Analisa Sifat Fisika (Warna, Bau) dan Sifat Kimia (pH, Kadar Air, Kadar Fosfor dan Karbon) pada Kompos yang Dibuat dari Sampah Domestik Organik dengan Aktivator Kompos Karinda dan Bokashi.
ANALISA SIFAT FISII'A (WARNA,BAq DAN SIFAT KIMIA
(rrH.
LADAI AIR, liADAR
FOSFOR DAx KAxaON) PADA KOMPOS
YA]{G DIBUAT D-4RI SAMPAII DOMESTIK ORCANIK DENCAN
AKTTVATOR I(OMIOS KARINDA DAN BOI'ASHI
JURUSAN KIMLA
IAKIJI,TAS MATDMATIKA DAN II,MIJ PF:N(:E AHIJAN AI,AM
UNIVERSITAS ANDALAS
20tl
A.,lisa SifatFisita (wzrn.,BrD) d,n Sif.r Kini, (nH, (adorAir. Ksdlr l,osror
d,n Karbon) poda KDnpBydrg Dibtrrt diri Slmprh Donesrjk Org.nik
dengan Aklivator KonDos Xnrind, dan Dokashj
FRYNTA DINA(06t32030)
Ssjma sains(Ssi) dallm BidsngKimia Fakulds MIPA Univenihs Andstus
Dibinbi.aoleh i Dr. Refilda dan Prol Dr. Rdhmie!Zein
Penelirian freisen,i ana isa silat fisiks (wm4b,u) dan sif.t kirir (pH. kidlr dr.
kadd fosfor dan katuo.) pada kompos yane dibual dari smpah donreslik oBatrik
dengan altivator kompos (arinda dan Bok4hi teian dihkuktu. Peielitian iri
bertujuan unluk mcmnggulangi mlsalah sampah leruhr emplh domcstik unruk
berub,h msjadi [onpos serra nenseEhui penenruh aktivator (kompds kdndu do
bokashi) lerdadap kualird kompos buatan yang dihdilkan melipuli wrna, bsu, pH,
kadsr an, loslor d,n karbon. Penenluan kadtr rbsfor dan karbon dalam kornpos
bushn yan8 dihdilkan dilakul& densln merodc spckroroomet i dinana kalar
tusfo. ]ang terdar€l pada aklivalor konpos Bokashi dan konpos buolrn dcngan
akilator konp.s B.kdhi adalah 0,6950%, drn 0,5721%. Kadar ftstor Fda
akriv.ror kompos (arinda dan komFs buahn denSan aklivaror k.mpos K$ind!
adalai 0,4313% dan 0,3700%. Kadar foslbr frasing nrdirg akivaror ]ang digunak{
seda kompos bmtan lang dihrsilko nemcnuhi sy!ru1 SNI 19-?030-2004 yairr
be.kisr diaras 0.1%. Kadarc-otcanik yans terbesar tcrdapat pada akivalor kompos
karinda yailu 26,10%. Kadar C-org,nik masing-mAing 3hilaror ]ans disunakan
scrL konpos buaun yang liih6ilk3n memenlhi sydat sNt 19-7010-2004 yaitu
berkisr 9,8l2%. PersenBe kanriungan r n rerbesr terd apal padr iktilaror konpos
bok.shi yairu 53,01%, dan unruk pll yeg scsuai SNI t9-7030-2004 berada pada
6.80 - 7.,19 hanla dimiliki oleh rkriqlo konpos bokashi yaitu 7.12 dai ko rpos
buran dengan lkivator bokshj yaitu 7.32,
Kutu
Knci: Aklivdtor.
Konpos,
Splk.obtondti
I.PI]NI)AIIIII,IJAN
D!l@ .$dah
Jdi
penselolaan sanrpah domcsrik- ltuloncsia
ncgara-necar!
mlju dan
D.salah FDaeloltrm
bcrkcnrbang
sdp.tr ncnr.dj
lainrtt.
hlrN
bcluiar ban)dl,
Dibcbcrapa
pcrn.rlan ssius b.ei
D.g&
n{.jtr.
pc,n$inl.ll eni.
ilal ini disebabkan linEra di saltr sisi. $mp:h
,lapll [.rdaj-i glna dan nc$b.nkm kcMtmgrn $cda €ko omr jrk. drdrur
ulang dan diubah ddm bcnnrl, yang lehlh bemranfa.l
serius denem masalah ekononi.
@t scktr.ng ini seriog lerlihal samFh sonrplh ruDrh rangAa yrDg
hcssaktui di pi.rsir idlan Sanpah slmpar ylna rid dibqdidrlalurda. itrj
Pada
daplr nrcnjadi sdde pcnyakit, nrerusak keindah lin8tunsan sckii1r',
n€ngclurko bau yatrs ridak sedlp, mengeludkm sdr Ddlrar. scn!
ncnpedreau sahrmn air. Blilnr!iikr safrpah{rhDah rans dihasilld darisu Lr
rumrh lanssa dinaofallkm renbaii mcnjadi bddg ymg lcbih bcrlum dm
bcmanlMr sc?cni drj.diton kompos Jika setlap ibu runah lao$r drFt
mclakuktu ini dcnran baik,
dal.n
nlL.
s.cdrd otomlis dapar menb,ntu Fcncnnkl
pctraoldhan smpan. mcnciptaldr kebesihm linekuredr
dar
dapar
ncningkalkan ekononi ddi ibu runDh htrega ilu scndni.
Ditrandingld dcngan menggunakln Puput timia. neF
iih""
L
dcnsd m.nssunakln komposi.un lcbih bxik, kdcna ncngeuatm
'in,. ''"i'
pupuk
Linia
dapar ncmbenkd dampal pencenram linskunsan. Ada beberapa netoda
|]cnburiD tdnaos. baik dcnsan alal dan aktivator maupun lan! lidali
nrnstsun d kL'duarra. Proses pe.ednposan alanli mcmakln Naru lma (e.m
bulan binsga slanun)
Bcilxsdk
pcnelirirn
l'nliri,l)eiu
(?010)
lds
mencobild penConposan tanpa mengsmakan aklilalo!. dinda samrah ra.g
dikonposhan tanta .rcnsennakan aktirator. m6ih h rpn menyerupai b€ntuk
smp.n aJinra kaEna belunr t
clonip.shi dcnean bai(. r Olch kmn! itu,
lkrivator smeat beaeran F.ting dalan Foses Fneonp.san. P.da ul srkarans
ini lelah bovak ditcnbanlkar Dnlur aklit,r.r ybA diDrodulsi secan kom€$iul
dionLranyr yaiiu kdmFs nattuC Karinda dm !l.kash1 yang daFl digunakan
' 'r n.'LC.rlr l.
pd.d d
t io.i i. ' i't1\.u Ir
ri'..
".
akln. llasil neneomlosan
rc*cb diry.t.k.n lrnan unruk diglnaka. k€lik, smtah orgmik lcldh
,likomposLa. densd scnpuma. SaLah satu indik.siny. tcrlih0t dd kcnrrugu
ko'npos ),ng frclipuii kdaklerisrik Gsik (b!u, wama, dm klnur rlns tclnl'
orlMit-
dan drFal mcnin8katkan kualilas produk
tu€nlerupairanah. penyu\uran benr mcncapai 60%.
hara lostirr nencapai 0,5721%
dd
tH
etnl.
dan
kimia(tll, kadd air,ladar
losaor
dd
buardr yans dibuar dengd mcneennakar aktivalor kompos
1.2
nabill. kadar
kad.r hm k.lbof nrercatai
BerJxsdrkln pcm.salaldr lescbul" mak! dalam pcnchrio
lisik. (Mma.b.r)
suhu
ni
dipcl
20,51%
jrd sihl
dd
Klnndr du
ktubon)
kompos
kompo!
Perumusrn M,sdtah
nalr dlt,t dirumuskm behetupa hal yairu
Apalah sifar lisik! (*mr.bau) dari kompos hulan mengeunakaD ahilalor
(k.mpo\ Krindadm Bokashi) nenrenuhi sludd SNI]
d,n karbon) daJi konpos
Anakal silal limia (pH- kadr an. kddd
';slor
Berdasrkan lald bclalans di arx.
I
2
buatan nenagu.akan aktivaior (konpos Kdinda
dd
Bokashi) .renrenuhi
Penelitian ini bcnDjutu unluk rnenselahui pensaruh aklivaror (konF s
db
Kriftla
Bolashi) tcrhadap kuahd konlJos buard ymg dihasilkm neliputi Ndna-
bau pH. kadar air, lostu dln krbon
dihmpke
dapal menanggulangl m0srhh
linskungan denam merLblh
\inpxh
*m
samFi ncnjadi Lonpos
V. KESIMPTJLAN DAN SARAN
Dari
\
hail lr€nclild
.
il ddla. di i' p ild b \'J
'1rdiha "1.
Akli!.tor tanA djrunako dalm peDbualtu k.iD.s dan sanrFh .raanili
hl.- lonpo
I
yang dilakukh mengenai pcngmh akivar.r ronrdap
(allivaortonpos Kdi.dadd Bokbhi) berpcnsanh tcrhad.p wmr honpo!
yd! dih6i1(d ran{ coklal k.hit.mm
2.
Nilai
pll
dm bau scpqti tanah.
konpos buaran yan8 dih6ilkan mcngdrmi scdikil kenaikan
tH ddi akrildt,r)lng dieunlkan
Pcn€nrase krdd an ddi alljvalor lang diguratan mcnaaldri teruuDar
dibandinekar dened konpos bualan ymg dihasilkm karena idal
dilakukannya pengontolan ka.lI an dengan baik.
dibandingkm dengb niJaj
:l
o€dik ddi kompos buald yang dinasi]ld dcnse
Bolasli du akilalor komFs K,nnda mcncnuhi srmdr
4. Krde Foslor dm C
akiv.lor konpos
sNr (2004).
Dalah Fnbual,n komtos dengan frcnggunakan aktimtor konFos
ndds
ymg
dilalutd sebaik.ya disdaild
l. PeDeliti hms nrednrbdre bemt akliv.lor yme digunakd dh hcnimbde
sanrpln/maknrl ybg dikomposkan pfhannl!.
akm
2
Pen€liri hdus
nelaluld ealka kinia
rerlebih dahulu smpalrhratcrial
y
e
ald dikonposkm schineea kiia nc.sclalrui kandu.sm rpu saja yms lefthprl
di ddldm sampaltnaleial yang ake dikonrndskd )ma nlntiny0 akrn
kmdugd ursu hdaddirompos yarB kila bsilkd.
L Pcncliti hdus ncninbus bcral konpos yme dihasilkm
4. KonFos yde kila h.silkan sebaikn'a dianlika\ks lmssuns
menpengduni
pdrunbuhm tmaman.
kcnrdx
DAfTAR PUSTAKA
i
Asdep. Urusln Pdisipasi Maydalal dan l-cnbasa Kcmdyaakalal Dcpuli
Didang Konrunikdi Lingtu.gr & Pdmlerdry@ Masysnkal Ke'nenirirD
Mumiari. Sri dd Wahyono, Sn )046. Pensonpasut Stqpuh S*llu Runth
li,Ag' At.lep Lh sr, Lihbah Doh.htik dah Llsoht Sktkl l
(rrH.
LADAI AIR, liADAR
FOSFOR DAx KAxaON) PADA KOMPOS
YA]{G DIBUAT D-4RI SAMPAII DOMESTIK ORCANIK DENCAN
AKTTVATOR I(OMIOS KARINDA DAN BOI'ASHI
JURUSAN KIMLA
IAKIJI,TAS MATDMATIKA DAN II,MIJ PF:N(:E AHIJAN AI,AM
UNIVERSITAS ANDALAS
20tl
A.,lisa SifatFisita (wzrn.,BrD) d,n Sif.r Kini, (nH, (adorAir. Ksdlr l,osror
d,n Karbon) poda KDnpBydrg Dibtrrt diri Slmprh Donesrjk Org.nik
dengan Aklivator KonDos Xnrind, dan Dokashj
FRYNTA DINA(06t32030)
Ssjma sains(Ssi) dallm BidsngKimia Fakulds MIPA Univenihs Andstus
Dibinbi.aoleh i Dr. Refilda dan Prol Dr. Rdhmie!Zein
Penelirian freisen,i ana isa silat fisiks (wm4b,u) dan sif.t kirir (pH. kidlr dr.
kadd fosfor dan katuo.) pada kompos yane dibual dari smpah donreslik oBatrik
dengan altivator kompos (arinda dan Bok4hi teian dihkuktu. Peielitian iri
bertujuan unluk mcmnggulangi mlsalah sampah leruhr emplh domcstik unruk
berub,h msjadi [onpos serra nenseEhui penenruh aktivator (kompds kdndu do
bokashi) lerdadap kualird kompos buatan yang dihdilkan melipuli wrna, bsu, pH,
kadsr an, loslor d,n karbon. Penenluan kadtr rbsfor dan karbon dalam kornpos
bushn yan8 dihdilkan dilakul& densln merodc spckroroomet i dinana kalar
tusfo. ]ang terdar€l pada aklivalor konpos Bokashi dan konpos buolrn dcngan
akilator konp.s B.kdhi adalah 0,6950%, drn 0,5721%. Kadar ftstor Fda
akriv.ror kompos (arinda dan komFs buahn denSan aklivaror k.mpos K$ind!
adalai 0,4313% dan 0,3700%. Kadar foslbr frasing nrdirg akivaror ]ang digunak{
seda kompos bmtan lang dihrsilko nemcnuhi sy!ru1 SNI 19-?030-2004 yairr
be.kisr diaras 0.1%. Kadarc-otcanik yans terbesar tcrdapat pada akivalor kompos
karinda yailu 26,10%. Kadar C-org,nik masing-mAing 3hilaror ]ans disunakan
scrL konpos buaun yang liih6ilk3n memenlhi sydat sNt 19-7010-2004 yaitu
berkisr 9,8l2%. PersenBe kanriungan r n rerbesr terd apal padr iktilaror konpos
bok.shi yairu 53,01%, dan unruk pll yeg scsuai SNI t9-7030-2004 berada pada
6.80 - 7.,19 hanla dimiliki oleh rkriqlo konpos bokashi yaitu 7.12 dai ko rpos
buran dengan lkivator bokshj yaitu 7.32,
Kutu
Knci: Aklivdtor.
Konpos,
Splk.obtondti
I.PI]NI)AIIIII,IJAN
D!l@ .$dah
Jdi
penselolaan sanrpah domcsrik- ltuloncsia
ncgara-necar!
mlju dan
D.salah FDaeloltrm
bcrkcnrbang
sdp.tr ncnr.dj
lainrtt.
hlrN
bcluiar ban)dl,
Dibcbcrapa
pcrn.rlan ssius b.ei
D.g&
n{.jtr.
pc,n$inl.ll eni.
ilal ini disebabkan linEra di saltr sisi. $mp:h
,lapll [.rdaj-i glna dan nc$b.nkm kcMtmgrn $cda €ko omr jrk. drdrur
ulang dan diubah ddm bcnnrl, yang lehlh bemranfa.l
serius denem masalah ekononi.
@t scktr.ng ini seriog lerlihal samFh sonrplh ruDrh rangAa yrDg
hcssaktui di pi.rsir idlan Sanpah slmpar ylna rid dibqdidrlalurda. itrj
Pada
daplr nrcnjadi sdde pcnyakit, nrerusak keindah lin8tunsan sckii1r',
n€ngclurko bau yatrs ridak sedlp, mengeludkm sdr Ddlrar. scn!
ncnpedreau sahrmn air. Blilnr!iikr safrpah{rhDah rans dihasilld darisu Lr
rumrh lanssa dinaofallkm renbaii mcnjadi bddg ymg lcbih bcrlum dm
bcmanlMr sc?cni drj.diton kompos Jika setlap ibu runah lao$r drFt
mclakuktu ini dcnran baik,
dal.n
nlL.
s.cdrd otomlis dapar menb,ntu Fcncnnkl
pctraoldhan smpan. mcnciptaldr kebesihm linekuredr
dar
dapar
ncningkalkan ekononi ddi ibu runDh htrega ilu scndni.
Ditrandingld dcngan menggunakln Puput timia. neF
iih""
L
dcnsd m.nssunakln komposi.un lcbih bxik, kdcna ncngeuatm
'in,. ''"i'
pupuk
Linia
dapar ncmbenkd dampal pencenram linskunsan. Ada beberapa netoda
|]cnburiD tdnaos. baik dcnsan alal dan aktivator maupun lan! lidali
nrnstsun d kL'duarra. Proses pe.ednposan alanli mcmakln Naru lma (e.m
bulan binsga slanun)
Bcilxsdk
pcnelirirn
l'nliri,l)eiu
(?010)
lds
mencobild penConposan tanpa mengsmakan aklilalo!. dinda samrah ra.g
dikonposhan tanta .rcnsennakan aktirator. m6ih h rpn menyerupai b€ntuk
smp.n aJinra kaEna belunr t
clonip.shi dcnean bai(. r Olch kmn! itu,
lkrivator smeat beaeran F.ting dalan Foses Fneonp.san. P.da ul srkarans
ini lelah bovak ditcnbanlkar Dnlur aklit,r.r ybA diDrodulsi secan kom€$iul
dionLranyr yaiiu kdmFs nattuC Karinda dm !l.kash1 yang daFl digunakan
' 'r n.'LC.rlr l.
pd.d d
t io.i i. ' i't1\.u Ir
ri'..
".
akln. llasil neneomlosan
rc*cb diry.t.k.n lrnan unruk diglnaka. k€lik, smtah orgmik lcldh
,likomposLa. densd scnpuma. SaLah satu indik.siny. tcrlih0t dd kcnrrugu
ko'npos ),ng frclipuii kdaklerisrik Gsik (b!u, wama, dm klnur rlns tclnl'
orlMit-
dan drFal mcnin8katkan kualilas produk
tu€nlerupairanah. penyu\uran benr mcncapai 60%.
hara lostirr nencapai 0,5721%
dd
tH
etnl.
dan
kimia(tll, kadd air,ladar
losaor
dd
buardr yans dibuar dengd mcneennakar aktivalor kompos
1.2
nabill. kadar
kad.r hm k.lbof nrercatai
BerJxsdrkln pcm.salaldr lescbul" mak! dalam pcnchrio
lisik. (Mma.b.r)
suhu
ni
dipcl
20,51%
jrd sihl
dd
Klnndr du
ktubon)
kompos
kompo!
Perumusrn M,sdtah
nalr dlt,t dirumuskm behetupa hal yairu
Apalah sifar lisik! (*mr.bau) dari kompos hulan mengeunakaD ahilalor
(k.mpo\ Krindadm Bokashi) nenrenuhi sludd SNI]
d,n karbon) daJi konpos
Anakal silal limia (pH- kadr an. kddd
';slor
Berdasrkan lald bclalans di arx.
I
2
buatan nenagu.akan aktivaior (konpos Kdinda
dd
Bokashi) .renrenuhi
Penelitian ini bcnDjutu unluk rnenselahui pensaruh aklivaror (konF s
db
Kriftla
Bolashi) tcrhadap kuahd konlJos buard ymg dihasilkm neliputi Ndna-
bau pH. kadar air, lostu dln krbon
dihmpke
dapal menanggulangl m0srhh
linskungan denam merLblh
\inpxh
*m
samFi ncnjadi Lonpos
V. KESIMPTJLAN DAN SARAN
Dari
\
hail lr€nclild
.
il ddla. di i' p ild b \'J
'1rdiha "1.
Akli!.tor tanA djrunako dalm peDbualtu k.iD.s dan sanrFh .raanili
hl.- lonpo
I
yang dilakukh mengenai pcngmh akivar.r ronrdap
(allivaortonpos Kdi.dadd Bokbhi) berpcnsanh tcrhad.p wmr honpo!
yd! dih6i1(d ran{ coklal k.hit.mm
2.
Nilai
pll
dm bau scpqti tanah.
konpos buaran yan8 dih6ilkan mcngdrmi scdikil kenaikan
tH ddi akrildt,r)lng dieunlkan
Pcn€nrase krdd an ddi alljvalor lang diguratan mcnaaldri teruuDar
dibandinekar dened konpos bualan ymg dihasilkm karena idal
dilakukannya pengontolan ka.lI an dengan baik.
dibandingkm dengb niJaj
:l
o€dik ddi kompos buald yang dinasi]ld dcnse
Bolasli du akilalor komFs K,nnda mcncnuhi srmdr
4. Krde Foslor dm C
akiv.lor konpos
sNr (2004).
Dalah Fnbual,n komtos dengan frcnggunakan aktimtor konFos
ndds
ymg
dilalutd sebaik.ya disdaild
l. PeDeliti hms nrednrbdre bemt akliv.lor yme digunakd dh hcnimbde
sanrpln/maknrl ybg dikomposkan pfhannl!.
akm
2
Pen€liri hdus
nelaluld ealka kinia
rerlebih dahulu smpalrhratcrial
y
e
ald dikonposkm schineea kiia nc.sclalrui kandu.sm rpu saja yms lefthprl
di ddldm sampaltnaleial yang ake dikonrndskd )ma nlntiny0 akrn
kmdugd ursu hdaddirompos yarB kila bsilkd.
L Pcncliti hdus ncninbus bcral konpos yme dihasilkm
4. KonFos yde kila h.silkan sebaikn'a dianlika\ks lmssuns
menpengduni
pdrunbuhm tmaman.
kcnrdx
DAfTAR PUSTAKA
i
Asdep. Urusln Pdisipasi Maydalal dan l-cnbasa Kcmdyaakalal Dcpuli
Didang Konrunikdi Lingtu.gr & Pdmlerdry@ Masysnkal Ke'nenirirD
Mumiari. Sri dd Wahyono, Sn )046. Pensonpasut Stqpuh S*llu Runth
li,Ag' At.lep Lh sr, Lihbah Doh.htik dah Llsoht Sktkl l