IDENTIFIKASI POTENSI INTERAKSI OBAT PADA PASIEN USIA LANJUT DENGAN PENYAKIT DEGENERATIF DI INSTALASI RAWAT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER INSTALASI RAWAT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER INSTALASI RAWAT INAP RS
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili OBAT PADA PASI
idgigili
d
/:d
/:d
/:SIEN
IDENTIFIKASI
POTEN
TENSI INTERAKSI
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthUSIA
hthPENYAKIT
hthttp DI
ttp LANJUT DEN
ttp
ENGAN
DEGENERATIF
D
h
INSTALASI RAWA
AT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER
BER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
Oleh
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi Deviga
idgigi
Hilda Yolanda
Nidya
H
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh072210101052
hhtt
tt
NIM
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
GIAN FARMASI KOMUNITAS
ne
neBAGI
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
FAKULTAS
FARMASI
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
U
UNIVERSITAS
JEMBER
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
SKRIPSI
2012
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
IDENTIFIKASI
POTENSI
INTERAKSI
OBAT
PADA
PASIEN
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
USIA
LANJUT
DENGAN
PENYAKIT
DEGENERATIF
DI
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
INSTALASI RAWAT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
SKRIPSI
t
hhtt
diajukan untuk melengkapi
akhir dan memenuhi salah
satu syarat
id.id(SI)
id.id tugas
.
.
c
c
untuk menyelesaikan
Program
Studi
Sarjana
Farmasi
a
a
je. j.ac
je. j.ac
e
e
n
n
u
u
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Farmasi
n
n
.
.
u
u
b
b
i .
i .
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
Oleh
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt Nidya Deviga
hhtt
Hilda Yolanda
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
neBAGIAN FARMASI KOMUNITAS
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
FAKULTAS
FARMASI
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
UNIVERSITAS
JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
NIM 072210101052
2012
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Skripsi
ini
saya
persembahkan
untuk:
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
//:d
:p//:d
:p//:d
:pyang
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
1. http
ALLAH
SWT
sujud
syukurku
kupersembahkan
pada
Mu
telah
p://d
hhtt
hhtt
htt
h
PERSEMBAHAN
melimpahkan semua keberkahan ini;
.cid.id dan Ibunda Siti .ac.cid.id
ca.cid.id 2.
ca.cid.id (Almh), Ayahanda Agus
caMulyadi
Ibunda Winda Soekowati
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
iilib. telah memberikan semuaigdukungan,
Rufiah
igliilib. semangat dan doa; digigliilib.
idgiigliilib.
idgiiglyang
d
d
i
/
/
//:d
/
/
d
:
:
:p//://di
/
/
/
/
/
p
p
:
:
t
t
t
t
p/
p
p
3. hthtp
Kakakku
Berce
Dodik
Hartanto,
Doys
Feby
Angga
Dewa,
S.Kom
t
t
t
h
h
t
ht
ht dan Adikku
h
Puspita Suryandari, terima kasih atas motivasi untuk penyusunan skripsi;
d
d
d
id.idsampai SMA serta dosen-dosen
Guru-guruku sejak
aj.ca.ci .id 4.
aj.ca.cSD
aj.ca.ci .id Perguruan Tinggi ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
u.n
ne
ne
ne telah memberikan ilmu
ne
.bu.n
.bu.n
.buyang
.bpengetahuan
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
terhormat,
dan
membimbingku
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
hhtt
hhttdengan penuh kesabaran; hhtt
5.
Almamater Fakultas Farmasi Universitas Jember
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
ii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
MOTTO
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
.cid.idALLAH Yang Maha Pengasih
.idid Penyayang
cama
Dengan Menyebut
ang
j.aNam
j.ac c.Lagi
e
j.a
n
e
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
e
j.a
n
e
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Ilmu itu lebih baik daripada
daidha
harta. Ilmu akan menjaga engkau
me
iddan engkau menjaga
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
(hakim) sedangkan harta
terhukum.
Kalau harta itu akan
a .unne
harta. Ilmu itu penghukum
ne (ha
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
giigliiblib.u
gapabila
gakan
i
i
i
i
i
g
g
d
d
d
i
i
/
/
/
berkurang
dibelanja
njakan,
tetapi
ilmu
bertambah
apabila
dibelanja
njakan.
/
/
/
: /d
: /d
: /d
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
(S
(Sayidina Ali bin Abi Thalib)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
Bukan pertumbuhan yangg .la
lambat
yang harus Anda takuti. Akan
ha
nda harus
id
.id tetapi Anda
d
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
n
lebih takut untuk.utidak
mbuh ssama sekali. Maka.utumbuhkanlah
diri Anda dengan
de
ne
netumbuh
ne
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgmusuh
idgigi apapun itu.
igi mental Anda tetapipteman
kecepatan
u. K
Kegagalantpbukan
an
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
pertumbuhan Anda.
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
(Mario Teguh)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
iii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id bahwa skripsi yang berjudul
ca.cid.id: Identifikasi Potensi j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nPasien
nej. Degeneratif di Instalasi
nej.
.bu.n
.bu.n
.bPenyakit
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Interaksi
Obat
pada
Usia
Lanjut
dengan
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp kecuali
p
Rawat
tp RSD dr. Soebandi Jember
hthtInap
hthadalah
ttp benar-benar hasil karyahsendiri,
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
u.n
une tangan di bawah inigi:libli.bu.n
une
bli.bbertanda
i
Saya gyang
l
i
idigi
idigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Nama
:
Hilda
Yolanda
Nidya
Deviga
hhtt
hhtt
NIM : 072210101052
jika dalam pengutipan.
d
d
d
d.id institusi manapun,
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Substansi disebutkan sumbernya,
aj.ca.ci .id dan belum pernah diajukan
aj.ca.cipada
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne Saya bertanggung iljawab
ne keabsahan dan kebenaran
.bu.n
.bu.n
.bujiplakan.
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
serta
bukan
karya
atas
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
isinya
dengan sikap ilmiah yang
t
t dijunjung tinggi.
hhtt
hhtsesuai
hhtharus
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
.cid.id
d
ca.cid.isanksi
ca.cid.id serta bersedia mendapat
ca.cid.id dan paksaan dari pihak
manapun
akademik jika j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
nej.
nejpernyataan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ternyata
dikemudian
hari
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthJember,
hthttp
hthttp
2012
ttp
h
Yang menyatakan,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Hilda
Nidya Deviga
id
ca.cid.id
ca.cid.Yolanda
a
a
.
.
j
j
e
e
NIM 072210101052
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
iv ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
SKRIPSI
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h tt
hhtt
IDENTIFIKASI POTENSI hINTERAKSI PADA PASIEN
USIA
h
DEGENERATIF
.cid.id
ca.cid.id LANJUT DENGAN
caPENYAKIT
ca.cid.idDI INSTALASI
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
neINAP
nej. JEMBER
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
RAWAT
RSD
DR.
SOEBANDI
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Oleh :
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .idNIM 072210101052 ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Hilda Yolanda Nidya Deviga
Pembimbing :
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgBudi
idgigi Utama : Drs. Prihwanto
igi S., Apt,Sp. FRS p://:d
//digigi
DosentpPembimbing
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
t
t
t
t
t
p
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
Dosen Pembimbing Anggota : Drs. Wiratmo, Apt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
v ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
PENGESAHAAN
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Skripsi berjudul .“Identifikasi
Potensi Interaksi .u
Obat
n
u.n
ne
ne
ne pada Pasien Usia Lanjut
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi Degeneratif di Instalasi
idgigi Inap RSD dr. Soebandi
idgigi
denganp:Penyakit
Rawat
Jember”
//digigi
//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
p
h tt
h tt
h tt
telahhdiuji dan disahkan oleh FakultashFarmasi Universitas Jember padah:
id.id hari, tanggal : 19 Juni 2012
.
c
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
a
e
e
tempat
: Fakultas
Universitas Jember.une
ej.
nej.
nFarmasi
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
id.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.cSekretaris,
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
Tim Penguji
d
Ketua, j.ac.ci .id
e
ej.a
u.n
n
.
u
b
i
l
idgiigilib
d
/
/
:
/
/
p
hthtttp:
h
Drs. Prihwanto Budi S., Apt,Sp.
.id FRS
Drs..iWiratmo,
Apt
ca.cid.id
cacd.id
cac.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j.
n
NIP 196409271992031006
ne195910271998021001
nej.
nej.
.bu.n
.bu.NIP
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Edy Junaidi, M.Sc
Anggota I, Anggota I,
h
Anggota II,
.id
c id
NIP 197508012003121003
ej.a.ac.
nej
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhttHolidah, SF.,Apt.,M.Farm
Diana
NIP 197812212005012002
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Lestyo Wulandari, S.Si.,Apt.,M.Farm
h
NIP 197604142002122001
d
.i
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
Mengesahkan
t
hthtp
t
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Dekan Fakultas Farmasi Universitas Jember
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
//:d
:pKuswandi,
:p//:d
Drs.
Wiratmo
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Prof.
Drs.
Bambang
M.Sc., Ph.D
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 196902011994031002
ca.cid.id
a
.
j
neej.
vi ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nInteraksi
ne Lanjut dengan Penyakit
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Identifikasi
Potensi
Obat
pada
Pasien
Usia
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Degeneratif
di
Instalasi
Rawat
Inap
RSD
dr.
Soebandi
Jember;
Hilda
Yolanda
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
RINGKASAN
Nidya Deviga; 2012; 62 halaman; Fakultas Farmasi Universitas Jember.
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.teknologi kedokteran,ilibperbaikan
nej. pelayanan kesehatan,ilib
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
i
Adanya
kemajuan
dan
l
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp lebih baik, memberi dampak
p kualitas
gizihyang
hthpada
hthttdan
ttp peningkatan usia taraf hidup
h
masyarakat. Sehingga jumlah penduduk usia lanjut semakin bertambah. Perubahan
d
d
d
id.id menuju penyakit
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id ini berpengaruh pada epergeseran
aj.ca.ci .id pola penyakit dari penyakit
aj.ca.cinfeksi
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
n
ne
ne
nelanjut mengalami proses
ne yaitu penurunan fungsi
.bu.n
.bu.n
.bu.usia
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
degeneratif.
Orang
degeneratif
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
atauhhperubahan
struktur dari keseluruhan
organ. Degenerasi horgan
hhtt
tt
htt tersebut
h
menimbulkan beberapa penyakit sehingga memungkinkan mereka menerima obat
d.id
.cid.id
ca.ciPolifarmasi
ca.cid.idmenyebabkan polifarmasi.
ca.cid.id untuk tiap penyakit j.yang
ini dapat j.ac
a
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
e
nej. adalah interaksi iobat.
nej. Problem (DRP) ilsalah
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
menimbulkan
Drug
Related
satunya
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp penelitian
p
Prevalensi
hthttpsehingga perlu dilakukan hsuatu
hthttp polifarmasi semakin tinggi
h
untuk mengetahui besarnya angka kejadian potensi interaksi obat. Tujuan penelitian
d
ca.cid.id interaksi obat pada j.aca.cid.id
ca.cid.id interaksi obat dan jumlah
potensi
a
apotensi
aj.ca.ci .id untuk mengetahui profil
.
.
.
j
j
j
.
.
e
e
e
e
ej
ej
e
ej.
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
igiliblanjut dengan penyakit degeneratif
terapi pasienigusia
RSD
ib
idgiigildr.
idgiigilib di instalasi rawat inap
idgiigilib
d
d
d
i
/
/
/
/
/
/
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
p
hthtttp:
hthtttp:
hthtttp:Jember.
Soebandi
h
Penelitian yang dilakukan adalah penelitian non eksperimental dengan
id.id rawat inap RSD
ca.cid.id
ca.instalasi
ca.cid.id
ca.cid.id rancangan deskriptif danj.aretrospektif
a
a
a
di
bagian
rekam
medik
c
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
dr. Soebandi
yang digunakan adalah
ili
idgpasien
idgigSampel
idgJember
idgigili
igili
igili selama bulan Maretp:2012.
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
p
p
tp
hthtproporsional
hthttjumlah
ttp (diatas 60 tahun) dengan
usiahthlanjut
sampel diambil secara
h
sebanyak 100 sampel dari penyakit jantung, syaraf, pernafasan, endokrin, nutrisi dan
d
d
.cid.id muskuloskeletal, .ac.cid.id
aj.casistem
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id metabolisme, sistemejpencernaan,
sistem genitouriner,
.
.
.
jej.a
j
j
e
e
e
e
e
e
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ib neoplasma. Penentuan/dpotensi
kelainan mental
ilib
idgiigDrug
idgiigilibinteraksi obat menggunakan
idgiigildan
idgiigilib
d
d
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
p
hthtttp:
hthtttp: Fact dari Tatro (2009). hthtttp:
Interaction
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
vii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Dari 100 sampel, 55 pasien berjenis kelamin laki-laki dan 45 pasien
d
d
d
ca.cid.id usia, usia 60-69 tahunj.sebanyak
aj.ca.ci .id perempuan. Berdasarkan
aj.rentang
aj.ca.ci .id 73 sampel, 70-79 ej.aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
e
n
ne
ne dan usia ≥80 tahun sebanyak
ne6 sampel. Sedangkan jumlah
ne
.bu.n
.busampel,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
tahun
sebanyak
21
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
penggunaan
obat
pasien
dalam
1
lembar
resep,
2-5
sebanyak
14
pasien,
6-10
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
sebanyak 58 pasien dan ≥ l0 sebanyak 28 pasien. Total potensi interaksi obat cukup
.cid.idjenis potensi interaksi obat
.cid.idterjadi sebanyak 69 .ac.cid.id
ca.cid.id tinggi yaitu 126 kejadian
cadan
cayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
jenis.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
tp
p/
p:/
p:/ kejadian
interaksi obat padahthpasien
hthtp
hthtp
ttInsidensi
ttp:/ penyakit jantung sebanyak
tt70
h
dari 26 sampel, syaraf 1 kejadian dari 4 sampel, pernafasan 12 kejadian dari 9
d
d
d.id 8 sampel, sistem
id.id metabolisme 10 kejadian
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sampel, endokrin, nutrisi
aj.ca.cdan
aj.ca.cidari
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
ndari
ne 8 kejadian dari 15 sampel,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
pencernaan
9
kejadian
18
sampel,
sistem
genitouriner
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
sistem
dari 1
hhttmuskuloskeletal 12 kejadian hdari
htt
htt 4 sampel, kelainan mental 2hkejadian
h
sampel dan neoplasma 2 kejadian dari 15 sampel.
.cid.id
.cid.id
.cid.id interaksi obat antara lain
camekanisme
capotensi
ca.cid.id
Berdasarkan profil
interaksi obat j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
e
nej. sebanyak 53 kejadian
ne44j. kejadian (34,92%), farmakokinetika
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
tak
diketahui
sebanyak
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
(42,06%)
1
hthttp 29 kejadian (23,02%).hthSignifikasi
hthttp dan farmakodinamika sebanyak
ttp
h
sebanyak 18 kejadian (14,29%), signifikasi 2 sebanyak 33 kejadian (26,19%),
d.id
d
.cid.id
id
ca4.cid.sebanyak
ca.cikejadian
(9,52%), signifikasi
14 kejadian j.a.c
a
a12
aj.ca.ci .id signifikasi 3 sebanyak
.
.
.
j
j
j
a
.
.
e
e
e
e
nej
nej
ne
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(11,11%)
dan
signifikasi
5
sebanyak
49
kejadian
(38,89%).
Onset
cepat
sebanyak
27
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t
hhtsebanyak
hhtt 99 kejadian (78,57%). Mayor
hhtt (21,43%) dan lambat sebanyak
kejadian
18
h
kejadian (14,29%), moderat sebanyak 48 kejadian (38,10%) dan minor sebanyak 60
id
ca.cid.id
ca.cid.probable
ca.cid.idsebanyak 1 kejadian (0,79%),
ca.cid.id kejadian (47,62%). Established
a
a
a
a
sebanyak
19
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
kejadian (15,08%),
kejadian
idgigili45
idgigili (34,13%), possible sebanyak
idgigili suspected sebanyak 43
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp18 kejadian (14,29%).
hthttp(35,71%), dan unlikely sebanyak
kejadian
h
Melalui pelayanan informasi obat, farmasis memegang peranan besar dalam
dd
d
ca.cid.id
ca.cid.id
ajtidak
aj.ca.ci .inegatif
aj.ca.ci .id mencegah timbulnya dampak
interaksi obat yang
hanya mempengaruhi ej.a
.
.
.
j
j
j
.
.
e
e
e
nej
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
kemanfaatan
dan
kemanjuran
obat
namun
lebih
jauh
dapat
mempengaruhi
rasa
aman
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t meningkatkan biaya yang
hhtt
hhharus
hhtserta
tt dikeluarkan pasien.
pasien
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
viii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nesegala puji dan syukur ilpenulis
npanjatkan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Alhamdulillah,
kehadirat
ALLAH
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
d
//digigi
:p//:d
:p//:dan
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
SWT
yang
telah
melimpahkan
rahmat
hidayahNya
sehingga
penulis
dapat
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
PRAKATA
menyelesaikan penyusunan skripsi yang berjudul “Identifikasi Potensi Interaksi Obat
ca.cid.id pada Pasien Usia Lanjut
ca.cid.id Penyakit Degeneratif di
ca.cid.id Rawat Inap RSD j.aca.cid.id
dengan
Instalasi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
neyang
nej. salah satu syarat untuk
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dr.
Soebandi
Jember“
di
susun
guna
memenuhi
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
menyelesaikan
program S1 dan mendapatkan
gelar Sarjana Farmasi.
dan
hthttp
hthttp
hthSholawat
ttp
salam semoga senantiasa dilimpahkan kepada nabi Muhammad SAW yang telah
d
d
d.id agung serta menjadi contoh
d
aj.ca.ci .id mengajarkan syariat eAllah
aj.ca.ciyang
aj.ca.ci .id terbaik bagi umat ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
manusia.
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
susun dapat menambah
t
hhttpengetahuan
hhttMudah-mudahan skripsi yang
hhtpenulis
h
kepada:
d
.cid.idkaruniaNya sehingga .ac.cid.id
ca.cid.idmemberikan semua nikmat
Allah SWT yang
aj.cadan
ajtelah
aj.ca.ci .id 1.
.
.
.
jej.a
j
j
j
.
e
e
e
e
e
e
e
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
igilib
peneliti
ilib menyelesaikan skripsi
idgiigilib
idgiini.
idgiigberhasil
idgiigilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
thtttp: Fakultas
thtttp: M.Sc., Ph.D sebagai hDekan
p: Prof. Drs. Bambang hKuswandi,
p
2. hthtttBapak
h
Farmasi Universitas Jember
id.id
d S., Apt,Sp. FRS sebagai
ca.cid.id
ca.pembimbing
ca.cid.iBudi
ca.cid.id 3.
a
a
a
a
Bapak
Drs.
Prihwanto
utama,
atas
c
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
segala
perhatian, saran
ili
idgselama
idgidan
idgigbimbingan,
idgigili
gili support yang diberikan
igili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
hthttp
hthttp
hthttpenyusunan
skripsi ini
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
dan berguna bagi kita semua, walaupun dengan berbagai keterbatasan dan
id.id membangun dan
.cid.id sangat penulis harapkan
ca.cid.id
ca.cguna
casaran
ca.cid.id kekurangan. Kritik dan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
j.
nejdemi
nedan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
mengetahui
kekurangan
kesalahan
yang
penulis
buat
kebaikan
kita
semua.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
tp berkesempatan mengucapkan
Oleh
kasih
hthttterima
hthtini
hthkarena
ttp itu pada eksempatan kali
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
h
4.
h
Bapak Drs Wiratmo, Apt sebagai pembimbing anggota, yang telah
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
ix ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
.id
.id
c id
meluangkan waktunya
c.id kepada penulis
j.aj.capetunjuk
ej.aj.ac.memberikan pengarahanedan
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
5.
Ibu Diana Holidah, SF.,Apt.,M.Farm dan Ibu Lestyo Wulandari S.Si.,Apt.,
d
d
id yang membantu j.aca.cid.id
M.Farm sebagaij.dosen
ca.cid.saran
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idpenguji, atas segala kritik
aj.dan
.
.
j
j
e
e
e
e
n
e
e
e
ej.
u.n
u.skripsi
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
penyusunan
ini
l
l
l
l
idgiigilib
idgiigilib
idgiigilib
idgiigilib
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
:
thtttpIbunda
6. httttIbunda
Winda Soekowati (Almh),
Siti
p
hthtttp:Ayahanda Agus Mulyadi hdan
h p
h
Rufiah yang telah memberikan semua dukungan, semangat dan doa
d
ca.cid.id 7.
ca.cid.iHartanto,
ca.cid.id S.Kom dan Adikku j.aca.cid.id
Kakakku Berce jDodik
Doys Feby Angga
Dewa,
a
a
a
.
.
.
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. terima kasih atas motivasi
nej. penyusunan skripsi ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Puspita
Suryandari,
untuk
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp rekam medik instalasi rawat
p
p
8. hthttSeluruh
pegawai dan staff dihbagian
tp RSD dr.
hthtinap
h
Soebandi Jember atas segala bantuannya sehingga penelitian ini dapat
d
d
d
ca.cid.id
terlaksana dengan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.lancar
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
e
ne
ne
nkos
nuci’,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
9.
Teman-teman
belakang
KPRI
UNEJ
(nita,
siska,
yuni,
siska
jr,
anik,
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t
hhtini.
hhtttiwi, indri dan vinta) yang berbagi
hhtt suka dan duka sebagai selama
10.
h
Teman-teman seperjuangan farmasi angkatan 2007 (pharnarcist), khususnya
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
pelajaran
hthttpkehidupan
h
d.id
d
id.id bisa disebutkan satu per
.cid.id
terima kasih atas j.a.c
aj.ca.cisatu,
aj.ca.ctidak
aj.ca.ci .id 12. Semua pihak eyang
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
u.n
ne
ne
ne
nej
.bu.n
.bu.n
.bdan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
dukungan
doanya.
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
hhttPenulis mohon maaf dengan hsegala
htt ketulusan hati seandainya hdalam
htt penulisan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
id
.c.id Komunitas atas
.
NIM 0722101010045-072210101060
dan teman
j.acaFarmasi
j.acac.id
.
nej
.une
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
Wuluhan
hthttpDesa Kesilir, atas
b .u kerjasamanya
dukungan
igiliilibdan
://d
//dig
p:
11.hthtp
KKT
ttTeman-teman
bermasyarakat bahwa perbedaan itu indah
skripsi ini terdapat kesalahan dalam penulisan.
d.id
.cid.id yang mana ibadah, .ac.cid.id
caSWT
ca.cikita
ca.cid.id
a
a
a
Akhirnya,
segalanya
kembalikan
kepada
Allah
.
.
.
jej.a
j
j
j
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
hidup dan d
mati
ilib.adalah senantiasa untuk-Nya
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiiglikita
idgiigliilib.
d
d
/
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
p/
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
Jember Juni 2012
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
Penulis
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
x ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Halaman
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
HALAMAN
JUDUL
...................................................................................................
i
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
DAFTAR ISI
HALAMAN PERSEMBAHAN ................................................................................ ii
ca.cid.id HALAMAN MOTO..................................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
iii
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
HALAMAN
PERNYATAAN...................................................................................
iv
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
HALAMAN
v
hthttp PEMBIMBINGAN...............................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PENGESAHAN................................................................................... vi
d
d
d
d
vii
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id RINGKASAN ...........................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
PRAKATA.................................................................................................................
ix
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
DAFTAR
xi
hhtt
hhtt ISI..............................................................................................................
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
DAFTAR TABEL ................................................................................................... xiv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR................................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne...........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvi
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
1
hthttp
hthttp
hth1tt.pPENDAHULUAN .......................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
h
h
1.1 Latar Belakang ................................................................................... 1
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.b3u.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un.................................................................................................
i
i
i
1.3igTujuan
i
i
l
l
idgigi
idgigi
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.4 Manfaat ..............................................................................................
3
.
c. id
1.2 Rumusanj.a
Masalah
3
j.a.cac.id
.ac. ..............................................................................
h
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA.............................................................................. 4
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili 4
idgigili
idgi2.1.1
gili Pengertian Usia Lanjut................................................................
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp 2.1.2 Proses Penuaan............................................................................
5
id
id
c. id
c. id
2.1 Usia Lanjut...........................................................................................
4
ej.a.ac.
ej.a.ac.
h
2.1.3 Sifat Penyakit pada Usia Lanjut.................................................. 8
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.2
Penyakit
Degeneratif
.........................................................................
11
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt Degeneratif...............................................
hhtt
2.2.1 Pengertian Penyakit
11
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
.id
.id
c id
cac.id dan Polifarmasi......................................................
2.1.4 Usia
10
ej.aj.ac.
ej.aj.Lanjut
ca.cid.id
a
.
j
neej.
xi ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
2.2.2 Jenis-Jenis Penyakit Degeneratif .............................................. 13
d
.id
2.3 Interaksij.Obat....................................................................................
17
ac.ci .id
j.ac c.id
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej yang Terlibat InteraksiilibObat.............................................
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
2.3.1
Obat
17
l
l
i
i
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
/:d
:p//:d
:p/Obat
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
2.3.2
Mekanisme
Interaksi
........................................................
19
hhtt
hhtt
hhtt
h
2.3.3 Level Signifikasi dalam Klinik ................................................. 22
.idid Interaksi Obat ..................................................
.id
2.3.4 Dampak
25
j.ac c.Klinik
j.ac c.id
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu................................................
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
2.3.5
Penatalaksanaan
Interaksi
Obat
26
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
27
hth3.ttpMETODOLOGI PENELITIAN
hthttp ..............................................................
hthttp
h
3.1 Rancangan Penelitian........................................................................ 27
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
liibli.bu.un dan Sampel .........................................................................
l
3.3igPopulasi
27
i
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3.3.1 Populasi.....................................................................................
27
hhtt
hhtt
hhtt
.i d
.i
3.2 Lokasi dan
27
j.acWaktu
j.acac.id
ac.i Penelitian ...........................................................
h
3.3.2 Sampel....................................................................................... 27
ca.cid.id
a
.
j
e
e
neej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un Penelitian .........................................................................
3.4igInstrumen
28
i
i
i
idgigili
idgigili
ig
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp ...........................................................
28
hthttp
hthtData
hthttp3.5 Prosedur Pengumpulan
id
id
.
. .id .........................................................................
3.3.3 Besaran
27
j.acac.id
j.acacsampel
h
3.6 Penyajian Data dan Analisis Data.................................................... 29
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
3.6.2
Analisis
Data
.............................................................................
29
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 3.7 Kerangka Kerja .................................................................................
30
.
. d ..........................................................................
3.6.1 Penyajian
29
j.a.cac.id
j.a.cac.iData
h
BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN ................................................................. 33
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
idgigil33
idgdengan
idgi4.1.1
gili Profil Pasien Usia Lanjut
igili Penyakit Degeneratif...........
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpLanjut.. 35
hthttp Obat pada Terapi Pasien hUsia
hthttp 4.1.2 Profil Potensi Interaksi
id
id
c. id
c. id
4.1 Hasil ....................................................................................................
33
ej.a.ac.
ej.a.ac.
h
4.2 Pembahasan ....................................................................................... 44
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
4.2.2
Profil
Potensi
Interaksi
Obat
pada
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili OBAT PADA PASI
idgigili
d
/:d
/:d
/:SIEN
IDENTIFIKASI
POTEN
TENSI INTERAKSI
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthUSIA
hthPENYAKIT
hthttp DI
ttp LANJUT DEN
ttp
ENGAN
DEGENERATIF
D
h
INSTALASI RAWA
AT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER
BER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
Oleh
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi Deviga
idgigi
Hilda Yolanda
Nidya
H
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh072210101052
hhtt
tt
NIM
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
GIAN FARMASI KOMUNITAS
ne
neBAGI
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
FAKULTAS
FARMASI
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
U
UNIVERSITAS
JEMBER
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
SKRIPSI
2012
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
IDENTIFIKASI
POTENSI
INTERAKSI
OBAT
PADA
PASIEN
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
USIA
LANJUT
DENGAN
PENYAKIT
DEGENERATIF
DI
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
INSTALASI RAWAT INAP RSD DR. SOEBANDI JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
SKRIPSI
t
hhtt
diajukan untuk melengkapi
akhir dan memenuhi salah
satu syarat
id.id(SI)
id.id tugas
.
.
c
c
untuk menyelesaikan
Program
Studi
Sarjana
Farmasi
a
a
je. j.ac
je. j.ac
e
e
n
n
u
u
dan
mencapai
gelar
Sarjana
Farmasi
n
n
.
.
u
u
b
b
i .
i .
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
Oleh
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt Nidya Deviga
hhtt
Hilda Yolanda
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
neBAGIAN FARMASI KOMUNITAS
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
FAKULTAS
FARMASI
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
UNIVERSITAS
JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
NIM 072210101052
2012
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Skripsi
ini
saya
persembahkan
untuk:
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
//:d
:p//:d
:p//:d
:pyang
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
1. http
ALLAH
SWT
sujud
syukurku
kupersembahkan
pada
Mu
telah
p://d
hhtt
hhtt
htt
h
PERSEMBAHAN
melimpahkan semua keberkahan ini;
.cid.id dan Ibunda Siti .ac.cid.id
ca.cid.id 2.
ca.cid.id (Almh), Ayahanda Agus
caMulyadi
Ibunda Winda Soekowati
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
iilib. telah memberikan semuaigdukungan,
Rufiah
igliilib. semangat dan doa; digigliilib.
idgiigliilib.
idgiiglyang
d
d
i
/
/
//:d
/
/
d
:
:
:p//://di
/
/
/
/
/
p
p
:
:
t
t
t
t
p/
p
p
3. hthtp
Kakakku
Berce
Dodik
Hartanto,
Doys
Feby
Angga
Dewa,
S.Kom
t
t
t
h
h
t
ht
ht dan Adikku
h
Puspita Suryandari, terima kasih atas motivasi untuk penyusunan skripsi;
d
d
d
id.idsampai SMA serta dosen-dosen
Guru-guruku sejak
aj.ca.ci .id 4.
aj.ca.cSD
aj.ca.ci .id Perguruan Tinggi ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
u.n
ne
ne
ne telah memberikan ilmu
ne
.bu.n
.bu.n
.buyang
.bpengetahuan
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
terhormat,
dan
membimbingku
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
hhtt
hhttdengan penuh kesabaran; hhtt
5.
Almamater Fakultas Farmasi Universitas Jember
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
ii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
MOTTO
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
.cid.idALLAH Yang Maha Pengasih
.idid Penyayang
cama
Dengan Menyebut
ang
j.aNam
j.ac c.Lagi
e
j.a
n
e
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
e
j.a
n
e
u
n
.
u
b
idgiigliilib.
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Ilmu itu lebih baik daripada
daidha
harta. Ilmu akan menjaga engkau
me
iddan engkau menjaga
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
(hakim) sedangkan harta
terhukum.
Kalau harta itu akan
a .unne
harta. Ilmu itu penghukum
ne (ha
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
giigliiblib.u
gapabila
gakan
i
i
i
i
i
g
g
d
d
d
i
i
/
/
/
berkurang
dibelanja
njakan,
tetapi
ilmu
bertambah
apabila
dibelanja
njakan.
/
/
/
: /d
: /d
: /d
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
(S
(Sayidina Ali bin Abi Thalib)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
Bukan pertumbuhan yangg .la
lambat
yang harus Anda takuti. Akan
ha
nda harus
id
.id tetapi Anda
d
aj.ca.ci .id
aj.cac.id
aj.cac.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
n
lebih takut untuk.utidak
mbuh ssama sekali. Maka.utumbuhkanlah
diri Anda dengan
de
ne
netumbuh
ne
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgmusuh
idgigi apapun itu.
igi mental Anda tetapipteman
kecepatan
u. K
Kegagalantpbukan
an
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
pertumbuhan Anda.
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
(Mario Teguh)
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
iii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id bahwa skripsi yang berjudul
ca.cid.id: Identifikasi Potensi j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nPasien
nej. Degeneratif di Instalasi
nej.
.bu.n
.bu.n
.bPenyakit
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Interaksi
Obat
pada
Usia
Lanjut
dengan
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp kecuali
p
Rawat
tp RSD dr. Soebandi Jember
hthtInap
hthadalah
ttp benar-benar hasil karyahsendiri,
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
u.n
une tangan di bawah inigi:libli.bu.n
une
bli.bbertanda
i
Saya gyang
l
i
idigi
idigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Nama
:
Hilda
Yolanda
Nidya
Deviga
hhtt
hhtt
NIM : 072210101052
jika dalam pengutipan.
d
d
d
d.id institusi manapun,
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Substansi disebutkan sumbernya,
aj.ca.ci .id dan belum pernah diajukan
aj.ca.cipada
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne Saya bertanggung iljawab
ne keabsahan dan kebenaran
.bu.n
.bu.n
.bujiplakan.
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
serta
bukan
karya
atas
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
isinya
dengan sikap ilmiah yang
t
t dijunjung tinggi.
hhtt
hhtsesuai
hhtharus
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
.cid.id
d
ca.cid.isanksi
ca.cid.id serta bersedia mendapat
ca.cid.id dan paksaan dari pihak
manapun
akademik jika j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
nej.
nejpernyataan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ternyata
dikemudian
hari
ini
tidak
benar.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthJember,
hthttp
hthttp
2012
ttp
h
Yang menyatakan,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Hilda
Nidya Deviga
id
ca.cid.id
ca.cid.Yolanda
a
a
.
.
j
j
e
e
NIM 072210101052
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
iv ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
SKRIPSI
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
h tt
hhtt
IDENTIFIKASI POTENSI hINTERAKSI PADA PASIEN
USIA
h
DEGENERATIF
.cid.id
ca.cid.id LANJUT DENGAN
caPENYAKIT
ca.cid.idDI INSTALASI
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
neINAP
nej. JEMBER
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
RAWAT
RSD
DR.
SOEBANDI
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Oleh :
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .idNIM 072210101052 ej.aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Hilda Yolanda Nidya Deviga
Pembimbing :
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgBudi
idgigi Utama : Drs. Prihwanto
igi S., Apt,Sp. FRS p://:d
//digigi
DosentpPembimbing
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
t
t
t
t
t
p
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
Dosen Pembimbing Anggota : Drs. Wiratmo, Apt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
v ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
PENGESAHAAN
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Skripsi berjudul .“Identifikasi
Potensi Interaksi .u
Obat
n
u.n
ne
ne
ne pada Pasien Usia Lanjut
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi Degeneratif di Instalasi
idgigi Inap RSD dr. Soebandi
idgigi
denganp:Penyakit
Rawat
Jember”
//digigi
//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
p
h tt
h tt
h tt
telahhdiuji dan disahkan oleh FakultashFarmasi Universitas Jember padah:
id.id hari, tanggal : 19 Juni 2012
.
c
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
c
.
.
.
j
j
j
a
e
e
tempat
: Fakultas
Universitas Jember.une
ej.
nej.
nFarmasi
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
id.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.cSekretaris,
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
Tim Penguji
d
Ketua, j.ac.ci .id
e
ej.a
u.n
n
.
u
b
i
l
idgiigilib
d
/
/
:
/
/
p
hthtttp:
h
Drs. Prihwanto Budi S., Apt,Sp.
.id FRS
Drs..iWiratmo,
Apt
ca.cid.id
cacd.id
cac.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j.
n
NIP 196409271992031006
ne195910271998021001
nej.
nej.
.bu.n
.bu.NIP
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Edy Junaidi, M.Sc
Anggota I, Anggota I,
h
Anggota II,
.id
c id
NIP 197508012003121003
ej.a.ac.
nej
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhttHolidah, SF.,Apt.,M.Farm
Diana
NIP 197812212005012002
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Lestyo Wulandari, S.Si.,Apt.,M.Farm
h
NIP 197604142002122001
d
.i
je.aj.cac.id
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
Mengesahkan
t
hthtp
t
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Dekan Fakultas Farmasi Universitas Jember
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
//:d
:pKuswandi,
:p//:d
Drs.
Wiratmo
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Prof.
Drs.
Bambang
M.Sc., Ph.D
hhtt
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
NIP 196902011994031002
ca.cid.id
a
.
j
neej.
vi ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nInteraksi
ne Lanjut dengan Penyakit
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Identifikasi
Potensi
Obat
pada
Pasien
Usia
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Degeneratif
di
Instalasi
Rawat
Inap
RSD
dr.
Soebandi
Jember;
Hilda
Yolanda
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
RINGKASAN
Nidya Deviga; 2012; 62 halaman; Fakultas Farmasi Universitas Jember.
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.teknologi kedokteran,ilibperbaikan
nej. pelayanan kesehatan,ilib
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
i
Adanya
kemajuan
dan
l
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp lebih baik, memberi dampak
p kualitas
gizihyang
hthpada
hthttdan
ttp peningkatan usia taraf hidup
h
masyarakat. Sehingga jumlah penduduk usia lanjut semakin bertambah. Perubahan
d
d
d
id.id menuju penyakit
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id ini berpengaruh pada epergeseran
aj.ca.ci .id pola penyakit dari penyakit
aj.ca.cinfeksi
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
n
ne
ne
nelanjut mengalami proses
ne yaitu penurunan fungsi
.bu.n
.bu.n
.bu.usia
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
degeneratif.
Orang
degeneratif
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
atauhhperubahan
struktur dari keseluruhan
organ. Degenerasi horgan
hhtt
tt
htt tersebut
h
menimbulkan beberapa penyakit sehingga memungkinkan mereka menerima obat
d.id
.cid.id
ca.ciPolifarmasi
ca.cid.idmenyebabkan polifarmasi.
ca.cid.id untuk tiap penyakit j.yang
ini dapat j.ac
a
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
e
nej. adalah interaksi iobat.
nej. Problem (DRP) ilsalah
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
menimbulkan
Drug
Related
satunya
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp penelitian
p
Prevalensi
hthttpsehingga perlu dilakukan hsuatu
hthttp polifarmasi semakin tinggi
h
untuk mengetahui besarnya angka kejadian potensi interaksi obat. Tujuan penelitian
d
ca.cid.id interaksi obat pada j.aca.cid.id
ca.cid.id interaksi obat dan jumlah
potensi
a
apotensi
aj.ca.ci .id untuk mengetahui profil
.
.
.
j
j
j
.
.
e
e
e
e
ej
ej
e
ej.
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
igiliblanjut dengan penyakit degeneratif
terapi pasienigusia
RSD
ib
idgiigildr.
idgiigilib di instalasi rawat inap
idgiigilib
d
d
d
i
/
/
/
/
/
/
//:d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
p
hthtttp:
hthtttp:
hthtttp:Jember.
Soebandi
h
Penelitian yang dilakukan adalah penelitian non eksperimental dengan
id.id rawat inap RSD
ca.cid.id
ca.instalasi
ca.cid.id
ca.cid.id rancangan deskriptif danj.aretrospektif
a
a
a
di
bagian
rekam
medik
c
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
dr. Soebandi
yang digunakan adalah
ili
idgpasien
idgigSampel
idgJember
idgigili
igili
igili selama bulan Maretp:2012.
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
p
p
tp
hthtproporsional
hthttjumlah
ttp (diatas 60 tahun) dengan
usiahthlanjut
sampel diambil secara
h
sebanyak 100 sampel dari penyakit jantung, syaraf, pernafasan, endokrin, nutrisi dan
d
d
.cid.id muskuloskeletal, .ac.cid.id
aj.casistem
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id metabolisme, sistemejpencernaan,
sistem genitouriner,
.
.
.
jej.a
j
j
e
e
e
e
e
e
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
ib neoplasma. Penentuan/dpotensi
kelainan mental
ilib
idgiigDrug
idgiigilibinteraksi obat menggunakan
idgiigildan
idgiigilib
d
d
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
p
hthtttp:
hthtttp: Fact dari Tatro (2009). hthtttp:
Interaction
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
vii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Dari 100 sampel, 55 pasien berjenis kelamin laki-laki dan 45 pasien
d
d
d
ca.cid.id usia, usia 60-69 tahunj.sebanyak
aj.ca.ci .id perempuan. Berdasarkan
aj.rentang
aj.ca.ci .id 73 sampel, 70-79 ej.aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
e
n
ne
ne dan usia ≥80 tahun sebanyak
ne6 sampel. Sedangkan jumlah
ne
.bu.n
.busampel,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
tahun
sebanyak
21
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
penggunaan
obat
pasien
dalam
1
lembar
resep,
2-5
sebanyak
14
pasien,
6-10
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
sebanyak 58 pasien dan ≥ l0 sebanyak 28 pasien. Total potensi interaksi obat cukup
.cid.idjenis potensi interaksi obat
.cid.idterjadi sebanyak 69 .ac.cid.id
ca.cid.id tinggi yaitu 126 kejadian
cadan
cayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
jenis.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
tp
p/
p:/
p:/ kejadian
interaksi obat padahthpasien
hthtp
hthtp
ttInsidensi
ttp:/ penyakit jantung sebanyak
tt70
h
dari 26 sampel, syaraf 1 kejadian dari 4 sampel, pernafasan 12 kejadian dari 9
d
d
d.id 8 sampel, sistem
id.id metabolisme 10 kejadian
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sampel, endokrin, nutrisi
aj.ca.cdan
aj.ca.cidari
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
ndari
ne 8 kejadian dari 15 sampel,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
pencernaan
9
kejadian
18
sampel,
sistem
genitouriner
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
sistem
dari 1
hhttmuskuloskeletal 12 kejadian hdari
htt
htt 4 sampel, kelainan mental 2hkejadian
h
sampel dan neoplasma 2 kejadian dari 15 sampel.
.cid.id
.cid.id
.cid.id interaksi obat antara lain
camekanisme
capotensi
ca.cid.id
Berdasarkan profil
interaksi obat j.ac
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
e
nej. sebanyak 53 kejadian
ne44j. kejadian (34,92%), farmakokinetika
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
tak
diketahui
sebanyak
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
(42,06%)
1
hthttp 29 kejadian (23,02%).hthSignifikasi
hthttp dan farmakodinamika sebanyak
ttp
h
sebanyak 18 kejadian (14,29%), signifikasi 2 sebanyak 33 kejadian (26,19%),
d.id
d
.cid.id
id
ca4.cid.sebanyak
ca.cikejadian
(9,52%), signifikasi
14 kejadian j.a.c
a
a12
aj.ca.ci .id signifikasi 3 sebanyak
.
.
.
j
j
j
a
.
.
e
e
e
e
nej
nej
ne
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
(11,11%)
dan
signifikasi
5
sebanyak
49
kejadian
(38,89%).
Onset
cepat
sebanyak
27
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t
hhtsebanyak
hhtt 99 kejadian (78,57%). Mayor
hhtt (21,43%) dan lambat sebanyak
kejadian
18
h
kejadian (14,29%), moderat sebanyak 48 kejadian (38,10%) dan minor sebanyak 60
id
ca.cid.id
ca.cid.probable
ca.cid.idsebanyak 1 kejadian (0,79%),
ca.cid.id kejadian (47,62%). Established
a
a
a
a
sebanyak
19
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
kejadian (15,08%),
kejadian
idgigili45
idgigili (34,13%), possible sebanyak
idgigili suspected sebanyak 43
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp18 kejadian (14,29%).
hthttp(35,71%), dan unlikely sebanyak
kejadian
h
Melalui pelayanan informasi obat, farmasis memegang peranan besar dalam
dd
d
ca.cid.id
ca.cid.id
ajtidak
aj.ca.ci .inegatif
aj.ca.ci .id mencegah timbulnya dampak
interaksi obat yang
hanya mempengaruhi ej.a
.
.
.
j
j
j
.
.
e
e
e
nej
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
kemanfaatan
dan
kemanjuran
obat
namun
lebih
jauh
dapat
mempengaruhi
rasa
aman
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t meningkatkan biaya yang
hhtt
hhharus
hhtserta
tt dikeluarkan pasien.
pasien
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
viii ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nesegala puji dan syukur ilpenulis
npanjatkan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Alhamdulillah,
kehadirat
ALLAH
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
d
//digigi
:p//:d
:p//:dan
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
SWT
yang
telah
melimpahkan
rahmat
hidayahNya
sehingga
penulis
dapat
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
PRAKATA
menyelesaikan penyusunan skripsi yang berjudul “Identifikasi Potensi Interaksi Obat
ca.cid.id pada Pasien Usia Lanjut
ca.cid.id Penyakit Degeneratif di
ca.cid.id Rawat Inap RSD j.aca.cid.id
dengan
Instalasi
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
neyang
nej. salah satu syarat untuk
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dr.
Soebandi
Jember“
di
susun
guna
memenuhi
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
menyelesaikan
program S1 dan mendapatkan
gelar Sarjana Farmasi.
dan
hthttp
hthttp
hthSholawat
ttp
salam semoga senantiasa dilimpahkan kepada nabi Muhammad SAW yang telah
d
d
d.id agung serta menjadi contoh
d
aj.ca.ci .id mengajarkan syariat eAllah
aj.ca.ciyang
aj.ca.ci .id terbaik bagi umat ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
manusia.
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
susun dapat menambah
t
hhttpengetahuan
hhttMudah-mudahan skripsi yang
hhtpenulis
h
kepada:
d
.cid.idkaruniaNya sehingga .ac.cid.id
ca.cid.idmemberikan semua nikmat
Allah SWT yang
aj.cadan
ajtelah
aj.ca.ci .id 1.
.
.
.
jej.a
j
j
j
.
e
e
e
e
e
e
e
u.n
u.n
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
igilib
peneliti
ilib menyelesaikan skripsi
idgiigilib
idgiini.
idgiigberhasil
idgiigilib
d
d
d
/
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
thtttp: Fakultas
thtttp: M.Sc., Ph.D sebagai hDekan
p: Prof. Drs. Bambang hKuswandi,
p
2. hthtttBapak
h
Farmasi Universitas Jember
id.id
d S., Apt,Sp. FRS sebagai
ca.cid.id
ca.pembimbing
ca.cid.iBudi
ca.cid.id 3.
a
a
a
a
Bapak
Drs.
Prihwanto
utama,
atas
c
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
segala
perhatian, saran
ili
idgselama
idgidan
idgigbimbingan,
idgigili
gili support yang diberikan
igili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
hthttp
hthttp
hthttpenyusunan
skripsi ini
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
dan berguna bagi kita semua, walaupun dengan berbagai keterbatasan dan
id.id membangun dan
.cid.id sangat penulis harapkan
ca.cid.id
ca.cguna
casaran
ca.cid.id kekurangan. Kritik dan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
j.
nejdemi
nedan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
mengetahui
kekurangan
kesalahan
yang
penulis
buat
kebaikan
kita
semua.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
tp berkesempatan mengucapkan
Oleh
kasih
hthttterima
hthtini
hthkarena
ttp itu pada eksempatan kali
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
h
4.
h
Bapak Drs Wiratmo, Apt sebagai pembimbing anggota, yang telah
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
ix ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
.id
.id
c id
meluangkan waktunya
c.id kepada penulis
j.aj.capetunjuk
ej.aj.ac.memberikan pengarahanedan
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
5.
Ibu Diana Holidah, SF.,Apt.,M.Farm dan Ibu Lestyo Wulandari S.Si.,Apt.,
d
d
id yang membantu j.aca.cid.id
M.Farm sebagaij.dosen
ca.cid.saran
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idpenguji, atas segala kritik
aj.dan
.
.
j
j
e
e
e
e
n
e
e
e
ej.
u.n
u.skripsi
u.n
u.n
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
penyusunan
ini
l
l
l
l
idgiigilib
idgiigilib
idgiigilib
idgiigilib
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
:
thtttpIbunda
6. httttIbunda
Winda Soekowati (Almh),
Siti
p
hthtttp:Ayahanda Agus Mulyadi hdan
h p
h
Rufiah yang telah memberikan semua dukungan, semangat dan doa
d
ca.cid.id 7.
ca.cid.iHartanto,
ca.cid.id S.Kom dan Adikku j.aca.cid.id
Kakakku Berce jDodik
Doys Feby Angga
Dewa,
a
a
a
.
.
.
j
j
e
e
e
e
nej.
nej. terima kasih atas motivasi
nej. penyusunan skripsi ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Puspita
Suryandari,
untuk
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp rekam medik instalasi rawat
p
p
8. hthttSeluruh
pegawai dan staff dihbagian
tp RSD dr.
hthtinap
h
Soebandi Jember atas segala bantuannya sehingga penelitian ini dapat
d
d
d
ca.cid.id
terlaksana dengan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.lancar
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
e
ne
ne
nkos
nuci’,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
9.
Teman-teman
belakang
KPRI
UNEJ
(nita,
siska,
yuni,
siska
jr,
anik,
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
t
hhtini.
hhtttiwi, indri dan vinta) yang berbagi
hhtt suka dan duka sebagai selama
10.
h
Teman-teman seperjuangan farmasi angkatan 2007 (pharnarcist), khususnya
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
pelajaran
hthttpkehidupan
h
d.id
d
id.id bisa disebutkan satu per
.cid.id
terima kasih atas j.a.c
aj.ca.cisatu,
aj.ca.ctidak
aj.ca.ci .id 12. Semua pihak eyang
.
.
.
j
j
j
a
e
e
e
u.n
ne
ne
ne
nej
.bu.n
.bu.n
.bdan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
dukungan
doanya.
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
hhttPenulis mohon maaf dengan hsegala
htt ketulusan hati seandainya hdalam
htt penulisan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
id
.c.id Komunitas atas
.
NIM 0722101010045-072210101060
dan teman
j.acaFarmasi
j.acac.id
.
nej
.une
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
Wuluhan
hthttpDesa Kesilir, atas
b .u kerjasamanya
dukungan
igiliilibdan
://d
//dig
p:
11.hthtp
KKT
ttTeman-teman
bermasyarakat bahwa perbedaan itu indah
skripsi ini terdapat kesalahan dalam penulisan.
d.id
.cid.id yang mana ibadah, .ac.cid.id
caSWT
ca.cikita
ca.cid.id
a
a
a
Akhirnya,
segalanya
kembalikan
kepada
Allah
.
.
.
jej.a
j
j
j
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
hidup dan d
mati
ilib.adalah senantiasa untuk-Nya
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiiglikita
idgiigliilib.
d
d
/
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
p/
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
Jember Juni 2012
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
Penulis
l
idgigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
neej.
x ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Halaman
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
HALAMAN
JUDUL
...................................................................................................
i
p://d
hhtt
hhtt
hhtt
h
DAFTAR ISI
HALAMAN PERSEMBAHAN ................................................................................ ii
ca.cid.id HALAMAN MOTO..................................................................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
iii
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
HALAMAN
PERNYATAAN...................................................................................
iv
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
HALAMAN
v
hthttp PEMBIMBINGAN...............................................................................
hthttp
hthttp
HALAMAN PENGESAHAN................................................................................... vi
d
d
d
d
vii
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id RINGKASAN ...........................................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
PRAKATA.................................................................................................................
ix
i
i
i
i
i
i
i
i
l
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
//digigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p://d
DAFTAR
xi
hhtt
hhtt ISI..............................................................................................................
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
DAFTAR TABEL ................................................................................................... xiv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR................................................................................................
xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne...........................................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
LAMPIRAN
xvi
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
1
hthttp
hthttp
hth1tt.pPENDAHULUAN .......................................................................................
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
h
h
1.1 Latar Belakang ................................................................................... 1
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.b3u.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un.................................................................................................
i
i
i
1.3igTujuan
i
i
l
l
idgigi
idgigi
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.4 Manfaat ..............................................................................................
3
.
c. id
1.2 Rumusanj.a
Masalah
3
j.a.cac.id
.ac. ..............................................................................
h
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA.............................................................................. 4
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili 4
idgigili
idgi2.1.1
gili Pengertian Usia Lanjut................................................................
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp 2.1.2 Proses Penuaan............................................................................
5
id
id
c. id
c. id
2.1 Usia Lanjut...........................................................................................
4
ej.a.ac.
ej.a.ac.
h
2.1.3 Sifat Penyakit pada Usia Lanjut.................................................. 8
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
2.2
Penyakit
Degeneratif
.........................................................................
11
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt Degeneratif...............................................
hhtt
2.2.1 Pengertian Penyakit
11
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
.id
.id
c id
cac.id dan Polifarmasi......................................................
2.1.4 Usia
10
ej.aj.ac.
ej.aj.Lanjut
ca.cid.id
a
.
j
neej.
xi ilibi.bu.un
idgigil
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
2.2.2 Jenis-Jenis Penyakit Degeneratif .............................................. 13
d
.id
2.3 Interaksij.Obat....................................................................................
17
ac.ci .id
j.ac c.id
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej yang Terlibat InteraksiilibObat.............................................
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
2.3.1
Obat
17
l
l
i
i
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
/:d
:p//:d
:p/Obat
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
2.3.2
Mekanisme
Interaksi
........................................................
19
hhtt
hhtt
hhtt
h
2.3.3 Level Signifikasi dalam Klinik ................................................. 22
.idid Interaksi Obat ..................................................
.id
2.3.4 Dampak
25
j.ac c.Klinik
j.ac c.id
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu................................................
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
2.3.5
Penatalaksanaan
Interaksi
Obat
26
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
27
hth3.ttpMETODOLOGI PENELITIAN
hthttp ..............................................................
hthttp
h
3.1 Rancangan Penelitian........................................................................ 27
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
liibli.bu.un dan Sampel .........................................................................
l
3.3igPopulasi
27
i
i
i
i
i
l
l
idgigi
idgigi
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3.3.1 Populasi.....................................................................................
27
hhtt
hhtt
hhtt
.i d
.i
3.2 Lokasi dan
27
j.acWaktu
j.acac.id
ac.i Penelitian ...........................................................
h
3.3.2 Sampel....................................................................................... 27
ca.cid.id
a
.
j
e
e
neej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un Penelitian .........................................................................
3.4igInstrumen
28
i
i
i
idgigili
idgigili
ig
/:d
/:d
/:d
/
/
/
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
tp ...........................................................
28
hthttp
hthtData
hthttp3.5 Prosedur Pengumpulan
id
id
.
. .id .........................................................................
3.3.3 Besaran
27
j.acac.id
j.acacsampel
h
3.6 Penyajian Data dan Analisis Data.................................................... 29
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
3.6.2
Analisis
Data
.............................................................................
29
i
i
i
l
l
l
idgigi
idgigi
idgigi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 3.7 Kerangka Kerja .................................................................................
30
.
. d ..........................................................................
3.6.1 Penyajian
29
j.a.cac.id
j.a.cac.iData
h
BAB 4. HASIL DAN PEMBAHASAN ................................................................. 33
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
idgigil33
idgdengan
idgi4.1.1
gili Profil Pasien Usia Lanjut
igili Penyakit Degeneratif...........
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpLanjut.. 35
hthttp Obat pada Terapi Pasien hUsia
hthttp 4.1.2 Profil Potensi Interaksi
id
id
c. id
c. id
4.1 Hasil ....................................................................................................
33
ej.a.ac.
ej.a.ac.
h
4.2 Pembahasan ....................................................................................... 44
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
l
//digigi
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
4.2.2
Profil
Potensi
Interaksi
Obat
pada