CAPAIAN STANDAR LABORATORIUM BIOLOGI UNTUK MENUNJANG PROSES PEMBELAJARAN BIOLOGI DI SMA NEGERI KABUPATEN JEMBER
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ili
idgigili
idgSTANDAR
idgigBIOLOGI
idgigili
CAPAIAN
LABORATORIUM
UNTUK MENUNJANG
igili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PROSES PEMBELAJARAN
hthttp BIOLOGI DI SMA NEGERI
hthttp
h
KABUPATEN JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n
ne
.bu.n
Oleh ilib.bu.une
u
b
i
l
i
i
i
idgWijaya
idgigil
igil
Wildan
Hadi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
h tt
hhtt
NIMh060210103335
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
d
d
ca.cid.id
PENDIDIKAN MIPA
ajJURUSAN
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
nPENDIDIKAN
ne KEGURUAN DANiliILMU
.bu.n
.bu.n
.bu.n
FAKULTAS
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgJEMBER
igil
UNIVERSITAS
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt2012
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
SKRIPSI
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
CAPAIAN STANDAR
nej.
nej.LABORATORIUMilBIOLOGI
nej. UNTUK MENUNJANG
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili PEMBELAJARAN
idgigili DI SMA NEGERI://didgigili
PROSES
d
/:d
/:BIOLOGI
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp JEMBER
hthtp
ttp:/
KABUPATEN
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
SKRIPSI .unne
ne
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
b
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
h tt
hhtt
Diajukan guna melengkapi tugas
akhir dan memenuhi salah satuhsyarat
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
untuk menyelesaikan Studi
Biologi
id
id Strata 1 di Program Studi Pendidikan
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
j
j
e
e
Pendidikan
n e
n dan
e mencapai gelar Sarjana
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
t
t
t
t
h
hthtp
t
ht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
Oleh
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgWijaya
idgigil
igil
Wildan
Hadi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
NIM 060210103335
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili PROGRAM STUDI PENDIDIKAN
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
BIOLOGI tp://:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
JURUSAN PENDIDIKAN MIPA
h
FAKULTAS KEGURUAN
DAN ILMU PENDIDIKAN
.idd
.idd
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
je.aj.cac.i
je.aj.cac.i
e
e
n
n
UNIVERSITAS JEMBER
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
://d/dig
://d/dig
2012
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
nkehadirat
ne Kuasa atas segala yangilibada
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.buMaha
u
u
u
u
Syukur Alhamdulillah
Allah SWT, Yang
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
/:d
/atas
//:d
//:dan
//:ada
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
di
langit
di
bumi
serta
segala
yang
diantara
keduanya
karena
t
t
t
p
hhttp ridho,
hhttp
hhttp
h
PERSEMBAHAN
rahmat dan karunia-Nya skripsi ini dapat terselesaikan.
.cid.id ini untuk:
ca.cid.id Dengan ketulusan dan kerendahan
ca.cid.id hati, saya persembahkan
caskripsi
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.Lestari dan Bapakku Nanang
nMuhammad
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
1.
Ibuku
Siti
Fajar
Wiji
Abduh
Wijaya
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp telah memberi doa dan dukungan
p
hyang
hthttp sehingga saya mampu menyelesaikan
hthttp
h
kuliah dan skripsi ini.
d
d
d
.cid.id memberi semangat
Lestari
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 2. Adikku Nisaa Putri
aj.ca.ci .iddan Karunia Az-Zahra eyang
aj.catelah
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nmenyelesaikan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
kepada
saya
untuk
skripsi
ini.
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3. hKeluarga
p
hhttp
hhttp
http besar saya di Lumajang.
h
4. Guru-guru saya mulai dari TK sampai Kuliah, terima kasih atas ilmu dan jasa-
d
ca.cid.id
ca.cid.isaya.
ca.cid.id
jasanya selama ini kepada
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej. Jember
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
5.
Almamater
Universitas
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
“Allah tidak
membebani
seseorang
melainkan
sesuai
dengan
kesanggupannya”
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhttAl Baqarah: 286)
(Terjemahan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej
nej
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp ingin mendapatkan sesuatuhthyang
h“Jika
hthttp untuk
ttp baik, maka pantaskanlah dirimu
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
MOTTO
.id
.id
c c.id didunia ini yang terjadi
c c.id kebetulan”
“Tidak ada satupun
ej.a.akejadian
ej.a.asecara
menerima yang baik”
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
.cid.id berjudul: Capaian .ac.cid.id
bahwa karya ilmiah
ca.cid.id menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id
cayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
Standar Laboratorium
Pembelajaran Biologi
.
b.
idgiigliilib.
idgiigliilib. Biologi Untuk Menunjang
idgiigliilibProses
idgiigliiliDi
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
p
:// jika
SMA
hasil karya sendiri,
p //
p://
hthtNegeri
hthtp
hthtp
ttp:/ Kabupaten Jember adalah
ttbenar-benar
ttpkecuali
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne tangan di bawah ini: ilib.bu.n
ne
.bu.n
u
u
Saya yang
bertanda
b
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Nama
:
Wildan
Hadi
Wijaya
t
t
hhtt
hhtt
NIM
: 060210103335
dalam pengutipan substansi disebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan pada
d
.cid.id karya jiplakan. Saya.acbertanggung
.cid.id
d
jawab atas j.ac.cid
aj.ca.ci .id institusi manapun, serta
aj.cabukan
.
.
j
j
j
a .i
a
.
.
e
e
e
e
j
j
n
n
n
n
e
e
e
e
.bu.un isinya sesuai denganilibskap
.bu.unilmiah yang harus dijunjung
keabsahan dan
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liiblkebenara
i
i
i
i
i
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
//d ig
://d/dig
://d/dig
://d/dig
tinggi.
p://d
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
d
d
ca.cid.isanksi
ca.cid.idpun serta bersedia mendapat
ca.cid.id dan paksaan dari pihakj.amana
akademik jika j.ac.ci .id
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.pernyataan ini tidak benar.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
ternyata
di
kemudian
hari
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
ca.cid.id 10 Februari 2012
aj.ca.ci .id
ajJember,
.
.
j
j
.
e
e
ne
ne Yang menyatakan, ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
.
e
e
Hadi Wijaya b.un
nej.
nejWildan
.bu.n
u
u
b
.
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
NIM 060210103335
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Capaian
Untuk Menunjang /digigil
idgigil Standar Laboratorium
idgiBiologi
gil
//:d
:/ /d
:p//:d
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Proses Pembelajaran
hhtt
hhttpBiologi di SMA Negeri hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
PERSETUJUAN
Kabupaten Jember
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
SKRIPSI
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
id
id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
c. id
menyelesaikan
.a.ca.c.id Biologi
.ac. Strata 1 di Program StudiejPendidikan
ej.aStudi
u.n
nej
nej
.bu.n
.bPendidikan
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
dan
mencapai
gelar
Sarjana
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Nama Mahasiswa
: Wildan Hadi Wijaya
id.id
.
ca.cid.id
ca.cid.id
c
a
a
a
.
.
NIM ej. j.ac
: 060210103335
j
j
e
e
j.
nej.
neMIPA
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Jurusan
:
Pendidikan
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
Program
Studi
:
Pendidikan
Biologi
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Angkatan Tahun
: 2006
Daerah Asal
: Lumajang
d.id
i
.id
.cid.id1988
.
c
Tempat, jTanggal
: Lumajang,j.17
acaMei
.aac Lahir
j.acac.id
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
Disetujui olehib: .u.n
nej.
nej.
.bu.n
u
u
b
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
hthttp
Dosen Pembimbing I hhttp : Dr.Suratno, M.Si
Dosen Pembimbing II
: Dra. Pujiastuti, M.Si
h
h
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
.
.
e
e
e
e
Skripsi berjudul
Standar Laboratorium
Untuk Menunjang un ej
j
ej
ne
neCapaian
nBiologi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
liibli.b.un
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
Proses
Pembelajaran
Biologi
Di
SMA
Negeri
Kabupaten
Jember
telah
diuji
dan
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
/:d
//d ig
:p/pada:
://:d
:p//:d
/dig
//dig
//digFakultas Keguruan danhtIlmu
/Pendidikan
tp
tp
t
disahkan
Universitas Jember
p://d
t
t
h
hthtp
t
ttpoleh
t
h
h
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PENGESAHAN
hari
id.id tanggal
.
c
a
c tempat
neje. j.a
liibli.bu.un
i
g
i
//d ig
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
: Jumat
: 10 Februari 2012
ca.cid.id dan Ilmu Pendidikan,j.Universitas
ca.cid.id Jember
a
a
.
j
: Fakultas
Keguruan
neej.
neej.
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
t
hht
liibli.bu.un
i
g
i
//:d
:pPenguji
/dig
/
p
Tim
t
t
t
hht
Sekretaris,
Ketua,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Sulifah Aprilya H, S.Pd., M.Pd
NIP. 19790415 200312 2.i003
dd
Dra. Pujiastuti, M.Si
NIP. 19610222
2 001
.id198702
d
je.aj.cac.i
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
Anggota
:// /dI,
hthtp
ttp:/
je.aj.cac.i
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d Anggota II,
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
il
idgigM.Si
Dr. Suratno,
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
NIP.19670625
199203 1 003
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
il Wachju Subchan, MS.,
idgigil
idgigDrs.
Ph.D
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh1tt 001
hhtt
NIP. 19630813 199302
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Mengesahkan
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp dan Ilmu Pendidikan hthttp
Dekan Fakultas Keguruan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Universitas Jember,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Drs.
H.
Imam
Muchtar,
S.H., M.Hum
hhtt
hhtt
NIP. 19540712 198003 1 005
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
did
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id Capaian Standar Laboratorium
aj.ca.ci .id Biologi Untuk Menunjang
aj.ca.ci .Proses
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
Pembelajaran
e
nej
ne
ne Kabupaten Jember; iWildan
nHadi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
Biologi
di
SMA
Negeri
Wijaya;
060210103335;
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
2012;
40
Halaman;
Program
Studi
Pendidikan
Biologi
Jurusan
Pendidikan
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp MIPA
tp
tp
h
h
h
t
t
t
h
h
h
Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember
h
id.idIndonesia dipengaruhi olehacbanyak
.cid.id faktor, antara lain .ac.cid.id
Kualitas pendidikan
ca.cid.id
ca.cdi
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
tersedianya
sarana
prasarana
pendidikan
yang
memadai
dan
sumber
daya
manusia
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
//
tp
pendidikan
pendidikan yang berfungsi
p //
hthtp
hthtp
ttp:/ yang berkompeten. Salahhthsatu
ttp:sarana
ttp:/ sebagai
h
RINGKASAN
penunjang dalam pelaksanaan proses pembelajaran di sekolah adalah laboratorium
d
d
dd
.cid.id dapat melaksanakan praktik,
masalah
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sekolah. Di laboratorium,
aj.casiswa
aj.ca.ci .imemecahkan
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne
ne
nejawaban melalui kegiatan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bexperimen,
u
u
u
u
b
b
b
b
sains
dengan
mencari
dan
siswa
juga
dapat
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
menghubungkan
hasil
pengamatannya
dengan
teori
yang
dimilikinya,
sehingga
siswa
p
hhttp
hhttp
hhttp
dapat membangun konsep yang lebih bermakna. Laboratorium di tiap sekolah harus
ca.cid.idproses pembelajaran j.aca.cid.id
ca.cid.id supaya dapat menunjang
ca.cid.id memenuhi standar laboratorium
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
u.n
nej.
nemelakukan
nituej.pengelola laboratorium
nej.
.bu.n
.bharus
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dengan
baik.
Untuk
berbagai
usaha
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
thttp berbagai kendala yanghdihadapi.
p
untuk
laboratorium dan h
mengatasi
hthstandarisasi
ttp
h
Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui kondisi laboratorium biologi di
d
d
ca.cid.id standar minimal j.aca.cid.id
Negeri
aj.ca.ci .id masing – masing SMA
amemenuhi
aj.ca.ci .idKabupaten Jember yang
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
ej
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
l
laboratoriumigibiologi
beserta kendala yangigdihadapi
dan usaha yang dilakukan
igl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
gilib
d
d
d
i
i
/
/
/
//:d
/
/
/
d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
pengelola
hthtp
hthtp
hthtp
ttp: peran
ttp:biologi. Selain itu untuk mengetahui
ttp:untuk standarisasi laboratorium
h
laboratorium biologi terstandar dalam menunjang proses pembelajaran biologi di
ca.cid.id Jenis penelitian yang digunakan
ca.cid.id SMA Negeri Kabupatenj.a
ca.cid.id dalam penelitian ini j.aca.cid.id
Jember.
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
u.n
nej.
nej. pengumpulan data ilyaitu
nej. Peneliti menggunakan
nej.
.deskriptif.
.bu.n
.bu.n
.bu4.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
adalah
penelitian
metode
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
metode
hthttpobservasi, dokumentasi, wawancara
hthttp sejauh
hthttp dan angket untuk mengetahui
h
mana standar yang telah dicapai oleh masing-masing laboratorium biologi di sekolah.
d.id
d
.cid.id
mengetahui korelasi
aj.ca.ciuntuk
aj.ca.ci .id Analisis data dilakukan
aj.caantara
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
laboratorium
biologi
dengan
frekuensi
pelaksanaan
praktikum
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
/
/
/
//:d
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
hthtp
hthtp
indikator
ttp:
ttp:proses pembelajaran.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
biologi isebagai
i
g l
digi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
capaian standar
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Hasil penelitian menunjukkan sebagian besar kondisi dan kelengkapan
d
d
d
.cid.id Dua sekolah memiliki laboratorium
kategori sangat
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id laboratorium sudah cukup
aj.cabaik.
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne 2 Jember dengan prosentase
necapaian standar 86,39%ilibdan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
sesuai standar iyaitu
SMAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
//:d
//:d
//:Jember
//:standar
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
SMAN
1
82,78%.
Kategori
sesuai
sebanyak
12
sekolah
yaitu
t
t
t
p
hhttp SMAN
hhttp
hhttp
1 Kencong 77,07%; SMAN 3 Jember 63,10%; SMAN 4 Jember 71,85%; SMAN 5
d.id 64,88%; SMAN Rambipuji
ca.cid.id Jember 66,85%; SMAN
c1a.ciArjasa
ca.cid.id 61,26%; SMAN 1 j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
nej.
nej. 1 Kalisat 64,85%;iliSMAN
neAmbulu
nej.
.bu.n
.bu.SMAN
.bu.n
.bu1.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Pakusari
64,40%;
71,84%;
SMAN
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Jenggawah
p
hthttp 78,01%; SMAN 1 Mumbulsari
hthttp 70,56%; dan SMAN 2 Tanggul
hthttp 66,59%.
h
Sedangkan untuk kategori cukup sesuai standar sebanyak 4 sekolah yaitu SMAN 1
d
d
d
.cid.id Sukowono 50,18%; SMAN
aj.ca.ci .id Tanggul 59,85%; SMAN
aj.caPlus
aj.ca.ci .1idBalung 56,37% dan ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
ne
ne
ne Secara garis besarillaboratorium
ne biologi di SMA Negeri
.bu.n
.bu.n
.bu.55,43%.
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
SMAN
Umbulsari
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
se-Kabupaten
Jember sesuai standar
p
hhttp sebesar
hhttp
hhjika
ttp dilihat dari prosentase rata-rata
h
67,48%. Prosentase tertinggi dimiliki SMAN 1 Jember sebesar 86,39% dan
d.id Plus Sukowono sebesarc50,18%.
.cid.id
ca.cid.id
ca.ciSMAN
ca.cid.id prosentase terendah dimiliki
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
e
e
e
e
j.
nej.
nemengalami
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Dalam
pengembangan
laboratorium,
pengelola
banyak
kendala
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpmencapai standar yang telah
p
yang
laboratorium h
sulit
tp
hthttpditentukan.
hthtmenyebabkan
h
Keterbatasan dana dan kerusakan alat menjadi kendala yang sering dialami pengelola.
d
d
d
did
yang dihadapi, jpengelola
aj.ca.ci .id Untuk mengatasi berbagai
aj.ca.ci .id telah melakukan ej.aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .kendala
.
.
.
j
j
e
e
e
e
ne
ne membeli alat dan bahan
ndari
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
berbagai
usaha
mulai
memperbaiki
alat
yang
rusak,
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
tp terkait
sesuai
dan penggunaan
hhhingga
hhttkepentingan
ttp mengajukan bantuan hkehtdinas
h
setempat. Hal ini dilakukan karena pengelola sadar bahwa keberadaan laboratorium
ca.cid.iddapat menunjang pembelajaran
ca.cid.id biologi yang sesuai standar
ca.cid.id biologi di sekolah j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
ntidak
nej.
nej.
.bpelaksanaan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
terutama
dalam
praktikum
walaupun
berhubungan
langsung
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttpnilai praktikum. Sesuai dengan
hthmenunjukkan
hthttphasil analisis korelasi yang
dengan
ttp
h
kecilnya korelasi antara standar laboratorium biologi yang sudah tercapai dengan
d
.cid.id adanya nilai korelasi.asebesar
ca.cid.id -0,067 pada taraf j.aca.cid.id
aj.cadengan
aj.ca.ci .id nilai praktikum. Terbukti
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
ej
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
signifikansi
lib tidak signifikan. Dengan
giigl ilib(P>0,05) sehingga korelasinya
ilib
id0,798
idgiigl ilib
idgiigl kata
idgiigl isangat
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
hthtcapaian
hthtp
hthtp
ttp: proses
ttp: biologi tidak dapat menunjang
ttp: standar minimal laboratorium
lain,
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
pembelajaran biologi.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
u.n
ne
ne
ne Allah SWT atas segala
ne dan karunia-Nya sehingga
.bu.n
.bu.n
.bkehadirat
.burahmat
u
u
u
u
Puji syukur
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
penulis
dapat
menyelesaikan
skripsi
yang
berjudul
Capaian
Standar
Laboratorium
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PRAKATA
Biologi Untuk Menunjang Proses Pembelajaran Biologi di SMA Negeri Kabupaten
id.id memenuhi salah satu syarat
ca.cid.id Jember. Skripsi ini disusun
ca.cuntuk
ca.cid.iduntuk menyelesaikan j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
ej.
nej.
nej(S1)
nPendidikan
nej.
.bu.n
.bu.satu
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
pendidikan
strata
pada
Program
Studi
Biologi
Fakultas
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Keguruan
p
hthttp dan Ilmu Keguruan Universitas
hthttpJember.
hthttp
Penulis ingin menyampaikan ucapan terima kasih kepada:
d
d
ddan Ilmu Pendidikan Universitas
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 1. Dekan Fakultas Keguruan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idJember;
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
ne
nJember;
.bu.n
.bu.n
.buPendidikan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
2.
Ketua
Jurusan
MIPA
FKIP
Universitas
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3. hDr.
FKIP
p
hhttpProgram Studi PendidikanhhBiologi
ttp
httpSuratno, M.Si selaku Ketua
h
7. Kepala Sekolah SMA Negeri se-Kabupaten Jember;
d
d
d
d
se-Kabupaten
Jember;
aj.ca.ci .id 8. Koordinator Laboratorium
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idIPA Biologi SMA Negeri
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne keluarga besar di Lumajang;
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
9.
Bapak,
ibu,
adik
dan
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp dan Alifa terima kasihhhatas
10.hAngga,
hhtDepita
ttp dukungan
http Risky, Nanis, Lutfi, Fita,
h
dan bantuan selama ini;
d
ca.cid.id terima kasih atas bantuan
ca.cid.id 11. Teman-teman kost jHamasah
ca.cid.id
ca.cid.ido’anya;
dan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej.
ntelah
nej.
.byang
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
12.
Semua
pihak
memberi
dukungan.
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
p
hthPenulis
hthttpihak
hthttkritik
juga menerima segala
dan saran dari semua
demi
ttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
Universitas Jember dan Dosen Pembimbing I;
ca.cid.id
ca.cid.idDosen Pembimbing II; j.aca.cid.id
ca.cid.id 4. Dra. Pujiastuti, M.Si
selaku
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
nAkademik;
neM.P
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
5.
Dr.
Iis
Nur
Asyiah,
selaku
Dosen
Pembimbing
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dosen Program Studi Pendidikan
p
6. hSeluruh
hthttp
hthttp Biologi Universitas Jember;
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap skripsi ini dapat bermanfaat.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
Jember,
10
Februari
2012
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
Halaman
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
n…………………………………………………………..i
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
HALAMAN JUDUL
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
PERSEMBAHAN
……………………………………………………………..ii
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id PERNYATAAN ……………………………………………………………….iv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu………………………………………………………………v
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
PERSETUJUAN
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
PENGESAHAN
……………………………………………………………….vi
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id PRAKATA …………………………………………………………………......x
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
DAFTAR
ISI
…………………………………………………………………...xi
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
DAFTAR
p
hhttp
hhttp LAMPIRAN ………………………………………………………xiii
hhttp
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR ………………………………………………………....xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej. …………………………………………………….1
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
BAB
1.
PENDAHULUAN
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp1.1 Latar Belakang …………………………………………………...1
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
DAFTAR ISI
MOTTO ………………………………………………………………………..iii
RINGKASAN …………………………………………………………………vii
DAFTAR TABEL ……………………………………………………………xiv
1.2 Rumusan Masalah ……………………………………………….4
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nnej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.uPenelitian
1.4ig
Tujuan
………………………………………………...5
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.5 Manfaat Penelitian ……………………………………………….5
.i
.i
1.3 Batasan Masalah
j.acac.id
j.acac.id…………………………………………………4
h
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ……………………………………………...6
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
n
nej.
nej.
nej. Laboratorium ……………………………………6
.buPengertian
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.1.1
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp 2.1.2 Fungsi Laboratorium
hthttp
hthtt………………………………………..7
id
. .id
.
2.1 Laboratorium
…………………………………………...6
j.acacSekolah
j.acac.id
h
2.1.3 Ruang Laboratorium ………...…….…………...…………....8
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.2
Standar
Laboratorium
Biologi
…………………………………..10
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hh……….10
hhPrasarana
tt
tt
2.2.1 Standar Sarana dan
Laboratorium Biologi
id
c.c.id
c. id
2.1.4 Fasilitas
………………………………………9
ej.a.aLaboratorium
ej.a.ac.
h
2.2.2 Standar Pengelolaan Laboratorium Biologi ………………....11
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej
nej Proses Pembelajaranilib.bu.n
.buLaboratorium
.bu.n
u
u
u
2.3.2
Biologi sebagai
Penunjang
b
b
.
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Biologi……………………………………………….............14
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
2.3 Pelaksanaan Pembelajaran di Laboratorium …………………..12
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
2.3.1 ProsesaPembelajaran
Biologi………………………………...13
c.cid.id
ac.ci .id
BAB 3. METODE PENELITIAN …………………………………………….16
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
3.1 Tempat dan
c.cid.id Penelitian …………………………………..16
.aWaktu
.ac.c.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
eej.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
undan
u
u
bli.bu.n
b
b
3.2 g
Populasi
Sampel ……………………………………………..16
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idigi
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp3.3 Definisi Operasional Variabel
hthttp Dan Desain Penelitian ………….16
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej Penelitian ……………………………………………19
nej
.bu.n
.buDesain
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
3.3.3
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
//:d
:
:p/3.4
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt Prosedur Penelitian ………………………………………………20
hhttp
h
.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca……………………………………………………...22
ca.cid.id
3.6 Analisis Data
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne
nej.Penelitian dan Pengambilan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
3.7
Skema
Alur
Data
………………...25
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
hthttp
hthttp
hth4.ttpHASIL DAN PEMBAHASAN………………………………………..26
h
3.3.1 Definisi Operasional Variabel……………………………….16
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
.idd
.id
3.3.2 Identifikasi
dan Parameter Penelitian
j.ac c.iVariabel
j.ac c.id.………….....17
3.5 Metode Pengumpulan Data ……………………………………...21
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
4.1 Hasil Penelitian …………………………………………………...26
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un …………………………………………………….....31
4.3ig
Pembahasan
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
4.3.1 Capaian Standar Minimal
hhtt
hhtt Laboratorium Biologi …………...31
hhtt
.i
.ci .id
4.2 Analisis Data
j.acac.id
j.aca……………………………………………………....30
4.3.2 Usaha dalam Pengembangan dan Standarisasi Laboratorium
.cid.id
Biologi
ca...…………………………………………………….33
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
4.3.3
dan
Standarisasi
Laboratorium b.un
nej.
nej.
nej. dalam Pengembangan
.buKendala
.bu.n
u
u
u
b
b
.
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili …………………………………………………………….....35
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Laboratorium Biologi dengan
hthttp 4.3.4 Korelasi CapaianhStandar
hthttpProses
Pembelajaran Biologi …………………………………….....36
c.ididSARAN …………………………………….....39
c.idid BAB 5. KESIMPULAN DAN
c.idid
c.idid
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
je.aj.ac.
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
//d ig
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
je.aj.ac.
je.aj.ac.
je.aj.ac.
e
e
e
n
n
n
5.1 Kesimpulan
liibli.bu.un ……………………………………………………......39
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
i
g
g
g
i
i
i
ig ……………………………………………………………....40
/d/dSaran
:/5.2
://d/dig
://d/dig
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
DAFTAR PUSTAKA ……………………………………………………….....41
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
Halaman
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
A.
MATRIKS
PENELITIAN
……………………………………….…………...43
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DIPEROLEH DERDASARKAN
JENIS
id
ca.cid.id C. DAFTAR DATA YANG
ca.cid.INGIN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
METODE
PENGAMBILANYA
……………………....……………………...53
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
D. h
PEDOMAN
OBSERVASI …………………..………………………………...55
p
hthttp
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id F. PEDOMAN DOKUMENTASI
aj.ca.ci .id ……………………..…………………………67
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne / KUISIONER …………………..…………………...68
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
G.
PEDOMAN
ANGKET
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
H. h
DAFTAR
p
hhDI
ttpKABUPATEN JEMBERh...………….70
http
http NAMA SMA NEGERI
h
d
ca.cid.id
ca.cid.iBIOLOGI
ca.cid.id
ca.cid.id J. DAFTAR NAMA KOORDINATOR
LABORATORIUM
SMA
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
NEGERI
SE-KABUPATEN
JEMBER
…..…………………………………...78
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp OBSERVASI LABORATORIUM
p
K. h
HASIL
………..………………………….79
hthttp
hthttp
h
DAFTAR LAMPIRAN
B. STANDAR RUANG LABORATORIUM BIOLOGI …….…….…………...45
E. PEDOMAN WAWANCARA ……………………………..…………………..63
I. DATA SMA/SMALB/MA KABUPATEN JEMBER …...………………….....71
L. SKOR OBSERVASI, ANGKET DAN NILAI PRAKTIKUM .……..……...89
d
d
d
d
…………………..………………………….90
aj.ca.ci .id M. CONTOH HASILejOBSERVASI
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nWAWANCARA
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
N.
CONTOH
HASIL
………………………………………….106
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
O. h
CONTOH
HASIL DOKUMENTASI
hhttp
hhttp ……………...………………………...114
http
h
P. CONTOH HASIL ANGKET ……………...……………………………….....133
ca.cid.id………………………..………………………….137
ca.cid.id Q . LEMBAR KONSULTASI
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne……………...………...139
nej. SELESAI PENELITIAN
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
R.
SURAT
KETERANGAN
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PENELITIAN ……………….………...……………………………….157
hthttp
hthttp
S. FOTO
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigi
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
ili
idgigili
idgSTANDAR
idgigBIOLOGI
idgigili
CAPAIAN
LABORATORIUM
UNTUK MENUNJANG
igili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PROSES PEMBELAJARAN
hthttp BIOLOGI DI SMA NEGERI
hthttp
h
KABUPATEN JEMBER
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
n
ne
.bu.n
Oleh ilib.bu.une
u
b
i
l
i
i
i
idgWijaya
idgigil
igil
Wildan
Hadi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
h tt
hhtt
NIMh060210103335
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN BIOLOGI
d
d
ca.cid.id
PENDIDIKAN MIPA
ajJURUSAN
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
nPENDIDIKAN
ne KEGURUAN DANiliILMU
.bu.n
.bu.n
.bu.n
FAKULTAS
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgJEMBER
igil
UNIVERSITAS
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt2012
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
SKRIPSI
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
CAPAIAN STANDAR
nej.
nej.LABORATORIUMilBIOLOGI
nej. UNTUK MENUNJANG
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili PEMBELAJARAN
idgigili DI SMA NEGERI://didgigili
PROSES
d
/:d
/:BIOLOGI
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp JEMBER
hthtp
ttp:/
KABUPATEN
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
SKRIPSI .unne
ne
.bu.n
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
b
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
h tt
hhtt
Diajukan guna melengkapi tugas
akhir dan memenuhi salah satuhsyarat
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
untuk menyelesaikan Studi
Biologi
id
id Strata 1 di Program Studi Pendidikan
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
aj.ca.c.id
aj.ca.c.id
.
.
j
j
e
e
Pendidikan
n e
n dan
e mencapai gelar Sarjana
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
:p//:d
:p//:d
/dig
/dig
/
/
p
t
t
t
t
h
hthtp
t
ht
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
Oleh
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgWijaya
idgigil
igil
Wildan
Hadi
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
NIM 060210103335
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili PROGRAM STUDI PENDIDIKAN
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
BIOLOGI tp://:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
JURUSAN PENDIDIKAN MIPA
h
FAKULTAS KEGURUAN
DAN ILMU PENDIDIKAN
.idd
.idd
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
je.aj.cac.i
je.aj.cac.i
e
e
n
n
UNIVERSITAS JEMBER
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
://d/dig
://d/dig
2012
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
nkehadirat
ne Kuasa atas segala yangilibada
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.buMaha
u
u
u
u
Syukur Alhamdulillah
Allah SWT, Yang
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
/:d
/atas
//:d
//:dan
//:ada
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
di
langit
di
bumi
serta
segala
yang
diantara
keduanya
karena
t
t
t
p
hhttp ridho,
hhttp
hhttp
h
PERSEMBAHAN
rahmat dan karunia-Nya skripsi ini dapat terselesaikan.
.cid.id ini untuk:
ca.cid.id Dengan ketulusan dan kerendahan
ca.cid.id hati, saya persembahkan
caskripsi
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.Lestari dan Bapakku Nanang
nMuhammad
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
1.
Ibuku
Siti
Fajar
Wiji
Abduh
Wijaya
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp telah memberi doa dan dukungan
p
hyang
hthttp sehingga saya mampu menyelesaikan
hthttp
h
kuliah dan skripsi ini.
d
d
d
.cid.id memberi semangat
Lestari
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 2. Adikku Nisaa Putri
aj.ca.ci .iddan Karunia Az-Zahra eyang
aj.catelah
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nmenyelesaikan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
kepada
saya
untuk
skripsi
ini.
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3. hKeluarga
p
hhttp
hhttp
http besar saya di Lumajang.
h
4. Guru-guru saya mulai dari TK sampai Kuliah, terima kasih atas ilmu dan jasa-
d
ca.cid.id
ca.cid.isaya.
ca.cid.id
jasanya selama ini kepada
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej. Jember
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
5.
Almamater
Universitas
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
p
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
“Allah tidak
membebani
seseorang
melainkan
sesuai
dengan
kesanggupannya”
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhttAl Baqarah: 286)
(Terjemahan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej
nej
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp ingin mendapatkan sesuatuhthyang
h“Jika
hthttp untuk
ttp baik, maka pantaskanlah dirimu
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
MOTTO
.id
.id
c c.id didunia ini yang terjadi
c c.id kebetulan”
“Tidak ada satupun
ej.a.akejadian
ej.a.asecara
menerima yang baik”
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
.cid.id berjudul: Capaian .ac.cid.id
bahwa karya ilmiah
ca.cid.id menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id
cayang
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
Standar Laboratorium
Pembelajaran Biologi
.
b.
idgiigliilib.
idgiigliilib. Biologi Untuk Menunjang
idgiigliilibProses
idgiigliiliDi
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
p
:// jika
SMA
hasil karya sendiri,
p //
p://
hthtNegeri
hthtp
hthtp
ttp:/ Kabupaten Jember adalah
ttbenar-benar
ttpkecuali
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne tangan di bawah ini: ilib.bu.n
ne
.bu.n
u
u
Saya yang
bertanda
b
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Nama
:
Wildan
Hadi
Wijaya
t
t
hhtt
hhtt
NIM
: 060210103335
dalam pengutipan substansi disebutkan sumbernya, dan belum pernah diajukan pada
d
.cid.id karya jiplakan. Saya.acbertanggung
.cid.id
d
jawab atas j.ac.cid
aj.ca.ci .id institusi manapun, serta
aj.cabukan
.
.
j
j
j
a .i
a
.
.
e
e
e
e
j
j
n
n
n
n
e
e
e
e
.bu.un isinya sesuai denganilibskap
.bu.unilmiah yang harus dijunjung
keabsahan dan
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liiblkebenara
i
i
i
i
i
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
//d ig
://d/dig
://d/dig
://d/dig
tinggi.
p://d
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
h
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa adanya tekanan
d
d
ca.cid.isanksi
ca.cid.idpun serta bersedia mendapat
ca.cid.id dan paksaan dari pihakj.amana
akademik jika j.ac.ci .id
a
a
.
.
j
j
a
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.pernyataan ini tidak benar.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
ternyata
di
kemudian
hari
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
ca.cid.id 10 Februari 2012
aj.ca.ci .id
ajJember,
.
.
j
j
.
e
e
ne
ne Yang menyatakan, ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
.
e
e
Hadi Wijaya b.un
nej.
nejWildan
.bu.n
u
u
b
.
i
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
NIM 060210103335
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Capaian
Untuk Menunjang /digigil
idgigil Standar Laboratorium
idgiBiologi
gil
//:d
:/ /d
:p//:d
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Proses Pembelajaran
hhtt
hhttpBiologi di SMA Negeri hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
PERSETUJUAN
Kabupaten Jember
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
SKRIPSI
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
id
id
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
c. id
menyelesaikan
.a.ca.c.id Biologi
.ac. Strata 1 di Program StudiejPendidikan
ej.aStudi
u.n
nej
nej
.bu.n
.bPendidikan
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
dan
mencapai
gelar
Sarjana
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Nama Mahasiswa
: Wildan Hadi Wijaya
id.id
.
ca.cid.id
ca.cid.id
c
a
a
a
.
.
NIM ej. j.ac
: 060210103335
j
j
e
e
j.
nej.
neMIPA
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
Jurusan
:
Pendidikan
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
Program
Studi
:
Pendidikan
Biologi
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp
Angkatan Tahun
: 2006
Daerah Asal
: Lumajang
d.id
i
.id
.cid.id1988
.
c
Tempat, jTanggal
: Lumajang,j.17
acaMei
.aac Lahir
j.acac.id
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
Disetujui olehib: .u.n
nej.
nej.
.bu.n
u
u
b
i
l
l
i
i
b
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
hthttp
Dosen Pembimbing I hhttp : Dr.Suratno, M.Si
Dosen Pembimbing II
: Dra. Pujiastuti, M.Si
h
h
e
n
ej.
u
n
.
u
b
.
i
idgiigl ilib
d
/
/
:
/
/
hthtp
ttp:
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
.
.
e
e
e
e
Skripsi berjudul
Standar Laboratorium
Untuk Menunjang un ej
j
ej
ne
neCapaian
nBiologi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
liibli.b.un
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
Proses
Pembelajaran
Biologi
Di
SMA
Negeri
Kabupaten
Jember
telah
diuji
dan
l
l
l
g
g
g
g
i
i
i
i
i
i
i
/:d
//d ig
:p/pada:
://:d
:p//:d
/dig
//dig
//digFakultas Keguruan danhtIlmu
/Pendidikan
tp
tp
t
disahkan
Universitas Jember
p://d
t
t
h
hthtp
t
ttpoleh
t
h
h
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
PENGESAHAN
hari
id.id tanggal
.
c
a
c tempat
neje. j.a
liibli.bu.un
i
g
i
//d ig
p://d
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
: Jumat
: 10 Februari 2012
ca.cid.id dan Ilmu Pendidikan,j.Universitas
ca.cid.id Jember
a
a
.
j
: Fakultas
Keguruan
neej.
neej.
liibli.bu.un
i
g
i
:p//:d
/dig
/
p
t
t
t
hht
liibli.bu.un
i
g
i
//:d
:pPenguji
/dig
/
p
Tim
t
t
t
hht
Sekretaris,
Ketua,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
Sulifah Aprilya H, S.Pd., M.Pd
NIP. 19790415 200312 2.i003
dd
Dra. Pujiastuti, M.Si
NIP. 19610222
2 001
.id198702
d
je.aj.cac.i
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
Anggota
:// /dI,
hthtp
ttp:/
je.aj.cac.i
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d Anggota II,
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
il
idgigM.Si
Dr. Suratno,
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
NIP.19670625
199203 1 003
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
il Wachju Subchan, MS.,
idgigil
idgigDrs.
Ph.D
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hh1tt 001
hhtt
NIP. 19630813 199302
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
Mengesahkan
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp dan Ilmu Pendidikan hthttp
Dekan Fakultas Keguruan
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Universitas Jember,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Drs.
H.
Imam
Muchtar,
S.H., M.Hum
hhtt
hhtt
NIP. 19540712 198003 1 005
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
did
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id Capaian Standar Laboratorium
aj.ca.ci .id Biologi Untuk Menunjang
aj.ca.ci .Proses
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
Pembelajaran
e
nej
ne
ne Kabupaten Jember; iWildan
nHadi
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
Biologi
di
SMA
Negeri
Wijaya;
060210103335;
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
2012;
40
Halaman;
Program
Studi
Pendidikan
Biologi
Jurusan
Pendidikan
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp MIPA
tp
tp
h
h
h
t
t
t
h
h
h
Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember
h
id.idIndonesia dipengaruhi olehacbanyak
.cid.id faktor, antara lain .ac.cid.id
Kualitas pendidikan
ca.cid.id
ca.cdi
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
tersedianya
sarana
prasarana
pendidikan
yang
memadai
dan
sumber
daya
manusia
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
//
tp
pendidikan
pendidikan yang berfungsi
p //
hthtp
hthtp
ttp:/ yang berkompeten. Salahhthsatu
ttp:sarana
ttp:/ sebagai
h
RINGKASAN
penunjang dalam pelaksanaan proses pembelajaran di sekolah adalah laboratorium
d
d
dd
.cid.id dapat melaksanakan praktik,
masalah
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sekolah. Di laboratorium,
aj.casiswa
aj.ca.ci .imemecahkan
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
u.n
ne
ne
nejawaban melalui kegiatan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bexperimen,
u
u
u
u
b
b
b
b
sains
dengan
mencari
dan
siswa
juga
dapat
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
menghubungkan
hasil
pengamatannya
dengan
teori
yang
dimilikinya,
sehingga
siswa
p
hhttp
hhttp
hhttp
dapat membangun konsep yang lebih bermakna. Laboratorium di tiap sekolah harus
ca.cid.idproses pembelajaran j.aca.cid.id
ca.cid.id supaya dapat menunjang
ca.cid.id memenuhi standar laboratorium
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
u.n
nej.
nemelakukan
nituej.pengelola laboratorium
nej.
.bu.n
.bharus
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
dengan
baik.
Untuk
berbagai
usaha
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
thttp berbagai kendala yanghdihadapi.
p
untuk
laboratorium dan h
mengatasi
hthstandarisasi
ttp
h
Penelitian ini bertujuan untuk mengetahui kondisi laboratorium biologi di
d
d
ca.cid.id standar minimal j.aca.cid.id
Negeri
aj.ca.ci .id masing – masing SMA
amemenuhi
aj.ca.ci .idKabupaten Jember yang
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
ej
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
l
laboratoriumigibiologi
beserta kendala yangigdihadapi
dan usaha yang dilakukan
igl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
gilib
d
d
d
i
i
/
/
/
//:d
/
/
/
d
d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
pengelola
hthtp
hthtp
hthtp
ttp: peran
ttp:biologi. Selain itu untuk mengetahui
ttp:untuk standarisasi laboratorium
h
laboratorium biologi terstandar dalam menunjang proses pembelajaran biologi di
ca.cid.id Jenis penelitian yang digunakan
ca.cid.id SMA Negeri Kabupatenj.a
ca.cid.id dalam penelitian ini j.aca.cid.id
Jember.
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
u.n
nej.
nej. pengumpulan data ilyaitu
nej. Peneliti menggunakan
nej.
.deskriptif.
.bu.n
.bu.n
.bu4.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
adalah
penelitian
metode
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
metode
hthttpobservasi, dokumentasi, wawancara
hthttp sejauh
hthttp dan angket untuk mengetahui
h
mana standar yang telah dicapai oleh masing-masing laboratorium biologi di sekolah.
d.id
d
.cid.id
mengetahui korelasi
aj.ca.ciuntuk
aj.ca.ci .id Analisis data dilakukan
aj.caantara
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
laboratorium
biologi
dengan
frekuensi
pelaksanaan
praktikum
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
/
/
/
//:d
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
hthtp
hthtp
indikator
ttp:
ttp:proses pembelajaran.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
biologi isebagai
i
g l
digi
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
capaian standar
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Hasil penelitian menunjukkan sebagian besar kondisi dan kelengkapan
d
d
d
.cid.id Dua sekolah memiliki laboratorium
kategori sangat
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id laboratorium sudah cukup
aj.cabaik.
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne 2 Jember dengan prosentase
necapaian standar 86,39%ilibdan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
sesuai standar iyaitu
SMAN
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
d
d
//:d
//:d
//:Jember
//:standar
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
SMAN
1
82,78%.
Kategori
sesuai
sebanyak
12
sekolah
yaitu
t
t
t
p
hhttp SMAN
hhttp
hhttp
1 Kencong 77,07%; SMAN 3 Jember 63,10%; SMAN 4 Jember 71,85%; SMAN 5
d.id 64,88%; SMAN Rambipuji
ca.cid.id Jember 66,85%; SMAN
c1a.ciArjasa
ca.cid.id 61,26%; SMAN 1 j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
n
nej.
nej. 1 Kalisat 64,85%;iliSMAN
neAmbulu
nej.
.bu.n
.bu.SMAN
.bu.n
.bu1.n
u
u
u
u
b
b
b
b
Pakusari
64,40%;
71,84%;
SMAN
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Jenggawah
p
hthttp 78,01%; SMAN 1 Mumbulsari
hthttp 70,56%; dan SMAN 2 Tanggul
hthttp 66,59%.
h
Sedangkan untuk kategori cukup sesuai standar sebanyak 4 sekolah yaitu SMAN 1
d
d
d
.cid.id Sukowono 50,18%; SMAN
aj.ca.ci .id Tanggul 59,85%; SMAN
aj.caPlus
aj.ca.ci .1idBalung 56,37% dan ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
ne
ne
ne Secara garis besarillaboratorium
ne biologi di SMA Negeri
.bu.n
.bu.n
.bu.55,43%.
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
SMAN
Umbulsari
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
se-Kabupaten
Jember sesuai standar
p
hhttp sebesar
hhttp
hhjika
ttp dilihat dari prosentase rata-rata
h
67,48%. Prosentase tertinggi dimiliki SMAN 1 Jember sebesar 86,39% dan
d.id Plus Sukowono sebesarc50,18%.
.cid.id
ca.cid.id
ca.ciSMAN
ca.cid.id prosentase terendah dimiliki
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
e
e
e
e
j.
nej.
nemengalami
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Dalam
pengembangan
laboratorium,
pengelola
banyak
kendala
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpmencapai standar yang telah
p
yang
laboratorium h
sulit
tp
hthttpditentukan.
hthtmenyebabkan
h
Keterbatasan dana dan kerusakan alat menjadi kendala yang sering dialami pengelola.
d
d
d
did
yang dihadapi, jpengelola
aj.ca.ci .id Untuk mengatasi berbagai
aj.ca.ci .id telah melakukan ej.aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .kendala
.
.
.
j
j
e
e
e
e
ne
ne membeli alat dan bahan
ndari
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
berbagai
usaha
mulai
memperbaiki
alat
yang
rusak,
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
tp terkait
sesuai
dan penggunaan
hhhingga
hhttkepentingan
ttp mengajukan bantuan hkehtdinas
h
setempat. Hal ini dilakukan karena pengelola sadar bahwa keberadaan laboratorium
ca.cid.iddapat menunjang pembelajaran
ca.cid.id biologi yang sesuai standar
ca.cid.id biologi di sekolah j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
ntidak
nej.
nej.
.bpelaksanaan
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
terutama
dalam
praktikum
walaupun
berhubungan
langsung
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttpnilai praktikum. Sesuai dengan
hthmenunjukkan
hthttphasil analisis korelasi yang
dengan
ttp
h
kecilnya korelasi antara standar laboratorium biologi yang sudah tercapai dengan
d
.cid.id adanya nilai korelasi.asebesar
ca.cid.id -0,067 pada taraf j.aca.cid.id
aj.cadengan
aj.ca.ci .id nilai praktikum. Terbukti
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
n
n
n
ej.
ej
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
signifikansi
lib tidak signifikan. Dengan
giigl ilib(P>0,05) sehingga korelasinya
ilib
id0,798
idgiigl ilib
idgiigl kata
idgiigl isangat
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
hthtcapaian
hthtp
hthtp
ttp: proses
ttp: biologi tidak dapat menunjang
ttp: standar minimal laboratorium
lain,
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
pembelajaran biologi.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
u.n
ne
ne
ne Allah SWT atas segala
ne dan karunia-Nya sehingga
.bu.n
.bu.n
.bkehadirat
.burahmat
u
u
u
u
Puji syukur
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
penulis
dapat
menyelesaikan
skripsi
yang
berjudul
Capaian
Standar
Laboratorium
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
PRAKATA
Biologi Untuk Menunjang Proses Pembelajaran Biologi di SMA Negeri Kabupaten
id.id memenuhi salah satu syarat
ca.cid.id Jember. Skripsi ini disusun
ca.cuntuk
ca.cid.iduntuk menyelesaikan j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
n
ej.
nej.
nej(S1)
nPendidikan
nej.
.bu.n
.bu.satu
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
pendidikan
strata
pada
Program
Studi
Biologi
Fakultas
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Keguruan
p
hthttp dan Ilmu Keguruan Universitas
hthttpJember.
hthttp
Penulis ingin menyampaikan ucapan terima kasih kepada:
d
d
ddan Ilmu Pendidikan Universitas
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 1. Dekan Fakultas Keguruan
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idJember;
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
e
ne
ne
ne
nJember;
.bu.n
.bu.n
.buPendidikan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
2.
Ketua
Jurusan
MIPA
FKIP
Universitas
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
3. hDr.
FKIP
p
hhttpProgram Studi PendidikanhhBiologi
ttp
httpSuratno, M.Si selaku Ketua
h
7. Kepala Sekolah SMA Negeri se-Kabupaten Jember;
d
d
d
d
se-Kabupaten
Jember;
aj.ca.ci .id 8. Koordinator Laboratorium
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .idIPA Biologi SMA Negeri
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne keluarga besar di Lumajang;
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
9.
Bapak,
ibu,
adik
dan
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp dan Alifa terima kasihhhatas
10.hAngga,
hhtDepita
ttp dukungan
http Risky, Nanis, Lutfi, Fita,
h
dan bantuan selama ini;
d
ca.cid.id terima kasih atas bantuan
ca.cid.id 11. Teman-teman kost jHamasah
ca.cid.id
ca.cid.ido’anya;
dan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej.
ntelah
nej.
.byang
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
12.
Semua
pihak
memberi
dukungan.
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
p
p
hthPenulis
hthttpihak
hthttkritik
juga menerima segala
dan saran dari semua
demi
ttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
Universitas Jember dan Dosen Pembimbing I;
ca.cid.id
ca.cid.idDosen Pembimbing II; j.aca.cid.id
ca.cid.id 4. Dra. Pujiastuti, M.Si
selaku
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
nAkademik;
neM.P
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
5.
Dr.
Iis
Nur
Asyiah,
selaku
Dosen
Pembimbing
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dosen Program Studi Pendidikan
p
6. hSeluruh
hthttp
hthttp Biologi Universitas Jember;
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
kesempurnaan skripsi ini. Akhirnya penulis berharap skripsi ini dapat bermanfaat.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
Jember,
10
Februari
2012
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
Halaman
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
n…………………………………………………………..i
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
HALAMAN JUDUL
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
PERSEMBAHAN
……………………………………………………………..ii
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id PERNYATAAN ……………………………………………………………….iv
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu………………………………………………………………v
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
PERSETUJUAN
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
PENGESAHAN
……………………………………………………………….vi
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id PRAKATA …………………………………………………………………......x
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
DAFTAR
ISI
…………………………………………………………………...xi
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
DAFTAR
p
hhttp
hhttp LAMPIRAN ………………………………………………………xiii
hhttp
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR GAMBAR ………………………………………………………....xv
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej. …………………………………………………….1
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
BAB
1.
PENDAHULUAN
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp1.1 Latar Belakang …………………………………………………...1
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
DAFTAR ISI
MOTTO ………………………………………………………………………..iii
RINGKASAN …………………………………………………………………vii
DAFTAR TABEL ……………………………………………………………xiv
1.2 Rumusan Masalah ……………………………………………….4
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nnej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.uPenelitian
1.4ig
Tujuan
………………………………………………...5
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt 1.5 Manfaat Penelitian ……………………………………………….5
.i
.i
1.3 Batasan Masalah
j.acac.id
j.acac.id…………………………………………………4
h
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ……………………………………………...6
id
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
n
nej.
nej.
nej. Laboratorium ……………………………………6
.buPengertian
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.1.1
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp 2.1.2 Fungsi Laboratorium
hthttp
hthtt………………………………………..7
id
. .id
.
2.1 Laboratorium
…………………………………………...6
j.acacSekolah
j.acac.id
h
2.1.3 Ruang Laboratorium ………...…….…………...…………....8
id
ca.cid.id
a
.
j
.
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.2
Standar
Laboratorium
Biologi
…………………………………..10
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hh……….10
hhPrasarana
tt
tt
2.2.1 Standar Sarana dan
Laboratorium Biologi
id
c.c.id
c. id
2.1.4 Fasilitas
………………………………………9
ej.a.aLaboratorium
ej.a.ac.
h
2.2.2 Standar Pengelolaan Laboratorium Biologi ………………....11
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej
nej Proses Pembelajaranilib.bu.n
.buLaboratorium
.bu.n
u
u
u
2.3.2
Biologi sebagai
Penunjang
b
b
.
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Biologi……………………………………………….............14
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
2.3 Pelaksanaan Pembelajaran di Laboratorium …………………..12
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
2.3.1 ProsesaPembelajaran
Biologi………………………………...13
c.cid.id
ac.ci .id
BAB 3. METODE PENELITIAN …………………………………………….16
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
3.1 Tempat dan
c.cid.id Penelitian …………………………………..16
.aWaktu
.ac.c.id
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
eej.
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
undan
u
u
bli.bu.n
b
b
3.2 g
Populasi
Sampel ……………………………………………..16
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idigi
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp3.3 Definisi Operasional Variabel
hthttp Dan Desain Penelitian ………….16
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
nej
nej Penelitian ……………………………………………19
nej
.bu.n
.buDesain
.bu.n
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
3.3.3
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
//:d
:
:p/3.4
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt Prosedur Penelitian ………………………………………………20
hhttp
h
.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca……………………………………………………...22
ca.cid.id
3.6 Analisis Data
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne
nej.Penelitian dan Pengambilan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
3.7
Skema
Alur
Data
………………...25
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
BAB
hthttp
hthttp
hth4.ttpHASIL DAN PEMBAHASAN………………………………………..26
h
3.3.1 Definisi Operasional Variabel……………………………….16
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
.idd
.id
3.3.2 Identifikasi
dan Parameter Penelitian
j.ac c.iVariabel
j.ac c.id.………….....17
3.5 Metode Pengumpulan Data ……………………………………...21
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
4.1 Hasil Penelitian …………………………………………………...26
d
d
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
n ej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
liibli.bu.un …………………………………………………….....31
4.3ig
Pembahasan
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
4.3.1 Capaian Standar Minimal
hhtt
hhtt Laboratorium Biologi …………...31
hhtt
.i
.ci .id
4.2 Analisis Data
j.acac.id
j.aca……………………………………………………....30
4.3.2 Usaha dalam Pengembangan dan Standarisasi Laboratorium
.cid.id
Biologi
ca...…………………………………………………….33
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n
4.3.3
dan
Standarisasi
Laboratorium b.un
nej.
nej.
nej. dalam Pengembangan
.buKendala
.bu.n
u
u
u
b
b
.
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
idgigili …………………………………………………………….....35
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp Laboratorium Biologi dengan
hthttp 4.3.4 Korelasi CapaianhStandar
hthttpProses
Pembelajaran Biologi …………………………………….....36
c.ididSARAN …………………………………….....39
c.idid BAB 5. KESIMPULAN DAN
c.idid
c.idid
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
je.aj.ac.
e
n
liibli.bu.un
i
g
i
//d ig
p://d
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
je.aj.ac.
je.aj.ac.
je.aj.ac.
e
e
e
n
n
n
5.1 Kesimpulan
liibli.bu.un ……………………………………………………......39
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
i
g
g
g
i
i
i
ig ……………………………………………………………....40
/d/dSaran
:/5.2
://d/dig
://d/dig
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
DAFTAR PUSTAKA ……………………………………………………….....41
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
Halaman
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
A.
MATRIKS
PENELITIAN
……………………………………….…………...43
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
DIPEROLEH DERDASARKAN
JENIS
id
ca.cid.id C. DAFTAR DATA YANG
ca.cid.INGIN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
METODE
PENGAMBILANYA
……………………....……………………...53
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
D. h
PEDOMAN
OBSERVASI …………………..………………………………...55
p
hthttp
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id F. PEDOMAN DOKUMENTASI
aj.ca.ci .id ……………………..…………………………67
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne / KUISIONER …………………..…………………...68
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
G.
PEDOMAN
ANGKET
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
H. h
DAFTAR
p
hhDI
ttpKABUPATEN JEMBERh...………….70
http
http NAMA SMA NEGERI
h
d
ca.cid.id
ca.cid.iBIOLOGI
ca.cid.id
ca.cid.id J. DAFTAR NAMA KOORDINATOR
LABORATORIUM
SMA
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
NEGERI
SE-KABUPATEN
JEMBER
…..…………………………………...78
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp OBSERVASI LABORATORIUM
p
K. h
HASIL
………..………………………….79
hthttp
hthttp
h
DAFTAR LAMPIRAN
B. STANDAR RUANG LABORATORIUM BIOLOGI …….…….…………...45
E. PEDOMAN WAWANCARA ……………………………..…………………..63
I. DATA SMA/SMALB/MA KABUPATEN JEMBER …...………………….....71
L. SKOR OBSERVASI, ANGKET DAN NILAI PRAKTIKUM .……..……...89
d
d
d
d
…………………..………………………….90
aj.ca.ci .id M. CONTOH HASILejOBSERVASI
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
nWAWANCARA
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
N.
CONTOH
HASIL
………………………………………….106
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
O. h
CONTOH
HASIL DOKUMENTASI
hhttp
hhttp ……………...………………………...114
http
h
P. CONTOH HASIL ANGKET ……………...……………………………….....133
ca.cid.id………………………..………………………….137
ca.cid.id Q . LEMBAR KONSULTASI
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
nej.
ne……………...………...139
nej. SELESAI PENELITIAN
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
R.
SURAT
KETERANGAN
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PENELITIAN ……………….………...……………………………….157
hthttp
hthttp
S. FOTO
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigi