BEREBUT ‘RUMAH TUHAN’ : Studi Kasus Konflik Antara Jemaat GKJW dan GPIB di Kelurahan Citrodiwangsan Kecamatan Lumajang Kabupaten Lumajang, 1975-1982

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/

:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

/

rary

.id/

/

.id
j.ac

une

tp

rary

://lib
http

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/

:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

h

ry.
a
r

b
i
://l

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r

ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/

/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:

tp

j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:

p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p

tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h
BEREBUT ‘RUMAH
TUHAN’ :

h

Studi Kasus Konflik Antara
d/ Jemaat GKJW dan GPIB di
d/Kelurahan

/
c.i
c.i
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
CitrodiwangsanyKecamatan
Lumajang Kabupaten
.une
.uneLumajang, 1975-1982 ary.une
y
r
r
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
SKRIPSI

/
id/ syarat untuk
.id/ Diajukan guna melengkapi
.id/ akhir dan memenuhi salah
ctugas
c.satu
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une Jurusan Sejarah (S1) danrymencapai
.pada
.une gelar Sarjana Sastraary.une
menyelesaikan studi
y
r
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

rary

://lib
http

.u

tp

rary

://lib
http

id/
.ac.

nej

.u

rary
b
i
l
/
/
:

rary

NIM.080110301010 u
ry.

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

h

.id/

ry.u

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
i
JURUSAN
p://l
httSEJARAH

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

Oleh

http

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

Yanti Yulianti

id/
.ac.

nej

rary
b
i
l
/
/
:

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

FAKULTAS SASTRA

d/
ac.i

nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/
UNIVERSITAS
JEMBER .ac.id/
c.id
a
.
j
ne
nej
u
u
.
.
y
y
r
r
2013
ibra
ibra
l
l
/
/
/
/
:
:
http
http

/

c.id

lib
tp://

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

/

rary

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http
.id/

rary

://lib
http
.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ry.u
ry.u
ry.u
BEREBUT
‘RUMAH
TUHAN’
:
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
h
h
Studi Kasus Konflik Antara Jemaat GKJW dan GPIB di Kelurahan

Kabupaten Lumajang,
/ Citrodiwangsan Kecamatan
/
/
dLumajang
d/ 1975-1982
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
SKRIPSI
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

.id
j.ac

une

ry.
a
r
b
i
://l

tp

Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk

/
/
/
studi pada Jurusan
.idmenyelesaikan
.id/ Sarjana Sastra
c.id Sejarah (S1) dan mencapai
cgelar
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

rary

://lib
http

ry.u

Oleh ibrary
p://l
t
t
h
Yanti Yulianti

id/
.ac.

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http
.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

NIM.080110301010

id/
.ac.

nej

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

h

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une JURUSAN SEJARAH
.une
y
y
r
r
a
a
r
r
//lib
://lib
:SASTRA
FAKULTAS
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

UNIVERSITAS JEMBER

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ary
/libr

tp:/

y.u

/
ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

.id/

2013

/

i

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
PERNYATAAN

ht

/

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
e
Saya yang bertanda tangan
di bawah ini :
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
ib
nama : Yanti
://lYulianti
://lib
http
http

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

NIM : 080110301010

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

/
/
/
dengan sesungguhnya
Berebut
d/
.idmenyatakan
c.id bahwa karya ilmiah yang
c.iberjdudul
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
‘Rumah Tuhan’arStudi
y.un Kasus Konflik AntarararJemaat
y.un GKJW dan GPIB di
y.un
r
a
r
r
/lib
//lib
:Citrodiwangsan
://lib Kabupaten Lumajang,
:/1975p
p
p
t
t
t
Kelurahan
Kecamatan
Lumajang
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

1982 adalah benar-benar hasil karya sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya

/
/
/
.id/ diajukan pada institusi.amana
c.idsebutkan sumbernya, belum
cpernah
c.id pun, dan bukan
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
ne
.une
.ubertanggung
.une dan kebenaran isinyaary.une
y
y
y
r
r
r
karya
jiplakan.
Saya
jawab
atas
keabsahan
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
sesuai hdengan sikap ilmiah yang harus h
dijunjung tinggi.
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenar-benarnya, tanpa ada tekanan

d/
ac.i

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
dan paksaan dari pihakne
mana pun serta bersedia mendapat
sanksi akademik jika
.u
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
br
ternyata di :kemudian
hari pernyataan ini tidak
//lib
://libenar.
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

Jember, 10 Mei 2013

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

rary

://lib
http
.id/

.u

.u

http
.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

y.u

ary
/libr

tp:/

y.u

/
ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ry.u

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

ne
u
y.uNIM.
r
080110301010 brary.
a
r
b
i
i
://l
://l
http
http

ry.u

ac
nej.

rary

://lib
http
/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

j.a
.une

.id
Yanti
j.ac Yulianti

.id/

ac
nej.

/

c.id

c

j.a
.une

rary

ac
nej.

rary
b
i
l
/
/
:

tp

Yang menyatakan,
.id/

://lib
http
.id/

ac
nej.

rary
b
i
l
/
/
:

/

c.id

j.a
.une

/

ii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

/

c.id

rary

://lib
http

ry.u

ry.u

h

ry.u

Drs. Nurhadi Sasmita, M.Hum.

d/
ac.i

NIP. 196012151989021001
nej.
u
.
y
r
ibra
l
/
/
:
http

/

c.id

rary

.id/

ry.u

ry.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

/

y.u

ary
/libr

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

h

.id/

ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

h

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

.id/

ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

iii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

.id/

tp:/

rary

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

h

libra
/
/
:
p
t

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIP.
.une195806141987101001 ary.une
y
r
a
r
r
://lib
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

Drs. Bambang Samsu B.,

/

rary

://lib
http

ac
nej.

ry.u

h

c.id

j.a
.une

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

/
dM.Si
ac.i

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

lib
tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

j.a
.une

ac
nej.

Dosen Pembimbing II

.id/

ry.u

.id/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

nej.

ht
c.id

Dosen Pembimbing I

libra
/
/
:
p
t

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.

.un

tp

.id/

ac
nej.

Skripsi ini telah
id/ disetujui untuk diujikan oleh:id/

c.i
ej.a

rary
b
i
l
/
/
:

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
://li
http
PERSETUJUAN

j.a
.une

d/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
http
PENGESAHAN

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/
d/
d/
d/
c.idDiterima dan disahkan oleh
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
Panitia penguji
//lib
://lib Skripsi Program Strata
:/1/libJurusan Sejarah Fakultas
:Sastra
http
http
http

j.a
.une

rary

lib
tp://

Universitas Jember

/ hari
dPada

c.i
ej.a

.un

rary
b
i
l
/
/
:

.id/

: Jumat

c
ej.a
n2013.
: 10 yMei
u
.
r
libra

Tanggal

http

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

://

tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

h

Ketua,

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u
a
r
b
li
tp:// Anggota 1,

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

y.u

ht
/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

.id/

.u

l

h

ry.u

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

ry.u

h
.id/

y.u

ht

y.u

ary
/libr

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

c.id

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

Dr. Hairus Salikin, M.Ed
NIP. 1963101519890210

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

h

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

ry
Mengesahkan
ibra

ac
nej.

.id/

tp:/

/

c.id

j.a
.une

NIP. 196211061988022001

.id/

ac
nej.

ary
/libr

/

ht Universitas Jember,
Dekan Fakultas Sastra

h

j.a
.une

y.u

rar
Anggota 2, tp://lib
ht
c.id

.id/

ry.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ry
ry
ry
ibra
ibra
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp
Dra. Dewi Salindri,
ttp Bambang Samsu B., M.Si http
hDrs.
htM.Si

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

h

j.a
.une

NIP. 195806141987101001

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

.id/

ac
nej.

Drs. Nurhadi hSasmita, M.Hum.
NIP. 196012151989021001

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

iv

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
PERSEMBAHAN

ht

/

d/
d/
d/
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Karya ini sebagai persembahan
buat :
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
/lib
://lib Sujar dan Ibunda tercinta
://lib
1.
Ayahanda
ttp:/
http
httpNumik Rahayu yang selalu hmenemani,

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

memberikan semangat yang luar biasa dan selalu memberikan yang terbaik

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

2.

id/
.ac.

nej

u

ry.
a
r
b
i
://l

3.

tp

/

.id
j.ac

une

ry.
libra

tp://

4.

/
/
/
buatku. Skripsi ini kupersembahkan
sebagai tanda arasa
c.id
c.id cinta kasih dan
c.id
a
a
.
.
.
j
j
j
e
.une
.une
y.unsebesar-besarnya buat Ayahanda
terima kasih
raryang
rary dan Ibunda tercinta, rary
://lib

://lib

://lib

ttp tidak sempat melihat keberhasilan
Alamarhumah
Nenek tercinta, hyang
http
http
cucunya, sebagai rasa terima kasih yang telah memberikan semangat dan

.id/

.id/

c
motivasi untuk selalu
ej.amaju,

ac
nej.

.id/

ac
nej.

.un
y
r
ry.u mulai dari kecil yang
ry.u
a
a
a
r
r
r
Putri, /sahabat
yang
selalu
berjuang
bersama-sama
b
b
b
i
i
i
/l
/l
/l
ttp:
ttp:/
ttp:/
h
h
h
tidak mengerti apa-apa dan sampai seperti sekarang, sebagai tanda sayang

seorang sahabat. Semoga /persahabatan kita tidak akan /pernah terputus
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
sampai kapanpun,
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
libr
libr 2008 yang selalu berjuang
libr
Teman-teman
Jurusan Sejarah Angkatan
tp://
tp://
tp://

ht

ht

ht

bersama-sama,

/
c.id5.

j.a
.une

rary

lib
tp://

/
/
Almamater tercinta Fakultas
c.id Sastra Universitas Jember.c.id
j.a
.une

rary

://lib
http
.id/

ry.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

v

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

.id/

tp:/

rary

://lib
http
.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
MOTTO

ht

/

d/
d/
d/
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n yang sama beriman, berperang
Kalau dua kelompok
y.uorang
y.un hendaknya didamaikan
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
://lib
://lib
tetapihtkalau
tp:// salah satunya bagha artinya
httpmemberontak maka perangi kelompok
http

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

pemberontak itu ( Qs. Al Hujurat Ayat 9 )

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.u
.u
ry.u saling bertikai hingga menjadi
Dan janganlahrakalian
rary lemah dan hilang wibawa rary
/lib

://lib

:/
http

/lib

:/
http

p Ayat 45)
kalian ( Qs. Al
httAnfal

/
/
.id/ Wahai umat manusia ketahuilah
.id/ sebaliknya
c.id bahwa persatuan itu adalah
crahmat,
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r siksa ( Al. Hadits )
r
perceraiberaian
itu adalah adzab//latau
://lib
: ib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

rary

.id/

rary

://lib
http

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

ary
/libr

.id/

ac
nej.

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

ry.u

h

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

vi

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

y.u

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

j.a
.une

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

c.id

tp:/

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

ry

libra
tp://

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

/

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
PRAKATA

c.id

j.a
.une

ry.u

h

.id/

ac
nej.

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

Puji syukur
aryke hadirat Allah SWT atas segala
ary rahmat, nikmat dan karunia-ary

/libr
/libr
/libr
/
/
/
:
:
:
p
p
p
t
t
t
t
Nya sehingga
penulis dapat menyelesaikan
skripsi ini dengan baik. hSkripsi
ini
ht
ht
mengkaji tentang konflik agama dengan judul Berebut Rumah Tuhan : Studi

/
/
/
/
c.idKasus Konflik Antara Jemaat
c.idGKJW dan GPIB di Kelurahan
c.id Citrodiwangsan
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
y.un
y.un Kabupaten Lumajang, ra1975-1982.
y.un
y.un
r
r
r
r
a
a
a
Kecamatan
Lumajang
Konflik
ini
tidak
r
r
r
lib
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h hanya masyarakat yang beradah di sekitar
banyakhdiketahui oleh masyarakat karena
gereja yang mengetahui konflik ini.

id/
.ac.

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Skripsi adalah
hasil tugas penyusunan karya
ilmiah mandiri oleh
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
br
mahasiswa:/pada
/libr akhir masa studinya. Penulis
://lib setelah melakukan beberapa
://likali
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

diskusi dengan para dosen dan rekan mahasiswa, serta melakukan eksplorasi

sumber, akhirnya menetapkan
konflik agama tersebut
/
/
/ sebagai judul.
/
.idberbagai
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
Kerja keras dalamrpenyusunan
skripsi ini ialah untuk
salah satu syarat ry.une
.une
.umemenuhi
y
y
r
a
a
ibr
ibr
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
mendapat
httpgelar sarjana strata satu (S1)
httppada Jurusan Sejarah Fakultas
http Sastra

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

Universitas Jember.

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

/
c.id

.u

tp

/

.id
j.ac

une

ry.
a
r
b
i
://l

j.
.une

/

c.id

j.a
.une

j.
.une

ry pihak. Oleh karena itubrdengan
ry
ry
dari bantuan berbagai
kerendahan hati penulis
ibra
i a
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
mengucapkan
http banyak terima kasih kepada
http:
http

a
nej.

rary
b
i
l
/
/
:

/
.id/ ini tidak lepas
Penyusunan sampaiaterselesaikannya
penulisan karyaacilmiah
c.id

tp

1. Dr. Hairus Salikin, M.Ed., Dekan Fakultas Sastra Universitas Jember,

.id/

.id/

c
2. Dra. LatifatuleIzzah,
j.ac M.Hum., Ketua Jurusan Sejarah,
ej.a

.id/

ac
nej.

y.un
y.un
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
3. Drs.
Nurhadi
Sasmita,
M.Hum.,
Dosen
Pembimbing
yang
telah
b
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
http mengarahkan secara cermat
httpdan meluangkan waktu, pikiran
http serta
perhatian dalam penulisan
/ skripsi ini,

/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4. Drs. Bambang
ne Salindri. M.Si, yang y.une
.une Samsu B. M.Si., dan aDra.
.uDewi
y
y
r
r
a
r
r
rar
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
telah
memberi
bimbingan
dan
kepercayaan
dalam
menyelesaikan
:
:
:
http
http
http
skripsi ini,

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/
/
5. Ayahanda Sujar cdan
.id/Ibunda Numik Rahayu, .kedua
c.id orang tua yang
c.id
a
a
a
.
.
j
j
j
ne
une serta mencari nafkah ry.une
tidak apernah
ry.u berhenti mendoakan, mendukung
ary.
a

r
r
//lib
:sehingga
://libdengan baik,
p
p
t
t
dapat
menyelesaikan
studi
t
t
h
h
/

c.id

tp:/

ary
/libr

j.a
.une

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

/libr

:/
http

/

vii

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

t Keluarga besar Gereja GKJW
dan
h6.
ht dan GPIB yang sangat membantu
ht
d/
ac.i

j.
.une

ry

libra
tp://

id/

id/

y.u

d/

.un

tp

/

c.id

7. Semua pihakeyang
ac. tidak sempat penulis sebutkan
ac. satu persatu, yang
n j.
nej.

y.u

j.a
.une

y

r
r
telah
brar
ibramemberikan dorongan, semangat,
ibra kesempatan berdiskusi
idan
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http menambahkan referensi buku
http sangat membantu dalam penyusunan
http

c.i
ej.a

rary
b
i
l
/
/
:

senang hati menerima penulis dalam pencarian data,

skripsi ini,

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
8. Almamaterun
tercinta,
Universitas Jember. une
y.
y.
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://libSemoga atas bantuan, pengarahan,
://lib dukungan dan bimbingannya,
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

mudah-mudahan mendapatkan balasan yang sesuai dari Allah SWT. Untuk

/
/
/
/
karya ilmiah ini
.idkesempurnaan
c.id penulis berharap dan membuka
c.id ruang seluasc.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
luasnya terhadap rkritik
penulis menyadari ry.un
.unedan saran dari semua pihak,
.unkarena
y
y
r
a
a
a
r
/libr
/librjauh dari kesempurnaan.tpSemoga
:/dan
://lib
p
bahwahskripsi
t
ttp:/ ini masih banyak kekurangan
t
t
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

skripsi ini dapat bermanfaat.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

rary

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

ary
/libr

/

h

ary
/libr

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ht

c.id

ac
nej.

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ht
j.a
.une

h

.id/

y.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ry.u

ry

ra
Yanti Yulianti
://lib

h

.id/

/

c.id

viii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

http

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ry.u

ac
nej.

://li

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

u

y.
Jember, 10 Mei 2013
brar

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

http

c.id

j.a
.une

.id/

tp:/

y.u

ht

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
http ISI
DAFTAR
/

ry
ibra
l
/
/
:
HALAMAN
http JUDUL

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

rary

://lib
http

ry
ibra
l
/
/
:
i
http
ii

/
/
c.idLEMBAR PERSETUJUAN
c.id
a
a
.
.
j
j
e
e
y.un
y.un
r
r
LEMBAR PENGESAHAN
a
a
r
r
lib
://lib
p
tp://
t
t
h
PERSEMBAHAN
MOTTO

id/
.ac. PRAKATA

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

DAFTAR
ISTILAH
/

h

vi

nej

ry.u

xii

.id
j.ac

/
c.idABSTRAK

ry

libra
tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ht

ry

.id/

.u

l

nej

u

tp

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ary
/libr

ry.u

h

j
j
1.3 Tujuan dan Manfaat
une
une
.
.
y
y
r
r
1.3.1
libra Tujuan Penelitian p://libra
/
/
:
p
htt
htt

1.5 TinjauanyPustaka
.u

ary
/libr

ac
nej.

ry.u

10

.id/

10

y.u

13

ac
nej.

y.u

brar
i15
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

:/
http

h

ac
nej.

r
rar
ibra
l
/
/
://lib
:
1.6ttpPendekatan
dan Kerangka Teori
h
http

.id/

9

.id/

.

ac
nej.

j.a
.une

9

lib9ra
/
/
:
p
tt

Manfaat penelitian

/

1

id/
.ac.

1.4 Ruang Lingkup Penelitian
id/

ac
nej.

lib1ra
/
/
:
p
tt

h

id/
.ac.

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

1.2 Rumusan Masalah

1.3.2

ac
nej.

/libr
/
:
p
t
xix
ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

tp://

j.a
.une

.id/

ac
nej.

/

c.id

ix

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

xvii
xviii ary

h

ry
BAB 1 PENDAHULUAN
ibra

id/
.ac.

/

c.id

j.a
.une

a
/libr
/
:
p
t
t

ht Latar Belakang
1.1

ry.
a
r
b
i
://l

tp:/

/

ry

.id/

ac
nej.

y.u

xv

j.a
.une

a
/libr
/
:
p
t
RINGKASAN
ht

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
xiv
:
tp

://

c.id

ABSTRACT

.id/

xiii

DAFTAR LAMPIRAN

j.a
.une

ry.u

xi

une

http

ac
nej.

libixra
/
/
:
p
tt

h

ry.
libra

.id/

vii

/

.id
j.ac

ht

v

id/
.ac.

h

DAFTAR TABEL .une
rary
b
i
l
/
/
DAFTAR
tp:GAMBAR

tp://

iv ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

iii

ry.u

/

.id
j.ac

une

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

nej

ra
DAFTAR ISI
//lib
ttp:

.id/

id/
.ac.

h SINGKATAN
DAFTAR

ry.
libra

/

c.id

j.a
.une

PERNYATAAN

nej

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

j.
.une

rary

y.u

d/
ac.i

j.
.une

y

y

d/

.un

tp

2.1 Kondisi Geografi

/
c.id
a
.
j
e
2.2 Kondisi Demografi
y.un
r
a
r
2.3 pKondisi
://lib Sosial Ekonomi
t
t
h
2.4 Kondisi Sosial Budaya

.id/

ac
nej.

ry.u

.un

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

h

ry.u

j.
.une

ry

libra
tp://

d/
ac.i

h

ry.u

http

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

h

ht

74

/
.idLAMPIRAN

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

u

h

.id/

y.u

ary
/libr

h

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

ry.u

.id/

ac
nej.

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

115

ry.u

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

tp:/

111

ry.u

ac
nej.

ac
nej.

ry.
a
r
b
i
/l
ttp:/ 108

h

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

88

DAFTAR PUSTAKA

ac
nej.

66

103

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
i
://l
BAB 4 KESIMPULAN
http

y.u

rar
ib54
l
/
/
:
tp

rary
ib99
l
/
/
:
http

a
/libr
/
:
p
t
t

3.6 Dampak Konflik

ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

54

d/
ac.i

3.4 Ketegangan n
Memuncak
sampai Pecah Konflik
ej.
nej.

ra
3.5 Upaya
://lib Penyelesaian

.id/

ac
nej.

48 ry.u

h

3.3 Intrik Konflik

32

libra
/
/
:
p
tt

/
/
/
c.idBAB 3 TERJADINYA KONFLIK
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une Pada 1975
.une
y
y
y
r
r
r
3.1
GKJW
Lumajang
a
a
a
r
r
libr
://lib
://lib
p
p
tp://
t
t
t
t
h GPIB Lumajang Pada 1975h
3.2
d/
ac.i

.u

35

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

rary
b
i
l
/
30
/
ttp:

.id/

2.6 Berdirinya
ry.uGPIB di Lumajang

.id/

26

http

/
2.5 Berdirinya GKJW di
.idLumajang

y

21

d/

c.i
ej.a

rary
b
i
l
/
/
:

j.a
.une

21rar

://lib
http

:/
http

/

c.id

ar
ar
BAB 2 LATAR
/libr BELAKANG BERDIRINYA
/libr GKJW DAN GPIB

c.i
ej.a

16
19

d/
ac.i

j.
.une

LUMAJANG

libra
/
/
:
p
t

y.u

ht

1.8 Sistematika Penulisan

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

:/
http

rary
b
i
l
/
/
:

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

1.7
ht Metode Penelitian

lib
tp://

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

d/
ac.i

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

x

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
/li
ttp:/
DAFTAR h
SINGKATAN

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

/
/
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
e
GKJW
: Gereja
Kristen Jawi Wetan
y.un
y.un
r
r
a
a
r
r
/lib Barat
GPIB tp://lib: Gereja Protestan Indonesia
:/Bagian
ht
http

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

IMB

: Ijin Mendirikan Bangunan

/
.idKKUA

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/
: Kantor Koordinator
c.id Urusan Agama
a
nej.

: a
Majelis
ry.u Agung
r
b
i
/l
ttp:/ : Majelis Daerah

MA
MD h
MJ

SD

y.u

/

rary

j.a
.une

rary

://lib
http
.id/

h

ry.u

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

y.u

y.u

ary
/libr

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

.id/

y.u

c.id

.id/

ry.u

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ry.u

ac
nej.

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

rary

h

libra
/
/
:
p
tt

h

j.a
.une

.id/

ry.u

/

c.id

xi

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ht

ac
nej.

.id/

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

://lib
http

h

.id/

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

ary
/libr

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

/

rary

://lib
http

h

j.a
.une

.id/

ac
nej.

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

tp:/

/

c.id

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

: Tentara Republik Indonesia

c.id

libra
/
/
:
p
t

h

.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
SMP
: Sekolah
Menengah Pertama
.une
.une
y
y
r
r
a
a
r
r
TMP
://lib: Taman Makam Pahlawan
://lib
p
p
t
t
t
t
h
h

j.a
.une

libra
/
/
:
p
t

h

: Sekolah Dasar

d/
ac.i

TRI

lib
tp://

ry.u

l
l
tp:// : Pelayan Harian Majelis
tp://
htJemaat

PHMJht

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

PHMD

nej.

.id/

ry.u

.id
.id
: Pelayan Harian
j.ac Majelis Agung
j.ac
e
e
n
n
ry.u
ry.u
ib: raPelayan Harian Majelis Daerah
ibra

ac PHMA
nej.

ry.u

.id/

: Majelis Jemaat

.id/

libra
/
/
:
p
t

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
i
p://l
httISTILAH
DAFTAR

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

rary

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
GKJW
: Gereja yang mempunyai wilayah
kekuasaan terbentang
y.undari Banyuwangi sampairaNgawi,
y.un memberi pemahamanrary.un
r
r
a
r
lib
://lib
://lib
tp:// gereja suku melainkan
bahwa GKJW htbukan
http
httpgereja
terbuka untuk segala suku di Provinsi Jawa Timur yang
dituntut untuk
melayani masyarakat Jawa/ Timur dengan
id/ budayanya.
.
.id
c
segala
aspek
a
j.
j.ac

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

e
e
y.un
y.un
r
r
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
/l
GPIB p://l
: Gereja yang dimaksudkan
untuk jemaat Indonesia
://l
ttp:/yakni Provinsi Sumatra, Kalimantan
htt
http
wilayah bagian h
barat

.u

rary
b
i
l
/
/
:

.id/

ac
nej.

ht

lib
tp://

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

tp

dan juga Jawa Barat

.id/

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Isu
: n
Sesuatu hal yang belum pasti kebenarannya.
.u e
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib : Kumpulan orang tbanyak,
://lib kumpulan yang beribadat
://lib
p
p
p
Jemaat
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

rary

ry.u

rary

://lib
http

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

h

.id/

ry.u

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

h

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

rary

://lib
http

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

.id/

tp:/

y.u

ht

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

/

c.id

rary

lib
tp://

rary

://lib
Nomor
http
.id/ Tabel: 2.1

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/ Tabel: 2.3

Pemeluk Agama di Kabupaten
Lumajang pada 1974
h

h

y.u

/

rary

.id/

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
tt

h

ac
nej.

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ry.u

.id/

ac
nej.

rary

.id/

ac
nej.

/

c.id

xiii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

://lib
http

h

.id/

ry.u

/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
t

y.u

rary

://lib
http

ry.u

ac
nej.

.id/

ac
nej.

c.id

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

rary

.id/

ac
nej.

ht

c.id

j.a
.une

://lib
http

31

y.u

ht

c.id

28

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

lib
tp://

h

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

Pasar-pasar yang
Menunjang Perekonomian
d/
d/
i
.
c
ac.i
Diperinciej.aMenurut Kecamatan di eKabupaten
.
j
.un pada 1973.
.un
y
y
Lumajang
r
r
a
a
r
r

/lib
ttp:/

.id/

25

r

.id/

/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
ttp
hHalaman

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

/

ry
ibra
l
/
/
:
Judul
httpTabel

/lib
ttp:/

tp

ht
c.id

r

une

y.u

j.a
.une

libra
/
/
:
p
tt

.id
j.ac

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

/
d/
Sarana Infrastruktur
Jalan Utama sebagai
c.id
c.iPusat
a
a
.
.
j
j
e
e
Ekonomi
y.un di Lumajang pada 1973 y.un

Tabel:
h 2.2

ry.
a
r
b
i
://l

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
://li
httpTABEL
DAFTAR

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

/

c.id

rary

lib
tp://

rary

://lib
Nomor
http
.id/ Gambar 2.1

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
li
tp://
htGAMBAR
DAFTAR

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
Judul
httpGambar

d/
Lambang Gereja
ac.i GKJW Lumajang
nej.

ry.u

/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
ttp
hHalaman
.id/

.id/

36

ac
nej.

ry.u

ac
nej.

ry.u

bra
bra
Gambar 2.2
Kristen Jawi
libraPerintis dan Pembimbing
liGereja
li39
/
/
/
/
/
/
:
:
:
p
p
p
Wetan Lumajang
htt
htt
htt

49
/ Gambar 2.3 Lambang Gereja
/
d/ GPIB Lumajang
d/
i
i
.
.
c
c
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
y.un Pendeta Pinoedjo radan
y.unPendeta R.
Gambar 3.1 ra
Biodata
58rary.u
r
r
://lib Setyohardjo
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

.id
j.ac

une

ry.
a
r
b
i
://l

tp

d/
ac.i

nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

Gambar 3.2

Struktur Tata Gereja GKJW Pada 1975

d/
ac.i

60

d/
ac.i

.id/

j.
j.ac
ej. Jemaat GKJW Lumajang
e
e
Gambar 3.3 Peta.uWilayah
64
n
n
n
u
u
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
:/
:/
Gambar
GPIB di Lumajang http: 68
http 3.4 Struktur Tata Gereja Sementara
http

95
/ Gambar 3.5 Dokumen dari
/ Dirjen Agraria Jakarta Tentang
/
d
d
d/
i
i
.
.
c
c
Status Kepemilikan
Tanah Gereja Prostestanche
a
a
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Gemeente
y.un Kerk
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
http
http
http

d
ac.i
.
j
e
n

ry.u

libra
tp://

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

.id/

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

xiv

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

h

y.u

ht
/

c.id

rary

lib
tp://

nej

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

rary

Lampiran A1

.id/

ac
nej.

ry.u
a
r
b
/li
ttp:/
DAFTARhLAMPIRAN

j.a
.une

://lib
Nomor
http

id/
.ac.

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
Judul
httpLampiran

Peta Kabupaten Lumajang

/

c.id

j.a
.une

ry
ibra
l
/
/
:
ttp
hHalaman

id/
.ac.

id/
.ac.

id/

id/

115

.id/

c
j
eLokasi
ej Kerk
ej.a
n
n
n
Lampiran A2
Peta
Gereja
Prostanche
Gemeente
116
u
u
u
.
.
.
rary
rary
rary
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
Lampiran
Foto Gereja Prostanche
http B1
http Gemeente Kerk Pada http 117
1970

.id/ Lampiran B2

.
ac. Prostanche Gemeente eKerk
Fotoej.Gereja
j.ac Pada
n
n
.u
.u
rary 2013
rary

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/lib
ttp:/

/lib
ttp:/

h
Lampiran
B3

h
Foto Gereja GKJW

.id/ Lampiran B4

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

y

Lampiran
ht B5

/
c.id Lampiran B6

j.a
.une

rary

lib
tp://

Foto
Pendeta ht GPIB
Penggembalaan Jemaat

r

r

Lampiran B7

ry.u

libra
/
/
:
p
t

y.u

119

/

c.id

j.a
.une

119

rary

://lib
http

120

Foto Kegiatan Bakti Sosial GKJW

.id/ Lampiran B8

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

d/

://lib
http

.id/

118

Melaksanakan ht

Foto jJemaat
ac.i GKJW Melaksanakan ePeribadatan
ac.i
.
.
j
e
un
un
ary.di Gereja Baru GKJW
ary.

ry.u

118

y

d/

://lib
http

ac
nej.

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/
/
Foto Jemaat
c.id GPIB Melaksanakan Peribadatan
c.id
a
a
.
.
j
j
e
Prostanche Gemeente Kerk
.diunGereja
.une

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

117

/ Bakti Sosial GPIB di .iPanti
/
Foto Kegiatan
c.id
c d
a
a
.
.
j
j
Asuhan
une
une

.id/

120

ac
nej.

ry.
ry.
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
i
i
i
://l
://l
://l
Lampiran
Foto Kegiatan Bakti
http B9
http Sosial GPIB Pemberian http 121
Sembako Gratis

.id/ Lampiran B10

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

libra
/
/
:
p
tt

libra
/
/
:
p
tt

h
Lampiran
B11
.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

Foto Kegiatan hSosial
Sembako Gratis

/

tp:/

/

c.id

j.a
.une

:/
http

ary
/libr

ry.u

libra
/
/
:
p
tt
123

.id/

h

.id/

ac
nej.

122

Pemberian h

.id/

c.id

ary
/libr

GKJW

Daftar
j.acNama Para Anggota Majelis
j.acJemaat
e
e
n
n
u
u
.
.
rary GKJW Lumajang Berdasarkan
rary Periode 1954b
b
i
i
l
l
/
/
2004
ttp:/
ttp:/

Lampiran C1

h
j.a
.une

/

id
Foto j.aKegiatan
Sosial GKJW jPemberian
c.id
.ac.
e
e
n
n
Terhadap Anak Yatim
u
u
ry.Santunan
ry.Piatu

.id/

124

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

xv

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

y.u

Lampiran
ht C2

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

d/

ht
/
c.id

a
nej.

.u

rary
b
i
l
/
/
:

tp

id/
.ac.

nej

u

ry.
a
r
b
i
://l

tp

/
c.id

d/
ac.i

nej.

y.u

rary

lib
tp://

ry.u

.i

http

145

a
nej.

ry.u

/

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

:/
http

ary
/libr

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

ht

c.id

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

y.u

ht

.id/

ac
nej.

h

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

161

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

158rary.u

/lib

:/
http

a
nej.

h

.id/

y.u

ac
nej.

Surat Keterangan dan Hasil Wawancara dengan
/
Christinac.Mita
id/ Siregar
c.id

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

.id/

.i

h

Lampiran D5

153

ac
nej.

h

ary
/libr

u

y.
143
brar

Surat Keterangan dan Hasil Wawancara dengan
Ahmad Sumadi
d/
d/

ac
nej.

ry.u

j.a
.une

.id/

ac
nej.

d/
d/
d/
ac.i
ac.i
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Lampiran D2
dengan
149 y.un
un Keterangan dan Hasil Wawancara
y.Surat
y.un
r
r
r
a
a
r
r
Djiwo
ib
ib
ibra
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

140

://li

Surat Keterangan dan Hasil Wawancara dengan
Pinoedjo

h

libra
/
/
:
p
t

.id/

ac
nej.

ry.u

d/
ac.i

u Keterangan dan Hasil Wawancara
Lampiran D4 rary.Surat
dengan
ry.u
a
r
b
b
i
i
l
l
/
/
/
/
Gatot
ttp:
ttp:

.id/

136

h

://li

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
138
/
/
:
p
tt

http

Lampiran D3

libra
/
/
:
p
t

u

ac
nej.

h

nej.

u

.id/

134

BAKESBANGPOL

y.
y.
Lampiran C10
brar Surat Penelitian dari LEMLIT
brarUNEJ
Lampiran D1

/

dari

ac
nej.

://li

c.id

133

libra
/
/
:
p
tt 135

.une
.une
y
y
r
r
a
a
r
Lampiran:/C8
/libr Agenda Sosial GPIBtpLumajang
://lib
p
t
t
t
h
h

http

j.a
.une

rary

://lib
http

Peningkatan Jemaat GPIB Pada Pertengahan
/
.id/
1975 j.ac.id
j.ac

Surat Penelitian
Lumajang.id/

/

c.id

j.a
.une

132

/
c.id

ej.aStruktur Tata Gereja GKJW
ej.a
Lampiran C5
Bagan
n
n
u
u
.
.
rary
rary
b
b
i
i
l
l
/
/
/
/
:
Lampiran
Data Jemaat GPIBhPada
ttp: Awal 1975
http C6
Lampiran C7

131

d/

Bagan Struktur Tata Gereja GPIB

Lampiran C9

r
ibra
l
/
/
:
tp

y.u

ht

Lampiran C4

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

Banyaknya
ac.i Pemeluk Agama yang eDianut
ac.i dan
.
.
j
j
e
un
Menurut Kecamatan
y.Diperinci
y.udin Kabupaten
r
r
a
a
r
r
lib
Lumajang Pada 1974tp://lib
tp://

rary

.id/

ac
nej.

Jumlah PendudukhtKabupaten Lumajang Pada ht
1973

/
c.id Lampiran C3

j.a
.une

lib
tp://

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

tp:/

ry.u

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

/

xvi

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

ary
/libr

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

h

.id/

y.u

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
ABSTRAK

ht

id/

id/

y.un

y.un

j.a
.une

y

r agama yang mempelajari
ar
ar
pendekatan /sosiologi
libra
/libr peran agama dan peristiwa/libr

tp:/

:/
http

:/
http

/

c.id

c.
c.
Skripsi ini membahas
ej.a tentang sejarah sosial dengan
ej.amenggunakan konsep

peristiwa sosial dalam masyarakat Lumajang

:/
http

yang dapat memicu terjadinya

konflik sehingga dapat terjadi perubahan
sosial di dalam masyarakat.
Dengan
/
id/
id/
id/
.
.
.
c
c
c
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e historis, artikel ini .une
menggunakan bahan-bahan
teori sosiologi agama
dan
y.un
y.un
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
menyelidiki
pandangan,
pengetahuan,
dan
kepercayaan
yang
berhubungan,
/
/
/
/
:
:
:
tp:
http
http
http
khususnya dengan konflik agama yang terjadi antara GKJW dengan GPIB

/
/
/
Jika manusia tersebut
agama dan
d/
.idLumajang.
c.id sudah menjadi satu kesatuan
c.idengan
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne yang dianggap benar y.une
.une tersebut berani membela
.uagama
kelompoknya maka
manusia
y
y
r
r
a
a
r
r
rar
b
b
b
i
i
i
l
l
l
/
/
/
/
/
/
:
: dan membela martabat agamanya
:
sehingga
httpcenderung berusaha menyelamatkan
http
http

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

tersebut sekalipun konflik terjadi. Seperti halnya yang terjadi di Lumajang kedua

/
/
/
.id/
dan memperebutkan
akhirnya
c.idgereja tersebut saling mempertahankan
c.id
cgerejanya,
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.unemereka masing-masingarsudah
.une mempunyai rasa inginary.une
y
y
y
r
r
terjadi
konflik,
karena
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h agama yang dianggapnyah benar, mereka rela mempertahankan
h
membela
kekuasaan satu sama lain.

/

d
ac.i
.
j
e
n

ry.u

libra
tp://

://li
http

.id/
ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

ac
nej.

.id/

ry.u

h

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xvii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

.id/

tp:/

://li
http

.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

y
Kata Kunci : Sejarah
agama, konflik.
ary
brar Sosial, konsep pendekatanbrsosiologi

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

ry.u

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
ABSTRACT

ht

/
/
d/
d/
c.idThis thesis concerns aboutj.asocial
c.id history which applies concept
ac.i approach to the
ac.i
.
.
j
j
e
e
e
n
n
y.uthat
y.uand
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
sociology of/religion
takes
up
the
role
of
religion
social
occurrence
in
the
:/ lib
://lib
://lib
http
http
http

j.a
.une

rary

lib
tp://

society. By using the sociology theories and history, this article observes the

viewpoint, the knowledge, and the
related believe, especially the religious
conflict
/
id/
id/
id/
.
.
.
c
c
c
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e Lumajang. If a human being
e has become an integral .une
between GKJW and.u
GPIB
y.un
y n
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
rary
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
/
/
/
/
part
of
a
religion
and
its
group,
he
or
she
dares
to
defend
his
or
her
religion,
/
/
/
/
:
:
:
tp:
http
http
http
although conflict happens. Such thing occurs in those two churches in Lumajang

/ Each of them has already
/
/
/
.idcity.
c.idhad a keen sense of defending
c.idsomething which
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une are willing to remain inrpower
they think it is right.
.They
.une with each other, even ifary.une
y
y
r
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
conflict
occurs.
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

/
/ approach to the sociology of .religion,
/
/
social history, concept
conflict
.idkeywords:
c.id
c id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://lib
://lib
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

/

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

rary

://lib
http
.id/

ry.u

ry.u

ry.u

y.u

y.u

/

ary
/libr

ary
/libr

:/
http

y.u

ht

/

c.id

j.a
.une

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

c.id

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht
j.a
.une

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

.id/

ac
nej.

r
ibra
l
/
/
:
tp

ac
nej.

h

.id/

y.u

.id/

ac
nej.

h

.id/

r
ibra
l
/
/
:
tp

h

libra
/
/
:
p
tt

h
ac
nej.

ry.u

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h
.id/

ry.u

libra
/
/
:
p
t

.id/

ry.u

h
ac
nej.

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

xviii

j.a
.une

rary

://lib
http

/

c.id

j.a
.une

.id/

ry.u

.id/

tp:/

rary

://lib
http

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

/

c.id

j.a
.une

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
t

/

c.id

j.a
.une

/

c.id

://lib
http

rary

j.a
.une

.id/

.id/

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

ry.u

libra
/
/
:
p
tt

ry.u

y.u

ry.u

h

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

.id/

ac
nej.

.id/

ac
nej.

libra
/
/
:
p
tt

h

r
ibra
l
/
/
:
tp

.id/

ac
nej.

.id/

.id/

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
http
RINGKASAN

ac
nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

ht

/

/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Penduduk Kabupaten.uLumajang
terdiri atas dua suku
dominan yakni suku Jawa .un
y n
y.un
r
r
ry
a
a
r
r
ib
ibra
l
l
/lib Mereka memeluk agama
/
/
dan sukutpMadura.
yang
beragam
sesuai
dengan
latar
/
/
/
:
:
:
ht
http
http

c.id

j.a
.une

rary

lib
tp://

belakang etnis sehingga mengakibatkan keanekaragaman agama dan kebudayaan

/
/
d/ Lumajang terdiri atas Islam,
.iddi/ daerah Lumajang. Agama
c.idi
c.idKatolik, Kristen,
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
une dalam kehidupan sehari-hari
Budha dan Hindhu.
y.Namun
y.un masyarakat Lumajang
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
lib
/lib
://hormat-menghormati
://lib
p
p
t
t
hidup hsaling
antar
agama.
ttp:/ berdampingan dan saling
t
t
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

Keadaan ini berbeda pada 1975, Lumajang menjadi ramai dengan terjadinya

/
/
/
id/
c.idkonflik antara jemaat GKJW
c.iddan GPIB. Konflik tersebut
c.terjadi
c.id
dalam satu
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
.une
.unharus
.une gereja. Sebelumnyaary.une
y
y
y
r
r
r
agama,
yang
akhirnya
terpecah
menjadi
dua
kelompok
a
a
a
r
r
r
libr
://lib
://lib
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h
h kalangan masyarakat Lumajang,
h karena
keberadaan
GKJW lebih bisa diterima
GKJW sudah berada di Lumajang jauh sebelum GPIB berdiri kembali pada 1975.

d/
ac.i

.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Jemaat GKJW seringnemengadakan kegiatan sosial nyang
banyak membantu
.u
.u e
.une
y
y
y
r
r
r
a
a
a
masyarakat:/Lumajang,
sehingga masyarakat
dekat dengan GKJW.:/GPIB
libr
/libr
/libr
://menjadi
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h

nej.

y.u

r
ibra
l
/
/
:
tp

muncul kembali di Lumajang pada 1975. Masyarakat Lumajang menjadi terkejut

kemunculan GPIB di Lumajang,
secara tiba-tiba inginidmengusir
GKJW
/
d/
iddengan
.id/
. /
c
c
a
a
ac.i
.
.
.
j
j
j
e
e
e
dari gedung gereja yyang
.un selama ini digunakan sebagai
y.untempat peribadatan GKJW
y.un
r
r
r
a
a
a
r
r
r
://lib
://libsejarah perjalanan jemaat
://lib
sejak tahun
http 1946. Jemaat GPIB mengetahui
http
httpGKJW

ac.
nej.

ry.u

libra
tp://

untuk mendapatkan gedung tersebut yang awal mulanya gedung yang berada di

/
/
d/
d/
Panjaitan ialah bukan
milik jemaat GKJW,
Sukarno
.idJalan
c.igedung
c.isehingga
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
y.un
y.un oleh GPIB Lumajang.
y.un
bersikeras untukramendapatkan
gereja agar dapatraditempati
r
r
r
a
r
ib
://lib
://lib
p://l pengurus GKJW merasa
p
p
t
t
t
t
Jemaathttdan
keberatan
untuk
pindah
dari
gereja,
h
h

ac
nej.

ry.u

libra
/
/
:
p
t

mengingat riwayat perjalanan jemaat GKJW yang begitu panjang untuk

/
/
.id/
.id/yang ditakutkan
c.idmendapatkan gedung gereja
ctersebut.
chal
c.id
a
a
a
a
Akhirnya
pada
1975
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
y
y
y
y
r
r
r
r
a
a
a
a
r
r kubu gereja sebagai pemicu
r
terjadi yaitu/litimbulnya
perselisihan antara/lib
dua
libr
:/ b
:/
://lib
p
p
p
tp://
t
t
t
t
t
t
h konflik. Perselisihan yang panjang
h
h jemaat
terjadinya
antara jemaat GKJW dengan
GPIB
diketahui oleh Bupati Lumajang,
yakni Bupati Suwandi. /Bupati Suwandi
/
d/
d
i
.
c
a perselisihan antara jemaat GKJW
ac.i dan GPIB. Bupati
.
.
j
j
e
e
turut menyelesaikan .masalah
un
.un

une

ry.
libra

.id/

.id
j.ac

ac
nej.

tp://

ry
ry
ry.u
a
a
a
r
r
r
b
b
b
Suwandi ptakut
luas. Oleh sebab itup:Bupati
//li
://li terjadi konfl