PEMBUATAN DAN KARAKTERISASI SABUN PADAT TRANSPARAN DENGAN BAHAN TAMBAHAN EKSTRAK JERUK NIPIS (Citrus aurantifolia S.).
PEMBUATAI{ DAN KARAKTORTSASI
SABUN P{)AT TRAI{SPARAN DENGAN
BAHAN TAMAAHAN EKSTRAK JERUK NIPIS
(citrra o@ntifotio S)
TESIS
05 2m o19
PROCR]{M PASCAS-ATJANA
UNIVERfIITAS ANDALAS
2{na
PEMBUATAI\ DAN ICARAKTERISASI SADUN PADAT TRANSPARAN
DTNGAN BATIAN TAMBAJTAN EXSTRAK JERUK NI PIS
Oleh ITNDEL TtIMUR JUNI
(Dj bawd
binbing.r DjasrirDenis
dan
AdninAlit
RINCKASAN
S$un padar lrdspamn d€ngan bahm dasdrva minvak kclapa
vang
mens&dua 6am lauat sekird 4l-50% (bcsilal sebasai dlimik'oba). sabm
ini m€niliki tmpile imspdtur lebih berkilau nengliasilkd bue vang lebih
lcnbul
dd bcrnrgsi
Pcnmb,nd
6cnsaana*"t kolorao, me.ghaluskan ntlcnbudGn dm
at ldnii almi
pada
ebm
dapai
mcmbah kualild
dari
ebun ybg tidal menbcriks elek smdne sep€di halnva leneerlnm band
hinia sinletis,
talafu
sena menbenkan
yms dapat
disuals
wma
Salah
etu jeds
adrnan
jemk nipis Beidsdkan hal itu
dilaklkd p€nelilian ini
luj@
ebu
dona vdg kiEs
sebassi ?,t aditil alami Fada sabun vmg dapat
bcsifat sebasai antinikoba nntuk kuln
maka
dan
padat
taib3ld
p€nclitiaD ad.bn Lmtuk men.di
Fdsp.m
k.nposhi
dan ncnekarakensasi
densan bahm balu ninyah k€laDa
k€nag dM
banan
jurus
kimit
ekslra! jcruk nipn.
Penelilim dilaksanakan dil.tr.nbrnm Linlia orsdik
FMIPA UNAND dan laboratorium
niko
biotosi SMAKPA, ejsk Juli 200?
T. PENDAiIIJI,IIAN
yse lchn lma dicuralon onna
Srbun ncrupakan alal pembe^ih
menshihngkd (otonn
daFl
karena
koban sep.ii dcbu. bakc dan sie
apal ncnceean
infeksipadakuln Sclljn sebagai
p€mbersih, idcalnya sabln sekaligus scbreli
Ftrd{d sttkLr kulit. UklEr
m
ehbol isnc&crinsal.
seh
d.ld
normal pH kulir
inega
d
keadm sehal bilsdya berkisr
4,5 6.5
nal€
unluk
frenF.drldlkm keada. n.mal kulil tscbul scbaihya nenseunaku ebun
densanpH
y
slidaliauhdensskondisi kulit(Haryono,
Sabun
digbale.
teg
b.rkualilas baik.
stu bdd
sahn
baLa
adahn minyar kclapa. llal ini
dm
lihin
jus, diFnsruhi olch band
yes
bakn yms
smgat polensial dallm pembuttan
dildn rd
sbb
obh addya katun8an dsm laural
E yda linssi pada Dinyrk kelap. rchebut (Katcan. 1986) Asm
M
lauFr merupalir
lcmat jenuh ranlai sedds allu
(MCFAI fhinesa nudah diccma
lcnal y&g lain.
ballcri pada knli1,
*l
1988).
sel kuln yms
^en
laul
dd disdf.ark&
nedim chtn
aalty .cid
oleh lubuh dibandinstrm
&par nenbmtu penccgane infcksi jamu dm
nendihle kulil yeg
kenng
du
kasar jdga
bcndilm8lo
nali Cns..2006).
Sdbd tuspam serins disebur cbag,i ebun glkcnn, discbul demikis
kdena pada prcss
pdbuah
sabun
gliserin. lcnh ebun ini memiliri
dibddine ienis
lembut di
lrdsparan dilambahld Fkitdr
lmpilm yde
sbs ydg laimya sena mampu
krlit. lmpilan dti
srbun
ltusptr
10
15%
dm lebih b€rkil.!
mengndilkan husa
ydc
lcbih
bbsptrd yo8 mendik. bcrkel^
dar
Denbut eb6
mcwah
rspam dijul dengm
da dat.t diildikm endtuala
.L!
sowenir,
nld hpi..n 1rs prrls.fttrt'!
rem&
Kulit ydg kobr sehrim
bakcn
alr
dihmpl
y
barta ymg elatif lcbih na]ral.
s menberik
kcs
snsat
d/.louJ
e/
icikcna polusi, jika ridak dibcsihkm mata
sbu
mudah nenainfcksi. Pendnbanb bahan bcrkhasi pada
dapal nenshmbal
mit
penmbulM batleri lebin elekdt
Satah
stujenis
tanmd ydg beBifat sbaeai &libskreli adrlal eksak jerul nitn fcft6
akatifalia S), tarmm ini m€nseduA linalool yes nmiliki tenmpum
trnluk
ne.dmbar p€nuibuhan baken.
BerdMkm hd
ebu
pad.t
lanbdrm
di atas pcnclili nelihat pnspck y&g baik untuI ncnbuar
tE6pafu dengd
ekr,t
banan bakn
jetuh nipis. Sabu padar
luliianya dosd nelalGkar kankdi$i
lji
inbsi
L
pada
ni.tak
kelapa
kcnss db
bln
tdspdd yme dibu!
diuji
y s
mcliputi orgtuoleptis. uj' pH,
sbu
padat
kulil dm uii mrimikobd.
Re*si eponiiksi
blul
pdb@tan
baslam
telapa dipengamni olch perbMdingd nol ninyak kelapa
minyak
da
mol NaOIl.
2.,{dMyaentawalinaloolymste.dapatpatl!eksrEtj€n*nipisdatar
b€rgw Fbaeai dlinikoba
pada
sbutr Fa$pd&.
V. KESIMPULAN DAN SARAN
Ddi Fnelitia ymg
padal natrpam
trbspM
telah
Mmdj
kesinp
d
balwa ebu
ninyal telapa Vicon." dengo leksu paling bai! dan l€bin
'Vimnt'
nipis (F9) pH 9,1 dapal
.
dapal diambil
terdapal pada konposisi F8 yaitu
ninyah kelapa
I
dilalukd
d
ko.se.lr4i NaOH l0 M dengd
12.5 mL eLnol. Deng@
n{ihetarkm konmpum
16
s
penmbane eklrai jerul
sifat
alinikmba dei ebu
konposhi bal& adiiil lain sehinsga dipmbn pH ydg nendekati
pH kulit.
7
Me.Ei ahemlif bale bqknaial laio yss
l€bin opdmal d61m
nenghmbar p€rtmbunn bakqi kllit.
t,
Mo@i
koDposisi
pelNt lai!
sebagai
pengge! €ranol dald nenblar
Adm, S.
1992.
D6ar-d6at Miktobjolosi,
Penerbit
Bulu Kedoktem
Arisddi Yohd4 Andriani Yo\i12.20A6. Kha:iat Tananan obal,
Aspmdin,
S. 2002.
7b1,,/,Ar
F,CC.
Esko Media,
,cr,i ld, i1,rat, ll N ND. Padns
Rrcm, R.C.2005. D.rhdrdloai. Erlmega Jaldna
Djohana" 5.1995. Be
aha
Keldpa hudiday .loh PenE tshaa-
l6\si.
Dwidjoepurro, D 2001. Ddar-ddsat l,ftktobio]oCi. Djmb^tan. lakana
Fessenden,
RJ.
1986,
(n'z
Orga,,t Jilid
Erliz. H., Ani, S.. Min, R
2, Enbgga Jakarl!
2005. Mlnbuat Sabun
fra8p.tun. P6ebt
Swadaya. l otarta.
Green wood, I 995 lntibioties
twephibility (Se6itirity)
,lntinicnbial and
Ten
Heiaa, H. Aliet 2AM. T,nbuha Obat ddn Khasiahrn sen 2. Penebr
Swadaya.
Dqor.
H^A,Amld.2oo3. Kinia
H{yao, T!i.
K^M
OtAah*Skr(zltd,S,,strr-Erl
1988. ,Ueu r@r Sa bM dan
S- 1946. Minyak dan
D.t.teh.
Pen
Lerdl la,ga,. Ul.Prs,
ss4 JoLana.
bt Ssday4ldkdlz:
Jale.
Pim1K. F-20c6. Kohposisi dh haludti H6il Pe btatan Sabun Parld litEib
Co.oaut Oil (vCO) densan Sqi Jeru]. Nipk (Citrc ,attuhtiloia).
FMPA INAND, Padms.
Ranma!
Sadyi
R.
ftro*
,Vtr'tr Progdt ,48rir6,ir, Budi dala
Keisins. Yoeyalana.
2003.
de
Pasca Poen.
MAu, Helhi, M..
2004. Menbuat Minldk Kelapa ycara
Adjcilr. Yoeyakarla.
seoso, j., Igna3ils 2004.
tar,,
C',r,&. Trubus Agrismq Smbay.
I
h.tatd,
SABUN P{)AT TRAI{SPARAN DENGAN
BAHAN TAMAAHAN EKSTRAK JERUK NIPIS
(citrra o@ntifotio S)
TESIS
05 2m o19
PROCR]{M PASCAS-ATJANA
UNIVERfIITAS ANDALAS
2{na
PEMBUATAI\ DAN ICARAKTERISASI SADUN PADAT TRANSPARAN
DTNGAN BATIAN TAMBAJTAN EXSTRAK JERUK NI PIS
Oleh ITNDEL TtIMUR JUNI
(Dj bawd
binbing.r DjasrirDenis
dan
AdninAlit
RINCKASAN
S$un padar lrdspamn d€ngan bahm dasdrva minvak kclapa
vang
mens&dua 6am lauat sekird 4l-50% (bcsilal sebasai dlimik'oba). sabm
ini m€niliki tmpile imspdtur lebih berkilau nengliasilkd bue vang lebih
lcnbul
dd bcrnrgsi
Pcnmb,nd
6cnsaana*"t kolorao, me.ghaluskan ntlcnbudGn dm
at ldnii almi
pada
ebm
dapai
mcmbah kualild
dari
ebun ybg tidal menbcriks elek smdne sep€di halnva leneerlnm band
hinia sinletis,
talafu
sena menbenkan
yms dapat
disuals
wma
Salah
etu jeds
adrnan
jemk nipis Beidsdkan hal itu
dilaklkd p€nelilian ini
luj@
ebu
dona vdg kiEs
sebassi ?,t aditil alami Fada sabun vmg dapat
bcsifat sebasai antinikoba nntuk kuln
maka
dan
padat
taib3ld
p€nclitiaD ad.bn Lmtuk men.di
Fdsp.m
k.nposhi
dan ncnekarakensasi
densan bahm balu ninyah k€laDa
k€nag dM
banan
jurus
kimit
ekslra! jcruk nipn.
Penelilim dilaksanakan dil.tr.nbrnm Linlia orsdik
FMIPA UNAND dan laboratorium
niko
biotosi SMAKPA, ejsk Juli 200?
T. PENDAiIIJI,IIAN
yse lchn lma dicuralon onna
Srbun ncrupakan alal pembe^ih
menshihngkd (otonn
daFl
karena
koban sep.ii dcbu. bakc dan sie
apal ncnceean
infeksipadakuln Sclljn sebagai
p€mbersih, idcalnya sabln sekaligus scbreli
Ftrd{d sttkLr kulit. UklEr
m
ehbol isnc&crinsal.
seh
d.ld
normal pH kulir
inega
d
keadm sehal bilsdya berkisr
4,5 6.5
nal€
unluk
frenF.drldlkm keada. n.mal kulil tscbul scbaihya nenseunaku ebun
densanpH
y
slidaliauhdensskondisi kulit(Haryono,
Sabun
digbale.
teg
b.rkualilas baik.
stu bdd
sahn
baLa
adahn minyar kclapa. llal ini
dm
lihin
jus, diFnsruhi olch band
yes
bakn yms
smgat polensial dallm pembuttan
dildn rd
sbb
obh addya katun8an dsm laural
E yda linssi pada Dinyrk kelap. rchebut (Katcan. 1986) Asm
M
lauFr merupalir
lcmat jenuh ranlai sedds allu
(MCFAI fhinesa nudah diccma
lcnal y&g lain.
ballcri pada knli1,
*l
1988).
sel kuln yms
^en
laul
dd disdf.ark&
nedim chtn
aalty .cid
oleh lubuh dibandinstrm
&par nenbmtu penccgane infcksi jamu dm
nendihle kulil yeg
kenng
du
kasar jdga
bcndilm8lo
nali Cns..2006).
Sdbd tuspam serins disebur cbag,i ebun glkcnn, discbul demikis
kdena pada prcss
pdbuah
sabun
gliserin. lcnh ebun ini memiliri
dibddine ienis
lembut di
lrdsparan dilambahld Fkitdr
lmpilm yde
sbs ydg laimya sena mampu
krlit. lmpilan dti
srbun
ltusptr
10
15%
dm lebih b€rkil.!
mengndilkan husa
ydc
lcbih
bbsptrd yo8 mendik. bcrkel^
dar
Denbut eb6
mcwah
rspam dijul dengm
da dat.t diildikm endtuala
.L!
sowenir,
nld hpi..n 1rs prrls.fttrt'!
rem&
Kulit ydg kobr sehrim
bakcn
alr
dihmpl
y
barta ymg elatif lcbih na]ral.
s menberik
kcs
snsat
d/.louJ
e/
icikcna polusi, jika ridak dibcsihkm mata
sbu
mudah nenainfcksi. Pendnbanb bahan bcrkhasi pada
dapal nenshmbal
mit
penmbulM batleri lebin elekdt
Satah
stujenis
tanmd ydg beBifat sbaeai &libskreli adrlal eksak jerul nitn fcft6
akatifalia S), tarmm ini m€nseduA linalool yes nmiliki tenmpum
trnluk
ne.dmbar p€nuibuhan baken.
BerdMkm hd
ebu
pad.t
lanbdrm
di atas pcnclili nelihat pnspck y&g baik untuI ncnbuar
tE6pafu dengd
ekr,t
banan bakn
jetuh nipis. Sabu padar
luliianya dosd nelalGkar kankdi$i
lji
inbsi
L
pada
ni.tak
kelapa
kcnss db
bln
tdspdd yme dibu!
diuji
y s
mcliputi orgtuoleptis. uj' pH,
sbu
padat
kulil dm uii mrimikobd.
Re*si eponiiksi
blul
pdb@tan
baslam
telapa dipengamni olch perbMdingd nol ninyak kelapa
minyak
da
mol NaOIl.
2.,{dMyaentawalinaloolymste.dapatpatl!eksrEtj€n*nipisdatar
b€rgw Fbaeai dlinikoba
pada
sbutr Fa$pd&.
V. KESIMPULAN DAN SARAN
Ddi Fnelitia ymg
padal natrpam
trbspM
telah
Mmdj
kesinp
d
balwa ebu
ninyal telapa Vicon." dengo leksu paling bai! dan l€bin
'Vimnt'
nipis (F9) pH 9,1 dapal
.
dapal diambil
terdapal pada konposisi F8 yaitu
ninyah kelapa
I
dilalukd
d
ko.se.lr4i NaOH l0 M dengd
12.5 mL eLnol. Deng@
n{ihetarkm konmpum
16
s
penmbane eklrai jerul
sifat
alinikmba dei ebu
konposhi bal& adiiil lain sehinsga dipmbn pH ydg nendekati
pH kulit.
7
Me.Ei ahemlif bale bqknaial laio yss
l€bin opdmal d61m
nenghmbar p€rtmbunn bakqi kllit.
t,
Mo@i
koDposisi
pelNt lai!
sebagai
pengge! €ranol dald nenblar
Adm, S.
1992.
D6ar-d6at Miktobjolosi,
Penerbit
Bulu Kedoktem
Arisddi Yohd4 Andriani Yo\i12.20A6. Kha:iat Tananan obal,
Aspmdin,
S. 2002.
7b1,,/,Ar
F,CC.
Esko Media,
,cr,i ld, i1,rat, ll N ND. Padns
Rrcm, R.C.2005. D.rhdrdloai. Erlmega Jaldna
Djohana" 5.1995. Be
aha
Keldpa hudiday .loh PenE tshaa-
l6\si.
Dwidjoepurro, D 2001. Ddar-ddsat l,ftktobio]oCi. Djmb^tan. lakana
Fessenden,
RJ.
1986,
(n'z
Orga,,t Jilid
Erliz. H., Ani, S.. Min, R
2, Enbgga Jakarl!
2005. Mlnbuat Sabun
fra8p.tun. P6ebt
Swadaya. l otarta.
Green wood, I 995 lntibioties
twephibility (Se6itirity)
,lntinicnbial and
Ten
Heiaa, H. Aliet 2AM. T,nbuha Obat ddn Khasiahrn sen 2. Penebr
Swadaya.
Dqor.
H^A,Amld.2oo3. Kinia
H{yao, T!i.
K^M
OtAah*Skr(zltd,S,,strr-Erl
1988. ,Ueu r@r Sa bM dan
S- 1946. Minyak dan
D.t.teh.
Pen
Lerdl la,ga,. Ul.Prs,
ss4 JoLana.
bt Ssday4ldkdlz:
Jale.
Pim1K. F-20c6. Kohposisi dh haludti H6il Pe btatan Sabun Parld litEib
Co.oaut Oil (vCO) densan Sqi Jeru]. Nipk (Citrc ,attuhtiloia).
FMPA INAND, Padms.
Ranma!
Sadyi
R.
ftro*
,Vtr'tr Progdt ,48rir6,ir, Budi dala
Keisins. Yoeyalana.
2003.
de
Pasca Poen.
MAu, Helhi, M..
2004. Menbuat Minldk Kelapa ycara
Adjcilr. Yoeyakarla.
seoso, j., Igna3ils 2004.
tar,,
C',r,&. Trubus Agrismq Smbay.
I
h.tatd,