ANALISIS KEBUTUHAN TENAGA PERAWAT DENGAN METODE WORKLOAD INDICATOR STAFFING NEED (WISN) DI INSTALASI RAWAT INAP BAGIAN INTERNA RSD Dr. SOEBANDI JEMBER

idgiigliilib.
//:d
p //

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i

idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i

l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u

b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne

.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n

u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e

ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.

j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

F -T O O L S

N
O
bu
y
ac

k e r- s o ft w a

.c

tr

om

to
C
lic
k

om

.c

C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

tr

h

W
!

PD

bu
y

N
O

W
!

F -T O O L S
PD

re

h

h

ANALISIS KEBUTUHAN TENAGA PERAWAT DENGAN METODE
WORKLOAD INDICATOR STAFFING NEED (WISN)
DI INSTALASI RAWAT INAP BAGIAN INTERNA
RSD Dr. SOEBANDI JEMBER

SKRIPSI

Oleh
Ari Purwanto
NIM. 062110101080

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
BAGIAN
ADMINISTRASI
DAN
KEBIJAKAN
KESEHATAN
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
FAKULTAS
KESEHATAN
MASYARAKAT
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
UNIVERSITAS
JEMBER

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

2011

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j.
nej.
neDENGAN
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
ANALISIS
KEBUTUHAN
TENAGA
PERAWAT
METODE
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
WORKLOAD
INDICATOR
STAFFING
NEED (WISN)tp://:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t p
p
hthttp DI INSTALASI RAWAT
hthttINAP
BAGIAN INTERNAhhtt

h

F -T O O L S

W
y
bu

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

C
lic
k

.c

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

RSD Dr. SOEBANDI JEMBER

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
SKRIPSI
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il melengkapi tugas akhir/dan
idgigil
idgigguna
idgmemenuhi
igil
Diajukan
salah satu syarat untuk
:p//:d
:p//:d
:p/:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhmenyelesaikan
hh(S1)
tt
tt pada Fakultas Kesehatan Masyarakat
Program Strata Satu

h

dan mencapai gelar Sarjana Kesehatan Masyarakat

ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
Oleh
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthPurwanto
hthttp
ttp
Ari

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

NIM. 062110101080

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne KESEHATAN
ne
.bADMINISTRASI
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
BAGIAN
DAN
KEBIJAKAN
l
l
l
i
i
i
i
i
i
il
idgigilFAKULTAS KESEHATAN
idgigil
idgigMASYARAKAT
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt JEMBER
UNIVERSITAS

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

2011
ii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

HALAMAN PERSEMBAHAN

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
ca.cid.id
a
.
j
a
e
e
n
nej.
nej.
.bu.n
.bu.Abdussalim
u
u
b
b
i
i
1. Ayahanda
dan
Ibunda
ku
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttpPonisih S.Pd yang terhormat,hthttp

h

.i
Skripsi ini saya persembahkan
j.ac c.id untuk:

2. Adik ku Okta,

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

d
ca.cid.id
FKM
aj.ca.ci .id
aj.Seperjuangan
.
.
j
j
e
e
u.n
ne
ne
.bu.n
.b2006,
u
u
b
b
i
i
l
l
Angkatan
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt UNEJ
h4.htt Paduan Suara Mahasiswa
3. Teman-teman

Kebanggaanku,

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

id

.c.id
5. Serta Almamaterku
j.acatercinta.

iii

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

HALAMAN MOTTO

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d
bagi
ca.cid.id "Sebaik-baik manusiaj.diantaramu
ca.cid.id adalah yang paling banyak
ca.cid.imanfaatnya
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
orang
lain"
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
(H.R
p
tp
hthttp
hthtBukhari)
hthttp

h

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgiyang
idgigil lain adalah hidup yang berharga
gil diabdikan (dijalani) bagi
//:d
//:d
//:d
//:d
Hanya
hidup
orang
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhothers
ttp is a life worthwhile) hhttp
(Only a life lived for

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

(Albert Einsten)

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

iv

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

HALAMAN PERNYATAAN

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

d.id
ca.cid.id Menyatakan dengan sesungguhnya
ca.cid.id bahwa karya ilmiah jyang
ca.ciberjudul
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
:
ANALISIS
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
KEBUTUHAN
METODE WORKLOAD
idgigili
idgigiliTENAGA PERAWAT://dDENGAN
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
p
hthttp STAFFING NEED (WISN)DI
hthttp INSTALASI RAWAT INAP
hthttpBAGIAN
INDICATOR

h

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
Saya
yang
bertanda
tangan
di
bawah
ini:
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hhttp Nama
hhttp
: Ari Purwanto
NIM

: 062110101080

INTERNA RSD Dr. SOEBANDI JEMBER adalah benar-benar hasil karya sendiri,

d
d
dd
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id kecuali jika dalam pengutipan
aj.ca.ci .isubstansi
aj.ca.ci .iddan belum pernah
.
.
.
.
disebutkan sumbernya,
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
diajukan /pada
manapun, serta bukan
il
il jiplakan. Saya bertanggung
idgigil
idgigil
idgiginstitusi
idgigkarya
//:d
//:d
/:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp keabsahan dan kebenaranhisinya
hhyang
hhtatas
ttp harus
jawab
http sesuai dengan sikap ilmiah

h

dijunjung tinggi.

ca.cid.id
ca.cid.id tanpa adanya
ca.cid.idini saya buat dengan sebenarnya,
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
Demikian
pernyataan
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
gigili dari pihak manapun serta
tekanan dan
mendapat sanksi akademik
idgigili
idgibersedia
idpaksaan
idgigili
gili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dikemudian hari pernyataan
p
hthttp
hthttpini tidak benar.
jikahternyata

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
.
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej.
nej. Yang menyatakan ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
d PURWANTO
ARI
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne NIM. 062110101080ilib.bu.n
.bu.n
u
u
b
i
l
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Jember,
c.idid21 Februari 2011

v

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

HALAMAN PEMBIMBINGAN

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hSKRIPSI
htt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
d
d
ca.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id ANALISIS KEBUTUHAN
aj.ca.ci .idTENAGA PERAWAT
ajDENGAN
METODE
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne INDICATOR STAFFING
neNEED (WISN)
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
WORKLOAD
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
:
:
DI
INSTALASI RAWAT
INAP
BAGIAN INTERNAttp://:d
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
RSD Dr. SOEBANDI
JEMBER

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Ari Purwanto
.
.
j
j
e
e
NIM. 062110101080
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bS.KM.,M.Kes
u
u
u
b
b
b
Dosen
Pembimbing
I
:
Abu
Khoiri,
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:Dosen
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Pembimbing
II
:
Dyah
Kusworini,
S.KM.,M.Si
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Oleh:

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Pembimbing:

vi

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

HALAMAN PENGESAHAN

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Skripsi yang berjudul
dengan Metode .unne
e
ne
neAnalisis Kebutuhan iTenaga
nPerawat
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
giigliiblib.u
gigil Staffing Need (WISN di
gigil Rawat Inap Bagian Interna
i
idgigil
i
i
d
d
d
/
/
/
Workload
Indicator
Instalasi
/
//:d
/
/
: /d
: /d
: /d
p //
hthtp
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ttp:/
RSD Dr. Soebandi Jember telah disahkan oleh Fakultas Kesehatan Masyarakat

Universitas Jember pada: .id
ca.cid.id
cac.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Hari
: Senin
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
li
idgigili
idgig: i28
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
Tanggal
Februari 2011
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
Tempat
: Fakultas Kesehatan Masyarakat Universitas Jember

h

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Tim Penguji b.un
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
i
i
i
idgigil
idgigil Ketua,
idgigil
Sekretaris, tp://:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
hhttp
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j. M.S.
u.n
nej.
nej.
neGani,
Dyah
Kusworini,
S.KM.,M.Si lib.u.n
Drs. Husni
.bu.n
.bAbdul
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
b
ili 19680929 199203 2 014
idgigili
idgigNIP.
idgigili 198303 1 003
NIP.
19560810
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

Anggota
.cid.id II,
ca.cid.id
c
a
a
.
.
j
j
a
.
.
e
e
nej
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

Anggota I,

Artiantyo Wirjo Utomo S.Psi
NIP. 19750725 200312 1 002

Abu Khoiri, S.KM.,M.Kes
NIP. 19790305 200501id1 002

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.c.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
Mengesahkan,
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthKesehatan
ttp
Dekan Fakultas
Masyarakat

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
//:d
:p//:d
:
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
Drs. Husni
hhtt
hhAbdul
ttp Gani, M.S.

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

Universitas Jember

NIP. 19560810 198303 1 003

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

vii

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

bu
y
ac

k e r- s o ft w a

.c

re

h

Nurse Staffing Needs Analysis Based on Workload Indicator Staffing Needs at
Interna Ward
.id On Dr. Soebandi Hospital Jember
.id

je.aj.cac.id
je.aj.cac.id
e
e
n
n
Ari Purwanto
liibli.bu.un
liibli.bu.un
i
i
g
g
i
i
://d/dig
:p//:d
//dig
tp
t
t
hthtp
h
ttp:/
t
Administration andhHealth Policy Department
Faculty of Public Health
.idUniversity of Jember

.id

ac
nej.

b.u

ili
//dig

tr

om

to
.c

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

C
lic
k

C
lic
k

om

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

W
!

PD

bu
y

N
O

W
!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
.id

.id

ac
nej.

Abstractgilib.u

://di

ttp

h

ac
nej.

b.u

gili
://di

ttp

h of the barriers to the establishment
h of professionalism of humanhresources in
One
the organization is the unmatched of the capacity of staff or improperly in
distributing the number of staff which didn’t based on the workload. Hospital
service is determined by the human factor. As we all know, nurses are amongst
the backbone of a hospital, where nursing services form an internal part of
hospital healthcare and it often reflects a succesfull service of the hospital.
This study aimed at finding out the optimal of staff needed at interna ward on Dr.
Soebandi Hospital Jember using WISN method in the year of 2010..
This research characteristic is descriptive with data study quantitative. The data
was collecting used work sampling form. Samples were chosen activities every ten
minutes which done by staff in 24 hours. Primary data collected by observation of
worker activity pattern in six days. Secondary data source collected from medical
record and human resources unit in Dr. Soebandi Hospital Jember. Afterward
the data was analyzed with Workload Indicator Staffing Need (WISN) calculation
method. Based on research result, productive time utilization at Interna Ward On
Dr. Soebandi Hospital Jember reaches out for 76,5%. Based on WISN calculation
method, the number of personel that needed is 25 people. So with the result that
concludes, this time Interna Ward requires one more personel.

h

Keywords: WISN, workload, nurses

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

viii

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

RINGKASAN

d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Analisis KebutuhaneTenaga
aj.ca.ci .idPerawat Dengan Metode
aj.ca(WISN)
.
.
.
.
Di Instalasi
j
j
j
j
e
e
e
ne
ne
neInterna RSD Dr. Soebandi
neJember; Ari Purwanto;
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
Rawat Inap ilBagian
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil 146 halaman; Bagian :/Administrasi
idgigil
/:d
062110101080;
dan Kebijakan p
Kesehatan
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttpKesehatan Masyarakat Universitas
hhttp Jember.
Fakultas

h

.cid.id 24 jam sehari,
Keperawatan memberikan
ca.cid.id
ca.cid.id pelayanan di rumah sakit
caselama
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ej. karena itu, pelayananb.u.n
u.n
nej.
nejyang
nOleh
nej.
.bu.n
.bkontak
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
serta
mempunyai
konstan
dengan
pasien.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
keperawatan
p
tp
hthttp di Rumah Sakit merupakan
hthttpbagian integral dari pelayanan
hthtkesehatan

h

dan memberikan kontribusi yang sangat menentukan kualitas pelayanan rumah

d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id sakit.
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne tenaga perawat bermanfaat
nebagi rumah sakit untuk
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
Analisis
kebutuhan
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
perencanaan
tenaga
perawat
terutama
dalam
menentukan
jumlah
kebutuhan
tenaga
p
hhttp
hhttp
hhttp
perawat. Metode WISN adalah metode perhitungan kebutuhan SDM kesehatan

d kategori SDM
ca.cid.id
ca.cid.itiap
ca.cid.idnyata yang dilaksanakanj.aoleh
ca.cid.id berdasarkan pada bebanj.akerja
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
j.
n
n
nej.
nej. (Depkes, 2004). ilib.bu.n
nekerja
nej.
.bukesehatan.
.bu.unit
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
kesehatan
pada
tiap
di
fasilitas
pelayanan
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
ini bertujuan untuk hmengetahui
jumlah optimal kebutuhan
hthttp tenaga
hthPenelitian
ttp

h

perawat di Unit Rawat Inap Bagian Interna RSD Dr. Soebandi berdasarkan beban

d
d
d.id
id.id Penelitian ini merupakan
deskriptif
aj.ca.ci .id kerja nyata dengan metode
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci penelitian
aj.ca.cWISN.
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dengan
analisa
data
kuantitatif
dengan
metode
work
sampling.
Sampel
penelitian
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p
adalah
perawat pada saathpengamatan,
yaitu kegiatan yang
tp
hhtdilakukan
hhttkegiatan
http

h

perawat interna RSD Dr. Soebandi setiap sepuluh menit selama 24 jam selama 6

.cid.id produktif dari
ca.cid.id
ca.cid.id hari. Hasil penelitian jmenunjukkan
ca.cid.id
cawaktu
bahwa penggunaan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
.
e
e
e
e
j.
nej.
neDengan
nejkerja
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
seluruh
jumlah
waktu
tersedia
yaitu
76,5%.
rincian
kegiatan
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dan
thttp tidak langsung sebesarh37,19%,
p
hthttp langsung sebesar 26,16%,hproduktif
produktif

h

non-fungsional sebesar 13,12%. Sedangkan Jumlah tenaga kerja di instalasi rawat

d
d
id
id
ca.cid.Soebandi
aj.Dr.
aj.ca.ci .id inap bagian interna RSD
aj.ca.ci .id
aj.ca.metode
Jember berdasarkan
c.id WISN adalah
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
25
orang
tenaga
perawat.
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhKunci
hhttp
hhttp
ttp : WISN, beban kerja, perawat
Kata

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ix

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

h

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

KATA PENGANTAR

d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgdan
idgsyukur
idgMaha
igil
igil kehadirat Tuhan pYang
igil Esa atas segala rahmat
Puji
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
karunia-Nya sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul

h

“Analisis Kebutuhan Tenaga
Perawat Dengan Metode .Workload
Indicator
ca.cid.id
ca.cid.id
cacid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j. Instalasi Rawat Inap
Staffing Need (WISN)
Bagian
nej.
nePada
nej. Interna”. Skripsi iini
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigilimelakukan penelitian ://dalam
idgigilimemenuhi salah satu://dsyarat
idgigili
d
d
/:untuk
//:d
/
disusun
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
:
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

.cid.id Universitas Jember. .ac.cid.id
ca.cid.id
c
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
Penulis mengucapkan
terima kasih kepada
Bapak
nej
nej
nej
nej Abu Khoiri, S.KM.,
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigil
idgigil
idgigKetua
idgigiKebijakan
//:d
//:d
//:d
//:d
M.Kestpselaku
Bagian Administrasi
dan
Kesehatan tdan
Dosen
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

motivasi, pemikiran.iddan
d.id
ca.cid.id
cac.id perhatian serta
ca.cibimbingan,
ca.cid.id II, yang telah memberikan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
meluangkan waktunya
skripsi ini dapat idisusun
baik.
nej.
nedengan
nsehingga
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
Penyusunan
skripsi
ini
juga
tidak
lepas
dari
bantuan
berbagai
pihak.
Oleh
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

d 1.
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
2.
/
p

h

menyelesaikan Pendidikan Strata Satu (S1) pada Fakultas Kesehatan Masyarakat

Pembimbing I, serta Ibu Dyah Kusworini, S.KM.,M.Si selaku Dosen Pembimbing

karena itu, penulis juga mengucapkan terima kasih kepada :

d
aj.ca.ci .id
aj.ac.
aj.ac.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Masyarakat iUniversitas
ne
ne
ne Jember;
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
d
:p//:d
:p//:d
:p//:RSD
/
/
/
Pihak
Dr. Soebandi, terutama
Bapak
Artiantyo Wirjo UtomottS.Psi
yang
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
Bapak Drs. Husni Abdul
Fakultas
Kesehatan
id
c.idid Gani, MS., selaku Dekanc.id

telah menemani dalam pelaksanaan penelitian dalam skripsi ini;

ca.cid.id 3.
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d.id sampai dengan SMA sertacseluruh
Semua guru-guruku dari
.id.id bapak dan ibu
c.iTK

ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
n
ej.
nej.
nej.
nmemberikan
dosen yanglib
telah
ilmunya semoga
dan mendapatkan
.bu.n
.bu.n
.bu.bermanfaat
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
balasan
dari-Nya;
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp
hthttp

h

d
d
dd
id.id tulus serta pengorbanannya
ini dengan
aj.ca.cyang
aj.ca.ci .id cinta dan kasih sayang
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .iselama
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nanaknya
ne rasa lelah sedikit pun
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
bekerja tanpa
mengenal
demi
ini;
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/Ku
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
5.
Adik
Okta
Dwi
K.
yang
selalu
memberikan
semangat
dan
membantu
dalam
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

4. Ayahanda Abdussalim dan Ibunda Ponisih S.Pd yang selalu memberikan doa,

proses penelitian ku.

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
x

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

re

h

6. Fitria Dewinur, S.Ked. Sosok yang selalu mendukung ku, terima kasih karena

d
d
d.id meraih masa depan yangc.lebih
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id telah menjadi motivasiku
aj.ca.ci dalam
aj.aci .id baik.
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne(Iip Prima, Gilang Rosul,
ne Noer S.KM, Herman
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
7. Sahabat-sahabatku
Rina
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
S.KM,
Angga,
Feri,
Wafa
S.KM,
Sapi
S.KM,
Agus
S.KM,
Reza
S.KM,
t
t
t
p
hhttp M.
hhttp
hhttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

.c

.c

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

h

Harianto S.KM), teman-temanku angkatan 2006 yang berbagai geng,

id
id
terimakasih sudah menghias
.ac.c.id hari-hari ku, dan teman-teman
.ac.c.id Paduan Suara

ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
ej. serta kritik dan semangat
nku,
nej. telah diberikan dalam
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Mahasiswa
UNEJ
yang
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
skripsi ini;
hmenyelesaikan
hthttp
hthttp

h

8. Para responden yang telah berkerja sama dengan baik dalam memberikan

d
d
dd
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id informasi selama kegiatan
aj.ca.ci .ipenelitian.
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
neyang telah membantu dalam
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
9.
Serta
semua
pihak
penyusunan
skripsi
ini
yang
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
tidak
dapat
penulis
sebutkan
satu
persatu.
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

Penulis menyadari bahwa skripsi ini masih belum sempurna. Oleh karena

.cid.id dan saran dari semua pihak
id kesempurnaan
ca.cid.id
ca.ciddemi
cakritik
ca.cid.id itu, penulis mengharapkan
.
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.
nej.dan dukungannya, penulis
nej.
.bu.n
.bu.menyampaikan
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
skripsi
ini.
Atas
perhatian
terima
kasih.
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
Jember, Februari 2011

h

Penulis

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

xi

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu
tr

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

DAFTAR ISI

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
Halaman
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
HALAMAN SAMPUL ...........................................................................
i
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt

h

HALAMAN JUDUL ..............................................................................
ii
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
HALAMAN PERSEMBAHAN
.............................................................
iii
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgiMOTTO
idgigili
idgigili
gili
d
/:d
/:d
/:iv
//:d
/
/
/
HALAMAN
............................................................................
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

vi
.cid.id HALAMAN PEMBIMBINGAN
.cid.id ...........................................................
.cid.id
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
.
.
.
.
e
e
e
e
HALAMAN PENGESAHAN
................................................................
vii
nej
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgi...........................................................................................
idgigil
gil
//:d
//:d
//:d
//:d
ABSTRACT
viii
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

x
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id KATA PENGANTARj............................................................................
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
DAFTAR ISI ..........................................................................................
xii ib.u.n
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
DAFTAR
TABEL
..................................................................................
xv
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp

h

xvii
d DAFTAR LAMPIRAN ..........................................................................
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
DAFTAR SINGKATAN
xviii ib.u.n
ne
ne
ne ........................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
//:d
/xix
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
DAFTAR
ARTI
DAN
LAMBANG
.......................................................
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

HALAMAN PERNYATAAN ................................................................

RINGKASAN .........................................................................................

v

ix

DAFTAR DIAGRAM ............................................................................ xvi

BAB 1. PENDAHULUAN ......................................................................

1

d.id
1.1 Latar Belakang
c.i....................................................................
c.id.id

1
ca.cid.id
a
a
a
c
c
.
.
.
j
j
j
a
a
e
e
e
j.
nej.
nej.
neMasalah
1.2 Perumusan
............................................................
6 lib.u.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
1.3
Tujuan
dan
Manfaat
...........................................................
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp
hthttp 6
hthttp

BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA ............................................................

h

8

2.1 Manajemen Sumber
c.id.id Daya Manusia ...................................
c.id.id

d
8
aj.ac
aj.ca.ci .id
aj.ac
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
ne
ne
ne MSDM ...........................................................
.Definisi
.bu.n
2.1.1
8 ilib.u.n
u
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
b
b
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p/................................................
/
/
/
/
/
/
p
p
p
2.1.2
Ruang
Lingkup
MSDM
t
t
t
t
t
t
hhtt
hhtt 9
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

2.1.3 Fungsi MSDM ..............................................................
xii
c.idid
c.idid

je.aj.ac.
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

je.aj.ac.
e
n
u
igliibli.b.un
g
i
d
i
:// /d
hthtp
ttp:/

10

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

tr

2.2 SDM Kesehatan dan Tenaga Kesehatan ...........................

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

12

12
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Dalam Perencanaan
nej SDM......... 13 ilib.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
2.3.1
Determinan
Kebutuhan
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
2.3.2
Jenis
Perencanaan
Kebutuhan
SDM
..............................
13
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

d
.cid.id Kesehatan............................................
2.3 Perencanaan
acSDM
ac.ci .id

2.3.3 Strategi Perencanaan SDM Kesehatan ...........................

h

14

id.id
2.3.4 Tujuan.a
Perencanaan
Sumber Daya Manusia
c.cid.id
.ac.c..................

15
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. .......................................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
uSakit
u
u
bli.bu.n
b
b
2.4 g
Rumah
16
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idigi
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp................................................
hthttp 2.4.1 Pengertian Rumah hSakit
hthttp 16
2.4.2 Klasifikasi Rumah Sakit ................................................

h

17

17
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej Rawat Inap ...................................................
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
2.4.4
Pelayanan
18
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p/2.5
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Analisis
Beban
Kerja
..........................................................
18
hhtt
hhtt
hhtt

.id
.id
2.4.3 Jenis Ketenagaan
j.ac c.id di Rumah Sakit ..................................
j.ac c.id

2.6 Tenaga Perawat .................................................................

23

.cid.id ...........................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
ca
2.6.1 Hak-hak
perawat
23
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej. Perawat .......................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
2.6.2
Kewajiban
24
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 25
hthttpdi Rumah Sakit .......................
hthttp 2.6.3 Pelayanan Keperawatan
2.6.4 Beban Kerja Perawat .....................................................

h

h

26

d
d
ca.cid.id
27
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
2.8iMetode
Penghitungan
Tenaga
Perawat
.............................
28
i
i
i
i
i
i
g l
idgigil
idgigil
digi
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 31
hhtt
hhtt 2.9 Metode WISN .....................................................................
.i
.i
2.7 Waktu Produktif
j.acac.id
j.acac.id................................................................

2.8 Kerangka Konseptual ........................................................

40

ca.cid.id
ca.cid.id BAB 3. METODE PENELITIAN..........................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
41
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
nej.
nej.
nej. ...................................................................
nej.
.buPenelitian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
.
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
3.1
Jenis
41
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp3.2 Lokasi dan Waktu Penelitian
hthttp 41
hthttp .............................................
3.2.1 Lokasi Penelitian...........................................................

h

h

41

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

d
d
d
aj.ca.ci .id ...........................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
3.2.2 Waktu
Penelitian
41
.
.
.
j
j
j
e
e
e
n e
n e
ne
.bu.n
u
b
i
liibli.bu.undan Sampel Penelitianig.........................................
l
liibli.bu.un
i
i
i
3.3ig
Populasi
41
i
idgigil
dig
dig
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 3.4 Definisi Operasional ...........................................................
hhtt 42
hhtt

h

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

h

xiii

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp

F -T O O L S

W
y
bu

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

tr

3.5 Data dan Sumber Data .......................................................

ac

k e r- s o ft w a

om

.c

.c

d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p

C
lic
k

om

to

bu
C
lic
k

to

re

.

.

k e r- s o ft w a

w

w

ac

ww

ww

ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
tr

h

!

PD

y

N
O

W

!

F -T O O L S
PD

N
O

idgiigliilib.
//:d
p //

re

h

45

45
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
n ej
nePengumpulan
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
3.6.1
Teknik
data .............................................
45 ilibi.bu.un
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p//:d
:p//:d
:p/data
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
3.6.2
Instrumen
Pengumpulan
........................................
46
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt

d
d
3.6 Teknik Instrumen
ac.ci .idPengumpulan Data .......