. Ibu Ir. MK. Sinta
Sint
Si
n a Dewi P
P.. M.Sc., selaku
sel
elaku dosen pem
pembimbing
mbimb
mbin
mb
ing
in
g I,
I, aatas
taas
w ktu, bimbingan,
wa
bimbinga
gan,
n dan pengalaman
pengalaama
man yang telah dibagikan
diba
di
baagi
g kaan kepada
kep
kep
epadaa
waktu,
penulis,
penu
uli
lis,
s, serta dukungan
duku
kung
ngan dan
daan m
motivasi
otiivasi yangg telah
ot
telaah diberi
tel
diberikan
ikan ssehingga
ehin
eh
ingg
in
ga
proses penu
penulisan
nuli
lisa
san
n ddapat
ap
pat te
tersel
terselesaikan
eleesaaikan
n den
ddengan
ngan baik.
Boedi
Leksnono,M.T
pembimbing
II,
2. Bapak Ir. Soesiloo Boe
B
edi Leks
snono
no,M.T selaku dosen pem
mbimb
bin
ing II
I,
atas
waktu,
kepada
at
tas wa
akt
ktu
u, bimbingan
u,
bimb
bi
mbin
mb
inga
in
g n dan pengalaman
peng
ng
gal
alam
aman
am
an yang
yang
g telah
tellah
h dibagikan
d ag
dibag
gik
ikaan kepa
paada
penulis sehingga penulisan
pen
en
nul
ulis
isan da
is
dapa
dapat
patt berjalan
pa
b
dengan baik.
3. Dosen penguji tugas akhir,
akhiir,
r atas saran dan masukannya.
44.. Segenap
Sege
Se
g na
nap
p Guru-guru
Guru
Gu
ru
u-gu
g ru di semasa SD sampai
gu
samp
sa
mpai
mp
ai SM
SMA.
A. Dosen
Dosen
os n dan
dan staf
s
pengajar
peng
pe
ngaj
ajar
jar Fa
Faku
Fakultas
kulltas Teknik
ku
Tekn
Te
knik
kn
ik Jurusan
Juru
Ju
rusan
ru
n T
Teknik
ekni
ek
nik
ni
k Ars
A
Arsitektur
rsit
itek
ekt
ktur Universitas
Univ
Un
iver
iv
ersitas
er
Atm
At
ma Ja
Jay
ya Yogyak
kar
a ta , tanpaa jasa
ja dan bbantuan
antu
an
t an
n da
dari
ri me
mere
reka
ka penulis
Atma
Jaya
Yogyakarta
mereka
ucapkan terima kasihh yang
yang sebesar-besarnya.
sebe
b sar-besarnya.
be
5. Jangkung K dan Chatarina
Ch
hatarina A sebagai Orang Tua penulis. Liliek S,
Pasha, Kashi dan Ell
Ella,
la Reza P dan Irish selaku keluarga memberikan
la,
ns
nspirasi
si bagi penulis sehingga Tugas Akhir ini
doa, dukungan, dan in
inspirasi
dapat terselesaikan dengan
denggan baik.
baik.
66. Alan
Al R
b
L
d Widj
j Bambang
B b
S
i
H d Adi
Resubun,
Leonardus
Widjaja,
Sugiarto,
Hendra
P, Michael Pajow, Albert SW, Andre Satya, Hestu, Bagus, Rekian S
selaku sahabat-sahabat yang selalu memberikan motivasi, dan
semangat tiada batas selama proses perkuliahan dan tugas akhir ini.
ii
7. Teman-teman Studio 88
8. Semua pihak yang tidak dapat disebutkan satu per satu yang telah
membantu penulis dalam kelancaran proses penulisan skripsi dan
studio.
Semoga Tuhan sselalu
melimpahkan
elalu memberikan dan melimp
el
mpah
mp
a kan rahmat-Nya kepada
semuanya. Penulis
bahwa
iss menyadari bah
ahwa penulisan ini masih jauh
ah
jau
auh
au
h dari
dari kesempurnaan
yang memerl
memerlukan
luk
ukan perbaikan. Oleh
eh karena
kare
ka
r na itu,
itu,
u penulis
p nu
pe
nulis menerima segala
segala kritik dan
saran yan
yang
ng bersifat mem
membangun
mba
bang
ngun demi perbaika
ng
perbaikan
k n yan
yang
ang
an
g aka
aakan
kan
ka
n datang.
datang.
Akhir kata,
Laporan
Tugas
kat
ata,
a, penuliss berharap
berh
erharap
ha
ssemoga
emogaa La
Lapo
poran Tug
po
ugas
ug
as Akhir in
ini dapat
bermanfaat
be
ermanfaat
rm
at bagi
bagi pengembangan
peng
ngem
ng
embangan ilmu pengetahuan
pengetahuan dann bagi
b gi semua
ba
semu
se
muaa pihak
mu
p k yang
bberkepentingan.
erkepen
enti
en
ting
ti
n an.
Yogyakarta,
Januari
Yogy
gyaaka
karta, 27
7 Janu
uarri 2016
2 6
Penulis
Penulis
iii
DAFTAR ISI
Bab I PENDAHULUAN
N ................................................................................................................
.................................................
.......................
. ............................................... 1
1.1 Lat ar Belakang
Bela
aka
kang .................................................................................................................
.......................
......
.................................................
.................................
. ........... 1
La
at ar Belakang
ng Pengadaan
Pengadaan Proyek
Pro
roye
yek
k ...........................................................................
..........................
...................................................... 1
1.1.1 Latar
1.2 Latt ar
a Belakang
Belaka
kang
ng Permasalahan
Per
ermasa
ala
lah
h an .........................................................................................
........................................................
. ..................................... 5
1.3 Rumusan
Rumusa
an M asalah
asalah ...........................................................................................................
as
................................................................................................................ 7
1.4
1..4 Tujuan
an dan
d an Sasaran
Sas
saran .........................................................................................................
......................................................................................
. .............
.......... 7
1.4.1.
1. Tujuan
Tuj
ujuan ......................................................................................................................
.................................................................................................................
..........
.7
1.4.2
1.4.
4.2
2 Sasaran
Sasara
an .....................................................................................................................
...................................................................................................................
. .... 7
1.5 Lingkup St
1.5
St udi ................................................................................................................... 7
1.6
1 .6 M et
et ode St
St udi ................................................................................................................... 8
1.7
1 .7
7 Pola
a Pikirr Perancangan ....................................................................................................
..................................................................................................... 9
ika
Penulisan
10
1.8 Sistemat
1.8
S stemat ik
Si
ka Penulisa
san
n ....................................................................................................
...............................................................................
..........................10
BAB
B II
I TINJAUAN
TIN
I JAUAN UM UM SHOPPING M ALL.............................................................................
............................................................................... 11
2.1
1 Tinjauan
Tin
inja
aua
u n Umum Shopping M all ....................................................................................
..................................................................................... 11
11
2.1.1
2.1.
1 1 Pengert
Pen
enge
gert
rt ian Shopping
Shop
Sh
p pi
ping
g M all
al l .....................................................................................
........
.......................
......................
....
.......................................... 11
11
2.1.2 S
Sejarah
ejar
ej
arah
ah aw al Shopping
Shop
oppi
ping
ng M all ......................................................................................
......
..................................
........
....................
. ............................. 11
11
2.1.3 Kla
Klasifikasi
asi
sifi
fikasi Pusat
at perbelanjaan
p erbelanjaan ...............................................................................
........................................................
. .......................... 13
2.1.4 Unsur-unsur pada Pusat Perbelanjaan
16
Perbelan
n jaan .................................................................
..................................................................16
Perbelanjaan
21
2.1.5 Elemen-elemen Pusat Perbelanjaa
an .....................................................................
......................................................................21
pengalaman
belanja
2.1.6 Fakt or yang mendorong pengalam
m an belan
n j a yang menyenangkan ................... 22
2.1.7
22
Sist em Sirkulasi Pusat Perbelanjaan
n ....................................................................
....................................................................22
BAB III TINJAUAN KHUSUS PUSAT PERBELANJAAN
N ................................................................ 25
3.1 Tinjauan Kondisi Umum Kot a Surabaya ....................................................................... 25
i
3.1.1 Tinjauan Kondisi Geografis dan Geologi ................................................................ 25
3.1.2
Tinjauan Kondisi Klimat ologis.......................................................................... 25
3.2 Pusat Perbelanjaan di Surabaya ................................................................................... 26
3.2.1 Pemilihan Lokasi Pusat Perbelanjaan
Perb
b el
ela
anjaan Di Surabaya
Suraba
b ya ................................................
. .............................................. 26
..
TEK
KTURAL................................................................................
..............................................
.................................... 30
BAB IV LANDASAN TEORI ARSITE
ARSITEKTURAL
4.1 Karakter
Karakt er Interakt if dan
da Rekreat if...................................................................................
if..................................................................................... 30
4.1.1 Karakt er Int
30
In t erakt if ..................................................................................................
.....................................
. ..................................................................30
4.1.2 Karakt
kt erist ik Rekreatt if
i ............................................................................................
.................................................................................................. 31
4.2 Kajian
Arsitektural
Kajia
an Elemen
nA
rsit
rs
ite
ektural ...........................................................................................
....................................................
. ........................
....
.................... 33
4.2.1
4.2..1 Tinjauan
an Teori
Teo
e ri Tatt a Ruang......................................................................................
...........................................................................
....
............... 33
33
4.2
2 Arsit ekt
ek
kt ur
u r hijau
h jau .............................................................................................................
hi
.........................................................................................
. ............
....
.......... 43
4.2.1 Pe
Pengert ian
n Arsit ekt ur Hijau ....................................................................................
.............................................................................
....
......... 43
4.2.2 Krit
arsit ekt ur hijau ............................................................................
Kri
rit eria
eria bangunan
ba
................................................................
. ............. 44
4
BAB
BA
AB V ANALISIS
ANAL
AN
ALISIS PERENCANAAN
PERENCANAAN DAN PERANCANGAN SHOPPING M ALL ...............................
................................ 56
5.1
56
5 .1
1 Analisis Perencanaan
Perencanaan Pusat Pebelanjaan ......................................................................
.......................................................................56
5.1.1.
5 .1.1.
1. Analisis
Analisii s Pelaku dan Alur Kegiat annya ....................................................................... 56
6
5.1.2
59
5 .1.
1 2 St rukt
ru
u kt ur
u r Organisasi Pusat Perbelanjaan .....................................................................
.......................................................................59
5.1.3
5.
Analisis Kebutt uhan
uh an Ruang
Rua
uang
ng ......................................................................................
..........
.. ............................................................................... 60
5.1.4
5.1.
5.
1.4
4 Analisis Besaran Ruang ...........................................................................................
..........................
. .................................................................. 63
5.1.5
Analisis
5. 5 An
n al
alisis Hubungan Ant ar Ruang .............................................................................
.............................................................................. 69
5.1.5
Tapak
5.1.
1.5
5 Analisis
Anal
An
alis
isis
is Perencanaan
Per
eren
enca
cana
naan
an T
apak
ak ...................................................................................
....
..
....
. ......
. ....
. .....................
....
....
. ............................................... 71
5.2 Analisis
Penekanan
Anal
alisis
is P
enekanan
en
an St
St udi
u d i ...............................................................................................
ud
..............................................................
. ............................
.............. 76
5.2.1 Analisis
Anall is
isis
is pendekat
p en
ende
deka
kat an karakt er bangunan
bangu
u nan ................................................................ 76
5.2.2 Analisis Wujud perencanaan Pendekat
80
Pend
d ekat an arsit
arsii t ekt
ekt ur Hijau ....................................
....................................80
5.2 Analisis Perancangan .....................................................................................................
88
.....................................................................................................88
5.2.1 Analisis St rukt ur dan Konst ruksi .................................................................................
................................................................................... 88
5.2.3 Analisis Ut ilit as Bangunan ...................................................................................... 89
BAB VI KONSEP PERENCANAAN DAN PERANCANGAN............................................................
PERANCANGA
GAN............................................................ 94
6.1 Konsep Besaran Ruang .................................................................................................. 94
ii
6.2 Konsep t at a ruang dan t at a rupa dengan Pendekatan arsit ekt ur hijau ........................ 95
6.3 Analisis Perancangan ........................................................................................... ……..104
6.3.1 Analisis St rukt ur dan Konst ruksi ............................................................................. 76
6.3.1 Analisis Ut ilit as Bangunan ....................................................................................
..........................................
. ............................................ 105
iii
DAFTAR TABEL
Tabel 1.1 Tabel Persebaran Pusat Perbelanjaan
Perbelanjj aa
aan
n di Kota
Kot
ota
a Surabaya
S rabaya ........................................... 3
Su
Tabel 3. 1 Kondisi Eksist ing Sit e...............................................................................................
e..............................................................
. ................................. 29
Kara
rakt er Warna ........................................................................................
...............................
......
....
........
. ..............................
. .................. 40
Tabel 4.1 Sifat dan Karakt
SIff at , Kesan M aterial
a eri
ate
rial
al ......................................................................................
............
..........
......
. ............
......
.............
....
. .................................. 42
Tabel 4.2 Jenis, SIfat
Tabel 5.1 Tabel
Ta
ab el Kelompok
Kelomp
p ok Pengunjung
Pengunjung
g ...................................................................................
.......................................
. ................................................ 56
Tabel 5.2 Tabel
Tabel Kelompok
Kelo
o mp
mpok
ok Penyew
Penye
yew
w a dan Supplier Ret ail ........................................................
..........................................
. ................. 56
Tabel 5.3
5. Tabel
Tabe
el Kelompok
Kelomp
o m ok pengelola
p engelola ......................................................................................
............................................................
. ............................. 57
7
Tabell 5.4 Kebut
Kebu
but uhan
u ha
h n Ru
u ang Pusat Perbelanjaan ....................................................................
.......................................................................61
Ruang
61
Tabe
el 5.5 Analisis
An
n al
alis
isis
i Besaran
Bes
saran Ruang ............................................................................................
.........................................................................................
....... 64
Tabel
Tab
b el 5.6
6 Analisa
Anal
An
alisa Tapak
Ta
........................................................................................................
....
.... 71
7
Tabel
...........................................................................................................
Ta
abel 5.7
7 Analisis
Ana
An
alisiss karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a ruang .................................
...............................
....
.... 76
Tabel
Ta
abe
b l 5.8
8 Analisis
Analisis
is karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a rupa bangunan ..................
.................... 77
Tabel
Ta
abe
bel 5.9 Analisis
Analissis t at a ruang dan t at a rupa dengan arsit ekt ur hijau ......................................
..............................
. ........81
Tabel
81
Ta
ab el 5.8
5 8 Analisis
5.
Analissis karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a rupa bangunan .................. 96
6
Tabel
Ta
ab el 5.9
9 Analisis t at a ruang dan t at a rupa dengan arsit ekt ur hijau ......................................
......................................9
97
Tabel
97
iv
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1.1 Gambar Pola Persebaran Pusat Perbelanjaan
Perb
Pe
rbel
elan
anja
jaan
a di Surabaya ................................... 4
ba
any
nyak koridor ...........................................................................
..........................................
. ................................. 23
Gambar 2.1 Sist em Sirkulasi banyak
Gambar 2. 2 Sist em Sirkulasi
Sirkula
asi Plaza ..........................................................................................
..............
............................................................................... 24
Sir
irk
kulasi M all ...........................................................................................
..........................
............
....
....
....
. ....................................................... 24
Gambar 2. 3 Sist em Sirkulasi
Gambar 3.1 Pet
et a RTRW Kot a Surabaya
Su
u r ab
b aya
y ...................................................................................
............................................
....
................................
. ....... 27
Gambar 3.2 Pet
Pet a Perunt
Peru
u ntt uk
ukkan Kot a Surabaya
Sur
urab
aba
aya..........................
........................
............................ 28
........................................................................
Gambar
ar 4. 1 Ruang
Ruan
Ru
ang
g Dalam
D lam Ruang
Da
Ruang..................................................................
Ru
. ............................. 35
5
............................................................................................
Gamb
b ar 4.2 Ruang
Rua
uang
ng yang
g saling Terkait ..............................................................
......................... 35
Gambar
....................................................................................
Gam
m bar 4.3
3 Ruang
Rua
uang yang
ya
ang bersebalahan ...................................................................................
..............................................................................
....
..... 36
Gambar
Ga
ambar 4.4
4 .4 Ruang
Rua
u ng
g yang
yang dihubungkan ....................................................................................
...................................................................................
....
.. 36
Gambar
Ga
ambar 4.
4. 5 S
irku
u lasi Tert ut up ...............................................................................................
.............................................................................................
....
.... 37
Gambar
Sirkulasi
Gamb
m arr 4.6
4 .6 Siirkulasi
Siirk
kulasi terbuka salah sat u sisi ..........................................................................
............................................................................ 37
Gambar
Gamb
mbar 4.7 Sirkulasi
Sirk
kulasi terbuka kedua sisi .................................................................................
.................................................................................. 38
Gambar
Ga
amb
mba
ar 4.8 Contoh bent uk bidang ......................................................................................... 39
9
Gambar
Ga
am bar 4.9
4 .9 Contoh Tekst ur Kasar .......................................................................................... 41
41
Gambar
Ga
amb
mbar 4.10
4.1
10 Contoh
Co
o ntoh Tekst ur Licin ..........................................................................................
............................................................................................ 42
Gambar
Gamb
mba
ar 4.11 Gambar GBCI
GBC
BCII t ahun
ahun
ahu
n 2013
2013 ..................................................................................
....................................
..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
........................... 45
Gambar
Gamb
mbar
ar 4.12 Contoh pelapisan bidang at ap unt
nt uk
u t aman
am at ap ............................................. 50
0
Gambar
Gamb
mbarr 4.13
4 .1
.13 Contoh Grass Block ............................................................................................
............................................................................................. 51
1
Gambar
Gamb
b ar 4.14
4 .1
.14 Lubang
Luba
Lu
b ng Biopori...................................................................................................
Biopori.....................................................................................................51
Gambar
51
Gamba
ar 4.15
4 .1
.15
5 Contoh
Cont
Co
ntoh
oh rangka
r an
angk
gka
a baja
baja ...........................................................................................
................................................................................................. 54
Gambar
Gambar 4.16
4 .1
16 Bahan
B han aluminium...............................................................................................
Ba
aluminiu
ium
m ...............................
....................................
......
................................. 55
55
Gambar 5.1 Pola Kegiat
Kegii att an Pengunjung ...................................................................................
..................................................................................... 58
Gambar 5.2 Pola Kegiat an Penyew a dan Sup
p plier Barang
g ...................................................... 59
Supplier
Gambar 5.3 Pola Kegiat an Pengunjung ...................................................................................
..................................................................................... 59
Gambar 5.4 St rukt ur Organisasi Pusat Perbelanjaan
Perbela
lanjaan .............................................................. 59
Gambar 5.5 Hubungan Antar Ruang M akro
akro............................................................................
............................................................................ 69
Gambar 5.6 Hubungan ruang int ern kelompok p
erda
agangan ................................................ 70
perdagangan
Gambar 5.7 Hubungan ruang int ern kelompok pe
eng
ngelola...................................................... 70
pengelola......................................................
G b 5.8
5 8 Pondasi
P d i Tiang
Ti
P
Gambar
Pancang
....................................................................................... 88
Gambar 5.9 Kolom balok bet on .............................................................................................. 89
v
Gambar 5.10 Sistem Dow n-feed ............................................................................................. 90
Gambar 5.11 Sistem jaringan air kot or ................................................................................... 91
Gambar 5.12 Kabel Baw ah t anah ............................................................................................ 92
Gambar 5.13 Contoh Genset 20.000Watt ............................................................................... 92
Gambar 5.14 Contoh Ext inguishing .........................................................................................
........
....................................
................................................. 93
Pancan
ang .......................................................................................
........................................................................................ 76
Gambar 5.8 Pondasi Tiang Pancang
Gambar 5.9 Kolom balok bet
et on
o n ..............................................................................................
............................................................................................... 77
Gambar 5.10 Sistem Dow
ow n-feed .............................................................................................
............................................................................................... 78
Gambar 5.11 Sistem
m jjaringan
aringan air kott or
o r ...................................................................................
........
......
............................................................................ 79
Gambar 5.12 Ka
ab el Baw ah t anah
ana
ah ............................................................................................
..............................................................
..................................... 80
Kabel
Gambar 5.13
3 Contoh
Contoh Genset
Gen
ense
s t 20.000Wat
20.0
000Wattt ...............................................................................
.....
..........................
....
. ..........................
............................. 80
Gambar 5.14
5.1
.14 Contoh
oh Ext
Ext inguishing
ing
in
guishing
ng.........................................................................................
....................................................
. ..................
. ...
.................... 81
vi
DAFTAR PUSTAKA
Avriansyah, R., 2010. Skripsi: Yogyakarta Citywalk
Citywaalk Public
Pub
ubli
licc Sp
Space Sebagai Activity Generator Bagi
Daya Tarik Pusat Komersil. Yogyaka
kart
rta: Universitas Gaj
jah M
ada.hlm 20-21
Yogyakarta:
Gajah
Mada.hlm
Francis D.K. Ching, Arsitektur Bentuk,
Ben
entuk, Ruang, dan Tatanan/edisi kedua, Pen
ener
e bit Erlangga, Jakarta
Penerbit
2000, hal 94
hopping mall and shopping
shop
opping center studies: Eastern
Easstern
rn C
on
nne
nect
ctic
icuut S
taate University, 20099
Shopping
Connecticut
State
Mediastika, Christ
stina E.Hemat En
ner
ergi
gi & Lestari Lingkungan melalu
l i Ba
Bang
ngun
unan, Penerbit AND
NDI,
Christina
Energi
melalui
Bangunan,
ANDI,
Yogyak
karta, 2013
Yogyakarta,
Nadine bed
eddington,
n, desing
dessin
ingg for shopping
shop
opping centre, Butterworth Scientific, Lon
ndo
don, 1982,
2, hhal.6
al.6
al
.6
beddington,
London,
kripssi Elvina E
va,, A
va
drian
nto (2013) PUSAT PERBELANJAAN DI YOGYAKAR
RTA
T . S11 thesis,
the
h si
sis,
s,
Skripsi
Eva,
Adrianto
YOGYAKARTA.
UAJY
Y
krripsi Sakt
ktii Ad
Adi Sud
darjati, Rumah susun dengan konsep “green architecture” di Yogyaka
karta,20
2007
7
Skripsi
Sakti
Sudarjati,
Yogyakarta,2007
WASKITA,
W
ASKIT
TA, S
SELVI
ELVI
VI FITRIA (2009) SHOPPING CENTER DI YOGYAKARTA. S1 thesis, UAJY
UA
AJY
vii
DAFTAR REFERENSI
www.alatpemadamapar.blogspot.com
om
www.architecturalfurniture.org
www.architecturalfurniture
re.org
www.beton-stahl.com
www.beton-stahl.co
om
www.emergencypower.com
www.emerge
encypower.com
www.gale
leriarsitekt
ktur
ur.c
.com
om
www.galeriarsitektur.com
http://h2opureplus.com/
http:/
//h
/h2opu
ure
repl
plus
pl
us.com
us
m/
www.MerriamWebster.com
ww
ww.Merr
rria
i mWeb
bster.com
Petaperuntukan.surabaya.go.id
Pe
etaperu
runt
ntuk
u an..surabaya.go.id
http://shopingmall.blogspot.com
ht
ttp
p:/
://shopingm
mall.blogspot.com
viii
PUSAT PERBELANJAAN DI SURABAYA DENGAN PENDEKATAN
ARSITEKTUR HIJAU
TUGAS AKHIR SARJANA STRATA – 1
UNTUK MEMENUHI SEBAGIAN PERSYARATAN YUDISIUM UNTUK MENCAPAI DERAJAT SARJANA
TEKNIK (S-1)
PADA PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
DISUSUN OLEH:
A.K EVAN SINARWASTU
NPM: 08 01 13109
PROGRAM STUDI ARSITEKTUR
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS ATMA JAYA YOGYAKARTA
2016
INTISARI
PUSAT PERBELANJAAN DI SURABAYA
DENGAN PENDEKATAN ARSITEKTUR HIJAU
Aloysius Kartaporantus Evan Sinarwastu
Universitas Atma Jaya Yogyakarta, Jl. Babarsari 44 Yogyakarta
e-mail: evann_s90@yahoo.com
Abstrak: Pusat perbelanjaan mempunyai pengertian sebagai suatu
tempat yang berintikan satu atau beberapa department store besar sebagai
daya tarik retail-retail kecil dan rumah makan dengan tipologi bangunan
seperti toko yang menghadap ke koridor utama mall atau pedestrian yang
merupakan unsur utama dari sebuah shopping mall dengan fungsi sebagai
sirkulasi dan sebagai ruang komunal bagi terselenggaranya interaksi antar
pengunjung dan pedagang (Maitland, 1987).
Di jaman modern ini, pusat perbelanjaan merupakan tempat favorite bagi
masyarakat untuk berbelanja. Bahkan pusat perbelanjaan bukan saja sebagai
sarana tempat berbelanja,tetapi juga menjadi tempat refreshing bagi orangorang yang lelah melakukan aktifitasnya sehari-hari.
Untuk mendukung fungsi dari pusat perbelanjaan tersebut, perlu
diciptakan suasana yang terlihat menarik perhatian dan mampu untuk
menghilangkan kejenuhan calon pengunjungnya serta (rekreatif) dan
menciptakan suasana yang saling menguntungkan antara pedagang dengan
pengunjung (interaktif). Dengan kondisi kota Surabaya yang panas dan
semakin mencuatnya isu global warming maka Arsitektur hijau merupakan
konsep tepat untuk pusat perbelanjaan di Surabaya. Dengan Konsep
arsitektur hijau seperti penataan landsekap, efisiensi dan konservasi
energy,dll nantinya diharapkan akan membantu mengurangi adanya global
warming dan menampilkan konsep perbelanjaan yang berbeda dengan konsep
pusat perbelanjaan lainnya di Surabaya.
Kata kunci: Pusat Perbelanjaan, Interaktif, Rekreatif, Arsitektur Hijau
KATA PENGANTAR
Puji syukur kepada Tuhan Yang Maha Esa atas segala berkat, bimbingan dan
pperlindungan-Nya
g
y selama penyusunan
p y
laporan
p
Tugas
g Akhir dengan
g jjudul Pusat
perbelanjaan di Surabaya deng
dengan
ngaan konsep Arsitektur
ng
Arsitekttur Hijau
H jau dapat terselesaikan.
Hi
Laporan
Adapun Lapo
ora
ran Tugas Akhir ini merupakan salah
salah satu syarat dalam
Studi
Fakultas
menyelesaikan ppendidikan
endidikan tinggii Strata-1
Strata-1 pada Program Stud
di Arsitektur,
A
Universitas
Atma
Yogyakarta.
Teknik, Uni
iversitas At
tma Ja
Jaya
y Yo
ogy
gyak
akar
ak
arta
ar
t .
Dalam
D
alam pe
penyusunan
eny
n usun
nan sk
skripsi,
kripsi, penulis mendapatt bimbingan
bimb
bi
m ingaan dan dukungan
duk
ukungan dari
uk
banyak
banya
yak pihak
ya
pihak.
k. Ole
O
Oleh
eh kkarena
aren
en
na itu,
itu, dalam ke
it
kkesempatan
sempatan in
ini,
i, pe
ppenulis
nuli
liss ing
li
iingin
ngin
ng
i meng
mengucapkan
guc
u apkan
terima
te
erima kasih
k si
ka
sih
h kepada
k
a pih
ppihak-pihak
ihak
a -pihak yang telah
tel
elah memberikan
n bi
bimbingan
imb
mbingaan dan
dan duku
dukungan,
ung
n an,
lain
in::
in
antara la
lain:
1.. Ibu Ir. MK. Sinta
Sint
Si
n a Dewi P
P.. M.Sc., selaku
sel
elaku dosen pem
pembimbing
mbimb
mbin
mb
ing
in
g I,
I, aatas
taas
w ktu, bimbingan,
wa
bimbinga
gan,
n dan pengalaman
pengalaama
man yang telah dibagikan
diba
di
baagi
g kaan kepada
kep
kep
epadaa
waktu,
penulis,
penu
uli
lis,
s, serta dukungan
duku
kung
ngan dan
daan m
motivasi
otiivasi yangg telah
ot
telaah diberi
tel
diberikan
ikan ssehingga
ehin
eh
ingg
in
ga
proses penu
penulisan
nuli
lisa
san
n ddapat
ap
pat te
tersel
terselesaikan
eleesaaikan
n den
ddengan
ngan baik.
Boedi
Leksnono,M.T
pembimbing
II,
2. Bapak Ir. Soesiloo Boe
B
edi Leks
snono
no,M.T selaku dosen pem
mbimb
bin
ing II
I,
atas
waktu,
kepada
at
tas wa
akt
ktu
u, bimbingan
u,
bimb
bi
mbin
mb
inga
in
g n dan pengalaman
peng
ng
gal
alam
aman
am
an yang
yang
g telah
tellah
h dibagikan
d ag
dibag
gik
ikaan kepa
paada
penulis sehingga penulisan
pen
en
nul
ulis
isan da
is
dapa
dapat
patt berjalan
pa
b
dengan baik.
3. Dosen penguji tugas akhir,
akhiir,
r atas saran dan masukannya.
44.. Segenap
Sege
Se
g na
nap
p Guru-guru
Guru
Gu
ru
u-gu
g ru di semasa SD sampai
gu
samp
sa
mpai
mp
ai SM
SMA.
A. Dosen
Dosen
os n dan
dan staf
s
pengajar
peng
pe
ngaj
ajar
jar Fa
Faku
Fakultas
kulltas Teknik
ku
Tekn
Te
knik
kn
ik Jurusan
Juru
Ju
rusan
ru
n T
Teknik
ekni
ek
nik
ni
k Ars
A
Arsitektur
rsit
itek
ekt
ktur Universitas
Univ
Un
iver
iv
ersitas
er
Atm
At
ma Ja
Jay
ya Yogyak
kar
a ta , tanpaa jasa
ja dan bbantuan
antu
an
t an
n da
dari
ri me
mere
reka
ka penulis
Atma
Jaya
Yogyakarta
mereka
ucapkan terima kasihh yang
yang sebesar-besarnya.
sebe
b sar-besarnya.
be
5. Jangkung K dan Chatarina
Ch
hatarina A sebagai Orang Tua penulis. Liliek S,
Pasha, Kashi dan Ell
Ella,
la Reza P dan Irish selaku keluarga memberikan
la,
ns
nspirasi
si bagi penulis sehingga Tugas Akhir ini
doa, dukungan, dan in
inspirasi
dapat terselesaikan dengan
denggan baik.
baik.
66. Alan
Al R
b
L
d Widj
j Bambang
B b
S
i
H d Adi
Resubun,
Leonardus
Widjaja,
Sugiarto,
Hendra
P, Michael Pajow, Albert SW, Andre Satya, Hestu, Bagus, Rekian S
selaku sahabat-sahabat yang selalu memberikan motivasi, dan
semangat tiada batas selama proses perkuliahan dan tugas akhir ini.
ii
7. Teman-teman Studio 88
8. Semua pihak yang tidak dapat disebutkan satu per satu yang telah
membantu penulis dalam kelancaran proses penulisan skripsi dan
studio.
Semoga Tuhan sselalu
melimpahkan
elalu memberikan dan melimp
el
mpah
mp
a kan rahmat-Nya kepada
semuanya. Penulis
bahwa
iss menyadari bah
ahwa penulisan ini masih jauh
ah
jau
auh
au
h dari
dari kesempurnaan
yang memerl
memerlukan
luk
ukan perbaikan. Oleh
eh karena
kare
ka
r na itu,
itu,
u penulis
p nu
pe
nulis menerima segala
segala kritik dan
saran yan
yang
ng bersifat mem
membangun
mba
bang
ngun demi perbaika
ng
perbaikan
k n yan
yang
ang
an
g aka
aakan
kan
ka
n datang.
datang.
Akhir kata,
Laporan
Tugas
kat
ata,
a, penuliss berharap
berh
erharap
ha
ssemoga
emogaa La
Lapo
poran Tug
po
ugas
ug
as Akhir in
ini dapat
bermanfaat
be
ermanfaat
rm
at bagi
bagi pengembangan
peng
ngem
ng
embangan ilmu pengetahuan
pengetahuan dann bagi
b gi semua
ba
semu
se
muaa pihak
mu
p k yang
bberkepentingan.
erkepen
enti
en
ting
ti
n an.
Yogyakarta,
Januari
Yogy
gyaaka
karta, 27
7 Janu
uarri 2016
2 6
Penulis
Penulis
iii
DAFTAR ISI
Bab I PENDAHULUAN
N ................................................................................................................
.................................................
.......................
. ............................................... 1
1.1 Lat ar Belakang
Bela
aka
kang .................................................................................................................
.......................
......
.................................................
.................................
. ........... 1
La
at ar Belakang
ng Pengadaan
Pengadaan Proyek
Pro
roye
yek
k ...........................................................................
..........................
...................................................... 1
1.1.1 Latar
1.2 Latt ar
a Belakang
Belaka
kang
ng Permasalahan
Per
ermasa
ala
lah
h an .........................................................................................
........................................................
. ..................................... 5
1.3 Rumusan
Rumusa
an M asalah
asalah ...........................................................................................................
as
................................................................................................................ 7
1.4
1..4 Tujuan
an dan
d an Sasaran
Sas
saran .........................................................................................................
......................................................................................
. .............
.......... 7
1.4.1.
1. Tujuan
Tuj
ujuan ......................................................................................................................
.................................................................................................................
..........
.7
1.4.2
1.4.
4.2
2 Sasaran
Sasara
an .....................................................................................................................
...................................................................................................................
. .... 7
1.5 Lingkup St
1.5
St udi ................................................................................................................... 7
1.6
1 .6 M et
et ode St
St udi ................................................................................................................... 8
1.7
1 .7
7 Pola
a Pikirr Perancangan ....................................................................................................
..................................................................................................... 9
ika
Penulisan
10
1.8 Sistemat
1.8
S stemat ik
Si
ka Penulisa
san
n ....................................................................................................
...............................................................................
..........................10
BAB
B II
I TINJAUAN
TIN
I JAUAN UM UM SHOPPING M ALL.............................................................................
............................................................................... 11
2.1
1 Tinjauan
Tin
inja
aua
u n Umum Shopping M all ....................................................................................
..................................................................................... 11
11
2.1.1
2.1.
1 1 Pengert
Pen
enge
gert
rt ian Shopping
Shop
Sh
p pi
ping
g M all
al l .....................................................................................
........
.......................
......................
....
.......................................... 11
11
2.1.2 S
Sejarah
ejar
ej
arah
ah aw al Shopping
Shop
oppi
ping
ng M all ......................................................................................
......
..................................
........
....................
. ............................. 11
11
2.1.3 Kla
Klasifikasi
asi
sifi
fikasi Pusat
at perbelanjaan
p erbelanjaan ...............................................................................
........................................................
. .......................... 13
2.1.4 Unsur-unsur pada Pusat Perbelanjaan
16
Perbelan
n jaan .................................................................
..................................................................16
Perbelanjaan
21
2.1.5 Elemen-elemen Pusat Perbelanjaa
an .....................................................................
......................................................................21
pengalaman
belanja
2.1.6 Fakt or yang mendorong pengalam
m an belan
n j a yang menyenangkan ................... 22
2.1.7
22
Sist em Sirkulasi Pusat Perbelanjaan
n ....................................................................
....................................................................22
BAB III TINJAUAN KHUSUS PUSAT PERBELANJAAN
N ................................................................ 25
3.1 Tinjauan Kondisi Umum Kot a Surabaya ....................................................................... 25
i
3.1.1 Tinjauan Kondisi Geografis dan Geologi ................................................................ 25
3.1.2
Tinjauan Kondisi Klimat ologis.......................................................................... 25
3.2 Pusat Perbelanjaan di Surabaya ................................................................................... 26
3.2.1 Pemilihan Lokasi Pusat Perbelanjaan
Perb
b el
ela
anjaan Di Surabaya
Suraba
b ya ................................................
. .............................................. 26
..
TEK
KTURAL................................................................................
..............................................
.................................... 30
BAB IV LANDASAN TEORI ARSITE
ARSITEKTURAL
4.1 Karakter
Karakt er Interakt if dan
da Rekreat if...................................................................................
if..................................................................................... 30
4.1.1 Karakt er Int
30
In t erakt if ..................................................................................................
.....................................
. ..................................................................30
4.1.2 Karakt
kt erist ik Rekreatt if
i ............................................................................................
.................................................................................................. 31
4.2 Kajian
Arsitektural
Kajia
an Elemen
nA
rsit
rs
ite
ektural ...........................................................................................
....................................................
. ........................
....
.................... 33
4.2.1
4.2..1 Tinjauan
an Teori
Teo
e ri Tatt a Ruang......................................................................................
...........................................................................
....
............... 33
33
4.2
2 Arsit ekt
ek
kt ur
u r hijau
h jau .............................................................................................................
hi
.........................................................................................
. ............
....
.......... 43
4.2.1 Pe
Pengert ian
n Arsit ekt ur Hijau ....................................................................................
.............................................................................
....
......... 43
4.2.2 Krit
arsit ekt ur hijau ............................................................................
Kri
rit eria
eria bangunan
ba
................................................................
. ............. 44
4
BAB
BA
AB V ANALISIS
ANAL
AN
ALISIS PERENCANAAN
PERENCANAAN DAN PERANCANGAN SHOPPING M ALL ...............................
................................ 56
5.1
56
5 .1
1 Analisis Perencanaan
Perencanaan Pusat Pebelanjaan ......................................................................
.......................................................................56
5.1.1.
5 .1.1.
1. Analisis
Analisii s Pelaku dan Alur Kegiat annya ....................................................................... 56
6
5.1.2
59
5 .1.
1 2 St rukt
ru
u kt ur
u r Organisasi Pusat Perbelanjaan .....................................................................
.......................................................................59
5.1.3
5.
Analisis Kebutt uhan
uh an Ruang
Rua
uang
ng ......................................................................................
..........
.. ............................................................................... 60
5.1.4
5.1.
5.
1.4
4 Analisis Besaran Ruang ...........................................................................................
..........................
. .................................................................. 63
5.1.5
Analisis
5. 5 An
n al
alisis Hubungan Ant ar Ruang .............................................................................
.............................................................................. 69
5.1.5
Tapak
5.1.
1.5
5 Analisis
Anal
An
alis
isis
is Perencanaan
Per
eren
enca
cana
naan
an T
apak
ak ...................................................................................
....
..
....
. ......
. ....
. .....................
....
....
. ............................................... 71
5.2 Analisis
Penekanan
Anal
alisis
is P
enekanan
en
an St
St udi
u d i ...............................................................................................
ud
..............................................................
. ............................
.............. 76
5.2.1 Analisis
Anall is
isis
is pendekat
p en
ende
deka
kat an karakt er bangunan
bangu
u nan ................................................................ 76
5.2.2 Analisis Wujud perencanaan Pendekat
80
Pend
d ekat an arsit
arsii t ekt
ekt ur Hijau ....................................
....................................80
5.2 Analisis Perancangan .....................................................................................................
88
.....................................................................................................88
5.2.1 Analisis St rukt ur dan Konst ruksi .................................................................................
................................................................................... 88
5.2.3 Analisis Ut ilit as Bangunan ...................................................................................... 89
BAB VI KONSEP PERENCANAAN DAN PERANCANGAN............................................................
PERANCANGA
GAN............................................................ 94
6.1 Konsep Besaran Ruang .................................................................................................. 94
ii
6.2 Konsep t at a ruang dan t at a rupa dengan Pendekatan arsit ekt ur hijau ........................ 95
6.3 Analisis Perancangan ........................................................................................... ……..104
6.3.1 Analisis St rukt ur dan Konst ruksi ............................................................................. 76
6.3.1 Analisis Ut ilit as Bangunan ....................................................................................
..........................................
. ............................................ 105
iii
DAFTAR TABEL
Tabel 1.1 Tabel Persebaran Pusat Perbelanjaan
Perbelanjj aa
aan
n di Kota
Kot
ota
a Surabaya
S rabaya ........................................... 3
Su
Tabel 3. 1 Kondisi Eksist ing Sit e...............................................................................................
e..............................................................
. ................................. 29
Kara
rakt er Warna ........................................................................................
...............................
......
....
........
. ..............................
. .................. 40
Tabel 4.1 Sifat dan Karakt
SIff at , Kesan M aterial
a eri
ate
rial
al ......................................................................................
............
..........
......
. ............
......
.............
....
. .................................. 42
Tabel 4.2 Jenis, SIfat
Tabel 5.1 Tabel
Ta
ab el Kelompok
Kelomp
p ok Pengunjung
Pengunjung
g ...................................................................................
.......................................
. ................................................ 56
Tabel 5.2 Tabel
Tabel Kelompok
Kelo
o mp
mpok
ok Penyew
Penye
yew
w a dan Supplier Ret ail ........................................................
..........................................
. ................. 56
Tabel 5.3
5. Tabel
Tabe
el Kelompok
Kelomp
o m ok pengelola
p engelola ......................................................................................
............................................................
. ............................. 57
7
Tabell 5.4 Kebut
Kebu
but uhan
u ha
h n Ru
u ang Pusat Perbelanjaan ....................................................................
.......................................................................61
Ruang
61
Tabe
el 5.5 Analisis
An
n al
alis
isis
i Besaran
Bes
saran Ruang ............................................................................................
.........................................................................................
....... 64
Tabel
Tab
b el 5.6
6 Analisa
Anal
An
alisa Tapak
Ta
........................................................................................................
....
.... 71
7
Tabel
...........................................................................................................
Ta
abel 5.7
7 Analisis
Ana
An
alisiss karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a ruang .................................
...............................
....
.... 76
Tabel
Ta
abe
b l 5.8
8 Analisis
Analisis
is karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a rupa bangunan ..................
.................... 77
Tabel
Ta
abe
bel 5.9 Analisis
Analissis t at a ruang dan t at a rupa dengan arsit ekt ur hijau ......................................
..............................
. ........81
Tabel
81
Ta
ab el 5.8
5 8 Analisis
5.
Analissis karakt er Rekreat if dan Int erakt if melalui t at a rupa bangunan .................. 96
6
Tabel
Ta
ab el 5.9
9 Analisis t at a ruang dan t at a rupa dengan arsit ekt ur hijau ......................................
......................................9
97
Tabel
97
iv
DAFTAR GAMBAR
Gambar 1.1 Gambar Pola Persebaran Pusat Perbelanjaan
Perb
Pe
rbel
elan
anja
jaan
a di Surabaya ................................... 4
ba
any
nyak koridor ...........................................................................
..........................................
. ................................. 23
Gambar 2.1 Sist em Sirkulasi banyak
Gambar 2. 2 Sist em Sirkulasi
Sirkula
asi Plaza ..........................................................................................
..............
............................................................................... 24
Sir
irk
kulasi M all ...........................................................................................
..........................
............
....
....
....
. ....................................................... 24
Gambar 2. 3 Sist em Sirkulasi
Gambar 3.1 Pet
et a RTRW Kot a Surabaya
Su
u r ab
b aya
y ...................................................................................
............................................
....
................................
. ....... 27
Gambar 3.2 Pet
Pet a Perunt
Peru
u ntt uk
ukkan Kot a Surabaya
Sur
urab
aba
aya..........................
........................
............................ 28
........................................................................
Gambar
ar 4. 1 Ruang
Ruan
Ru
ang
g Dalam
D lam Ruang
Da
Ruang..................................................................
Ru
. ............................. 35
5
............................................................................................
Gamb
b ar 4.2 Ruang
Rua
uang
ng yang
g saling Terkait ..............................................................
......................... 35
Gambar
....................................................................................
Gam
m bar 4.3
3 Ruang
Rua
uang yang
ya
ang bersebalahan ...................................................................................
..............................................................................
....
..... 36
Gambar
Ga
ambar 4.4
4 .4 Ruang
Rua
u ng
g yang
yang dihubungkan ....................................................................................
...................................................................................
....
.. 36
Gambar
Ga
ambar 4.
4. 5 S
irku
u lasi Tert ut up ...............................................................................................
.............................................................................................
....
.... 37
Gambar
Sirkulasi
Gamb
m arr 4.6
4 .6 Siirkulasi
Siirk
kulasi terbuka salah sat u sisi ..........................................................................
............................................................................ 37
Gambar
Gamb
mbar 4.7 Sirkulasi
Sirk
kulasi terbuka kedua sisi .................................................................................
.................................................................................. 38
Gambar
Ga
amb
mba
ar 4.8 Contoh bent uk bidang ......................................................................................... 39
9
Gambar
Ga
am bar 4.9
4 .9 Contoh Tekst ur Kasar .......................................................................................... 41
41
Gambar
Ga
amb
mbar 4.10
4.1
10 Contoh
Co
o ntoh Tekst ur Licin ..........................................................................................
............................................................................................ 42
Gambar
Gamb
mba
ar 4.11 Gambar GBCI
GBC
BCII t ahun
ahun
ahu
n 2013
2013 ..................................................................................
....................................
..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
........................... 45
Gambar
Gamb
mbar
ar 4.12 Contoh pelapisan bidang at ap unt
nt uk
u t aman
am at ap ............................................. 50
0
Gambar
Gamb
mbarr 4.13
4 .1
.13 Contoh Grass Block ............................................................................................
............................................................................................. 51
1
Gambar
Gamb
b ar 4.14
4 .1
.14 Lubang
Luba
Lu
b ng Biopori...................................................................................................
Biopori.....................................................................................................51
Gambar
51
Gamba
ar 4.15
4 .1
.15
5 Contoh
Cont
Co
ntoh
oh rangka
r an
angk
gka
a baja
baja ...........................................................................................
................................................................................................. 54
Gambar
Gambar 4.16
4 .1
16 Bahan
B han aluminium...............................................................................................
Ba
aluminiu
ium
m ...............................
....................................
......
................................. 55
55
Gambar 5.1 Pola Kegiat
Kegii att an Pengunjung ...................................................................................
..................................................................................... 58
Gambar 5.2 Pola Kegiat an Penyew a dan Sup
p plier Barang
g ...................................................... 59
Supplier
Gambar 5.3 Pola Kegiat an Pengunjung ...................................................................................
..................................................................................... 59
Gambar 5.4 St rukt ur Organisasi Pusat Perbelanjaan
Perbela
lanjaan .............................................................. 59
Gambar 5.5 Hubungan Antar Ruang M akro
akro............................................................................
............................................................................ 69
Gambar 5.6 Hubungan ruang int ern kelompok p
erda
agangan ................................................ 70
perdagangan
Gambar 5.7 Hubungan ruang int ern kelompok pe
eng
ngelola...................................................... 70
pengelola......................................................
G b 5.8
5 8 Pondasi
P d i Tiang
Ti
P
Gambar
Pancang
....................................................................................... 88
Gambar 5.9 Kolom balok bet on .............................................................................................. 89
v
Gambar 5.10 Sistem Dow n-feed ............................................................................................. 90
Gambar 5.11 Sistem jaringan air kot or ................................................................................... 91
Gambar 5.12 Kabel Baw ah t anah ............................................................................................ 92
Gambar 5.13 Contoh Genset 20.000Watt ............................................................................... 92
Gambar 5.14 Contoh Ext inguishing .........................................................................................
........
....................................
................................................. 93
Pancan
ang .......................................................................................
........................................................................................ 76
Gambar 5.8 Pondasi Tiang Pancang
Gambar 5.9 Kolom balok bet
et on
o n ..............................................................................................
............................................................................................... 77
Gambar 5.10 Sistem Dow
ow n-feed .............................................................................................
............................................................................................... 78
Gambar 5.11 Sistem
m jjaringan
aringan air kott or
o r ...................................................................................
........
......
............................................................................ 79
Gambar 5.12 Ka
ab el Baw ah t anah
ana
ah ............................................................................................
..............................................................
..................................... 80
Kabel
Gambar 5.13
3 Contoh
Contoh Genset
Gen
ense
s t 20.000Wat
20.0
000Wattt ...............................................................................
.....
..........................
....
. ..........................
............................. 80
Gambar 5.14
5.1
.14 Contoh
oh Ext
Ext inguishing
ing
in
guishing
ng.........................................................................................
....................................................
. ..................
. ...
.................... 81
vi
DAFTAR PUSTAKA
Avriansyah, R., 2010. Skripsi: Yogyakarta Citywalk
Citywaalk Public
Pub
ubli
licc Sp
Space Sebagai Activity Generator Bagi
Daya Tarik Pusat Komersil. Yogyaka
kart
rta: Universitas Gaj
jah M
ada.hlm 20-21
Yogyakarta:
Gajah
Mada.hlm
Francis D.K. Ching, Arsitektur Bentuk,
Ben
entuk, Ruang, dan Tatanan/edisi kedua, Pen
ener
e bit Erlangga, Jakarta
Penerbit
2000, hal 94
hopping mall and shopping
shop
opping center studies: Eastern
Easstern
rn C
on
nne
nect
ctic
icuut S
taate University, 20099
Shopping
Connecticut
State
Mediastika, Christ
stina E.Hemat En
ner
ergi
gi & Lestari Lingkungan melalu
l i Ba
Bang
ngun
unan, Penerbit AND
NDI,
Christina
Energi
melalui
Bangunan,
ANDI,
Yogyak
karta, 2013
Yogyakarta,
Nadine bed
eddington,
n, desing
dessin
ingg for shopping
shop
opping centre, Butterworth Scientific, Lon
ndo
don, 1982,
2, hhal.6
al.6
al
.6
beddington,
London,
kripssi Elvina E
va,, A
va
drian
nto (2013) PUSAT PERBELANJAAN DI YOGYAKAR
RTA
T . S11 thesis,
the
h si
sis,
s,
Skripsi
Eva,
Adrianto
YOGYAKARTA.
UAJY
Y
krripsi Sakt
ktii Ad
Adi Sud
darjati, Rumah susun dengan konsep “green architecture” di Yogyaka
karta,20
2007
7
Skripsi
Sakti
Sudarjati,
Yogyakarta,2007
WASKITA,
W
ASKIT
TA, S
SELVI
ELVI
VI FITRIA (2009) SHOPPING CENTER DI YOGYAKARTA. S1 thesis, UAJY
UA
AJY
vii
DAFTAR REFERENSI
www.alatpemadamapar.blogspot.com
om
www.architecturalfurniture.org
www.architecturalfurniture
re.org
www.beton-stahl.com
www.beton-stahl.co
om
www.emergencypower.com
www.emerge
encypower.com
www.gale
leriarsitekt
ktur
ur.c
.com
om
www.galeriarsitektur.com
http://h2opureplus.com/
http:/
//h
/h2opu
ure
repl
plus
pl
us.com
us
m/
www.MerriamWebster.com
ww
ww.Merr
rria
i mWeb
bster.com
Petaperuntukan.surabaya.go.id
Pe
etaperu
runt
ntuk
u an..surabaya.go.id
http://shopingmall.blogspot.com
ht
ttp
p:/
://shopingm
mall.blogspot.com
viii