Distribusi Penguasaan tanah dan Tingkat Pendapatan (Studi Kasus di Desa Termas, Kecamatan Karangrayung, Kabupaten Grobogan, Jateng)
DlSTRlBUSl PENGUASAAM TANAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
(Studi Kasus di Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, Jateng )
Oleh
IMAM ARlFlN
A 23 0860
JURUSANpltMU-IUIVIUSOStAL-EKONOMtPERTANtAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
RINGKASAN
IMAM ARIFIN.
D i s t r i b u s i Penguasaan Tanah dan Tingkat
P e n d a p a t a n ; S t u d i Kasus d i Desa Termas, Kecamatan Kar a n g r a y u n g , Kabupaten Grobogan, J a t e n g (Di bawah bimbinga n SRI HARIL'OYO).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempermasalahkan kernb a l i hubungan a n t a r a penguasaan t a n a h dengan t i n g k a t pend a p a t a n k e l u a r g a p e t a n i d i pedesaan Jawa.
S e c a r a khusus
i n g i n m e l i h a t pola penguasaan t a n a h yang a d a , d i s t r i b u s i
d a r i penguasaan t a n a h t e r s e b u t , dan s e b e r a p a jauh hubunga n a n t a r a d i s t r i b u s i penguasaan tanah dengan d i s t r i b u s i
t i n g k a t pendapatan.
EIasil d a r i p e n e l i t i a n i n i memperlihatkan bahwa d i
Desa Termas, s t a t u s p e m i l i k a n sawah yang a d a berbentuk
p e m i l i k a n perseorangan, s t a t u s bengkok, dan t a n a h kas de-
sa.
Hak m i l i k p e r s e o r a n g a n d i d a p a t s e t e l a h diberlakukan-
nya UUPA, yang dahulunya b e r a s a l d a r i t a n a h sanggeman,
D i l i h a t d a r i l u a s penguasaannya9 d i s t r i b u s i penguasaan
t a n a h yang t e r j a d i t e r m a s u k k a t e g o r i s a n g a t timpang (angka g i n i 0.678 untuk p e m i l i k a n dan 0.546 u n t u k l u a s garapan).
Ketimpangan d i s t r i b u s i i n i disebabkan o l e h adanya
p r o s e s akumulasi p e m i l i k a n sawah s e b a g a i a k i b a t d a r i d i b e r i k a n n y a t a n a h bengkok kepada para p e j a b a t d e s a , dan
juga k a r e n a t i n g g i n y a f r e k u e n s i j u a l b e l i .
Distribusi
g a r a p a n yang s e d i k i t l e b i h merata t e r j a d i k a r e n a adanya
p r o s e s persewaan dan penyakapan, yang t e r n y a t a t e l a h memb u a t d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h l e b i h menyebar.
Dari a n a l i s a t e r h a d a p sumber pendapatan d i Desa Termas, t e r l i h a t bahwa s e k t o r p e r t a n i a n ( u s a h a t a n i p a d i , usah a t a n i t a n a h k e r i n g , u s a h a t a n i t e r n a k , dan b u r u h t a n i ) rnas i h merupakan surnber p e n d a p a t a n d e s a t e r b e s a r ( h a m p i r 60
persen).
J i k a d i l i h a t d a r i pendapatan s u b s e k t o r , t e r n y a t a
u s a h a t a n i p a d i merupakan sumber yang memberi sumbangan
t e r b e s a r t e r h a d a p pendapatan k e l u a r g a p e t a n i .
Khusus u n t u k u s a h a t a n i p a d i , t e r n y a t a p e t a n i bersawah
luas,mempunyai p r o d u k t i v i t a s l e b i h t i n g g i d i b a n d i n g dengan
p e t a n i bersawah sempit.
I n i d i s e b a b k a n k a r e n a p e t a n i ber-
sawah l u a s t e r n y a t a t e l a h memakai i n p u t pupuk l e b i h banyak
d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah sempit.
Sehingga penda-
p a t a n u s a h a t a n i p a d i p e t a n i bersawah l u a s a k h i r n y a juga
l e b i h b e s a r d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah s e m p i t ( u n t u k
l u a s a n yang sama).
Dan k a r e n a l u a s pemilikan n i m i n a l n y a
l e b i h l u a s , maka pendapatan nominal sebenarnya p a r a p e t a n i
bersawah l u a s jauh l e b i h b e s a r d i b a n d i n g p e t a n i bersawah
sempit.
~ e c a r ak e s e l u r u h a n d a p a t d i b u a t kesimpulan bahwa,
d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h yang s a n g a t timpang d i d e s a
s a m p e l , merupakan penyebab p e n t i n g t e r h a d a p Eet-Tm-paigan
d i s t r i b u s i pendapatan yang juga termasuk k a t e g o r i s a n g a t
timpang (anglsa g i n i 0.530).
iii
D a r i s i n i t e r l i h a t bahwa
t e r n y a t a a k s e s t a n a h masih merupakan i n d i k a t o r yang dominan untuk menerangkan t i n g k a t kemiskinan dan t i n g k a t ketimpangan d i s t r i b u s i pendapatan k e l u a r g a p e t a n i d i pedes a a n , khususnya d i pedesaan Jawa yang masih mempunyai
s t r u k t u r a g r a r i s yang menon jol a t a u dominan.
DISTRIBUSI PENGUASAAN TAIiAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
( S t u d i Kasus d i Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, J a t e n g )
Oleh .:
I M A M ARIFIN
A 23 0860
LAPOBAN PRAKTEK LAPANGAN
S e b a g a i S a l a h S a t u S y a r a t Untuk
Memperoleh Gelar
SARJANA PEXTANIAN
pada
FAKULTAS PERTANIAN, INSTITUT PERTANIAN BOGOB
JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EJONOMI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
DlSTRlBUSl PENGUASAAM TANAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
(Studi Kasus di Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, Jateng )
Oleh
IMAM ARlFlN
A 23 0860
JURUSANpltMU-IUIVIUSOStAL-EKONOMtPERTANtAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
RINGKASAN
IMAM ARIFIN.
D i s t r i b u s i Penguasaan Tanah dan Tingkat
P e n d a p a t a n ; S t u d i Kasus d i Desa Termas, Kecamatan Kar a n g r a y u n g , Kabupaten Grobogan, J a t e n g (Di bawah bimbinga n SRI HARIL'OYO).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempermasalahkan kernb a l i hubungan a n t a r a penguasaan t a n a h dengan t i n g k a t pend a p a t a n k e l u a r g a p e t a n i d i pedesaan Jawa.
S e c a r a khusus
i n g i n m e l i h a t pola penguasaan t a n a h yang a d a , d i s t r i b u s i
d a r i penguasaan t a n a h t e r s e b u t , dan s e b e r a p a jauh hubunga n a n t a r a d i s t r i b u s i penguasaan tanah dengan d i s t r i b u s i
t i n g k a t pendapatan.
EIasil d a r i p e n e l i t i a n i n i memperlihatkan bahwa d i
Desa Termas, s t a t u s p e m i l i k a n sawah yang a d a berbentuk
p e m i l i k a n perseorangan, s t a t u s bengkok, dan t a n a h kas de-
sa.
Hak m i l i k p e r s e o r a n g a n d i d a p a t s e t e l a h diberlakukan-
nya UUPA, yang dahulunya b e r a s a l d a r i t a n a h sanggeman,
D i l i h a t d a r i l u a s penguasaannya9 d i s t r i b u s i penguasaan
t a n a h yang t e r j a d i t e r m a s u k k a t e g o r i s a n g a t timpang (angka g i n i 0.678 untuk p e m i l i k a n dan 0.546 u n t u k l u a s garapan).
Ketimpangan d i s t r i b u s i i n i disebabkan o l e h adanya
p r o s e s akumulasi p e m i l i k a n sawah s e b a g a i a k i b a t d a r i d i b e r i k a n n y a t a n a h bengkok kepada para p e j a b a t d e s a , dan
juga k a r e n a t i n g g i n y a f r e k u e n s i j u a l b e l i .
Distribusi
g a r a p a n yang s e d i k i t l e b i h merata t e r j a d i k a r e n a adanya
p r o s e s persewaan dan penyakapan, yang t e r n y a t a t e l a h memb u a t d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h l e b i h menyebar.
Dari a n a l i s a t e r h a d a p sumber pendapatan d i Desa Termas, t e r l i h a t bahwa s e k t o r p e r t a n i a n ( u s a h a t a n i p a d i , usah a t a n i t a n a h k e r i n g , u s a h a t a n i t e r n a k , dan b u r u h t a n i ) rnas i h merupakan surnber p e n d a p a t a n d e s a t e r b e s a r ( h a m p i r 60
persen).
J i k a d i l i h a t d a r i pendapatan s u b s e k t o r , t e r n y a t a
u s a h a t a n i p a d i merupakan sumber yang memberi sumbangan
t e r b e s a r t e r h a d a p pendapatan k e l u a r g a p e t a n i .
Khusus u n t u k u s a h a t a n i p a d i , t e r n y a t a p e t a n i bersawah
luas,mempunyai p r o d u k t i v i t a s l e b i h t i n g g i d i b a n d i n g dengan
p e t a n i bersawah sempit.
I n i d i s e b a b k a n k a r e n a p e t a n i ber-
sawah l u a s t e r n y a t a t e l a h memakai i n p u t pupuk l e b i h banyak
d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah sempit.
Sehingga penda-
p a t a n u s a h a t a n i p a d i p e t a n i bersawah l u a s a k h i r n y a juga
l e b i h b e s a r d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah s e m p i t ( u n t u k
l u a s a n yang sama).
Dan k a r e n a l u a s pemilikan n i m i n a l n y a
l e b i h l u a s , maka pendapatan nominal sebenarnya p a r a p e t a n i
bersawah l u a s jauh l e b i h b e s a r d i b a n d i n g p e t a n i bersawah
sempit.
~ e c a r ak e s e l u r u h a n d a p a t d i b u a t kesimpulan bahwa,
d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h yang s a n g a t timpang d i d e s a
s a m p e l , merupakan penyebab p e n t i n g t e r h a d a p Eet-Tm-paigan
d i s t r i b u s i pendapatan yang juga termasuk k a t e g o r i s a n g a t
timpang (anglsa g i n i 0.530).
iii
D a r i s i n i t e r l i h a t bahwa
t e r n y a t a a k s e s t a n a h masih merupakan i n d i k a t o r yang dominan untuk menerangkan t i n g k a t kemiskinan dan t i n g k a t ketimpangan d i s t r i b u s i pendapatan k e l u a r g a p e t a n i d i pedes a a n , khususnya d i pedesaan Jawa yang masih mempunyai
s t r u k t u r a g r a r i s yang menon jol a t a u dominan.
DISTRIBUSI PENGUASAAN TAIiAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
( S t u d i Kasus d i Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, J a t e n g )
Oleh .:
I M A M ARIFIN
A 23 0860
LAPOBAN PRAKTEK LAPANGAN
S e b a g a i S a l a h S a t u S y a r a t Untuk
Memperoleh Gelar
SARJANA PEXTANIAN
pada
FAKULTAS PERTANIAN, INSTITUT PERTANIAN BOGOB
JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EJONOMI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
(Studi Kasus di Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, Jateng )
Oleh
IMAM ARlFlN
A 23 0860
JURUSANpltMU-IUIVIUSOStAL-EKONOMtPERTANtAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
RINGKASAN
IMAM ARIFIN.
D i s t r i b u s i Penguasaan Tanah dan Tingkat
P e n d a p a t a n ; S t u d i Kasus d i Desa Termas, Kecamatan Kar a n g r a y u n g , Kabupaten Grobogan, J a t e n g (Di bawah bimbinga n SRI HARIL'OYO).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempermasalahkan kernb a l i hubungan a n t a r a penguasaan t a n a h dengan t i n g k a t pend a p a t a n k e l u a r g a p e t a n i d i pedesaan Jawa.
S e c a r a khusus
i n g i n m e l i h a t pola penguasaan t a n a h yang a d a , d i s t r i b u s i
d a r i penguasaan t a n a h t e r s e b u t , dan s e b e r a p a jauh hubunga n a n t a r a d i s t r i b u s i penguasaan tanah dengan d i s t r i b u s i
t i n g k a t pendapatan.
EIasil d a r i p e n e l i t i a n i n i memperlihatkan bahwa d i
Desa Termas, s t a t u s p e m i l i k a n sawah yang a d a berbentuk
p e m i l i k a n perseorangan, s t a t u s bengkok, dan t a n a h kas de-
sa.
Hak m i l i k p e r s e o r a n g a n d i d a p a t s e t e l a h diberlakukan-
nya UUPA, yang dahulunya b e r a s a l d a r i t a n a h sanggeman,
D i l i h a t d a r i l u a s penguasaannya9 d i s t r i b u s i penguasaan
t a n a h yang t e r j a d i t e r m a s u k k a t e g o r i s a n g a t timpang (angka g i n i 0.678 untuk p e m i l i k a n dan 0.546 u n t u k l u a s garapan).
Ketimpangan d i s t r i b u s i i n i disebabkan o l e h adanya
p r o s e s akumulasi p e m i l i k a n sawah s e b a g a i a k i b a t d a r i d i b e r i k a n n y a t a n a h bengkok kepada para p e j a b a t d e s a , dan
juga k a r e n a t i n g g i n y a f r e k u e n s i j u a l b e l i .
Distribusi
g a r a p a n yang s e d i k i t l e b i h merata t e r j a d i k a r e n a adanya
p r o s e s persewaan dan penyakapan, yang t e r n y a t a t e l a h memb u a t d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h l e b i h menyebar.
Dari a n a l i s a t e r h a d a p sumber pendapatan d i Desa Termas, t e r l i h a t bahwa s e k t o r p e r t a n i a n ( u s a h a t a n i p a d i , usah a t a n i t a n a h k e r i n g , u s a h a t a n i t e r n a k , dan b u r u h t a n i ) rnas i h merupakan surnber p e n d a p a t a n d e s a t e r b e s a r ( h a m p i r 60
persen).
J i k a d i l i h a t d a r i pendapatan s u b s e k t o r , t e r n y a t a
u s a h a t a n i p a d i merupakan sumber yang memberi sumbangan
t e r b e s a r t e r h a d a p pendapatan k e l u a r g a p e t a n i .
Khusus u n t u k u s a h a t a n i p a d i , t e r n y a t a p e t a n i bersawah
luas,mempunyai p r o d u k t i v i t a s l e b i h t i n g g i d i b a n d i n g dengan
p e t a n i bersawah sempit.
I n i d i s e b a b k a n k a r e n a p e t a n i ber-
sawah l u a s t e r n y a t a t e l a h memakai i n p u t pupuk l e b i h banyak
d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah sempit.
Sehingga penda-
p a t a n u s a h a t a n i p a d i p e t a n i bersawah l u a s a k h i r n y a juga
l e b i h b e s a r d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah s e m p i t ( u n t u k
l u a s a n yang sama).
Dan k a r e n a l u a s pemilikan n i m i n a l n y a
l e b i h l u a s , maka pendapatan nominal sebenarnya p a r a p e t a n i
bersawah l u a s jauh l e b i h b e s a r d i b a n d i n g p e t a n i bersawah
sempit.
~ e c a r ak e s e l u r u h a n d a p a t d i b u a t kesimpulan bahwa,
d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h yang s a n g a t timpang d i d e s a
s a m p e l , merupakan penyebab p e n t i n g t e r h a d a p Eet-Tm-paigan
d i s t r i b u s i pendapatan yang juga termasuk k a t e g o r i s a n g a t
timpang (anglsa g i n i 0.530).
iii
D a r i s i n i t e r l i h a t bahwa
t e r n y a t a a k s e s t a n a h masih merupakan i n d i k a t o r yang dominan untuk menerangkan t i n g k a t kemiskinan dan t i n g k a t ketimpangan d i s t r i b u s i pendapatan k e l u a r g a p e t a n i d i pedes a a n , khususnya d i pedesaan Jawa yang masih mempunyai
s t r u k t u r a g r a r i s yang menon jol a t a u dominan.
DISTRIBUSI PENGUASAAN TAIiAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
( S t u d i Kasus d i Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, J a t e n g )
Oleh .:
I M A M ARIFIN
A 23 0860
LAPOBAN PRAKTEK LAPANGAN
S e b a g a i S a l a h S a t u S y a r a t Untuk
Memperoleh Gelar
SARJANA PEXTANIAN
pada
FAKULTAS PERTANIAN, INSTITUT PERTANIAN BOGOB
JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EJONOMI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
DlSTRlBUSl PENGUASAAM TANAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
(Studi Kasus di Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, Jateng )
Oleh
IMAM ARlFlN
A 23 0860
JURUSANpltMU-IUIVIUSOStAL-EKONOMtPERTANtAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990
RINGKASAN
IMAM ARIFIN.
D i s t r i b u s i Penguasaan Tanah dan Tingkat
P e n d a p a t a n ; S t u d i Kasus d i Desa Termas, Kecamatan Kar a n g r a y u n g , Kabupaten Grobogan, J a t e n g (Di bawah bimbinga n SRI HARIL'OYO).
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n untuk mempermasalahkan kernb a l i hubungan a n t a r a penguasaan t a n a h dengan t i n g k a t pend a p a t a n k e l u a r g a p e t a n i d i pedesaan Jawa.
S e c a r a khusus
i n g i n m e l i h a t pola penguasaan t a n a h yang a d a , d i s t r i b u s i
d a r i penguasaan t a n a h t e r s e b u t , dan s e b e r a p a jauh hubunga n a n t a r a d i s t r i b u s i penguasaan tanah dengan d i s t r i b u s i
t i n g k a t pendapatan.
EIasil d a r i p e n e l i t i a n i n i memperlihatkan bahwa d i
Desa Termas, s t a t u s p e m i l i k a n sawah yang a d a berbentuk
p e m i l i k a n perseorangan, s t a t u s bengkok, dan t a n a h kas de-
sa.
Hak m i l i k p e r s e o r a n g a n d i d a p a t s e t e l a h diberlakukan-
nya UUPA, yang dahulunya b e r a s a l d a r i t a n a h sanggeman,
D i l i h a t d a r i l u a s penguasaannya9 d i s t r i b u s i penguasaan
t a n a h yang t e r j a d i t e r m a s u k k a t e g o r i s a n g a t timpang (angka g i n i 0.678 untuk p e m i l i k a n dan 0.546 u n t u k l u a s garapan).
Ketimpangan d i s t r i b u s i i n i disebabkan o l e h adanya
p r o s e s akumulasi p e m i l i k a n sawah s e b a g a i a k i b a t d a r i d i b e r i k a n n y a t a n a h bengkok kepada para p e j a b a t d e s a , dan
juga k a r e n a t i n g g i n y a f r e k u e n s i j u a l b e l i .
Distribusi
g a r a p a n yang s e d i k i t l e b i h merata t e r j a d i k a r e n a adanya
p r o s e s persewaan dan penyakapan, yang t e r n y a t a t e l a h memb u a t d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h l e b i h menyebar.
Dari a n a l i s a t e r h a d a p sumber pendapatan d i Desa Termas, t e r l i h a t bahwa s e k t o r p e r t a n i a n ( u s a h a t a n i p a d i , usah a t a n i t a n a h k e r i n g , u s a h a t a n i t e r n a k , dan b u r u h t a n i ) rnas i h merupakan surnber p e n d a p a t a n d e s a t e r b e s a r ( h a m p i r 60
persen).
J i k a d i l i h a t d a r i pendapatan s u b s e k t o r , t e r n y a t a
u s a h a t a n i p a d i merupakan sumber yang memberi sumbangan
t e r b e s a r t e r h a d a p pendapatan k e l u a r g a p e t a n i .
Khusus u n t u k u s a h a t a n i p a d i , t e r n y a t a p e t a n i bersawah
luas,mempunyai p r o d u k t i v i t a s l e b i h t i n g g i d i b a n d i n g dengan
p e t a n i bersawah sempit.
I n i d i s e b a b k a n k a r e n a p e t a n i ber-
sawah l u a s t e r n y a t a t e l a h memakai i n p u t pupuk l e b i h banyak
d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah sempit.
Sehingga penda-
p a t a n u s a h a t a n i p a d i p e t a n i bersawah l u a s a k h i r n y a juga
l e b i h b e s a r d i b a n d i n g dengan p e t a n i bersawah s e m p i t ( u n t u k
l u a s a n yang sama).
Dan k a r e n a l u a s pemilikan n i m i n a l n y a
l e b i h l u a s , maka pendapatan nominal sebenarnya p a r a p e t a n i
bersawah l u a s jauh l e b i h b e s a r d i b a n d i n g p e t a n i bersawah
sempit.
~ e c a r ak e s e l u r u h a n d a p a t d i b u a t kesimpulan bahwa,
d i s t r i b u s i penguasaan t a n a h yang s a n g a t timpang d i d e s a
s a m p e l , merupakan penyebab p e n t i n g t e r h a d a p Eet-Tm-paigan
d i s t r i b u s i pendapatan yang juga termasuk k a t e g o r i s a n g a t
timpang (anglsa g i n i 0.530).
iii
D a r i s i n i t e r l i h a t bahwa
t e r n y a t a a k s e s t a n a h masih merupakan i n d i k a t o r yang dominan untuk menerangkan t i n g k a t kemiskinan dan t i n g k a t ketimpangan d i s t r i b u s i pendapatan k e l u a r g a p e t a n i d i pedes a a n , khususnya d i pedesaan Jawa yang masih mempunyai
s t r u k t u r a g r a r i s yang menon jol a t a u dominan.
DISTRIBUSI PENGUASAAN TAIiAH
DAN
TINGKAT PENDAPATAN
( S t u d i Kasus d i Desa Termas,
Kecamatan Karangrayung,
Kabupaten Grobogan, J a t e n g )
Oleh .:
I M A M ARIFIN
A 23 0860
LAPOBAN PRAKTEK LAPANGAN
S e b a g a i S a l a h S a t u S y a r a t Untuk
Memperoleh Gelar
SARJANA PEXTANIAN
pada
FAKULTAS PERTANIAN, INSTITUT PERTANIAN BOGOB
JURUSAN ILMU-ILMU SOSIAL EJONOMI PERTANIAN
FAKULTAS PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
1990