Staff Site Universitas Negeri Yogyakarta Silabus Kar I

UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA
FAKULTAS BAHASA DAN SENI

SILABUS
MATA KULIAH : KARAWITAN I
FRM/FBS/19-00

(KURIKULUM 2009)
REVISI : 00

1.
2.
3.

Fakultas / Program Studi
Mata Kuliah & Kode
Jumlah SKS

: FBS / Seni Tari
: Karawitan I
: SKS

Sem : Gasal / I

4.
5.

Mata Kuliah Prasyarat & Kode
Dosen

: : Dr. Sutiyono

September 2008

Kode : TAR 258
Teori : 2 SKS
Waktu : 100
Menit

I. DESKRIPSI MATA KULIAH

Mata kuliah ini bertujuan untuk memberikan bekal pengetahuan dan ketrampilan

tentang dasar-dasar karawitan dan praktik gendhing-gendhing dasar yang masih
sederhana, yakni bentuk gendhing lancaran, bubaran, dan ladrang irama satu,
untuk keperluan iringan tari. Mata kuliah ini diharapkan mampu memberikan
pengetahuan tentang elemen-elemen karawitan dan penguasaan gendhinggendhing yang masih sederhana dan bermanfaat untuk praktik tari.

II. STANDARISASI KOMPETENSI MATA KULIAH

1. Mahasiswa mampu menguasai praktik setiap instrumen gamelan sesuai
tuntutan penguasaan dasar-dasar karawitan.
2. Mahasiswa mampu mempraktikkan garap instrumen secara bersamasama dalam bentuk konser, dengan memainkan dua repertoar gendhing,
yaitu lancaran Manyarsewu dan ladrang Sigramangsah
3. Mahasiswa mampu mengidentifikasi struktur gendhing lancaran dan
ladrang untuk keperluan iringan tari
.

1

III. POKOK BAHASAN DAN RINCIAN POKOK BAHASAN
Minggu Ke
1

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

22
23

Pokok Bahasan
Pengantar
Karawitan
Mengenal
instrumen gamelan
Mengenal
instrumen gamelan
Mengenal
instrumen gamelan
Menguasai Materi I
gendhing lancaran
Menguasai
gendhing lancaran
Menguasai
gendhing lancaran
Menguasai
gendhing lancaran

Menguasai
gendhing lancaran
Menguasai
gendhing lancaran
Menguasai
gendhing lancaran
Evaluasi Matari I
Menguasai Materi II
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai

gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai
gendhing ladrang
Menguasai

Rincian Pokok Bahasan

Waktu

Konsep, tujuan

100 menit

Instrumen gamelan

100 menit


Instrumen gamelan

100 menit

Instrumen gamelan

100 menit

Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran

Manyarsewu
Praktik gendhing lancaran
Manyarsewu
Ujian praktik gedhing lancaran
Manyarsewu
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang

Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang
Sigramangsah
Praktik gendhing ladrang

100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit

100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit
100 menit

2

24
25
26
27
28
29
30
31
32

gendhing ladrang

Evaluasi Matari II
Tari Kridha
Warastra
Menguasai materi
III non-gendhing
Menguasai materi
III non-gendhing
Menguasai materi
III non-gendhing
Menguasai materi
III non-gendhing
Menguasai materi
III non-gendhing
Menguasai materi
III non-gendhing
Evaluasi Matari III

Sigramangsah
Ujian praktik gedhing ladrang
Sigramangsah
Evaluasi/penilaian

100 menit
100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Praktik non-gendhing

100 menit

Ujian praktik non-gedhing

100 menit

IV. REFERENSI/ SUMBER BAHAN

A. Wajib

: Martopangrawit, RL. 1972. Pengetahuan Karawitan. Surakarta:
ASKI Surakarta.
Santoso, Hadi. 1988. Gamelan: Tuntunan Memukul Gamelan.
Semarang:dahara Prize.
Supanggah, Rahayu R. 1988. Dibuang Sayang: Koleksi Gendhinggendhing dan Gerongan Martopagrawit. Surakarta: Setiaji.
Tasman, Agus. 1989. Musik Iringan Tari. Surakarta: STSI
Surakarta.
Yudoyono, Bambang. Gamelan Jawa: Awal Mula, Makna, dan
Masa Depannya. Jakarta: PT Karya Unipress.

B. Anjuran : Karahinan, Wulan. 1994. Gendhing-gendhing Mataraman Gagrak
Yogyakarta dan Cara Menabuh. Yogyakarta: KHP. Kridha Mardawa
Kraton Yogyakarta.
Trustha. 2004. Kendhang dalam Iringan Tari. Surakarta: STSI
Surakarta Press.
Tanpa nama. 1993. Gamelan Pakurmatan Kraton Yogyakarta.
Yogyakarta: Taman Budaya Propinsi DIY.

3

V. EVALUASI
No
1
2
3
4

Komponen Evaluasi
Partisipasi Kuliah
Tugas-tugas
Ujian Tengah Semester
Ujian Semester
Jumlah

Bobot (%)
10 %
10%
30%
50%
100%

Mengesahkan

Yogyakarta, Februari 2013

Ketua Jurusan Pendidikan Seni Tari

Penyusun

Drs. Wien Pudji Priyanto DP, M.Pd
NIP. 19621231 198803 2 003

Dr. Sutiyono, M.Hum
NIP. 19631002 198901 1 001

4

SILABUS
MATA KULIAH : KARAWITAN I
KURIKULUM 2009

Oleh: Dr. Sutiyono
NIP. 19631002 198901 1 001

JURUSAN PENDIDIKAN SENI TARI
FAKULTAS BAHASA DAN SENI
UNIVERSITAS NEGERI YOGYAKARTA
5

6