PEMBUATAN DAN KARAKTERISASI SABUN PADAT TRANSPARAN DENGAN PENAMBAHAN EKSTRAK KASAR LENGKUAS (Alpinia galanga L.Willd) SEBAGAI ANTIBAKTERI.
PEMDUATAN DAN KAR.AKTERISASI SABT'N PADAT TTIANSPARAN
DI.NCAN PENAMEAIIAN EKSTRAK KASAR LENGKUAS
(t&hnd srrdraa L.Wild) SEBAGAT AIIIIEAI(TERI
TEIRI PT'RN MA SAXI
BP : 06 132 030
JT'RUSATIKTMI
,
FA(ULTAS MATEMATT(A DAN ILMU PENGETAFUAN AT,AM
UI\IWRSIIAS ANDAI.AS
FADANG
2010
ARSTRAK
PEM]]UATAN
DN
KARAKTERISASI SARTN PADAT TRANSP I{AN
DENOAN PENAMBAIlAN EKS IRAK Ii-ASAR LDNCKI]AS
(,4lri,id {ala,Ed
lwilld)
St
B^G
I ANTJBAKTERI
Oleh
Terli Pnrnma Sdi
srjd,
s.in (ssi)dalm bidmg Kinir Fatulld MIPA Unilesila A.Jala
Dibinbine olch ProtDr.Smusi lbmnin.Mscdb Dr
Djarir Drsis.MS DIA
Tekn dilaluld p€nbuad de kd*tns6i slbun pad0t tlatrpme dcnge
penmbahan ekstmt kM lengk@ f//pi,ta gal,,gz L.willdl yans bemifar
antibakreri. Penelirian ini bedujun ut'* ncmbuL lamula sbun padat
tmsp3tr dcngd bcdagai konposisi ek*ar kls lenstus schhge. bogM
unLuk kcsehare kllir .l,n mtuk nengehhui addya akinl* bribakrcn dan
nnrbe lc.slux Pengujid rerhzdap minyak dilalutar sesui dcng arumn
sbdd Nalionll Indonesid (SNI) ytug nelipuli uji bilmge iodin, asm lenal
beb6 dan bilusff penFbumn. Penmbahm baa 0.laOH) dilalular de.Bar
berbaeai vdiasi yaitu 1.449 s.l.7ll e.1,97 g,4.21 s dan 4.44 s Pcn$iitu
rrhadap kulira ebm yde tclatr dibd mcliputi uti orgmolet$ dianbtuy'
wrmq b0rt tinsklr lEnspfdi, do kepadat4 ebul de uji llrnnr-a yoilu uji pH.
uji stibakteri. uji iriIasi, uji lineai bue dd uji kadd air lldil penelitia
nenunjukkan b.hwa konposisi sbu y s db! baik adaldh pada konposisi
NaOH 4,21 g. Ddi konposisi tesebut dikeobdslsn penbutan sabu prdar
Itrspm das& dd ebu padal uaNpee denss pcMb,nm ekstrat koar
lcngluds dcngd brbagai vriNi ),aiLu 0,1 s/BL .0,5 gni. 0.7 e/mL. 0.9 C/nL
dan 1,16 EmL. Uji tibatleri dilakule tcrbadap boken .taltlo.d..,s ,rrod
dnn memberik b$il lerbaik pa& ebu denge pfimbahM cksirat *Nr
lcnskus 0.9 s/nl dcngs dimcr( hmbal sebes{ 1,88 cnrz dd pH sabu 9.6,
Sabun padar tm.spann dcng pcnmbanan ekstmk kasai lenglua\ dapat
disrbalm sbasai sabu (cscharan lrme b€$iftt scb.sai sribala€i.
sabun biae dik€nal sebagai banm pcnbenih rubun.
prnn.r ydg
dinefaatld
sebasai pembesih
d
Slbq lemduk
asar nenjrdi
ltraNate kuln
lcbih bcBih dm seha1. Sabun matuli rellh nrenrllani perleDbmgan
pee|
dri ns
baik
r jenis,
kcbutuhm
tds sdsrl
vrisi pdfm. du jusa nr8sin)a.
Salan satu
perkembugan ya.g s€nddk sctdMg nisal.r-a deDear nrenesabrnekar sab!.
b:nm hdhd alm untuk doma lcmpi dM scbleainya. Kcbdadam sabm
rana hanya berlunasi sebagai alar pefrbersin did$ turd.!, nensiDlrt
p.nBdm da pcminlla ndyardkal skan nilai lcbih dci s$un nmdi. OIch
denaan
ldena itu. lidlk ad! salalnra
Denpuntai
grhl
l)e
.ilai lebi\
jikr
dilcnrbangkan lasi sabun
mddi rdrs
scpcni pclcnbut kdliL, drtukjdm mcncesih
dan pcmutih denear penmrpilo (bcnruk. trona.
\ma)
auu
yMs ncnank
gd kcnaiDd ilmu pengelahuln yms modcm saal ini. iclal boyat lula
s.bun{abur dibual ufiuk naksud pencesahd aiau pcneobah rdhadap p.nyaliir
l,e
kuli1.
embanCan
yeg telai
ada.
salsi
le'seblr dise\uaiku denpln pcrkemb.ngm
datar
adiril
hdm lersku6. trr
saLah satu rdmd )ug bcgitu ditenal oleh
satunya adalah ckst alr
lcnekuas mcrupatdr
masl.nld
alzr
scbaeai ob.l.
Tinanm
lenskuas
dinmfMtk dalan keadm
ncrlpak& srl?h
seetu
satu rcmpalr
naupu ddm kcad@
ysa
kerinr.
6.hm l€ngohlb secaru dami lcrhadap pcny*ii kulit
disebabkd ol.h bakfti baik scctra lbgsune dioleskan pdda kulii hdqun
Minfahya idalah
sebdgai
)ds
s.ua lid,l ldgsurg melalui minyatnya yMg diisolari melrl'ri len'l inga.,
:alan sdunya diguald ebasai zar adnil tada koftposisi srbu schi.gga
m€nen6i&nn sabun libarGri almi. Khdiatobatpada suatud
disebabkan oleh kandungan nerabolir sekund€hya. salah
siu dimMy!
adatah
aNjn Mintatarsin nenpald nin_val tane iudah iene11ap ydC *hn
rkhtr ini nlenank lerharid duia. hal iii disebahkm miny* ariri dqi bebelap!
'.n,yat
lantu
d
b.6ilar akril biolosis sebllri sdbakcri
ds
tiimu.dr
Sifal-sifal sobu yang dihAilkan dilenn*m oleh juDlah
dd [o
lposisi
dui
sm !r@
lenal yeedigualm. Konposisi 6ao1 asnr l.mak yane
sesuai dalanr penbualan ebm dibalai pejmg rdtai dd tingbl k.jcnunm.
tad! ufrunnt4 pmjdg trlai yanc kLlmg d&i 12 abn krbon dihindli
konponen
peregudyaldcnx dapal membui irirdi pada kulit, scbaliknya pmjMg rMbi
rds lebih ddi 18 alom krbon ncmbfllul sabun ymg sssut sutr l&ut dm
sulit ncnimbulke bue Tenalu bes bagian aff.safr lefial bk ie rn
meneh6ilkan ebun ymg nudan icroksidsi bila lerken! udrd.'
Sabun
tespdm
serine disebul sebaEai sabb glisftin. Disebul
kde.a pada pro*s pembuabn sabun Lrhspars
dilanba'rt
deniitis
sekild 1015
p.&n
elherin Jenh sabun ini heniliki lmpile lsa lrdnspare d!. lebih berkiLau
dibadinsm jenis sdbun lainnta. Sabun tesprr daFr dih$ilkan denam
sejunlah
cm y$e
mcle&d sabu
Pada
hcrh.da. Salal
utu ncr.dc tnu
adalan
d.ngb cra
dalmr alkohol untuk menbur l.nrtanjernih alar lmnspann.
pcmbuale sabun
tmspdd
juga digunaks
sli*rin yars berfinBsi dalan
trdst:fu rN
Bcrdasarkd hal di !kl, tulo amclili icftdit utuk hcdbut sbm padat
tan\pra. de.gan bald balu ninyal kclapa sawiL dn mengkonbinNrk nya
!€obut
n stntl,lur
denBd pcntunband ekstEk kasd lenskud sebasai mlibatreri. Sabun padat
yd8
lenudia diuji kulil.bnya dens nclatuts kardkcrGasi rmg
nclipuli Lrji orsanolepth, uji pH, uji inlnsj, uji tad{ an' uji tirsgi busa d u.ii
dibatreri. Untut uji mtib!klen digd,ld bakterj ldpb,L.o.drvrrc,r rli
ini b€ ujLtr ulu{ melihat kemmpu ebun dalm ncnghmbor pctufrhunM
diperolcb
pemNddlh ]siru
apakn nmpmg lcnstua mentunl,i *tivitd trlibakeri dan dapal disud*dt
Bcrdastrkm uaim tescbnl di atas, dapat ditunuske sualu
scb.gai adirifplda pembulan sbun?
V, I{ESIMPIJI,AN D^N SAN AN
Dd p€nelirib ydg dilalula dapat disimpdk& baiE eksral k.* tengkuas
beBifat sebagai mtiballdi dd .lalat digual seb.gdi r.liril dllm pcnbuatm
sabu. Sabu dencm pcnmbal eksrdl kse lcl8kus dap ne.dlnbai
pertmbuhu bakeri 9dphrladrc6 otas lebih baik dibedinek densar
s6bu lMpa penmbahm ekstak lene*nas. Konposisi sabu padat ndsptu
dcngd penmb.ne ekshat lengkuls yee palins eitklif ncnghebal
Srapblo.o..r 4!/err adabn sbm dengan fo$1ula El,
yaitudens bcEl ninyat 28 g, jmbnNaOH4,2l s. Nm sldr 3,0 g, eliscrin
leriunblh
bah€ri
6,0 s, elanol 96 % l9
nL. sukosa
1,5 C. NaCl 0,2 s.
lauihulld 0,5 g da penahbaha
elstral<
k{w
Asm sidt
lens}uas 0.9
0.2
!, nafiim
gnl-
dense
dim€tcr dacEn hab atau zona inhibisi 1,88 c,nr dm pH 9,6 Sabun padar
t'aspam dcned Fcnmband .ksrar kNr lenekud dapal disulake $bagai
sabu yms
bersilat scbasai mlibaken.
Untuk penelitim lebih
anlljsis nlokinia
unrl
l
jur, bcbmpd hal yatrs djsarado yaitu m€trluldr
n€nomktu senyawa akif dri eksr.k lenslaas _rMe
meniliki aldvilas mtibal1ei dar delaruka pensnjid sabun dcnem
pcmbrnm ekslJat kas lenglb lerhadap jmu ydg henyebabkb pcnyatir
kulil, kse.a le4lo6iDea bdsifat scbasai
mtiimr.
DAF'IARPUSTAXA
l.
L J. Smso. Sabu Cd,rtk Trub6
Agrisqa,
Surablya. :004.
Rag& , M. F. Khaid.. dd\ M lhst. M.ntr,fui!tun ttlinytk Aorcns & *qs
Sebagat Bahtn Buku f.hbuatu Sbbrr. Ks4a llnian. Unilcsilds Ncgdi
2. N
3 I- S. Lubh. Sar,, Obd. .lutus& Famdsi Fatull,s Mab'natil: dan llnn,
lengebnm Alm. ljnivenitls Sumalen I ilam.
2001
.1. Rudiyarto., A Arfiymti., dm rr. Hid.t\at. Pnxnlt u.n Minwk ,1t:tt
LekEIax Mtah (,ltpinid Pu4ntrulu Kshun) Sthuaui ht )diti ttotu'n
?.nbtoton tabtu ,lntihakleti. Progrm Kr.ariUlas Mandhw& Univc6iuj
Ncs(i Malms 2010.
s
6
P@aa d& F S
Ltewi. Iisalasi./ah Uji .lhivilos A tibakteti Mi,tnk
dari RinpLnE LenAk us (,1lpintu Eulun\u L.). Jund Knnix Vol2
J rusm Kinia FMITA Linilc6ils U.tayma Bdil Jiobd@, 2008.
{1. A.
1^iti
R. ldnbu.
,J!tl,4rr
fetnol.gj Oleokinja.llni\611a Slhalcd Ulad.
2006.
7
Nuhida)al..l. Rancm- D Fajdild. Y Pwad dan Mensild. P?,,6!arox
ahalisa Protuk eu xt ]-apomn PEklikum, F!kuh.\ Tcknol,rei
la
Pcddrid. lnslilut Peilnid RoAo' 2009.
8
Rite. M. 2008. t'enbnta .lda Kuatr.tkasi !;abn Parlat lt.hlpdrun
densan lenanhuh.h Ebttuk Dob Snih lPj?et hetl. L ) (shpsi) fssrdr
Pascsa4ma" UnirersiL4 Anddla\. I'rdms
9 I Pthn
Hal242
l
t
Pandtun LeaAktp
(./ap,
Sawrr.
Pe.ebd SMdaya. Jatdta. 1006
241
0 N lrdsibu /j,.'r[ Ar.r ,(./a?a r/rir Jmsd Kimia lral'rlt$ Mlt n,al,ka
d&r llnu Penselahu Alm (FMIP,^), IJnilsjl^ Sunam Ul.m. 2004.
I
F. sinaEa ,4ltihia salakaa (L.) [ iud. (luet PeneLniar da]
Tmrbun& ob.t UNIS/Pr1O INAS) 2008.
!€rre rLdr!&'
12.R. B. Niresih Uji tLJAbs tntiliktik hlnrd Rnnp.n! L(n!tu.t lllphitl
glanga L ) pana KeiinLi Putih .tdnton ()dtt Nev T2atand (\knp\i) r^knt6\
F,fr^i, I Jnilcsirs Muhmldiyah SlElaI1a 2008.
rr
Yuh.rmen, Y. Eryanti de Nvbal?itif. Uj i tlrilit^ Antinit'uhu MinpI Akni
da, t:kttak Metonot Lentktus /,r/r,,2 !d/,'gur. rurusan Knnia l;MlPA,
I rni!€Birs Ri:u 2002.
DI.NCAN PENAMEAIIAN EKSTRAK KASAR LENGKUAS
(t&hnd srrdraa L.Wild) SEBAGAT AIIIIEAI(TERI
TEIRI PT'RN MA SAXI
BP : 06 132 030
JT'RUSATIKTMI
,
FA(ULTAS MATEMATT(A DAN ILMU PENGETAFUAN AT,AM
UI\IWRSIIAS ANDAI.AS
FADANG
2010
ARSTRAK
PEM]]UATAN
DN
KARAKTERISASI SARTN PADAT TRANSP I{AN
DENOAN PENAMBAIlAN EKS IRAK Ii-ASAR LDNCKI]AS
(,4lri,id {ala,Ed
lwilld)
St
B^G
I ANTJBAKTERI
Oleh
Terli Pnrnma Sdi
srjd,
s.in (ssi)dalm bidmg Kinir Fatulld MIPA Unilesila A.Jala
Dibinbine olch ProtDr.Smusi lbmnin.Mscdb Dr
Djarir Drsis.MS DIA
Tekn dilaluld p€nbuad de kd*tns6i slbun pad0t tlatrpme dcnge
penmbahan ekstmt kM lengk@ f//pi,ta gal,,gz L.willdl yans bemifar
antibakreri. Penelirian ini bedujun ut'* ncmbuL lamula sbun padat
tmsp3tr dcngd bcdagai konposisi ek*ar kls lenstus schhge. bogM
unLuk kcsehare kllir .l,n mtuk nengehhui addya akinl* bribakrcn dan
nnrbe lc.slux Pengujid rerhzdap minyak dilalutar sesui dcng arumn
sbdd Nalionll Indonesid (SNI) ytug nelipuli uji bilmge iodin, asm lenal
beb6 dan bilusff penFbumn. Penmbahm baa 0.laOH) dilalular de.Bar
berbaeai vdiasi yaitu 1.449 s.l.7ll e.1,97 g,4.21 s dan 4.44 s Pcn$iitu
rrhadap kulira ebm yde tclatr dibd mcliputi uti orgmolet$ dianbtuy'
wrmq b0rt tinsklr lEnspfdi, do kepadat4 ebul de uji llrnnr-a yoilu uji pH.
uji stibakteri. uji iriIasi, uji lineai bue dd uji kadd air lldil penelitia
nenunjukkan b.hwa konposisi sbu y s db! baik adaldh pada konposisi
NaOH 4,21 g. Ddi konposisi tesebut dikeobdslsn penbutan sabu prdar
Itrspm das& dd ebu padal uaNpee denss pcMb,nm ekstrat koar
lcngluds dcngd brbagai vriNi ),aiLu 0,1 s/BL .0,5 gni. 0.7 e/mL. 0.9 C/nL
dan 1,16 EmL. Uji tibatleri dilakule tcrbadap boken .taltlo.d..,s ,rrod
dnn memberik b$il lerbaik pa& ebu denge pfimbahM cksirat *Nr
lcnskus 0.9 s/nl dcngs dimcr( hmbal sebes{ 1,88 cnrz dd pH sabu 9.6,
Sabun padar tm.spann dcng pcnmbanan ekstmk kasai lenglua\ dapat
disrbalm sbasai sabu (cscharan lrme b€$iftt scb.sai sribala€i.
sabun biae dik€nal sebagai banm pcnbenih rubun.
prnn.r ydg
dinefaatld
sebasai pembesih
d
Slbq lemduk
asar nenjrdi
ltraNate kuln
lcbih bcBih dm seha1. Sabun matuli rellh nrenrllani perleDbmgan
pee|
dri ns
baik
r jenis,
kcbutuhm
tds sdsrl
vrisi pdfm. du jusa nr8sin)a.
Salan satu
perkembugan ya.g s€nddk sctdMg nisal.r-a deDear nrenesabrnekar sab!.
b:nm hdhd alm untuk doma lcmpi dM scbleainya. Kcbdadam sabm
rana hanya berlunasi sebagai alar pefrbersin did$ turd.!, nensiDlrt
p.nBdm da pcminlla ndyardkal skan nilai lcbih dci s$un nmdi. OIch
denaan
ldena itu. lidlk ad! salalnra
Denpuntai
grhl
l)e
.ilai lebi\
jikr
dilcnrbangkan lasi sabun
mddi rdrs
scpcni pclcnbut kdliL, drtukjdm mcncesih
dan pcmutih denear penmrpilo (bcnruk. trona.
\ma)
auu
yMs ncnank
gd kcnaiDd ilmu pengelahuln yms modcm saal ini. iclal boyat lula
s.bun{abur dibual ufiuk naksud pencesahd aiau pcneobah rdhadap p.nyaliir
l,e
kuli1.
embanCan
yeg telai
ada.
salsi
le'seblr dise\uaiku denpln pcrkemb.ngm
datar
adiril
hdm lersku6. trr
saLah satu rdmd )ug bcgitu ditenal oleh
satunya adalah ckst alr
lcnekuas mcrupatdr
masl.nld
alzr
scbaeai ob.l.
Tinanm
lenskuas
dinmfMtk dalan keadm
ncrlpak& srl?h
seetu
satu rcmpalr
naupu ddm kcad@
ysa
kerinr.
6.hm l€ngohlb secaru dami lcrhadap pcny*ii kulit
disebabkd ol.h bakfti baik scctra lbgsune dioleskan pdda kulii hdqun
Minfahya idalah
sebdgai
)ds
s.ua lid,l ldgsurg melalui minyatnya yMg diisolari melrl'ri len'l inga.,
:alan sdunya diguald ebasai zar adnil tada koftposisi srbu schi.gga
m€nen6i&nn sabun libarGri almi. Khdiatobatpada suatud
disebabkan oleh kandungan nerabolir sekund€hya. salah
siu dimMy!
adatah
aNjn Mintatarsin nenpald nin_val tane iudah iene11ap ydC *hn
rkhtr ini nlenank lerharid duia. hal iii disebahkm miny* ariri dqi bebelap!
'.n,yat
lantu
d
b.6ilar akril biolosis sebllri sdbakcri
ds
tiimu.dr
Sifal-sifal sobu yang dihAilkan dilenn*m oleh juDlah
dd [o
lposisi
dui
sm !r@
lenal yeedigualm. Konposisi 6ao1 asnr l.mak yane
sesuai dalanr penbualan ebm dibalai pejmg rdtai dd tingbl k.jcnunm.
tad! ufrunnt4 pmjdg trlai yanc kLlmg d&i 12 abn krbon dihindli
konponen
peregudyaldcnx dapal membui irirdi pada kulit, scbaliknya pmjMg rMbi
rds lebih ddi 18 alom krbon ncmbfllul sabun ymg sssut sutr l&ut dm
sulit ncnimbulke bue Tenalu bes bagian aff.safr lefial bk ie rn
meneh6ilkan ebun ymg nudan icroksidsi bila lerken! udrd.'
Sabun
tespdm
serine disebul sebaEai sabb glisftin. Disebul
kde.a pada pro*s pembuabn sabun Lrhspars
dilanba'rt
deniitis
sekild 1015
p.&n
elherin Jenh sabun ini heniliki lmpile lsa lrdnspare d!. lebih berkiLau
dibadinsm jenis sdbun lainnta. Sabun tesprr daFr dih$ilkan denam
sejunlah
cm y$e
mcle&d sabu
Pada
hcrh.da. Salal
utu ncr.dc tnu
adalan
d.ngb cra
dalmr alkohol untuk menbur l.nrtanjernih alar lmnspann.
pcmbuale sabun
tmspdd
juga digunaks
sli*rin yars berfinBsi dalan
trdst:fu rN
Bcrdasarkd hal di !kl, tulo amclili icftdit utuk hcdbut sbm padat
tan\pra. de.gan bald balu ninyal kclapa sawiL dn mengkonbinNrk nya
!€obut
n stntl,lur
denBd pcntunband ekstEk kasd lenskud sebasai mlibatreri. Sabun padat
yd8
lenudia diuji kulil.bnya dens nclatuts kardkcrGasi rmg
nclipuli Lrji orsanolepth, uji pH, uji inlnsj, uji tad{ an' uji tirsgi busa d u.ii
dibatreri. Untut uji mtib!klen digd,ld bakterj ldpb,L.o.drvrrc,r rli
ini b€ ujLtr ulu{ melihat kemmpu ebun dalm ncnghmbor pctufrhunM
diperolcb
pemNddlh ]siru
apakn nmpmg lcnstua mentunl,i *tivitd trlibakeri dan dapal disud*dt
Bcrdastrkm uaim tescbnl di atas, dapat ditunuske sualu
scb.gai adirifplda pembulan sbun?
V, I{ESIMPIJI,AN D^N SAN AN
Dd p€nelirib ydg dilalula dapat disimpdk& baiE eksral k.* tengkuas
beBifat sebagai mtiballdi dd .lalat digual seb.gdi r.liril dllm pcnbuatm
sabu. Sabu dencm pcnmbal eksrdl kse lcl8kus dap ne.dlnbai
pertmbuhu bakeri 9dphrladrc6 otas lebih baik dibedinek densar
s6bu lMpa penmbahm ekstak lene*nas. Konposisi sabu padat ndsptu
dcngd penmb.ne ekshat lengkuls yee palins eitklif ncnghebal
Srapblo.o..r 4!/err adabn sbm dengan fo$1ula El,
yaitudens bcEl ninyat 28 g, jmbnNaOH4,2l s. Nm sldr 3,0 g, eliscrin
leriunblh
bah€ri
6,0 s, elanol 96 % l9
nL. sukosa
1,5 C. NaCl 0,2 s.
lauihulld 0,5 g da penahbaha
elstral<
k{w
Asm sidt
lens}uas 0.9
0.2
!, nafiim
gnl-
dense
dim€tcr dacEn hab atau zona inhibisi 1,88 c,nr dm pH 9,6 Sabun padar
t'aspam dcned Fcnmband .ksrar kNr lenekud dapal disulake $bagai
sabu yms
bersilat scbasai mlibaken.
Untuk penelitim lebih
anlljsis nlokinia
unrl
l
jur, bcbmpd hal yatrs djsarado yaitu m€trluldr
n€nomktu senyawa akif dri eksr.k lenslaas _rMe
meniliki aldvilas mtibal1ei dar delaruka pensnjid sabun dcnem
pcmbrnm ekslJat kas lenglb lerhadap jmu ydg henyebabkb pcnyatir
kulil, kse.a le4lo6iDea bdsifat scbasai
mtiimr.
DAF'IARPUSTAXA
l.
L J. Smso. Sabu Cd,rtk Trub6
Agrisqa,
Surablya. :004.
Rag& , M. F. Khaid.. dd\ M lhst. M.ntr,fui!tun ttlinytk Aorcns & *qs
Sebagat Bahtn Buku f.hbuatu Sbbrr. Ks4a llnian. Unilcsilds Ncgdi
2. N
3 I- S. Lubh. Sar,, Obd. .lutus& Famdsi Fatull,s Mab'natil: dan llnn,
lengebnm Alm. ljnivenitls Sumalen I ilam.
2001
.1. Rudiyarto., A Arfiymti., dm rr. Hid.t\at. Pnxnlt u.n Minwk ,1t:tt
LekEIax Mtah (,ltpinid Pu4ntrulu Kshun) Sthuaui ht )diti ttotu'n
?.nbtoton tabtu ,lntihakleti. Progrm Kr.ariUlas Mandhw& Univc6iuj
Ncs(i Malms 2010.
s
6
P@aa d& F S
Ltewi. Iisalasi./ah Uji .lhivilos A tibakteti Mi,tnk
dari RinpLnE LenAk us (,1lpintu Eulun\u L.). Jund Knnix Vol2
J rusm Kinia FMITA Linilc6ils U.tayma Bdil Jiobd@, 2008.
{1. A.
1^iti
R. ldnbu.
,J!tl,4rr
fetnol.gj Oleokinja.llni\611a Slhalcd Ulad.
2006.
7
Nuhida)al..l. Rancm- D Fajdild. Y Pwad dan Mensild. P?,,6!arox
ahalisa Protuk eu xt ]-apomn PEklikum, F!kuh.\ Tcknol,rei
la
Pcddrid. lnslilut Peilnid RoAo' 2009.
8
Rite. M. 2008. t'enbnta .lda Kuatr.tkasi !;abn Parlat lt.hlpdrun
densan lenanhuh.h Ebttuk Dob Snih lPj?et hetl. L ) (shpsi) fssrdr
Pascsa4ma" UnirersiL4 Anddla\. I'rdms
9 I Pthn
Hal242
l
t
Pandtun LeaAktp
(./ap,
Sawrr.
Pe.ebd SMdaya. Jatdta. 1006
241
0 N lrdsibu /j,.'r[ Ar.r ,(./a?a r/rir Jmsd Kimia lral'rlt$ Mlt n,al,ka
d&r llnu Penselahu Alm (FMIP,^), IJnilsjl^ Sunam Ul.m. 2004.
I
F. sinaEa ,4ltihia salakaa (L.) [ iud. (luet PeneLniar da]
Tmrbun& ob.t UNIS/Pr1O INAS) 2008.
!€rre rLdr!&'
12.R. B. Niresih Uji tLJAbs tntiliktik hlnrd Rnnp.n! L(n!tu.t lllphitl
glanga L ) pana KeiinLi Putih .tdnton ()dtt Nev T2atand (\knp\i) r^knt6\
F,fr^i, I Jnilcsirs Muhmldiyah SlElaI1a 2008.
rr
Yuh.rmen, Y. Eryanti de Nvbal?itif. Uj i tlrilit^ Antinit'uhu MinpI Akni
da, t:kttak Metonot Lentktus /,r/r,,2 !d/,'gur. rurusan Knnia l;MlPA,
I rni!€Birs Ri:u 2002.