Makroekonomi Pyetje dhe pergjigje.pdf
objekte e makro ekonomis e
Makroekonomia
merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërsi, mestudimin e agregatëve ekonomik, si produkti i
përgjithshëm, punzënia e plotë, papunësia,niveli i përgjithshëm i qmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i
jashtëmekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike
instrumete e politikes makroekonomike
instrumentet e politikes makroekonomike jane politika fiskale,politika monetare politika e tregtis se
jashtme dhe politika ete ardhurave
kerkesa oferta agregate edhe ekulibri makroekonomike
Kërkesa agregate (AD) i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që konsumatorët, firmat, shteti dhe të huajt janë
të gatshëm të konsumojnë në një nivel të dhënë agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.
Faktorët që ndikojnë në kërkesën agregate janë:
1 Çmimet e mallrave dhe të shërbimeve
1. Të ardhurat e konsumatorëve
2. Kushtet financiare
3. Pritjet për të ardhmen
4. Konditat e jashtme ekonomike
5. Politikat qeveritare etj.
Oferta agregate (AS) i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin
me një nivel të dhënë agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.
Faktorët të cilët ndikojnë në ofertën agregate janë:
1. Niveli i çmimeve
2. Kapacitetet prodhuese të firmave
3. Niveli i kostove etj
Ekuilibri maroekonomik ‘
arrihet atëher kur kërkesa aggregate ëshët e barabart me oferten aggregate
prodhime e brensheme brutoo (pbb)
Prodhimi i Brendshëm Bruto (shkurt: PBB) ( en - Gross domestic product , GDP ) është një tregues ekonomik që paraqet vlerën me
çmimet e tregut të të gjitha të mirave materiale dhe shërbimeve të prodhuara brenda një shteti në një periudhë të caktuar (zakonisht një
vit).
rrritja ekonomike
Rritja ekonomike - me rritje ekonomike nënkuptojmë zgjerimin e ekonomisë përkatësisht rritjen e GDP-së real. Rritja
ekonomike është bazë e plotësimit të nevojave në rritje të njerëzve
akomulimi i kapitalit
Nocioni akumulim i kapitalit nënkupton grumbullimin e parasë së fituar nga pronari i kapitalit prejrealizimitn
të outputit, minus inputi, dhe shpenzimet individuale të kapitalistit . Pra akumulimi bëhetnga fitimi i pastër
i kapitalit
zhvedosja e kurbes se investimeve
njelloj si kurba e kursimit edhe kurba e investimeve ne ndikimn e faktorve influencues mund te zhvendoset.
Ritja e investimeve te deshiruara e zhvendos kurben e investimeve djathtas nga I 1 ne I 2 duke ndrishuar
piken e bilancit nga E ne E1
cikli i biznesit
Lëvizjet e ekonomisë herë drejt ngritjes e herë drejt rënies, të treguesve kryesor ekonomik kundrejt një prirje të
përgjithshme në rritjen ekonomike formojnë ato që quhen ciklet e biznesit.
produkti punesim edhe papuneseija
Punëzënia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila është e zënë me punë.
Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila nuk është e zënë me punë por kërkon punë në mënyrë aktive.
Papunësia matet me normën e papunësisë dhe shprehet si raport i të papunëve ndaj forcës punëtore në përqindje.
karakteristikat kryesore te papunesis
Shkaqet e papunsisë? Sipas njërës pikpamje, shkaku i papunsië duhet kërkuar në ngurtësin e pagave.
Pagat jo fleksibile i japin papunsis karakter të detyrauar. Nga pikpmja tjetër, pagat janë fleksibile, jo të
ngurtësuar dhe në këto kushte papunsia nuk mund të konsiderohet e detyraur,ajo është papunsi e
vullnetshme
produktiviteti
me produktivitet kuptohet sasia e prodhimeve te realizuara ne njesi kohe.nepermjet produktivitetit bizneset
masin efektin e punes se puntorit te angazhuar ne procesin eprodhimit
kerkesa edhe fuqija puntore
faktoret influenca te kurbese per fuqi puntore
oferta per fuqi puntore
eku;libre i tregut te fuqis puntore
kuptimi i papaunesi
Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila nuk është e zënë me punë por kërkon punë në mënyrë aktive.
Papunësia matet me normën e papunësisë dhe shprehet si raport i të papunëve ndaj forcës punëtore në përqindje.
formate e papunesi .
Llojet e papunsisë janë?
Papunsia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojn vendin e punës, dojnë punë më të mirë,
kërkojnë punë pas diplomimit apo gratë rikthehen në tregun e punës pas lindjes së fëmijës. b)Papunsia strukturore: ka
të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë,pra, për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkoh për
një lloj tjetër të punës bie dhe oferta nuk mund ti përshtatet këtij ndryshimi. c)_Papunsia ciklike shkaktohet nga kërkesa
agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij
produkti.
d)Punsia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet e motit parapërcaktojn
edhe kerkesën për punë.
normate natyrore te papunesi
normat natyrore te papunsis tregon gjendjen ne te cilen tregjet e punes dhe te mirat jane te balancuara .norma natyrore e
papunsis asnjeher nuk eshte e barabart me 0 ajo eshte mbi 0 edhe kur ekonomia punon ne nivel te punezis se plote.
konesumi konsumimet dhe investimet
Konsumi - përfshinë të gjitha shpenzimet për blerjen e mallrave dhe shërbimeve prej të cilave nxjerrët dobi në
periudhën korrente. Me konceptin e konsumit është i lidhur ngushtë edhe koncepti i kursimit i cili paraqet pjesën e të
ardhurave që nuk shpenzohen për konsum
Kursimi
përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që mbetën pas pagimit tëtaksave përsonale d.m.th që nuk
shpenzohen për konsum.
Investimet
përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave kapital, prapër mallra që përdoren për
prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.
norma interesit determinus i kursimeve dhe investimeve
politika fiskale
Politika fiskale - konsiston në përdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare si mjete për të ndikuar në treguesit
makroekonomik të një vendi.
buxhet qeverija
buxheti qeveritar pasqyron te ardhurat dhe shpenzimet e shtetit per periudha njevjecare.ai regjistron dhe
kontrollon te hyrat dhe te dalat publike te cilat jan te detajuara
shpenzime e kapitali te investuar
bankat
B a n k a
është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë mekalimin e mjetëve të lira financiare nga ata
që i kursejnë ato tek ata që kanë nevojë për to
bankat qendrore
B a n k a Q e n d r o r e
është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare,tregut monetar, qëllimev përfundimtare, etj.
Funksionet e Bankës Qendrore
:a)Banka qendrore ka të drejtën e emitimit të paras,
b)Banka qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë( bankave komerciale),
c) Banka qendrore shërben si bankë e qeverisë
d)Banka qendror erregullon ofertën monetare
istrumet e politikes monetare
.Instrumentet e Politikës monetare janë:? a)direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit,
b)indirekte p.sh. operacionet e tegut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme.
paraja
Me para
kuptojmë Çdo objekt standard, përgjithsisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimiose pages
funksionet e paras?
1.Paraja si mjet shkembimi
2.Si matese e vleres
3.Si ruajtese e vleres (deponuese
agregate monetary
inflaconio
Inflacioni shpreh rritjen e vazhdueshme të nivelit të përgjithshëm të çmimeve dhe matet me anë të normës
së inflacionit.
Norma e inflacionit shpreh ritmin, në përqindje, të rritjes së nivelit të përgjithshëm të çmimeve gjatë një
periudhe të dhënë kohë.
Norma e inflacionit (t) =
Niveli i çmimeve (t) - Niveli i çmimeve (t - 1)
x100
Niveli i çmimeve (t - 1)
shkaqe e inflaconit
deflaconi
Deflacioni.
Deflacioni eshte nje fenomen i kundert i Inflacionit, dhe shpesh vjen pas nje fllucke spekuative.
Praktikisht konsiston ne renien e vazhdueshme të çmimeve, dhe si rrjedhoje konsumatoret nuk kryejne blerje por
shtyjne per më vone blerjen e mallrave të ndrysheme me shprese se çmimi do të ulet më tej (dhe atehere ata mund të
blejne).
deflaconi dhe reflaconi
rapoti papunesia inflaconi'
kurba e philipsit ne periudhe afatgjate
Kurba e PHILIPSIT paraqet lidhjen inverse ne mese te papunsis dhe inflacionit.
Shpejtsia e paras mat koeficientin me te cilin qarkullon oferta monetare ne kushtet e nje GDP
je te dhene.
.Deflacioni? Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare nën nivelin e periudhes parardhse. Ndryshe
inflacioni mund të përcaktohet si inflacioni negativ.
.Desinflacioni? Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare, por duke mbetur mbi nivelin e peridhes
paraardhese. Pra gjat situatave desinflacionuse, infalcioni vazhdon të ketë vlera pozitive.
Makroekonomia
merret me studimin e sjelljes së ekonomisë kombëtare në tërsi, mestudimin e agregatëve ekonomik, si produkti i
përgjithshëm, punzënia e plotë, papunësia,niveli i përgjithshëm i qmimeve dhe inflacioni, bilanci i brendshëm dhe i
jashtëmekonomik, ciklet e biznesit dhe rritja ekonomike
instrumete e politikes makroekonomike
instrumentet e politikes makroekonomike jane politika fiskale,politika monetare politika e tregtis se
jashtme dhe politika ete ardhurave
kerkesa oferta agregate edhe ekulibri makroekonomike
Kërkesa agregate (AD) i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që konsumatorët, firmat, shteti dhe të huajt janë
të gatshëm të konsumojnë në një nivel të dhënë agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.
Faktorët që ndikojnë në kërkesën agregate janë:
1 Çmimet e mallrave dhe të shërbimeve
1. Të ardhurat e konsumatorëve
2. Kushtet financiare
3. Pritjet për të ardhmen
4. Konditat e jashtme ekonomike
5. Politikat qeveritare etj.
Oferta agregate (AS) i referohet sasisë së përgjithshme të produktit që firmat planifikojnë të prodhojnë dhe të shesin
me një nivel të dhënë agregat të çmimeve në një periudhë të dhënë kohe.
Faktorët të cilët ndikojnë në ofertën agregate janë:
1. Niveli i çmimeve
2. Kapacitetet prodhuese të firmave
3. Niveli i kostove etj
Ekuilibri maroekonomik ‘
arrihet atëher kur kërkesa aggregate ëshët e barabart me oferten aggregate
prodhime e brensheme brutoo (pbb)
Prodhimi i Brendshëm Bruto (shkurt: PBB) ( en - Gross domestic product , GDP ) është një tregues ekonomik që paraqet vlerën me
çmimet e tregut të të gjitha të mirave materiale dhe shërbimeve të prodhuara brenda një shteti në një periudhë të caktuar (zakonisht një
vit).
rrritja ekonomike
Rritja ekonomike - me rritje ekonomike nënkuptojmë zgjerimin e ekonomisë përkatësisht rritjen e GDP-së real. Rritja
ekonomike është bazë e plotësimit të nevojave në rritje të njerëzve
akomulimi i kapitalit
Nocioni akumulim i kapitalit nënkupton grumbullimin e parasë së fituar nga pronari i kapitalit prejrealizimitn
të outputit, minus inputi, dhe shpenzimet individuale të kapitalistit . Pra akumulimi bëhetnga fitimi i pastër
i kapitalit
zhvedosja e kurbes se investimeve
njelloj si kurba e kursimit edhe kurba e investimeve ne ndikimn e faktorve influencues mund te zhvendoset.
Ritja e investimeve te deshiruara e zhvendos kurben e investimeve djathtas nga I 1 ne I 2 duke ndrishuar
piken e bilancit nga E ne E1
cikli i biznesit
Lëvizjet e ekonomisë herë drejt ngritjes e herë drejt rënies, të treguesve kryesor ekonomik kundrejt një prirje të
përgjithshme në rritjen ekonomike formojnë ato që quhen ciklet e biznesit.
produkti punesim edhe papuneseija
Punëzënia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila është e zënë me punë.
Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila nuk është e zënë me punë por kërkon punë në mënyrë aktive.
Papunësia matet me normën e papunësisë dhe shprehet si raport i të papunëve ndaj forcës punëtore në përqindje.
karakteristikat kryesore te papunesis
Shkaqet e papunsisë? Sipas njërës pikpamje, shkaku i papunsië duhet kërkuar në ngurtësin e pagave.
Pagat jo fleksibile i japin papunsis karakter të detyrauar. Nga pikpmja tjetër, pagat janë fleksibile, jo të
ngurtësuar dhe në këto kushte papunsia nuk mund të konsiderohet e detyraur,ajo është papunsi e
vullnetshme
produktiviteti
me produktivitet kuptohet sasia e prodhimeve te realizuara ne njesi kohe.nepermjet produktivitetit bizneset
masin efektin e punes se puntorit te angazhuar ne procesin eprodhimit
kerkesa edhe fuqija puntore
faktoret influenca te kurbese per fuqi puntore
oferta per fuqi puntore
eku;libre i tregut te fuqis puntore
kuptimi i papaunesi
Papunësia paraqet atë pjesë të forcës punëtore e cila nuk është e zënë me punë por kërkon punë në mënyrë aktive.
Papunësia matet me normën e papunësisë dhe shprehet si raport i të papunëve ndaj forcës punëtore në përqindje.
formate e papunesi .
Llojet e papunsisë janë?
Papunsia e fërkimit: ka të bëjë me ata të papunë të cilët dëshirojnë ta ndërrojn vendin e punës, dojnë punë më të mirë,
kërkojnë punë pas diplomimit apo gratë rikthehen në tregun e punës pas lindjes së fëmijës. b)Papunsia strukturore: ka
të bëjë me mospërputhjen midis kërkesës dhe ofertës për punë,pra, për një lloj të punës rritet kërkesa, që ndërkoh për
një lloj tjetër të punës bie dhe oferta nuk mund ti përshtatet këtij ndryshimi. c)_Papunsia ciklike shkaktohet nga kërkesa
agreate, d.m.th. kur bie kërkesa për ndonjë produkt të caktuar, atëherë bie edhe puna në fabrikën e prodhimit të atij
produkti.
d)Punsia sezonale: lidhet me karakterin stinor të prodhimit, sepse karakteri stinor dhe kushtet e motit parapërcaktojn
edhe kerkesën për punë.
normate natyrore te papunesi
normat natyrore te papunsis tregon gjendjen ne te cilen tregjet e punes dhe te mirat jane te balancuara .norma natyrore e
papunsis asnjeher nuk eshte e barabart me 0 ajo eshte mbi 0 edhe kur ekonomia punon ne nivel te punezis se plote.
konesumi konsumimet dhe investimet
Konsumi - përfshinë të gjitha shpenzimet për blerjen e mallrave dhe shërbimeve prej të cilave nxjerrët dobi në
periudhën korrente. Me konceptin e konsumit është i lidhur ngushtë edhe koncepti i kursimit i cili paraqet pjesën e të
ardhurave që nuk shpenzohen për konsum
Kursimi
përfaqëson pjesën e të ardhurave të disponueshme që mbetën pas pagimit tëtaksave përsonale d.m.th që nuk
shpenzohen për konsum.
Investimet
përfaqësojnë të gjitha shpenzimet që bëjnë firmat për blrjen e mallrave kapital, prapër mallra që përdoren për
prodhimin e mallrave dhe shërbimeve tjera.
norma interesit determinus i kursimeve dhe investimeve
politika fiskale
Politika fiskale - konsiston në përdorimin e taksave dhe shpenzimeve qeveritare si mjete për të ndikuar në treguesit
makroekonomik të një vendi.
buxhet qeverija
buxheti qeveritar pasqyron te ardhurat dhe shpenzimet e shtetit per periudha njevjecare.ai regjistron dhe
kontrollon te hyrat dhe te dalat publike te cilat jan te detajuara
shpenzime e kapitali te investuar
bankat
B a n k a
është një firmë financiare që kryen shërbime të caktuara, që kanë të bëjnë mekalimin e mjetëve të lira financiare nga ata
që i kursejnë ato tek ata që kanë nevojë për to
bankat qendrore
B a n k a Q e n d r o r e
është autoriteti monetar i hartimit dhe zbatimit të politikës monetare,tregut monetar, qëllimev përfundimtare, etj.
Funksionet e Bankës Qendrore
:a)Banka qendrore ka të drejtën e emitimit të paras,
b)Banka qendrore shërben si bankë e bankave të nivelit të dytë( bankave komerciale),
c) Banka qendrore shërben si bankë e qeverisë
d)Banka qendror erregullon ofertën monetare
istrumet e politikes monetare
.Instrumentet e Politikës monetare janë:? a)direkte p.sh. kontrolli i kreditit, kontrolli i normës së interesit,
b)indirekte p.sh. operacionet e tegut të hapur, rifinancimi, rezervat e detyrueshme.
paraja
Me para
kuptojmë Çdo objekt standard, përgjithsisht të pranuar, që shërben si mjet këmbimiose pages
funksionet e paras?
1.Paraja si mjet shkembimi
2.Si matese e vleres
3.Si ruajtese e vleres (deponuese
agregate monetary
inflaconio
Inflacioni shpreh rritjen e vazhdueshme të nivelit të përgjithshëm të çmimeve dhe matet me anë të normës
së inflacionit.
Norma e inflacionit shpreh ritmin, në përqindje, të rritjes së nivelit të përgjithshëm të çmimeve gjatë një
periudhe të dhënë kohë.
Norma e inflacionit (t) =
Niveli i çmimeve (t) - Niveli i çmimeve (t - 1)
x100
Niveli i çmimeve (t - 1)
shkaqe e inflaconit
deflaconi
Deflacioni.
Deflacioni eshte nje fenomen i kundert i Inflacionit, dhe shpesh vjen pas nje fllucke spekuative.
Praktikisht konsiston ne renien e vazhdueshme të çmimeve, dhe si rrjedhoje konsumatoret nuk kryejne blerje por
shtyjne per më vone blerjen e mallrave të ndrysheme me shprese se çmimi do të ulet më tej (dhe atehere ata mund të
blejne).
deflaconi dhe reflaconi
rapoti papunesia inflaconi'
kurba e philipsit ne periudhe afatgjate
Kurba e PHILIPSIT paraqet lidhjen inverse ne mese te papunsis dhe inflacionit.
Shpejtsia e paras mat koeficientin me te cilin qarkullon oferta monetare ne kushtet e nje GDP
je te dhene.
.Deflacioni? Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare nën nivelin e periudhes parardhse. Ndryshe
inflacioni mund të përcaktohet si inflacioni negativ.
.Desinflacioni? Pasqyron procesin e rënies së qmimeve mesatare, por duke mbetur mbi nivelin e peridhes
paraardhese. Pra gjat situatave desinflacionuse, infalcioni vazhdon të ketë vlera pozitive.