PEMBUATAN DAN KARAKTERISASI SABUN PADAT TRANSPARAN DENGAN PENAMBAHAN EKSTRAK KASAR LENGKUAS (Alpinia galanga L.Willd) SEBAGAI ANTIBAKTERI.

PEMDUATAN DAN KAR.AKTERISASI SABT'N PADAT TTIANSPARAN
DI.NCAN PENAMEAIIAN EKSTRAK KASAR LENGKUAS

(t&hnd srrdraa L.Wild) SEBAGAT AIIIIEAI(TERI

TEIRI PT'RN MA SAXI
BP : 06 132 030

JT'RUSATIKTMI

,

FA(ULTAS MATEMATT(A DAN ILMU PENGETAFUAN AT,AM

UI\IWRSIIAS ANDAI.AS
FADANG
2010

ARSTRAK

PEM]]UATAN


DN

KARAKTERISASI SARTN PADAT TRANSP I{AN

DENOAN PENAMBAIlAN EKS IRAK Ii-ASAR LDNCKI]AS

(,4lri,id {ala,Ed

lwilld)

St

B^G

I ANTJBAKTERI

Oleh

Terli Pnrnma Sdi


srjd,

s.in (ssi)dalm bidmg Kinir Fatulld MIPA Unilesila A.Jala

Dibinbine olch ProtDr.Smusi lbmnin.Mscdb Dr

Djarir Drsis.MS DIA

Tekn dilaluld p€nbuad de kd*tns6i slbun pad0t tlatrpme dcnge
penmbahan ekstmt kM lengk@ f//pi,ta gal,,gz L.willdl yans bemifar
antibakreri. Penelirian ini bedujun ut'* ncmbuL lamula sbun padat
tmsp3tr dcngd bcdagai konposisi ek*ar kls lenstus schhge. bogM
unLuk kcsehare kllir .l,n mtuk nengehhui addya akinl* bribakrcn dan
nnrbe lc.slux Pengujid rerhzdap minyak dilalutar sesui dcng arumn
sbdd Nalionll Indonesid (SNI) ytug nelipuli uji bilmge iodin, asm lenal
beb6 dan bilusff penFbumn. Penmbahm baa 0.laOH) dilalular de.Bar
berbaeai vdiasi yaitu 1.449 s.l.7ll e.1,97 g,4.21 s dan 4.44 s Pcn$iitu
rrhadap kulira ebm yde tclatr dibd mcliputi uti orgmolet$ dianbtuy'
wrmq b0rt tinsklr lEnspfdi, do kepadat4 ebul de uji llrnnr-a yoilu uji pH.

uji stibakteri. uji iriIasi, uji lineai bue dd uji kadd air lldil penelitia
nenunjukkan b.hwa konposisi sbu y s db! baik adaldh pada konposisi
NaOH 4,21 g. Ddi konposisi tesebut dikeobdslsn penbutan sabu prdar
Itrspm das& dd ebu padal uaNpee denss pcMb,nm ekstrat koar
lcngluds dcngd brbagai vriNi ),aiLu 0,1 s/BL .0,5 gni. 0.7 e/mL. 0.9 C/nL
dan 1,16 EmL. Uji tibatleri dilakule tcrbadap boken .taltlo.d..,s ,rrod
dnn memberik b$il lerbaik pa& ebu denge pfimbahM cksirat *Nr
lcnskus 0.9 s/nl dcngs dimcr( hmbal sebes{ 1,88 cnrz dd pH sabu 9.6,
Sabun padar tm.spann dcng pcnmbanan ekstmk kasai lenglua\ dapat
disrbalm sbasai sabu (cscharan lrme b€$iftt scb.sai sribala€i.

sabun biae dik€nal sebagai banm pcnbenih rubun.

prnn.r ydg

dinefaatld

sebasai pembesih

d


Slbq lemduk

asar nenjrdi

ltraNate kuln

lcbih bcBih dm seha1. Sabun matuli rellh nrenrllani perleDbmgan

pee|

dri ns

baik

r jenis,

kcbutuhm

tds sdsrl


vrisi pdfm. du jusa nr8sin)a.

Salan satu

perkembugan ya.g s€nddk sctdMg nisal.r-a deDear nrenesabrnekar sab!.

b:nm hdhd alm untuk doma lcmpi dM scbleainya. Kcbdadam sabm
rana hanya berlunasi sebagai alar pefrbersin did$ turd.!, nensiDlrt
p.nBdm da pcminlla ndyardkal skan nilai lcbih dci s$un nmdi. OIch

denaan

ldena itu. lidlk ad! salalnra
Denpuntai

grhl
l)e

.ilai lebi\


jikr

dilcnrbangkan lasi sabun

mddi rdrs

scpcni pclcnbut kdliL, drtukjdm mcncesih

dan pcmutih denear penmrpilo (bcnruk. trona.

\ma)

auu

yMs ncnank

gd kcnaiDd ilmu pengelahuln yms modcm saal ini. iclal boyat lula

s.bun{abur dibual ufiuk naksud pencesahd aiau pcneobah rdhadap p.nyaliir


l,e

kuli1.

embanCan

yeg telai

ada.

salsi

le'seblr dise\uaiku denpln pcrkemb.ngm

datar

adiril

hdm lersku6. trr

saLah satu rdmd )ug bcgitu ditenal oleh

satunya adalah ckst alr

lcnekuas mcrupatdr

masl.nld

alzr

scbaeai ob.l.

Tinanm

lenskuas

dinmfMtk dalan keadm

ncrlpak& srl?h


seetu

satu rcmpalr

naupu ddm kcad@

ysa

kerinr.

6.hm l€ngohlb secaru dami lcrhadap pcny*ii kulit
disebabkd ol.h bakfti baik scctra lbgsune dioleskan pdda kulii hdqun

Minfahya idalah

sebdgai

)ds
s.ua lid,l ldgsurg melalui minyatnya yMg diisolari melrl'ri len'l inga.,
:alan sdunya diguald ebasai zar adnil tada koftposisi srbu schi.gga

m€nen6i&nn sabun libarGri almi. Khdiatobatpada suatud
disebabkan oleh kandungan nerabolir sekund€hya. salah

siu dimMy!

adatah

aNjn Mintatarsin nenpald nin_val tane iudah iene11ap ydC *hn
rkhtr ini nlenank lerharid duia. hal iii disebahkm miny* ariri dqi bebelap!

'.n,yat
lantu

d

b.6ilar akril biolosis sebllri sdbakcri

ds

tiimu.dr


Sifal-sifal sobu yang dihAilkan dilenn*m oleh juDlah

dd [o

lposisi

dui

sm !r@

lenal yeedigualm. Konposisi 6ao1 asnr l.mak yane
sesuai dalanr penbualan ebm dibalai pejmg rdtai dd tingbl k.jcnunm.
tad! ufrunnt4 pmjdg trlai yanc kLlmg d&i 12 abn krbon dihindli
konponen

peregudyaldcnx dapal membui irirdi pada kulit, scbaliknya pmjMg rMbi
rds lebih ddi 18 alom krbon ncmbfllul sabun ymg sssut sutr l&ut dm
sulit ncnimbulke bue Tenalu bes bagian aff.safr lefial bk ie rn
meneh6ilkan ebun ymg nudan icroksidsi bila lerken! udrd.'
Sabun

tespdm

serine disebul sebaEai sabb glisftin. Disebul

kde.a pada pro*s pembuabn sabun Lrhspars

dilanba'rt

deniitis

sekild 1015

p.&n

elherin Jenh sabun ini heniliki lmpile lsa lrdnspare d!. lebih berkiLau
dibadinsm jenis sdbun lainnta. Sabun tesprr daFr dih$ilkan denam
sejunlah

cm y$e

mcle&d sabu
Pada

hcrh.da. Salal

utu ncr.dc tnu

adalan

d.ngb cra

dalmr alkohol untuk menbur l.nrtanjernih alar lmnspann.

pcmbuale sabun

tmspdd

juga digunaks

sli*rin yars berfinBsi dalan

trdst:fu rN
Bcrdasarkd hal di !kl, tulo amclili icftdit utuk hcdbut sbm padat
tan\pra. de.gan bald balu ninyal kclapa sawiL dn mengkonbinNrk nya

!€obut

n stntl,lur

denBd pcntunband ekstEk kasd lenskud sebasai mlibatreri. Sabun padat

yd8

lenudia diuji kulil.bnya dens nclatuts kardkcrGasi rmg
nclipuli Lrji orsanolepth, uji pH, uji inlnsj, uji tad{ an' uji tirsgi busa d u.ii
dibatreri. Untut uji mtib!klen digd,ld bakterj ldpb,L.o.drvrrc,r rli
ini b€ ujLtr ulu{ melihat kemmpu ebun dalm ncnghmbor pctufrhunM
diperolcb

pemNddlh ]siru
apakn nmpmg lcnstua mentunl,i *tivitd trlibakeri dan dapal disud*dt
Bcrdastrkm uaim tescbnl di atas, dapat ditunuske sualu

scb.gai adirifplda pembulan sbun?

V, I{ESIMPIJI,AN D^N SAN AN

Dd p€nelirib ydg dilalula dapat disimpdk& baiE eksral k.* tengkuas
beBifat sebagai mtiballdi dd .lalat digual seb.gdi r.liril dllm pcnbuatm
sabu. Sabu dencm pcnmbal eksrdl kse lcl8kus dap ne.dlnbai
pertmbuhu bakeri 9dphrladrc6 otas lebih baik dibedinek densar
s6bu lMpa penmbahm ekstak lene*nas. Konposisi sabu padat ndsptu
dcngd penmb.ne ekshat lengkuls yee palins eitklif ncnghebal

Srapblo.o..r 4!/err adabn sbm dengan fo$1ula El,
yaitudens bcEl ninyat 28 g, jmbnNaOH4,2l s. Nm sldr 3,0 g, eliscrin

leriunblh

bah€ri

6,0 s, elanol 96 % l9

nL. sukosa

1,5 C. NaCl 0,2 s.

lauihulld 0,5 g da penahbaha

elstral<

k{w

Asm sidt

lens}uas 0.9

0.2

!, nafiim

gnl-

dense

dim€tcr dacEn hab atau zona inhibisi 1,88 c,nr dm pH 9,6 Sabun padar
t'aspam dcned Fcnmband .ksrar kNr lenekud dapal disulake $bagai
sabu yms

bersilat scbasai mlibaken.

Untuk penelitim lebih
anlljsis nlokinia

unrl

l

jur, bcbmpd hal yatrs djsarado yaitu m€trluldr
n€nomktu senyawa akif dri eksr.k lenslaas _rMe

meniliki aldvilas mtibal1ei dar delaruka pensnjid sabun dcnem
pcmbrnm ekslJat kas lenglb lerhadap jmu ydg henyebabkb pcnyatir
kulil, kse.a le4lo6iDea bdsifat scbasai

mtiimr.

DAF'IARPUSTAXA

l.

L J. Smso. Sabu Cd,rtk Trub6

Agrisqa,

Surablya. :004.

Rag& , M. F. Khaid.. dd\ M lhst. M.ntr,fui!tun ttlinytk Aorcns & *qs
Sebagat Bahtn Buku f.hbuatu Sbbrr. Ks4a llnian. Unilcsilds Ncgdi

2. N

3 I- S. Lubh. Sar,, Obd. .lutus& Famdsi Fatull,s Mab'natil: dan llnn,
lengebnm Alm. ljnivenitls Sumalen I ilam.

2001

.1. Rudiyarto., A Arfiymti., dm rr. Hid.t\at. Pnxnlt u.n Minwk ,1t:tt
LekEIax Mtah (,ltpinid Pu4ntrulu Kshun) Sthuaui ht )diti ttotu'n
?.nbtoton tabtu ,lntihakleti. Progrm Kr.ariUlas Mandhw& Univc6iuj
Ncs(i Malms 2010.

s
6

P@aa d& F S

Ltewi. Iisalasi./ah Uji .lhivilos A tibakteti Mi,tnk
dari RinpLnE LenAk us (,1lpintu Eulun\u L.). Jund Knnix Vol2
J rusm Kinia FMITA Linilc6ils U.tayma Bdil Jiobd@, 2008.
{1. A.

1^iti

R. ldnbu.

,J!tl,4rr

fetnol.gj Oleokinja.llni\611a Slhalcd Ulad.

2006.

7

Nuhida)al..l. Rancm- D Fajdild. Y Pwad dan Mensild. P?,,6!arox
ahalisa Protuk eu xt ]-apomn PEklikum, F!kuh.\ Tcknol,rei

la

Pcddrid. lnslilut Peilnid RoAo' 2009.

8

Rite. M. 2008. t'enbnta .lda Kuatr.tkasi !;abn Parlat lt.hlpdrun
densan lenanhuh.h Ebttuk Dob Snih lPj?et hetl. L ) (shpsi) fssrdr
Pascsa4ma" UnirersiL4 Anddla\. I'rdms

9 I Pthn
Hal242
l

t

Pandtun LeaAktp

(./ap,

Sawrr.

Pe.ebd SMdaya. Jatdta. 1006

241

0 N lrdsibu /j,.'r[ Ar.r ,(./a?a r/rir Jmsd Kimia lral'rlt$ Mlt n,al,ka
d&r llnu Penselahu Alm (FMIP,^), IJnilsjl^ Sunam Ul.m. 2004.

I

F. sinaEa ,4ltihia salakaa (L.) [ iud. (luet PeneLniar da]
Tmrbun& ob.t UNIS/Pr1O INAS) 2008.

!€rre rLdr!&'

12.R. B. Niresih Uji tLJAbs tntiliktik hlnrd Rnnp.n! L(n!tu.t lllphitl
glanga L ) pana KeiinLi Putih .tdnton ()dtt Nev T2atand (\knp\i) r^knt6\
F,fr^i, I Jnilcsirs Muhmldiyah SlElaI1a 2008.

rr

Yuh.rmen, Y. Eryanti de Nvbal?itif. Uj i tlrilit^ Antinit'uhu MinpI Akni
da, t:kttak Metonot Lentktus /,r/r,,2 !d/,'gur. rurusan Knnia l;MlPA,
I rni!€Birs Ri:u 2002.