Pra Rancangan Pabrik Dimetil Tereftalat dari Asam Tereftalat dan Metanol dengan Kapasitas 60.000 Ton / Tahun

  

LAMPIRAN A

PERHITUNGAN NERACA MASSA

  Kapasitas produksi Dimetil Tereftalat (DMT) = 60.000 ton/tahun 1 tahun = 330 hari kerja 1 hari = 24 jam kerja Kapasitas tiap jam = 60.000 x x x

  = 7575,7576 kg / jam Kemurnian dari Dimetil Tereftalat (DMT) adalah 99,7%, maka : Jumlah Dimetil Tereftalat (DMT) = 99,7% x 7575,7576 kg/jam

  = 7553,0303 kg/jam

  A.1 Penentuan Komposisi Bahan Baku

  Komposisi Asam Tereftalat :  98,5% Asam Tereftalat (AT) : 6483,4888 kg/jam  1,5% Impurities (I) : 98,7333 kg/jam

  Total : 6582,2222 kg/jam Komposisi Metanol

   99,4% Metanol (M) : 2880,3048 kg/jam : 17,3861 kg/jam

   0,6% Air (W) Total : 2897,6909 kg/jam

  I AT 83,933% M 0,356% W 0,029% DMT 15,682%

  58702,5542 + 6582,2221 + 297,7901 = F

  AT M W DMT

  AT 98,5% I 1,5%

  M (aq) 99,4% W(l) 0,6%

  SB - 01

  I : = 6582,2221 x 1,5% = 98,7333 kg/ jam

  AT : = 6582,2221 x 98,5% = 6483,4888 kg/jam = 297,7901 x 83,933% = 249,9455 kg/jam = = 6483,4888 + 249,9455 = 6733,4340 kg/jam

  

12

Neraca Massa Komponen :

  65582,5663 kg/jam = F

  

12

  

12

  • F

  = F

  11

  10

  9

  F

  Gambar A.1 Aliran Proses pada Sublimator (SB-01) Neraca Massa Total :

  Fungsi: Menyublimasi Fresh Asam Terephthalic ( AT ) dan hasil recycle dari Desublimator (DE-01 ) dengan reaktan uap metanol bersuhu tinggi.

  A.2 Perhitungan Neraca Massa A.2.1 Sublimator (SB-01)

  (9) (12) (10) (11)

  • F

  = = 98,7333 kg/jam

  M : = 58702,5542 x 99,4% = 58350,3389 kg/jam = 297,7901 x 0,356% = 1,0607 kg/jam = = 58350,3389 + 1,0607 = 58351,3996 kg/jam

  W : = 58702,5542 x 0,6% = 352,2153 kg/jam = 297,7901 x 0,029% = 0,0851 kg/jam = = 352,2153 + 0,0851 = 352,3004 kg/jam

  DMT : = 297,7901 x 15,6892% = 46,6990 kg/ jam

  = = 46,6990 kg/jam

  Tabel A.1 Neraca Massa pada Sublimator (SB-01) Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Komponen Alur 9 Alur 10 Alur 11 Alur 12

  Asam Tereftalat 6483,4888 249,9455 6733,4340 Metanol 58350,3389 1,0607 58351,3996

  Air 352,2153 0,0851 352,3004 Dimetil Tereftalat 46,6989 46,6990

  Impuritis 98,7333 98,7333 subtotal 58702,5542 6582,2221 297,7901 65582,5663 total 65582,5663 65582,5663

  A.2.2 Ash Filter (CN-01)

  Fungsi : Memisahkan inert berupa logam-logam yang tidak tersublimasi dari uap metanol AT

  AT M

  (14) (12)

  M

  CN - 01

  W W DMT

  (13)

  DMT

  I I Gambar A.2 Aliran Proses pada Ash Filter (CN-01)

  Neraca Massa Total :

  12

  13

  14 F = F + F

  14

  65582,5663 = 98,7333 + F

  13

  65483,8330 kg/jam = F Neraca Massa Komponen : AT : = = 6733,4340 kg/jam I : = = 98,7333 kg/jam M : = = 58351,3996 kg/jam W : = = 352,3004 kg/jam DMT : = = 46,6990 kg/ jam Tabel A.2 Neraca Massa pada Ash Filter (CN-01)

  Keluar (kg/jam) Masuk (kg/jam)

  Komponen Alur 14

  Alur 12 Alur 13 6733,4340 6733,4340

  AT 58351,3996 58351,3996

  M 352,3004 352,3004

  W 46,6990 46,6990

  DMT I 98,7333 98,7333

  65483,833 subtotal 65582,5663 98,73333 65582,5663 total 65582,5663

  A.2.3 Reaktor (R-01)

  Fungsi : Mengesterifikasi Asam Terephthalic dengan Metanol pada fase gas menjadi Dimetil Tereftalat.

  AT AT

  (15) (14) R - 01 M

  M W W DMT DMT

  Gambar A.3 Aliran Proses pada Reakor (R-01) Reaksi yang terjadi di dalam Reaktor :

  • + P- C H ( COOH ) CH OH P-C H ( COOCH ) H O

  2 +2

  6

  4

  2

  3

  6

  4

  3

  2

  2 X = 0,96 AT

  = r = 0,96 x

  1

  = 0,96 x 40,5316 = 38,9103 kmol/jam

  Neraca Massa Total :

  14

15 F = F

  15

  65582,5663 kg/jam = F Neraca Massa Komponen : AT : = x

  • – ( r

  1

  = 6733,4340

  • – (38,9103 x 166,128) = 269,3374 kg/jam

  = 0,0009 M : = x

  • – ( 2 x r

  1

  = 58351,3996

  • – ( 2 x 38,9103 x 32,042 ) = 55857,8695 kg/jam =

15 N M 1743,2704

  15

  = = =0,9266

  M

  15

  1881,4180 N

  W : = + ( 2 x r x

  1

  = 352,3004 + (2 x 38,9103 x 18,016) = 1754,3177 kg/jam =

  0,0518 DMT : = + ( r x

  1

  = 46,6990 + (38,9103 x 194,18) = 7602,3084 kg/jam

  =

  15 N 39,1508 DMT

  = = =0,0208

  DMT

  15

  1881,4180 N

  Tabel A.3 Neraca Massa pada Reaktor (R-01) Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Komponen Alur 14 Alur 15

  AT 6733,4340 269,3374 M 58351,3996 55857,8695 W 352,3004 1754,3177

  DMT 46,6990 7602,3084 total 65483,833 65483,833

  (17) (11) (18)

  A.2.4 Cyclone (CN-03)

  Fungsi : Memisahkan Asam Tereftalat yang tidak bereaksi untuk direcycle kembali ke reaktor.

  Gambar A.4 Aliran Proses pada Cyclone (CN-03)

  Penentuan Dew Point

  Untuk menentukan titik dew point, berlaku Zi Yi = dan

  Pio Yi P Xi

   =

TRIAL

T, Suhu

  ZA,ZB,ZC,ZD P

APAKAH

  

XA + XB +XC + XD=1 ?

NO

YES

  T = T DEW POINT PAo, PBo, PCo, PDo

  

Alogaritma menentukan suhu dew point

CN - 03

  AT M W DMT AT M W DMT AT M W DMT

XA, XB, XC, XD

  Tekanan Uap Jenuh dapat dihitung dengan menggunakan Persamaan Antoinne sebagai berikut :

  = 874 0,9266 82095,5094

  = 874 0,0009 0,8313

  AT

  = 0,9463 =

  = = 82095,5094 mmHg

  M

  = P

  M

  P

  M o M

  M = 0,0099

  .

  = = = 35421,0933 mmHg

  = P P

  o

  = 874 0,0518 35421,0933

  = 0,0013 =

  =

  DMT =

  P

  DMT

  P

  AT

  AT o

  T B A P o  = ln

  421 , 19 ln 

  T P o 7524 1 , 156 ,

  20 ln  =

  , untuk DMT

  T P o 16880 485 ,

  31 ln  =

  , untuk AT 29 , 34 3626 55 ,

  5875 , 18 ln 

   =

  T P o

  , untuk Metanol 421 , 19 4770 9 ,

   =

  P

  T P o

  , untuk air dengan : o

  P = tekanan uap jenuh , mmHg

  T = suhu, kelvin Trial T = 259,85

  o

  C (533 K) ; P = 1,15 atm (874mmHg) =

  = = 0,8313 mmHg

  AT

  = P

  AT

  DMT o

  = 419,6788 mmHg 874 0,0208

  AT =

  419,6788 = 0,0433

  AT

  0,9463 + 0,0099 + 0,0013 + 0,0433 = 1,0008

  o

  Suhu dew point berkisar 260 C , HE-01 digunakan terlebih dahulu untuk mendinginkan produk gas dari reaktor sebelum produk gas didesublimasi. HE-01

  o o akan menurunkan suhu gas produk dari 330 C sampai suhu 270 C .

  Kesetimbangan

  Diasumsikan bahwa produk yang keluar dari desublimator telah mencapai kesetimbangan yaitu kesetimbangan 2 fase dan 4 komponen. Sehingga komposisi dan jumlah komponen di fase gas dan fase padat bisa dihitung dengan alogaritma

  L Zi

  1 

  ( ) Pio

  G

  sebagai berikut : dan

  mi = Xi = L P miG

  TRIAL L/G

  PAo, PBo, PCo, PDo mA, mB, mC, mD

ZA,ZB, ZC,ZD

  NO YES Congratulation T,P

  AT

  AT = 0,0001

  AT = m AT AT y

  AT = 0,0009 (1+0,0009485) 0,0001+ 0,0009485 y

  =0,0001

  AT

  874 m

  = 0,0643

  P m

  

XA + XB +XC + XD =1 ?

dan

YA + YB + YC + YD =1?

  

APAKAH

  = P

  AT

  C (493,15 K) ; P = 1,15 atm (874mmHg) ; L/G = 0,0009485 = = = 0,0643 mmHg m

  o

  Trial T = 220

  XA, XB, XC, XD YA, YB, YC, YD Alogaritama perhitungan kesetimbangan

  AT o o y

  =

  = m M M

  P

  M M

  m =

  M

  P

  y = 0,9274 M

  45656,5666

  09266 (1+0,0009485)

  m =

  M

  = 874 M =

  49,9503+ 0,0009485 o

  43656,5666

  P m M =49,9503

  M = mmHg o y

  =

  = m

  P m = P

  y = 0,0518

  17097,0560

  0,0518 (1+0,0009485)

  m = = 874 =

  19,5618+ 0,0009485 =17097,0560

  m =19,5618

  mmHg o y = m DMT DMT

  P = DMT DMT m DMT =

  P

  y = 0,0207 DMT

  134,1255 m = 0,0208 (1+0,0009485)

  DMT

  = 874 DMT =

  0,1535+ 0,0009485 =134,1255

  m =0,1535

  DMT mmHg Σ = 1,0000 Σ = 1,0000

  1,6213 + 1743,2704 + 97,3755 + 39,1508

  kmol

  1881,4180

  jam

  • 18

  M

  11

  11 Mr M M

  L

  M

  =

  11

  0,0001 M :

  M

  kmol jam

  =0,1167

  19,3919 166,128

  =

  18 Mr AT

  AT

  = 0,0186 1,7828 32,042

  11

  18

  18

  =1743,2373

  55856,8088 32,042

  =

  18 Mr M

  M

  = 55856,8088 kg jam =

  M

  = 1,0607 kg/jam

  = 0,9274 1879,6352 32,042

  18

  18 Mr M M

  = y

  18

  M

  = 19,3919 kg jam =

  AT

  Neraca Massa Total : N

  = 0,0009485 = 0,0009485

  18 L

  17

  = N

  11

  = L

  1881,4180 = 0,0009485 1881,4180 = 1,0009485 1879,6352 kmol jam

  11

  = 1881,4180 1879,6352 1,7828

  = L

  18

  N

  11

  = L

  17

  11

  kmol jam

  = 0,0001 1879,6352 166,128

  = 249,9455 kg/jam

  18

  18 Mr AT AT

  AT

  = y

  18

  AT

  11

  Neraca Massa Komponen : AT :

  AT

  = 0,8439 1,7828 166,128

  11

  11 Mr AT AT

  = AT L

  11

  AT

  kmol jam

  0,9274 W :

  18

  11

11 Mr

  = 0,0026 1,7828 18,016

  DMT

  = y

  DMT

  18 Mr DMT DMT

  18

  = 0,0208 1879,6352 194,18

  DMT

  18

  = 7555,6095 kg jam =

  18 Mr DMT

  DMT

  =

  7555,6095

  = 38,9103

  kmol jam

  0,0207 Tabel A.4 Neraca Massa pada Cyclone (CN-03)

  Komponen Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Alur 17 Alur 11 Alur 18 Asam Tereftalat 269,3374 249,9455 19,3919

  Metanol 55857,8695 1,0607 55856,8088 Air 1754,3177 0,0851 1754,2328

  Dimetil Tereftalat 7602,3084 46,6990 7555,6095 subtotal 65483,8330 297,7901 65186,0428

  18

  = 46,6989 kg/jam

  11

  =

  = 0,0851 kg/jam

  11

  = y

  18 Mr

  18

  = 0,0518 1879,6352 18,016

  18

  = 1754,2326 kg jam =

  18 Mr

  1754,2326 18,016

  11

  =97,3708 0,0518

  DMT :

  DMT

  11

  = AT L

  11 Mr DMT DMT

  11

  = 0,1349 1,7828 194,18

  = L

  DMT

  (19) (21)

  (20) total 65483,8330 65483,8330

  A.2.5 Tangki Separator (TS-02)

  Fungsi : Untuk memisahkan semua hasil produk DMT dari campuran uap hasil reaktor Gambar A.5 Aliran Proses pada Tangki Separator (TS-02)

  Kesetimbangan Trial T = 72

  o

  C (345,15 K) ; P = 1,1 atm (836mmHg) ; L/G = 0,281

  TS - 02

  AT M W DMT AT M W DMT M W o y = m AT AT

  P AT

  AT

  = m =

  AT

  P

  y = 0,0000 AT

  = 0,0000

  0,0001 (1+0,281)

  m =

  AT

  836 AT =

  0,0000+ 0,281

  = 0,0000 mmHg m AT =0,0000

  o y

  =

  = m M M

  P M

  M

  m =

  M

  P

  y = 0,9645 M

  1013,6529

  0,9274 (1+0,281)

  m =

  M

  = 836 M =

  1,2125+ 0,281 = 1013,6529 m =1,2125

  M mmHg o y

  =

  = m

  P m = P

  y = 0,0355

  269,9709 m = 0,0518 (1+0,281) = 836 =

  0,3229+ 0,281

  m =0,3229

  = 269,9709 mmHg o y = m DMT DMT

  P DMT DMT = m =

  DMT

  P

  y = 0,0000 DMT

  0,19333

  0,0207 (1+0,281)

  m =

  DMT

  = 836 DMT =

  0,0002+ 0,281

  m DMT =0,0002 = 0,1933 mmHg

  Σ = 0,9999 Σ = 1,0000

  • 20

  = 0,281 = 0,281

  21

  = 1879,6352 1467,3187 L

  21

  20 L

  = N

  21

  0,1167 + 1743,2373 + 97,3708 + 38,9103 1879,6352

  1879,6352 = 0,281 1879,6352 = 1,281 1467,3187 kmol jam

  21

  kmol jam

  = L

  20

  N

  21

  = L

  19

  Neraca Massa Total : N

  kmol jam

  412,3165

20 L

  Neraca Massa Komponen : AT :

  M

  = M L

  21 Mr M M

  21

  = 0,7955 412,3165 32,042

  M

  21

  = 10509,3580 kg/jam

  20

  M

  = y

  20 Mr M M

  20

  = 0,9645 1467,3187 32,042

  M

  20

  = 45347,4508 kg jam

  21

  = 0,0000 kg jam M :

  AT

  = 19,3919 kg/jam

  21

  = AT L

  21 Mr AT AT

  21

  = 0,0003 412,3165 166,128

  AT

  =

  AT

  20

  20

  = y

  AT

  20 Mr AT AT

  20

  = 0,0000 1467,3187 166,128

  AT

  21 W :

  21

  20

21 Mr

  = 0,1099 412,3165 18,016

  = 0,0000 1467,3187 194,18

  DMT

  20

  = y

  DMT

  20 Mr DMT DMT

  20

  DMT

  21

  20

  = 0,000 kg jam Tabel A.5 Neraca Massa pada Tangki Separator (TS-02)

  Komponen Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Alur 19 Alur 20 Alur 21 Asam Tereftalat 19,3919 19,3919

  Metanol 55856,8088 45347,4508 10509,3580 Air 1754,2328 938,0156 816,2171

  Dimetil Tereftalat 7555,6095 7555,6095 subtotal 65186,0428 46285,4664 18900,5765 total 65186,0428 65186,0428

  = 7555,6095 kg/jam

  DMT

  21

  20

  = 816,2171 kg/jam

  21

  = y

  20 Mr

  20

  = 0,0355 1467,3187 18,016

  = 938,0156 kg jam DMT :

  = 0,0943 412,3165 194,18

  DMT

  21

  =

  DMT

  L

  21 Mr DMT DMT

  = L

  21

  A.2.6 Crystalyzer (CR-01)

  Fungsi : Mengkristalisasi produk DMT ( Dimethyl Tereftalat ) dari hasil kondensasi CD-01 AT M (26) W DMT AT

  AT (22)

  M (21) M

  CR - 01

  W W DMT DMT

  Gambar A.6 Aliran Proses pada Cooling Crystalizer (CR-01)

  Data Kelarutan

  Kelarutan Asam Terephthalic dalam g / 100 g metanol

  o

  Suhu, C 25 160 Kelarutan 0,1 2,9

  (Kirk & Othmer) Kelarutan Dimethyl Terephthalate dalam g / 100 g metanol

  o

  Suhu, C

  25

  60 Kelarutan 1,0 5,7 (Kirk & Othmer) Persamaan Clausius-Clapeyron

  d ln S H   =

  2 dT RT

    H ln d S = dT

2 RT

  1   H ln S =   C

  R T Dari data kelarutan yang tersedia di plot 1/T (sumbu x) dengan ln S (sumbu y). Maka diperoleh gambar sebagai berikut 1,5

  1 y = -3221.2219x + 8.5014 0,5

  0,001 0,002 0,003 0,004

   S

  • 0,5

  ln

  • 1

  Kelarutan AT dalam Metanol

  • 1,5
  • <
  • 2,5

  1/T

  2 1,5 y = -4,939.3770x + 16.5668

   S

  1

  ln

  0,5 Kelarutan DMT dalam Metanol

  0,0029 0,003 0,0031 0,0032 0,0033 0,0034

  1/T

  Diperoleh persamaan :

  1 AT : ln 3221 , 2219 8 , 5014 S =    T

  1 DMT : ln S 4939 , 3770 16 , 5668 =    T o

  T = 72 C (345,15 K)

  21 AT :

  21 M M

  1 S =    AT ln 3221 , 2219 8 , 5014

  100

  345 ,

  15

  10537,6821

  21 AT ln =  , 8314

  100 S

  21 AT

   , 8314 = e

  S = , 4355

  S

  21

  26 DMT :

  21 M M

  1 S =    DMT ln 4939 , 3770 16 , 5668

  100

  345 ,

  15

  10537,6821

  21

  (a )=9,5447

  DMT 100 ln = 2 , 2560

  S

  21 2 , 2560

  (a )=670,5276

  DMT =

  S e

  21

  21

  21

  26

  9 , 5447

  (s)= (a )

  • S =

  DMT DMT DMT DMT

  21

  (s)=7555,6095+27,0528 670,5276

  DMT

  21

  (s)=6912,1346

  DMT o

  T = 10 C (283,15 K)

  21

  26 AT :

  22 M M

  1 ln S =  3221 , 2219   8 , 5014 AT

  100

  283 ,

  15

  10537,6821

  22 AT = 

  100 ln S 2 , 8749

  22  2 , 8749

  AT

  34

  = e S

  22

  22

  21

  26

  (s)= (a )

  • S = , 0564

  AT AT AT AT

  22

  (s)=19,3919+3,6707 3,9634

  AT

  22

  (s)=19,0992

  AT

  21

  26 DMT

  1

  22 M M

  ln S =  4939 , 3770   16 , 5668 DMT

  100

  283 ,

  15 :

  10537,6821

  22

  (a )=0,4158

  DMT 100 ln =  , 8776

  S

  22 DMT (a )=29,2095  , 8776

  S = e

  22

  22

  21

  21

  (s)= (s)+ (a )

  DMT DMT DMT DMT =

  S , 4158

  22

  (s)=6912,1346+670,5276 29,2095

  DMT

  22

  (s)=7553,4527

  DMT

  Tabel A.6 Neraca Massa pada Crystalyzer (CR-01) Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Komponen Alur 21 Alur 26 Alur 22

  Asam Tereftalat 19,3919 3,6707 3,9634

  (aq)

  Asam Tereftalat 19,0992

  (s)

  Metanol 10509,3580 28,3241 10537,6821 Air 816,2171 8,1922 824,4093

  Dimetil Tereftalat 670,5276 29,2095

  (aq)

  Dimetil Tereftalat 6912,1346 7553,4527

  (s)

  total 18967,8163 18967,8163

  A.2.7 Centrifuge (CF-01)

  Fungsi : Memisahkan padatan dari slurry yang berasal dari Cooling ( CR

  Crystalizer

  • – 01 ) AT

  AT M (23)

  M (22)

  CF - 01

  W W DMT DMT AT

  (25) M W DMT

  Gambar A.7 Aliran Proses pada Centrifuge (CF-01) Fraksi Massa Cairan

  Komponen Alur 22 x

  i

  AT (aq) 3,9624 0,0003 M 10537,6821 0,9247

  W 824,4093 0,0723 DMT (aq) 29,2095 0,0027

  Σ=11395,2643 Σ=1 Sisa cairan dalam padatan = 10%

  22

  2

  Σ padatan = (s) + (s)

AT DMT

  = 19,0992 + 7553,4527 = 7572,5520 kg/jam

  90

  10 =

  Σ padatan Σ cairan

  90

  10 =

  7572,5520 Σ cairan Σ cairan = 841,3947 kg/jam

  Neraca Massa Komponen : AT = x

  (aq) Σ cairan

  = 0,0003 x 841,3947

  = 0,2926 kg/jam = = 3,9634

  0,2926 = 3,6707 kg/jam AT = = 19,0992 kg/jam

  (s)

  M : = x Σ cairan

  = 0,9247 x 841,3947 = 778,0732

  = = 10537,6821

  • – 778,0732 = 9759,6089 kg/jam W : = x

  Σ cairan = 0,0723 x

  841,3947 = 60,8721 = = 824,4093

  • – 60,8721 = 763,5372 kg/jam DMT = x

  (aq) Σ cairan

  = 0,0027 x 841,3947 = 2,1567 kg/ jam

  = = 29,2095

  • – 2,1567 = 27,0528 kg/jam DMT = = 7553,4527 kg/jam

  (s) Tabel A.7 Neraca Massa pada Centrifuge (CF-01) Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Komponen Alur 22 Alur 25 Alur 23

  Asam Tereftalat 3,9634 0,2926 3,6707

  (aq)

  Asam Tereftalat 19,0992 19,0992

  (s)

  Metanol 10537,6821 778,0732 9759,6089 Air 824,4093 60,8721 763,5372

  Dimetil Tereftalat 29,2095 2,1567 27,0528

  (aq)

  Dimetil Tereftalat 7553,4527 7553,4527

  (s)

  Subtotal 18967,8163 8413,9466 10553,8697 Total 18967,8163 18967,8163

  A.2.8 Tangki Separator (TS-03)

  Fungsi : Memisahkan sisa DMT yang terlarut pada larutan filtrat Centrifuge (CF-01)

  Filtration

  (27) M W AT

  AT M (26)

  (24) M

  TS - 03

  W W DMT DMT

  Gambar A.8 Aliran Proses pada Tangki Separator (TS-03) Alur 24

  Komponen N =

  F Mr Z =

  i i i i

  AT 3,6707 166,1280 0,0221 0,0001 M 9759,6089 32,0420 304,5880 0,8774

  W 763,5372 18,016 42,3811 0,1221 DMT 27,0528 194,18 0,1393 0,0004

  347,1305 Σ

  Kesetimbangan

  o

  Trial T = 75 C (348,15 K) ; P = 1 atm (760mmHg) ; L/G = 0,00434

  o y = m AT AT

  P AT AT = m =

  AT

  P

  y = 0,0000 AT

  4,1406e 08 m =

  AT

  =

  0,0001 (1+ )

  0,00434 760

  AT = 5,45e 11+

  0,00434 =4,1406e-08 m AT =5,45e 11 mmHg

  o y

  =

  = m M M

  P

  M M

  m M = P

  y = 0,8787 M

  1133,2285 m = = M

  0,8777 (1+ )

  0,00434 760

  

M =

1,49109+

  0,00434 = 1133,2285 m =1,49109

  M

  mmHg

  o y

  =

  = m

  P m = P

  y = 0,1213

  304,1205 m = =

  0,1218 (1+ )

  0,00434 760

  = 0,400159+ 0,00434

  = 304,1205 m =0,400159 mmHg

  o y = m DMT DMT

  P = DMT DMT m =

  DMT

  P

  y = 0,0000 DMT

  0,00004 (1+ )

  0,00434 0,2332

  =

  DMT =

  m =

  DMT 0,000+

  0,00434 760

  = 0,2332 m =0,0000 mmHg DMT

  Σ = 1,000 Σ = 1,0000

  Neraca Massa Total :

  26

  27

  2

  • N = L

  2

  27

2 N = L

  26

  27 L = N

  = 0,00434

  26 L = 347,1305 345,6304

  = 0,00434

  kmol

  26 L

  1,5001

  jam

  = 0,00434 = 1,004346 kmol 345,6304 = jam Neraca Massa Komponen : AT :

  AT

  27

  = DMT L Mr DMT

  26

  DMT

  = 755,5569 kg jam DMT :

  27

  = 0,1213 345,6304 18,016

  27 Mr

  26

  = y

  27

  = 5,5814 kg/jam

  26

  = 0,3031 1,5001 18,016

  26

  DMT

  = 0,0929 1,5001 194,18

  26

  = 0,0000 345,6304 194,18

  Metanol 28,3241 9731,2849 Air 9759,6089 8,1922 755,3450

  Alur 24 Alur 26 Alur 27 Asam Tereftalat 3,6707 3,6707

  Komponen Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  = 0,000 kg jam Tabel A.8 Neraca Massa pada Tangki Separator (TS-03)

  27

  DMT

  27

  DMT

  27 Mr DMT DMT

  DMT

  = y

  27

  DMT

  = 27,0303 kg/jam

  26

  = L Mr

  = 9732,2075 kg jam W :

  26

  AT

  = 0,0000 345,6304 166,128

  27

  27 Mr AT AT

  AT

  = y

  27

  = 3,6677kg/jam

  27

  26

  AT

  = 0,0147 1,5001 166,128

  26

  AT

  = AT L Mr AT

  AT

  = 0,0000 kg jam M :

  27

  M

  M

  = 0,8787 345,6304 32,042

  27

  27 Mr M M

  = y

  27

  = 19,2935 kg/jam

  M

  26

  M

  = 0,5893 1,5001 32,042

  26

  M

  = M L Mr M

  26

  Dimetil Tereftalat 763,5372 27,0528 subtotal 27,0528 67,2398 10486,6298 total 10553,8697 10553,8697

  A.2.9 Rotary Dryer (RD-01)

  Fungsi : Untuk mengurangi kadar metanol hasil padatan DMT sampai 0,05 %

  (31) (28)

  Udara M W W Udara

  AT AT

  (29) (25)

  M M

  RD - 01

  W W DMT DMT

  Gambar A.9 Aliran Proses pada Rotary Dryer (RD-01) Fraksi Massa

  Komponen Alur 25 x

  i

  AT 19,3919 0,0023 M 778,0732 0,0925

  W 60,8721 0,0072 DMT 7555,6095 0,8980

  Σ = 8413,9466 Σ=1,0000 Sisa cairan dalam padatan = 0,05%

  25

  25

  • Σ padatan =

AT DMT

  = 19,3919 + 7555,6095 = 7575,0014 kg/jam

  99,95 0,05 =

  Σ padatan Σ cairan 99,95 0,05

  = 7575,0014 Σ cairan Σ cairan = 3,7894 kg/jam

28 Udara pengering (0,3% W) =

  4,3960 kg/s = 15825,6 kg/jam

  28

  28

  28

  28

  = 47,4768 kg/jam Neraca Massa Komponen : AT =

  = 19,3920 kg/jam M : =

  Σ cairan x ( = 778,0732 + 60,8721

  • – 3,7894 x ( = 774,5587 kg/jam = = 778,0732
  • – 774,5587 = 3,5150 kg/jam

  W : = ) + = 778,0732 + 60,8721

  • – 774,5587 + 47,4768 = 108,0098 = = 60,8721 + 47,4768
  • – 108,0098 = 0,2744 kg/jam

  DMT = = 7555,6095 kg/jam

  Tabel A.9 Neraca Massa pada Rotary Dryer (RD-01) Keluar (kg/jam)

  Masuk (kg/jam) Komponen

  Alur 31 Alur 25 Alur 28 Alur 29

  Asam Tereftalat 19,3919 19,3919 Metanol 778,0732 3,5144 774,5587

  Air 60,8721 47,4768 0,2750 108,0739 Dimetil Tereftalat 7555,6095 7555,6095

  Udara 15825,6 15825,6 subtotal 8413,9464 15873,077 7578,7908 16708,2327 24287,0234 24287,0234 total

  A.2.10 Tangki Separator (TS-05)

  Fungsi : Memisahkan sebagian metanol dari udara pengering yang berasal dari Rotary Dryer RD-01 (34)

  M W Udara

  M M

  (33) (32)

  W

  TS - 05

  W Udara

  Gambar A.10 Aliran Proses pada Tangki Separator (TS-05) Alur 32

  Komponen N =

  F Mr i Z =

  i i i

  M 774,5587 32,0420 24,1732 0,0420 W 108,0739 18,016 5,9988 0,0104

  Udara 15825,6 29 545,7103 0,9476 575,8824

  Σ Kesetimbangan

  o

  Trial T = -5 C (268,15 K) ; P = 1 atm (760mmHg) ; L/G = 0,03157

  o y

  =

  = m M M

  P

  M M

  m =

  M

  P

  y = 0,020595 M

  21,7616 m =

  M

  =

  0,0420 (1+0,03157)

  760

  M = 0,028634+ 0,03157

  = 21,7616 m =0,028634

  M

  mmHg o y

  =

  = m

  P m = P

  y = 0,001883

  5,0992 m = =

  0,0104 (1+0,03157)

  760

  = 0,00671+ 0,03157

  = 5,0992 mmHg m =0,00671

  y =0,977523 dara

  Σ = 1,0000 Σ = 1,0000 kmol jam

  • 34

  = y

  34 Mr M M

  34

  = 0,020595 558,2581 32,042

  M

  34

  = 368,3902 kg jam W :

  33

  = L

  33

  = 0,2807 17,6235 18,016

  33

  = 89,131 kg/jam

  34

  34 Mr

  34

  34

  = 0,001883 558,2581 18,016

  34

  = 18,9429 kg jam Udara :

  34

  = y

  DMT

  34 Mr DMT

  34

  = 0,977523 558,2581 26

  34

  = 15825,6 kg jam Tabel A.10 Neraca Massa pada Condensor (CD-02)

  Komponen Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  = y

  M

  Neraca Massa Total : N

  = N

  32

  = L

  33

  N

  32

  34

  = L

  33

  = 0,03157 = 0,03157

  575,8824 = 0,03157

  575,8824 = 1,03157 558,2581 kmol jam

  = L

  33

  34 L

  = 406,1685 kg/jam

  33

  = 575,8824 558,2581 L

  33

  17,6235

  kmol jam

  Neraca Massa Komponen : M :

  M

  33

  = M L

  33 Mr M M

  33

  = 0,7192 17,6235 32,042

  M

  33

33 Mr

  Alur 32 Alur 34 Alur 33 M 774,5587 368,3902 406,1685 W 108,0739 18,9429 89,1310

  Udara 15825,6 15825,6 subtotal 16212,9331 495,2995 total 16708,2327 16708,2327

  A.2.11 Menara Destilasi (MD-01)

  Fungsi : Merecycle sisa metanol yang tidak bereaksi dengan memperoleh hasil metanol dengan kemurnian 99.4 ( % massa ) pada sisi enriching dan membuang air hasil reaksi esterifikasi pada sisi

  M (35) stripping

  W M (20)

  W M

  MD-01

  (27) W M

  (33) W M W

  (41) Gambar A.11 Aliran Proses pada Menara Destilasi (MD-01)

  Neraca massa total :

  46285,4664 + 10486,6298 + 495,2995 = 57267,3957 = 57267,3957 - =

  • M
  • M

  = 55805,112 = 57267,3957 - 55805,112 = 1462,2837

  FU - 01

  C Gambar A.12 Aliran Proses pada Furnace (FU-01)

  o

  C menjadi 385

  o

  Fungsi : Memanaskan vapor metanol ( 99,4 % massa ) dari suhu 96,87

  A.2.12 Furnace (FU-01)

  Metanol 45347,4508 9731,2849 406,1685 55470,2813 14,6228 Air 938,0156 755,3450 89,1310 334,8307 1447,6609 subtotal 46285,4664 10486,6298 4952995 55805,1120 1462,2837 total 57267,3957 57267,3957

  Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam) Alur 20 Alur 27 Alur 33 Alur 35 Alur 41

  Tabel A.11 Neraca Massa pada Menara Destilasi (MD-01) Komponen

  W : = 55805,112 x 0,6% = 334,8307 kg/jam = 1462,2837 x 99% = 1447,6609 kg/jam

  = 55470,2813 kg/jam = 1462,2837 x 1% = 14,6228 kg/jam

  Neraca Massa Komponen M : = 55805,112 x 99,4%

  55484,9041 = 0,984 +572,673957 54912,23019 = 0,984

  (7) (9)

  0,994 +( 0,01 (57267,3957 - )

  ) 45437,4508 + 9731,2849 + 406,1685=

  41

  M

  ) + (

  35

  M

  = (

  33

  27

  20

  Neraca massa metanol : M

  (6)

  M W M W M W Tabel A.12 Neraca Massa pada Furnace (FU-01) Masuk (kg/jam) Keluar (kg/jam)

  Komponen Alur 7 Alur 6 Alur 9

  Metanol 55470,0342 2880,3048 58350,3389 Air 334,8292 17,3861 352,2153 subtotal 55804,8634 2897,6909 58702,5542 total 58702,5542 58702,5542

  LAMPIRAN B

PERHITUNGAN NERACA PANAS

  Basis Perhitungan : 1 jam operasi Satuan operasi : kJ/jam

  o

  Temperatur Referensi : 0 C Kapasitas produk : 60.000 ton/tahun

  LB.1 Perhitungan Kapasitas Panas

  a) Data perhitungan Cp

  2

  3

  4 Cp = a + bT + cT + dT + eT x,T

  Kapasitas panas gas ideal ( Cpig ) Data kapasitas panas gas ideal ( Cpig ) metanol dan steam tersedia dalam Appendix D, (Coulson ,1983 ). Sedangkan Cpig Asam Tereftalat dan

  Dimetil Tereftalat tidak tersedia di daftar dan harus diestimasi dengan metode Rihani &amp; Doraiswany, ( Coulson,1983 ). Karena campuran gas mendekati sifat ideal maka harga kapasitas panas gas ideal bisa dipakai dalam perhitungan.

  Asam Tereftalat Tabel LB.1 Penentuan Konstanta Asam Tereftalat

  Ni Jenis Gugus Ni ai Ni bi Ni ci Ni di

  • 2 -4 -8

  2 -COOH 2(1,4055) 2(3,4632 10 ) 2(-0,2537 10 ) 2(0,6886 10 )

  • 2 -4 -8

  1 -CH=CH- 1(-3,1210) 1(3,8060 10 ) 1(-0,2359 10 ) 1(0,5504 10 )

  • 2
  • 4
  • 8

    <
  • 4
  • 8
  • >1,221
  • 2
  • 4
  • 8
  • 2
  • 4
  • 8
  • 2
  • 4
  • 8
  • 2
  • 4
  • 8
  • >24
  • 8
  • 3 2 DT CT BT A Cp  >0,747>24
  • 8
  • >1,221
  • 2
  • >58>2,851
  • 3
  • >59>3,596>24
  • 8
  • >0,7471 10

      Harga konstanta A, B, C, dan, D untuk Cpig Asam Tereftalat, Metanol, Steam, dan Dimetil Tereftalat :

      Tabel LB.3 Harga konstanta A, B, C, dan, D untuk Cpig Komponen A B C D

      AT -3,2518 17,5008 10

      3,1402 10

      Metanol 21,152 7,0920 10

      2,2870 10

      Steam 32,243 1,923 10

      1,055 10

      DMT 0,6236 17,011 10

      2,187 10

      Metanol Cp liquid : 80,57230053 kJ/kmol

      o

      C Laten heat : 35278 kJ/kmol T norm : 337,75 K H Metanol uap pada saat suhu 64,6 (

      : 40482,97061 kJ/kmol

      uap =A T+

      1

      2 B T

      2

      3 C T

      3

      4 D T

       =

      dengan

      K kmol kJ Cp

      2,187 10

      2 -C=CH- 2(-1,4714) 2(3,3842 10

      ) 2(-0,2371 10

      ) 2(0,6063 10

      ) Sum -3,2518 17,5008 10

      3,1402 10

      Dimetil Tereftalat Tabel LB.2 Penentuan Konstanta Dimetil Tereftalat

      Ni Jenis

      Gugus Ni ai Ni bi Ni ci Ni di 2 -CH3 2(0,6087) 2(2,1433 10

      ) 2(-0,0852 10

      ) 2(1,1350 10

      ) 2 -COO- 2(2,7350) 2(1,0751 10

      ) 2(0,0667 10

      ) 2(-0,0923 10

      ) 1 -CH=CH- 1(-3,1210) 1(3,8060 10

      ) 1(-0,2359 10

      ) 1(0,5504 10

      ) 2 -C=CH- 2(-1,4714) 2(3,3842 10

      ) 2(-0,2371 10

      ) 2(0,6063 10

      ) Sum 0,6236 17,011 10

      

    4

    • 1
    • 1

      = Cp

      li uid T li uid

      Asam Tereftalat

      Heat Sublimation : 199,685856 kJ/kmol o

      Cp solid : 142000 kJ/kmol C H fusion : 31600 kJ/kmol T Sublim : 298,15 K

      o o

      H AT uap pada saat suhu 25 C ( : 146992,1464 kJ/kmol C

      1

      1

      1

      2

      3

      

    4

    • =A T+ B T C T +

      D T

    • uap

      2

      3

      4 = Cp T +

      li uid usion solid

      = Cp

      solid T solid

      Dimetil Tereftalat

      o

      T fusion : 50 C

      o

      cp solid : 271,852 kJ/kmol C

      H fusion : 31600 kJ/kmol

      o

      T nm : 284 C

      Panas Laten : 57300 kJ/kmol o

      Cp liq : 383,60259 kJ/kmol C

      o

      H DMT uap pada saat suhu 284 C ( : 192255,6061 kJ/kmol

      1

      1

      1

      2

      3

      

    4

    D T

    • uap =A T+ B T C T +

      2

      3

      4 = Cp T +

      li uid usion Cp T solid li ud

      = Cp

      solid T solid LB.1 Fixed Bed Reactor (R-01)

      AT AT

      Metanol Metanol

      H O H O

      

    597,15 K 602,9 K

      2

      2 DMT

      DMT Reaksi esterifikasi Asam Tereftalat dengan Metanol menjadi Dimetil Tereftalat dan Steam : COOH

      COOCH

      3

    • 2 H O + 2 CH OH

      2 COOH

    3 COOCH

      3 Asam Metanol Dimethil Steam

      Tereftalat Tereftalat Panas Reaksi Tabel LB.4 Data panas reaksi tiap komponen

      o

      Solid Panas sublimasi Hf

      o o

      Gas 25 C

      o o Hf

      Komponen

      25 C

      25 C Sumber (kcal / mol)

      (kJ / mol) (kJ / mol)

      A - 816 142 -161,0899 Kirk Othmer

    • 48,08 - B

      Perry,1984 -

    • C
    • 57,7979 Perry,1984 D -711 88,4 -148,8049 Kirk Othmer Notasi yang digunakan:

      A = Asam Tereftalat B = Metanol C = Steam D = Dimetil Tereftalat

      o

      Hr adalah perubahan entalphi reaksi pada suhu 25 C

      o o o o

      = 2  C  D - 2  - B A ΔHr ΔHf ΔHf ΔHf ΔHf

      =  29919 , 3872 kJ/kmol = - 7150,9052 kcal/kmol ΔHr

      Hr pada berbagai suhu :

      T =   cp dT

      ΔHr ΔHr T

       To 298

      =

      = -39993.16688 (kJ/kmol)

      327oC ∆Hr │

      Panas Reaksi = x 308249,5277 kmol

      ∆Hr │ 327oC

      Tabel LB.5 . Panas masuk Reaktor pada Alur 14

      Input kmol/tahun H (kJ/kmol) Q (kJ/tahun)

    AT 321010.2893 162789.4800 52257098080

    Metanol 14423041.1578 55085.3340 794498039649.0670

      154874.5039 56111.7220 8690275106

      H

    2 O

      1904.7059 195380.2508 372141915.1