KAJIAN YURIDIS TERHADAP PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI TENTANG DUGAAN PELANGGARAN HUKUM PRESIDEN DAN/ATAU WAKIL PRESIDEN OLEH DEWAN PERWAKILAN RAKYAT TERKAIT DENGAN KEWENANGAN MAJELIS PERMUSYAWARTAN RAKYAT DALAM MEMBERHENTIKAN PRESIDEN DAN/ ATAU WAKIL PRESID

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/


giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.

.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id

.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.

j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d

aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt


d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t

t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d

/
/
p

SKRIPSI

KAJIAN YURIDIS TERHADAP PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI
TENTANG DUGAAN PELANGGARAN HUKUM PRESIDEN DAN/ATAU
WAKIL PRESIDEN OLEH DEWAN PERWAKILAN RAKYAT
TERKAIT DENGAN KEWENANGAN MAJELIS
PERMUSYAWARTAN RAKYAT DALAM
MEMBERHENTIKAN PRESIDEN DAN/
ATAU WAKIL PRESIDEN
JURIDICAL ANALYSIS OF THE CONTITUSIONAL COURT JURIDICAL
ABOUT ALLEGED VIOLUTIONS LAWS OF THE PRESIDENT AND/OR VICE
PRESIDENT BY LEGISLATIVE ASSEMBLY ASSOCIATED WITH COUNCIL
CONSENT OF THE GOVERNED ON DISMISS PRESIDENT AND/OR VICE
PRESIDENT

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
nKEBUDAYAAN
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
KEMENTERIAN
PENDIDIKAN
DAN
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
UNIVERSITAS
JEMBER
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt HUKUM
hhtt
FAKULTAS

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

Oleh :
Riyanti Mayang Sari
080710101114

2012

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:id
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhPUTUSAN
tt
KAJIAN
YURIDIS TERHADAP
MAHKAMAH KONSTITUSI

h

SKRIPSI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

TENTANG DUGAAN PELANGGARAN HUKUM PRESIDEN DAN/ATAU
WAKIL PRESIDEN OLEH
DEWAN PERWAKILAN RAKYAT
TERKAIT
ca.cid.id MAJELIS PERMUSYAWARTAN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
DENGAN KEWENANGAN
RAKYAT
j
j
j
e
e
e
nej.
nej. WAKIL PRESIDEN
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
DALAM MEMBERHENTIKAN
PRESIDEN
DAN/ATAU
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g li
g li
g li

idigi
idigi
idigi
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
tp
hthttp
hthtCONTITUSIONAL
JURIDICAL
ANALYSIS OF THE
COURT h
JURIDICAL

h

ABOUT ALLEGED VIOLUTIONS LAWS OF THE PRESIDENT AND/OR VICE
PRESIDENT
BY LEGISLATIVE
.cid.id
.cid.id ASSEMBLY ASSOCIATED
.cid.id WITH COUNCIL
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
ON
DISMISS
PRESIDENT
AND/OR
VICE
CONSENT
OF
THE
GOVERNED
.
.
.
.
e
e
e
e
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
PRESIDENT
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
g l
g l
g l
g l

idigi
//:d
/
/
p

idigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

idigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

idigi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
u.n
ne
ne RIYANTI MAYANG
.bSARI
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
NIM.tt080710101114
/
/
p
p
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
KEMENTERIAN
PENDIDIKAN
DAN
KEBUDAYAAN
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
UNIVERSITAS
JEMBER
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
FAKULTAS
HUKUM

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

2012

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/
ii/:d
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
gigil
idgigil
inight,
Ships that pass in :the
//:d
d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhother
And speak each
ttp in passing,

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili We pass and speak:/one
idganother,
igili
/:d
/:d
/
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthtatpvoice;
Only a look and

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne mahkamah di tengah-tengah
ne masyarakat pencariilib.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
“Kiranyailkeberadaan
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil yang melintasi laut di
//:d
//:d
//:d
//:d
keadilan
(justitiabellen)
bukan baktpkapal-kapal
malam
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
h
httpkelam”
yang

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

MOTTO

Only a signal show and
A distant voice in the darkness;
d.id
ca.cithe
ca.cid.id
So
on
ocean
of
life
a
a
.
.
j
j
e .
e .

Then darkness again
And a silence
d

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

38
id.id (Longfellow)
.
ca.cid.id
c
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
//:d
:p//:Abdul
:pdalam
:p//:d
/
/
/
38
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Rasyid
Thalib,
Wewenang
Mahkamah
Konstitusi
dan
Implikasinya
Sistem
hhtt
hhtt
hhtt
Ketatanegaraan Republik Indonesia, (Bandung : PT Citra Aditya Bakti, 2006).
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
iii
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
nepersembahkan sebagai ilungkapan
ne rasa cinta kasih yangiltulus
.bu.n
.bu.n
.busaya
.bu.n
Skripsiilini
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
dan
rasa
terimakasih
kepada
:
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

PERSEMBAHAN

1. Ayahanda tercinta Subaktiyo dan Ibunda tercinta Preatin yang sangat saya

id
sayangi dan banggakan.
.ac.c.id

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
n
u.n
nej. mulai tingkat TK, SD,
nej.dan SMA, dan Bapak/Ibu
nej.
.buGuruku
.bMTsN,
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2. Bapak/Ibu
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
di fakultas Hukum h
Universitas
Jember, serta semua orang
thttp
p
hthttDosenku
hthttpyang telah

h

dengan tulus ikhlas tanpa pamrih memberikan ilmu pengetahuan dan

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej Hukum Universitas
nej tercinta yang sangat ilsaya
.bu.n
.bu.Fakultas
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3. Almamater
Jember
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:banggakan
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
sebagi tempat menimba
hhttp
hhttp
hhttp ilmu pengetahuan.

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
iv
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

.id
d
c.cid.ihormati
pengalaman yang
dan saya banggakan.
j.asaya
j.ac c.id

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

KAJIAN YURIDIS TERHADAP PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI
TENTANG DUGAAN PELANGGARAN
HUKUM PRESIDEN
.cid.id
.cid.id DAN/ATAU
ca.cid.id
c
c
a
a
a
.
.
.
WAKIL PRESIDEN
OLEH
DEWAN
PERWAKILAN
RAKYAT
TERKAIT
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
DENGAN iKEWENANGAN
MAJELIS PERMUSYAWARTAN
RAKYAT
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
ig il
d/idgigil
digigil
DALAM
PRESIDEN
://:d
//dig
tp://:/MEMBERHENTIKAN
tp://://d DAN/ATAU WAKILtpPRESIDEN

h

JURIDICAL ANALYSIS OF THE CONTITUSIONAL COURT JURIDICAL
ABOUT ALLEGED VIOLUTIONS
LAWS OF THE PRESIDENT
AND/OR VICE
ca.cid.id PRESIDENT BY LEGISLATIVE
ca.cid.id ASSEMBLY ASSOCIATED
ca.cid.id WITH COUNCIL j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.THE GOVERNED ONb.DISMISS
u.n
nej.
nOF
nej. PRESIDENT ilib.bu.n
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
CONSENT
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
ig ili
digigili
d/idgigili
digigili
//:d
AND/OR VICE
//dig
tp://://d
tp://:/PRESIDENT
tp://://d

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

hthttp

hthttp

hthttp

p

hthttp

hthttp

hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

SKRIPSI

c.idid

c.idid

c.idid

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

hthttp

hthttp

hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

RIYANTI MAYANG SARI
id.idNIM. 080710101114 ac.id.id
.
c
a
c
.
j
je. j.ac
a
e
e
j.
n
n
e
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
.
.
e
e
e
KEMENTERIAN
PENDIDIKAN DAN
ej
nej
nKEBUDAYAAN
nej UNIVERSITAS
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
JEMBER
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
HUKUM
FAKULTAS
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
2012

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

. satu syarat
je.aj.ac.
je.aj.acsalah
je.aj.ac. tugas akhir dan memenuhi
Diajukan guna
melengkapi
e
e
e
n
n
n
u
u
u
un Hukum (S1)
bli.b.un
untuk ProgramgStudi
igliibli.b.un
igliibli.b.Ilmu
iglimenyelesaikan
g
g
i
i
i
i
d
d
d
i
i
i
d
dan mencapaitp
gelar
Hukum
://://Sarjana
tp://://d
tp://://d

JEMBER, JUNI 2012

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/
v/:d
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

PERSETUJUAN
SKRIPSI
.cid.id INI TELAH DISETUJUI
c
c.idid
a
.
ej j.a TANGGAL, 25 JUNI 2012
ej.aj.ac.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
neej.
Oleh :gilibli.bu.un
idigi
/:d
/
:
/
/
p
t
Pembimbing
thttp
h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
R.A. RINI ANGGRAINI,
S.H., M.H.
hhtt
hhttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

h

NIP. 195911151985122001

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Pembantu Pembimbing

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

id

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

idgiigilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/

idgiigilib
d
/
/
:
/
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
vi
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

id

ca.c.id
.id
IWAN
SOETIJONO,eS.H.,
aj.RACHMAD
aj.ca.cM.H.
.
.
j
j
e
n e NIP. 197004101998021001
n e
lib.u.un
lib.u.un

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

PENGESAHAN

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Skripsi dengan Judul :ej.aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
KAJIAN
YURIDIS
TERHADAP
PUTUSAN
MAHKAMAH
KONSTITUSI
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
TENTANG
DUGAAN PELANGGARAN
HUKUM PRESIDEN DAN/ATAU

h

WAKIL PRESIDEN OLEH DEWAN PERWAKILAN RAKYAT TERKAIT

RAKYAT
ca.cid.id DENGAN KEWENANGAN
ca.cid.id MAJELIS PERMUSYAWARTAN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
DALAM MEMBERHENTIKAN
PRESIDEN DAN/ATAU
nej.
nej.
nej. WAKIL PRESIDEN
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.idNIM 080710101114 j.aca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
e
n
nej.
nej. Pembimbing, ilib.bu.n
nej.
.buPembantu
.bu.n
u
u
u
b
b
Pembimbing,
.
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
ne
ne
ne S.H., M.H. IWAN
ne
RACHMAD
SOETIJONO, S.H.,
R.A. RINI ANGGRAINI,
.bu.n
.buM.H.
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
gigil
idgigil
idgigil
idgigil NIP 197004101998021001
id195911151985122001
NIP
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Oleh :

RIYANTI MAYANG SARI

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

id.id Mengesahkan :
.
c
ca.cid.id
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
Pendidikan dan uKebudayaan
n
nej.
nej.
.bu.Kementerian
.b.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
UniversitasdiJember
gigili
idgigili
/:d
/:/Hukum
/
/
d
:
:
/
/
/
p
p
Fakultas
t
t
hthttp
hthttp
Dekan,

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Prof.
Dr.
M.
Arief
Amrullah,
S.H., M.Hum.
hhtt
hhtt
NIP 196001011988021001

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
vii
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

PENETAPAN PANITIA PENGUJI

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ndie hadapan Panitia Penguji
n: e
.bu.n
.bu.n
Dipertahankan
pada
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Hari

: Kamis

Tanggal

id
: 21
.ac.c.id

jej.a
e
n
u
n
.
u
b
Bulangili lib. : Juni
idigi
/:d
/
:
/
/
p
t
: 2012
p
hthttTahun

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

.id.id
.id
Diterima oleh Panitia
Fakultas Hukum Universitas
j.ac cPenguji
j.ac c.id Jember

e
n
ej.a
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:

e
n
ej.a
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
tp
hthPanitia
ttp: Penguji :

Ketua,

Sekretaris,

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
IDA BAGUS OKA
S.H., M.H.hthttp
tp S.H., M.M.
hthtANA,
hthttANTIKOWATI,
NIP 196112021988022001

h

NIP 196011221989021001

d
d
d Anggota Penguji :
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
:
R.A.
RINI
ANGGRAINI,
S.H.,
M.H.
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
d
/:d
/:M.H.
/
//:d
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
IWAN
RACHMAD
SOETIJONO,
S.H.,
:
t
t
p
hthttp
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

NIP 195911151985122001

NIP 197004101998021001

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
viii
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

id.id berbentuk skripsi
bahwa karya ilmiah
ca.cid.id Menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id
ca.cyang
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
nej. YURIDIS TERHADAP
ne
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
dengan
judul
:
KAJIAN
PUTUSAN
MAHKAMAH
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
KONSTITUSI
TENTANG DUGAAN
p
p
hthttp
hthttpPELANGGARAN HUKUM
hthttPRESIDEN

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

PERNYATAAN

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne yang bertanda tangan
ne ini :
.bu.n
.bu.n
Saya sebagai
penulis
di
bawah
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p/MAYANG
/
/
/
/
p
p
t
t
Nama
:
RIYANTI
SARI
t
t
hhtt
hhtt
NIM

: 080710101114

DAN/ATAU WAKIL PRESIDEN OLEH DEWAN PERWAKILAN RAKYAT

d
d
.cid.id
ca.cid.id
MAJELIS
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id TERKAIT DENGAN
aj.KEWENANGAN
aj.caPERMUSYAWARTAN
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
nMEMBERHENTIKAN
ne DAN/ATAU WAKIL
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
RAKYAT
DALAM
PRESIDEN
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
PRESIDEN
tp sendiri, kecuali jika dalam
hhttppengutipan
hhttp adalah benar-benar hasil
hhtkarya

h

substansi disebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan pada instansi manapun,

d
id.id bertanggung jawab atasackeabsahan
.cid.id
ca.cSaya
ca.cid.id serta bukan karya jiplakan.
dan kebenaran j.ac.ci .id
a
a
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
e
ej.
nej.
ntinggi.
nej. ilmiah yang harus dijunjung
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
isinya
sesuai
dengan
sikap
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
demikian pernyataanhth
inittp
saya buat dengan sebenarnya,
tp adanya
hthttanpa
hthttDengan

h

tekanan dan paksaan dari pihak lain serta bersedia mendapat sanksi akademik jika

d
d
d
ca.cid.id
ini tidak benar.
aj.ca.ci .id ternyata di kemudian hari
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.pernyataan
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
Jember, 13 Juni 2012

h

Yang menyatakan,

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

je.aj.ac
e
n
u
n
.
giigliiblib.u
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
ix
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

RIYANTI MAYANG SARI
NIM 080710101114
c.id.id

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne puji syukur Alhamdulillah
ne Allah SWT atas segala
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Penulisilipanjatkan
kepada
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/skripsi
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
rahmat,
nikmat
dan
hidayahnya,
sehingga
penulis
dapat
menyelesaikan
ini
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

KATA PENGANTAR

dengan baik.

d.id memenuhi salah satu persyaratan
Skripsi ini diajukan
menyelesaikan
ca.cid.id
ca.ciguna
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej. dan memperoleh gelar
nej. Hukum. Penulisan iskrisi
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.Sarjana
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Program
Studi
Ilmu
Hukum
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
ini hterselesaikan
dengan kerja kerashtdan
dan
thttp
p
hthsemangat
ttp
http ketekunan, serta dukungan
bantuan dari semua pihak baik materil maupun moril sehingga dapat menyelesaikan

d
d
.cid.id
d
TERHADAP j.ac.cid
aj.ca.ci .id skripsi ini dengan sebagik-baiknya
aj.ca.ci .id dengan judul “KAJIAN
aj.caYURIDIS
.
.
.
j
j
j
a .i
.
e
e
e
e
j
n
n
n
n
e
e
e
e
.bu.un
PUTUSAN gilib
MAHKAMAH
KONSTITUSI
DUGAAN
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liibli.bu.un TENTANG
i
i
i
i
l
g
g
g
i
i
i
i
i
//d ig
:p//:d
://d/dig
://d/dig
//dig
p://d
PELANGGARAN
HUKUM PRESIDEN
hthtp
hthtp
hthtp
ttPRESIDEN
ttp:/
ttp:/ DAN/ATAU WAKIL
OLEH

DEWAN

PERWAKILAN

RAKYAT

TERKAIT

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

tantangan serta kesulitan dalam penulisan skripsi ini. Tanpa adanya bimbingan,

d
d.id
ca.cid.idmenyelesaikan skrisi j.aca.cid.id
dari
pihak, penulis tidak
aj.ca.ci .id bantuan, serta dukungan
aj.dapat
aj.ca.ciberbagai
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
l ilib
ini dengan baik
penulis
lib benar. Oleh karena itu,
idgiigl ilib
idgiigkasih
idgiigl ilib menyampaikan rasa terima
idgiigl idan
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
thtp
p
hthtp
hthtp
danhhormat
ttp:
ttp: :
ttp: yang setinggi-tingginya kepada

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

h

DENGAN

d
id
ca.cid.RAKYAT
ca.cid.id PERMUSYAWARTAN
ca.cid.id KEWENANGAN MAJELIS
DALAM j.ac.ci .id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
e
n
nej.
nej. PRESIDEN”. ilib.bu.n
nejPRESIDEN
nej.
.bu.WAKIL
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
MEMBERHENTIKAN
DAN/ATAU
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
sangat menyadari akan
hthttp adanya
hthttpbanyaknya hal yang menghambat,
hthttPenulis

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

h

1. Ibu R.A. Rini Anggraini, S.H., M.H. selaku Dosen Pembimbing yang saya

id

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
membimbing
dan
memberi
arahan
yang
baik
dan
tepat
dalam
penulisan
skripsi
ini
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp selesai dengan baik danhtepat
thttp waktu;
hsehingga
hthttp
id

.
c. id
hormati yang senantiasa
j.a.cac.id waktunya untuk
ej.a.ac.sabar dan tulus ikhlas emeluangkan

h

2. Bapak Iwan Rachmad Soetijono, S.H., M.H., selaku Dosen Prmbantu

.id

ca.cid.id
a
.
j
.
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
meluangkan
waktunya
untuk
membimbing
dan
memberi
arahan
yang
baik
dan
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
htepat
selesai dengan baik danhtepat
htt waktu;
htt
htt dalam penulisan skripsi ini hsehingga

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/
x/:d
:
/
/
p
t
hthttp

h

.id

c id
c c.id dan tulus ikhlas
Pembimbing yang
.ac. hormati yang senantiasa
ej.asaya
ej.a.asabar

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

3. Ibu Antikowati, S.H., M.H., selaku Ketua Penguji yang saya hormati, yang telah

d
d
dd baik lagi;
.cid.id bagi skripsi ini sehingga.dapat
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id memberikan saranedan
aj.cakritik
aj.ca.ci .ilebih
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e Ana, S.H., M.M., selaku
e
ne
ne
nOka
nSekretaris
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
4. Bapak IdailiBagus
Penguji yangilsaya
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hormati,
yang
telah
memberikan
saran
dan
kritik
bagi
skripsi
ini
sehingga
dapat
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
lebih baik lagi;

ca.cid.id 5.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
6.
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

id.id Dekan Fakultas
.cid.id Amrullah, S.H., M.Hum.,
Bapak Prof. Dr. M..ac
Arief
.ac.cselaku

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
neJember
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Hukum Universitas
yang
saya
hormati;
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Pembantu Dekan, BapakhEchwan
thttp Iriyanto, S.H., M.H., selaku
hJajaran
hthttp Pembantu

h

Dekan I, Bapak Mardi Handono, S.H., M.H., selaku Pembantu Dekan II, dan

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
nej
neJember
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Hukum Universitas
yang
saya
hormati;
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
7. hBapak
Tata
tp
hhtHukum
http Dr. Widodo Ekatjahjana, hS.H.,
httpM.Hum., selaku Ketua Bagian
.id.id M.Hum., selaku Pembantu
.id
Bapak Eddy Mulyono,
j.ac cS.H.,
j.ac c.idDekan III Fakultas

h

Negara Fakultas Hukum Universitas Jember yang saya hormati;

ca.cid.id 8.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
e
n
nej.
nej. Universitas Jemberiltelah
nej. perkuliahan di Fakultas
.bu.n
.bu.Hukum
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
Akademik
yang
selama
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
bimbingan dan dukungannya;
hthttp
hthttp
hmemberikan
.i id
Bapak Drs. H. Ichwan
Azis M.Hum., j.selaku
ac.ci .idDosen Pembimbing
j.ac c.Supandi

h

9. Bapak Dr. Fendi Setiawan S.H., M.H., selaku Ketua Laboratorium Fakultas

d
d
d
d
aj.ca.ci .id Hukum UniversitasejJember
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idyang saya hormati; ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
e
e
e
u.n
ne
nsaya
ne yang sangat saya sayangi
ne
.bu.n
.bu.n
.bdan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
banggakan.
Terima
kasih
10.
Ayahanda
Subaktiyo
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hatas
ttp saying, kerja keras, hdan
http dukungan
httpsegala limpahan curahanhhkasih

h

semangatmu selama ini yang tidak ada batasnya. Semoga ini dapat menjadi

ca.cid.id kebanggaanmu; j.aca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
nej.
.buyang
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
Terima
kasih
atas
11.
Ibunda
Preatin
sangat
saya
sayangi
dan
saya
banggakan.
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp limpahan curahan kasih hsaying,
thttp kerja keras, dan dukungan
p
tp
hsegala
hthtsemangatmu

h

selama ini yang tidak ada batasnya. Semoga ini dapat menjadi kebanggaanmu;

d.id
d
d
d
aj.ca.ciPriyo
aj.ca.ci .id 12. Adikku TersayangeFajar
aj.ca.ci .id Palupi yang sangat ej.aj.ca.ci .id
Raharjo dan Lintang
Tyasing
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
dan
banggakan.
Saya
ucapkan
terima
kasih
banyak
atas
perhatian
dan
saya
cintai
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hkasih
hhttphidup saya
http berikan sehingga menjadikan
httpsaying serta kelucuan yanghkalian

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

bahagia.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
xi
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

13. Keluarga besarku tercinta Alm. Kakek Solikin dan Nenek Munayah, serta Alm.

ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej yang saya sayangiilidan
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
Sidoarjo dan
Trenggalek
banggakan.
Terima kasih untuk
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:p//:d
:ppernah
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
selama
ini
yang
dengan
sabar
dan
tak
putus
mendoakan
saya;
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
id.id
Kakek Wasiman danaNenenk
keluarga besar
c.cid.id Juminah beserta seluruh
ac.canggota

14. Eko Satrio Pujiantoro, yang tak pernah lelah selalu mendukung, memberi

d.id doanya untukku. Saya ucapkan
ca.cid.id semangat dan perhatian
ca.ciserta
ca.cid.id terima kasih atas j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
nedan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
segala
kasih
sayang
kesabaramu
selama
ini;
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
15.hSahabat-sahabatku
tercinta, Jeanyna
thttp
p
hthttpMige Rostanti, Kurniati Millah
hthttpAstri, Devi

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

h

h

Sastaviyana Rachman, Ance Ina LG, Qurrotu A’yun, Asrorul Mufida, Dian

ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
ej
nej
nejsemangat dan perhatian
nkalian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
atas segala
dukungan
yang
berikan;
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
16.hSerta
hhttp skripsi
hhttp dan berjasa dalam penyelesaian
httpsemua pihak yang telah membantu
.idid
c.cid.id
Novita Sari, Yulistia
Venita, Mahayu (joko),
Terima Kasih
j.aFatmawati,
j.ac c.Natalia.

h

ini yang saya hormati.

.cid.id dukungan, serta .ac.cid.id
id
cabantuan,
ca.cidarahan,
ca.cid.id
Semoga semua j.doa,
nasehat, bimbingan,
.
a
a
a
.
.
jej.a
j
j
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
semangat yang
igliilib. balasan yang berlimpah
ilib.
ilib. diberikan kepada penulis
idgiiglidari
idgimendapat
idgiiglitelah
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
p
p:// skripsi ini dapat memberikan
p //
Allah
hthtp
hthtp
hthtSWT.
ttp:/ manfaat
ttadanya
ttp:/ Akhir kata, semoga dengan

h

bagi perkembagan ilmu pengetahuan dan berguna bagi semua pihak yang

d
d
aj.ca.ci .id membutuhkan.
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
/
/
/
/
p
t
t
p
hhttp

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhJuni
hhtt
Jember, 15
tt 2012

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
xii
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

RINGKASAN

Presiden merupakan kepala negara sekaligus kepala pemerintahan di negara
Indonesia. Mengingat begitu pentingnya peranan Presiden yang dibantu oleh satu
orang wakil, maka untuk memaksimalkan kinerja dan tanggung jawab atas
kewenangan dan kewajibannya tercipta adanya impeachment atau pemakzulan
(pemberhentian). Impeachment atau pemakzulan disini diartikan sebagai panggilan
atau dakwaan untuk meminta pertanggung jawaban atas dugaan pelanggaran hukum
yang dilakukan dalam masa jabatan presiden dan wakil presiden yang dapat berakhir
dengan pemberhentian jabatan. Impeachment atau pemakzulan disini sebagai kontrol
agar jalannya pemerintahan dan kenegaraan dapat berjalan lancar.
Mengenai impeachment atau pemakzulan atau pemberhentian presiden dan
wakil presiden ini diatur dalam Pasal 7A dan 7B UUD Negara Republik Indonesia
Tahun 1945. Berdasarkan aturan tersebut Mekanisme pemberhentian presiden dan
wakil presiden ini terbagi menjadi 3 (tiga) tahap, yaitu pertama pengajuan duagaan
oleh DPR, kedua Putusan Mahkamah Konstitusi yang menyatakan “Terbukti Benar”
atas dugaan oleh DPR, yang terakhir ketiga Putusan MPR dalam Sidang Istimewa.
Pemberhentian presiden dan wakil presiden pada periode sekarang ini memang
berbeda dengan sebelum amandemen UUD. Sekarang terdapat peranan Mahkamah
Konstitusi dalam pemberhentian Presiden dan Wakil Presiden karena sebagai wujud
prinsip negara Indonesia yaitu negara hukum. Maka dalam pemberhentian presiden
dan wakil presiden terdapat peranan mahkamah konstitusi selaku pelaku kekuasaan
kehakiman.
Keberadaan

mahkamah

konstitusi

ini

menimbulkan

dilema

yang

memunculkan pertanyaan mengenai putusan yang dikeluarkannya tersebut apakah
berakibat diberhentikannya presiden dan wakil presiden? Mengingat keberadaan
mahkamah konstitusi yang sebagai perwujudan negara hukum dan sifat putusannya
“final and bainding”. Berdasarkan latar belakang tersebut, maka penulis memandang
perlu untuk mencoba untuk mencari tahu atas permasalahan tersebut sehingga dapat

xiii

idgiigliilib.
//:d
p //

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

h

menjawab pertanyaan-pertanyaan yang muncul tersebut dengan mengangkat sebuah
karya tulis ilmiah berbentuk skripsi yang berjudul : “KAJIAN YURIDIS
TERHADAP PUTUSAN MAHKAMAH KONSTITUSI TENTANG DUGAAN
PELANGGARAN HUKUM PRESIDEN DAN/ATAU WAKIL PRESIDEN
OLEH

DEWAN

KEWENANGAN

PERWAKILAN
MAJELIS

RAKYAT

TERKAIT

PERMUSYAWARTAN

RAKYAT

DENGAN
DALAM

MEMBERHENTIKAN PRESIDEN DAN/ATAU WAKIL PRESIDEN”.
Rumusan masalah dalam skripsi ini yaitu : Apakah faktor- faktor
konstitusional penyebab impeachment terhadap presiden dan/atau wakil presiden, dan
Bagaimanakah keabsahan putusan Mahkamah Konstitusi sebagai dasar Majelis
Permusyawaratan Rakyat melakukan impeachment terhadap Presiden dan Wakil
Presiden. Adapun penulisan skripsi ini bertujuan untuk mengetahui faktor- faktor
konstitusional penyebab impeachment terhadap Presiden dan/atau Wakil Presiden,
dan Untuk mengetahui keabsahan putusan Mahkamah Konstitusi sebagai dasar
Majelis permusyawaratan Rakyat melakukan impeachment terhadap Presiden
dan/atau Wakil Presiden. Sedangkan metode yang digunakan dalam penulisan skripsi
ini adalah metode yuridis normatif (legal research) dengan pendekatan undangundang (statute approach) dan pendekatan konsep (conseptual approach) dengan
bahan hukum primer dan bahan hukum sekunder dengan dilanjutkan analisa bahan
hukum.
Kesimpulan yang dapat diperoleh dari penulisan skripsi ini adalah :
1. Faktor-faktor konstitusional Penyebab Impeachment Presiden dan/atau
Wakil Presiden harus memenuhi aturan dalam Pasal 7A dan Pasal 7B
UUD Negara Republik Indonesia Tahun 1945. Adapun rinciannya sebagai
berikut :

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
xiv
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

1) Telah ditentukannya oleh DPR alasan-alasan (yang tertuang dalam
Pasal 7A UUD Negara Republik Indonesia Tahun 1945) Presiden
dan/atau Wakil Presiden dapat diberhentikan dengan dukungan
sekurang-kurangnya 2/3 dari jumlah anggota DPR yang hadir
dalam sidang paripurna yang dihadiri sekurang-kuarangnya 2/3
dari jumlah anggota DPR.
2) Telah dibuktikan bahwa adanya alasan untuk memberhentikan
Presiden dan/atau Wakil

Presiden benar

adanya

dengan

mengajukan pendapat DPR tersebut ke Mahkamah Konstitusi.
3) Telah terdapat Keputusan oleh Mahkamah Konstitusi yang
menyatakan bahwa Pendapat DPR atas dugaan pelanggaran hukum
oleh Presiden dan/atau Wakil presiden “terbukti benar” (Pasal 7B
ayat (5) dan Pasal 83 UU Tentang Mahkamah Konstitusi
sebagaimana yang telah dirubah dengan Undang-Undang Nomor 8
Tahun 2011 Tentang Perubahan Atas Undnag-Undang Nomor 24
Tahun 2003 Tentang Mahakamah Konstitusi). Yang keputusan
tersebut diputus berdasarkan PMK Nomor 21 Tahun 2009 tentang
Pedoman Beracara Dalam Memutus Pendapat Dewan Perwakilan
Rakyat Mengenai Dugaan Pelanggaran Oleh Presiden dan/atau
Presiden dan/atau Wakil Presiden.
4) DPR menyelenggarakan Sidang Paripurna guna meneruskan usul
pemberhentian Presiden dan/atau Wakil Presiden ke MPR dengan
melampirkan

Keputusan

Mahkamah

Konstitusi

yang

membenarkan pendapat DPR tersebut.
5) Setelah diterimanya usul dari DPR beserta Keputusan Mahkamah
Konstitusi, MPR wajib menyelenggarakan Sidang Paripurna guna
memutus usul DPR tersebut dengan terlebih dahulu mendengarkan
penjelasan Presiden dan/atau Wakil Presiden terkait dugaan
pelanggaran yang dilakukan.

xv

h

6) Dalam Rapat Paripurna MPR untuk mengambil keputusan harus
dihadiri oleh ¾ dari jumlah anggota MPR dan disetujui sekurangkurangnya 2/3 dari jummlah yang hadir.
2. Putusan mahkamah konstitusi merupakan keputusan yang berkekuatan
hukum tetap dan sah serta tetap diperlukan dalam sidang istimewa MPR
sebagai bahan pertimbangan hukum dalam mengambil keputusan untuk
memberhentikan Presiden dan/atau Wakil Presiden. Keputusan mahkamah
konstitusi itu berkekuatan hukum tetapi tidak mengikat DPR dan MPR
karena sifatnya yang hanya sebagai pertimbangan hukum. Kewenangan
untuk memberhentikan Presiden dan/atau Wakil presiden dipegang oleh
MPR. Hal ini telah diatur jelas dalam Pasal 3 UUD Negara Republik
Indonesia Tahun 1945.
Saran yang dapat diberikan adalah Pertama, perlu adanya suatu perubahan
dalam aturan mengenai Impeachment khususnya yang mengarah lebih kearah politik
yaitu lebih berperannya MPR selaku lembaga politik dalam pemberhentian Presiden
dan/atau Wakil Presiden. Karena dikhawatirkan keeksistensian Negara hukum
terabaikan. Yang diwujudkan dengan lebih menguatkan peran Mahkamah Konstitusi
selaku lembaga yudikatif dalam hal impeachment. Seperti halnya di Negara Jerman,
menurut konstitusi jerman, yang diatur dalam BAB V mengenai Presiden khususnya
Pasal 61 ayat 2 yang isinya sebagai berikut:
“Where the Federal Constitutional Court finds the President guilty of a wilful
violation of this Constitution or of another federal statute, it may declare him
to have forfeited his office. After impeachment, it may issue an interim order
preventing the President from exercising his functions.”
Aturan diatas bermaksud sebagai berikut, Apabila Mahkamah Konstitusi
Federal menemukan Presiden bersalah atas pelanggaran yang disengaja dari
Konstitusi ini atau lain undang- undang federal, maka mahkamah konstitusi dapat
menyatakan presiden diberhentikan dari jabatannya. Setelah impeachment,

xvi

mahkamah konstitusi dapat mengeluarkan perintah peradilan intern untuk mencegah
Presiden dari melaksanakan fungsi kepresidenannya.
Kedua, Secara umum, perlu adanya pergantian atau merevisi aturan mengenai
impeachment agar dapat mengakomodir hal krusial mengenai impeachment ini.
Khususnya mengenai komponen-komponen hukum agar prinsip negara hukum
Indonesia terpenuhi.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//