Pengaruh Ukuran Partikel dan Komposisi Semen-Partikel Terhadap Kualitas Papan Semen Dari Cangkang Kemiri (Aleurites Moluccana Wild)

(1)

Lampiran 1. Perhitungan kebutuhan bahan baku papan semen.

Massa = Volume x Kerapatan

= 25 x 25 x 1 x 1

=625 gram

a.

Perhitungan bahan baku partikel yang akan digunakan :

1.

Kebutuhan semen + cangkang (60:40)

Semen

=

625

100

60

×

=375 gram

Cangkang

=

625

100

40

×

= 250 gram

2.

Kebutuhan cangkang + semen (70:30)

Semen

=

625

100

70

×

= 437,5 gram

Cangkang

=

625

100

30

×

= 187,5

3.

Kebutuhan cangkang + semen (80:20)

Semen

=

625

100

80

×

= 500 gram

Cangkang

=

625

100

20

×

=125 gram

b.

Perhitungan air yang akan digunakan

1.

Kebutuhan semen + air (40:60) (2:1)

Semen = 375

Air

=375/2 =187,5

2. Kebutuhan semen + air (70:30) (2:1)

Semen = 437,5

Air

= 437,5/2= 218,75

3. Kebutuhan semen + air (80:20) (2:1)


(2)

c.

Perhitungan MgCl2 yang akan digunakan

1.

Kebutuhan semen + MgCl

2

5% (60:40)

Semen = 375

MgCl2

=

375

100

5

×

= 18,75 gram

2.

Kebutuhan semen + MgCl2 5% (70:30)

Semen = 437,5

MgCl

2

=

437

,

5

100

5

×

= 21,875 gram

3.

Kebutuhan semen + MgCl2 5% (80:20)

Semen = 500

MgCl2

=

500

100

5

×


(3)

Lampiran 2. Pengukuran suhu hidrasi adonan semen

Waktu (jam)

Perlakuan

SA SAM SAMtr SAMR

Suhu hidrasi rata-rata (°C)

0 28.00 28.00 29.00 31.00

1 32.00 45.00 32.00 35.00

2 34.00 49.00 34.00 36.00

3 36.00 48.00 37.00 37.00

4 38.00 48.00 41.00 40.00

5 42.00 45.00 40.00 41.00

6 42.00 38.00 40.00 41.00

7 41.00 37.00 40.00 40.00

8 40.00 36.00 39.00 39.00

9 35.00 35.00 38.00 39.00

10 34.00 34.00 38.00 38.00

11 33.00 34.00 37.00 38.00

12 32.00 34.00 37.00 37.00

13 31.00 34.00 37.00 36.00

14 31.00 33.00 36.00 35.00

15 30.00 33.00 35.00 35.00

16 30.00 33.00 35.00 34.00

17 30.00 33.00 34.00 33.00

18 30.00 33.00 34.00 33.00

19 30.00 32.00 33.00 32.00

20 30.00 32.00 32.00 30.00

21 30.00 32.00 32.00 30.00

22 29.00 31.00 31.00 30.00

23 29.00 31.00 29.00 30.00

24 29.00 30.00 29.00 30.00

Suhu hidrasi adonan papan semen cangkang kemiri seluruh perlakuan

Perlakuan Suhu hidrasi

maksimum (°C)

Waktu mencapai suhu hidrasi maksimum (jam) SA

SAM SAMtr SAMR

42.00 49.00 41.00 41.00

5 2 4 5 Keterangan: SA = Semen + air


(4)

Lampiran 3. Perhitungan kerapatan dan kadar air pada ukuran 30 mesh dan 80

mesh.

Ukuran

partikel Komposisi Ulangan

Berat Awal

Berat

Akhir Volume Kerapatan

Kadar air

30 mesh

80:20

1 109,18 99,38 105,51 1,03 6,7

2 118,38 109,91 104,82 1,13 8,15

3 115,39 104,61 97,02 1,18 8,7

4 111,21 108,03 99,44 1,11 6,26

rata-rata 113,54 105,48 101,70 1,08 7,45

70:30

1 106,04 97,73 106,71 0,99 7,31

2 118,38 98,55 117,32 1 8,19

3 113,71 101,88 102,91 1,1 7,37

4 114,79 101,43 108,90 1,05 9,64

rata-rata 113,23 99,90 108,96 1,03 8,13

60:40

1 115,23 108,17 108,19 1,06 9,07

2 101,93 93,46 109,20 0,93 9,06

3 106,20 97,68 104,81 1,01 8,72

4 114,20 104,56 103,43 1,1 9,22

rata-rata 109,39 100,97 106,41 1,02 9,02

80 mesh

80:20

1 99,98 89,78 113,27 0,97 11,36

2 102,9 93,06 107,61 1,05 10,57

3 101,89 92,56 101,12 1,04 10,08

4 100,89 90,77 107,81 0,98 11,15

rata-rata 101,41 91,54 107,45 1,00 10,79

70:30

1 100,9 91,72 109,45 0,92 10,01

2 99,78 89,45 111,93 1,03 11,55

3 97,97 88,89 107,25 1,09 10,21

4 100,43 89,24 110,25 0,96 12,54

rata-rata 99,77 89,82 109,72 1,00 11,08

60:40

1 99,76 89,2 96,03

1,04

11,84

2 100,78 91,09 105,58

1,00

10,64

3 100,45 90,46 97,51

1,08

11,04

4 105,89 93,94 109,45

0,95

12,72


(5)

Lampiran 4. Perhitungan pengembangan tebal dan daya serap air pada ukuran 30

mesh dan 80 mesh.

Ukuran

partikel Komposisi Ulangan

Pengembangan tebal Daya Serap Air

2 jam 24 jam 2 jam 24 jam

30 mesh

80:20

1 4,36 4,36 2,69 6,65

2 4,54 7,90 1,03 7,16

3 5,91 5,91 1,07 4,32

4 6,31 6,31 2,77 5,83

rata-rata 5,28 6,12 1,89 5,99

70:30

1 6,51 6,51 2,59 6,88

2 6,21 6,21 2,13 6,96

3 5,95 7,07 1,28 5,20

4 7,89 7,89 1,62 5,75

rata-rata 6,64 6,92 1,90 6,20

60:40

1 8,93 10,29 2,24 8,42

2 6,85 7,91 2,27 6,74

3 4,37 5,43 2,11 4,63

4 7,92 5,50 2,51 5,99

rata-rata 7,02 7,28 2,28 6,45

80 mesh

80:20

1 7,80 9,87 3,38 4,46

2 3,28 5,33 4,13 4,40

3 8,14 7,13 2,46 3,75

4 5,34 6,22 4,01 4,77

rata-rata 6,14 7,14 3,49 4,34

70:30

1 6,89 13,19 3,74 4,59

2 8,11 6,25 4,30 4,68

3 8,43 4,59 3,69 5,68

4 2,34 6,60 5,43 7,85

rata-rata 6,44 7,66 4,29 5,70

1 7,89 5,63 4,57 13,37


(6)

Lampiran 5. Perhitungan MOE dan MOR pada ukuran 30 mesh dan 80 mesh.

Nama Ulangan MOE MOR

30 MESH

60:40

1 12195 61,47

2 8844 61,36

3 6435 63,42

70:30

1 8099 56,20

2 5896 48,49

3 9174 78,58

80:20

1 6818 45,33

2 6706 47,57

3 5753 45,06

80 MESH

60:40

1 6657 65,36

2 6275 57,75

3 6368 60,45

70:30

1 5389 56,01

2 4115 37,66

3 7264 71,46

80:20

1 5663 60,51

2 4528 38,67


(7)

Lampiran 6. Data analisis ragam (anova)

Kerapatan

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model .019a 5 .004 .979 0.457

Intercept 25.420 1 25.420 6467.385 0.000

A .010 1 0.010 2.442 0.136

B .005 2 0.002 0.593 0.563

a * b .005 2 0.002 0.633 0.542

Error .071 18 0.004

Total 25.510 24

Corrected Total .090 23

Kadar air

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 58.120a 5 11.624 13.4980 0.000

Intercept 2244.600 1 2244.600 2606.481 0.000

A 51.979 1 51.979 60.360** 0.000

B 5.508 2 2.754 3.198 0.065

a * b .632 2 0.316 0.367 0.698

Error 15.501 18 0.861

Total 2318.221 24

Corrected Total 73.621 23

Keterangan : ** sangat berbeda nyata DSA 2 JAM

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 27.160a 5 5.432 8.273 .000

Intercept 222.224 1 222.224 338.459 .000

A 24.827 1 24.827 37.813** .000


(8)

DSA 24 JAM

Source Type III Sum of

Squares Df Mean Square F Sig.

Corrected Model 61.797a 5 12.359 2.515 .068

Intercept 975.630 1 975.630 198.499 .000

a .844 1 0.844 0.172 .684

b 26.321 2 13.161 2.678 .096

a * b 34.631 2 17.316 3.523 .051

Error 88.471 18 4.915

Total 1125.897 24

Corrected Total 150.267 23

Pengembangan tebal 2 jam

Source Type III Sum of

Squares Df Mean Square F Sig.

Corrected Model 7.745a 5 1.549 .422 .828

Intercept 981.100 1 981.100 267.095 .000

A .139 1 .139 0.038 0.848

B 6.106 2 3.053 0.831 0.452

a * b 1.500 2 .750 0.204 0.817

Error 66.118 18 3.673

Total 1054.963 24

Corrected Total 73.863 23

Pengembangan tebal 24 jam

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 6.813a 5 1.363 0.254 .932

Intercept 1215.145 1 1215.145 226.220 0.000

A 2.720 1 2.720 0.506 0.486

B 3.873 2 1.936 0.361 0.702

a * b .219 2 0.110 0.220 0.980

Error 96.688 18 5.372

Total 1318.645 24


(9)

MOE

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 32326012.991a 5 6465202.598 2.696 0.074

Intercept 820446367.102 1 820446367.102 342.073 .000

a 18651104.676 1 18651104.676 7.776* 0.016

b 12022733.700 2 6011366.850 2.506 0.123

a * b 1652174.614 2 826087.307 0.344 0.715

Error 28781413.361 12 2398451.113

Total 881553793.454 18

Corrected Total 61107426.351 17

Keterangan : * berbeda nyata MOR

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 890.060a 5 178.012 1.488 .265

Intercept 54751.927 1 54751.927 457.625 .000

a 27.565 1 27.565 0.230 0.640

b 833.637 2 416.819 3.484 0.064

a * b 28.857 2 14.429 0.121 0.887

Error 1435.723 12 119.644

Total 57077.710 18


(1)

Lampiran 3. Perhitungan kerapatan dan kadar air pada ukuran 30 mesh dan 80

mesh.

Ukuran

partikel Komposisi Ulangan

Berat Awal

Berat

Akhir Volume Kerapatan

Kadar air

30 mesh

80:20

1 109,18 99,38 105,51 1,03 6,7 2 118,38 109,91 104,82 1,13 8,15 3 115,39 104,61 97,02 1,18 8,7 4 111,21 108,03 99,44 1,11 6,26 rata-rata 113,54 105,48 101,70 1,08 7,45

70:30

1 106,04 97,73 106,71 0,99 7,31 2 118,38 98,55 117,32 1 8,19 3 113,71 101,88 102,91 1,1 7,37 4 114,79 101,43 108,90 1,05 9,64 rata-rata 113,23 99,90 108,96 1,03 8,13

60:40

1 115,23 108,17 108,19 1,06 9,07 2 101,93 93,46 109,20 0,93 9,06 3 106,20 97,68 104,81 1,01 8,72 4 114,20 104,56 103,43 1,1 9,22 rata-rata 109,39 100,97 106,41 1,02 9,02

80 mesh

80:20

1 99,98 89,78 113,27 0,97 11,36 2 102,9 93,06 107,61 1,05 10,57 3 101,89 92,56 101,12 1,04 10,08 4 100,89 90,77 107,81 0,98 11,15 rata-rata 101,41 91,54 107,45 1,00 10,79

70:30

1 100,9 91,72 109,45 0,92 10,01 2 99,78 89,45 111,93 1,03 11,55 3 97,97 88,89 107,25 1,09 10,21 4 100,43 89,24 110,25 0,96 12,54 rata-rata 99,77 89,82 109,72 1,00 11,08

60:40

1 99,76 89,2 96,03

1,04

11,84 2 100,78 91,09 105,58

1,00

10,64 3 100,45 90,46 97,51

1,08

11,04 4 105,89 93,94 109,45

0,95

12,72 rata-rata 101,72 91,17 102,14 1,01 11,56


(2)

Lampiran 4. Perhitungan pengembangan tebal dan daya serap air pada ukuran 30

mesh dan 80 mesh.

Ukuran

partikel Komposisi Ulangan

Pengembangan tebal Daya Serap Air 2 jam 24 jam 2 jam 24 jam

30 mesh

80:20

1 4,36 4,36 2,69 6,65

2 4,54 7,90 1,03 7,16

3 5,91 5,91 1,07 4,32

4 6,31 6,31 2,77 5,83

rata-rata 5,28 6,12 1,89 5,99

70:30

1 6,51 6,51 2,59 6,88

2 6,21 6,21 2,13 6,96

3 5,95 7,07 1,28 5,20

4 7,89 7,89 1,62 5,75

rata-rata 6,64 6,92 1,90 6,20

60:40

1 8,93 10,29 2,24 8,42

2 6,85 7,91 2,27 6,74

3 4,37 5,43 2,11 4,63

4 7,92 5,50 2,51 5,99

rata-rata 7,02 7,28 2,28 6,45

80 mesh

80:20

1 7,80 9,87 3,38 4,46

2 3,28 5,33 4,13 4,40

3 8,14 7,13 2,46 3,75

4 5,34 6,22 4,01 4,77

rata-rata 6,14 7,14 3,49 4,34

70:30

1 6,89 13,19 3,74 4,59

2 8,11 6,25 4,30 4,68

3 8,43 4,59 3,69 5,68

4 2,34 6,60 5,43 7,85

rata-rata 6,44 7,66 4,29 5,70

60:40

1 7,89 5,63 4,57 13,37

2 4,14 6,70 3,96 6,98

3 7,09 7,41 5,93 6,09

4 8,14 11,05 3,12 5,14


(3)

Lampiran 5. Perhitungan MOE dan MOR pada ukuran 30 mesh dan 80 mesh.

Nama Ulangan MOE MOR

30 MESH

60:40

1 12195 61,47

2 8844 61,36

3 6435 63,42

70:30

1 8099 56,20

2 5896 48,49

3 9174 78,58

80:20

1 6818 45,33

2 6706 47,57

3 5753 45,06

80 MESH

60:40

1 6657 65,36

2 6275 57,75

3 6368 60,45

70:30

1 5389 56,01

2 4115 37,66

3 7264 71,46

80:20

1 5663 60,51

2 4528 38,67


(4)

Lampiran 6. Data analisis ragam (anova)

Kerapatan

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model .019a 5 .004 .979 0.457

Intercept 25.420 1 25.420 6467.385 0.000

A .010 1 0.010 2.442 0.136

B .005 2 0.002 0.593 0.563

a * b .005 2 0.002 0.633 0.542

Error .071 18 0.004

Total 25.510 24

Corrected Total .090 23

Kadar air

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 58.120a 5 11.624 13.4980 0.000

Intercept 2244.600 1 2244.600 2606.481 0.000

A 51.979 1 51.979 60.360** 0.000

B 5.508 2 2.754 3.198 0.065

a * b .632 2 0.316 0.367 0.698

Error 15.501 18 0.861

Total 2318.221 24

Corrected Total 73.621 23

Keterangan : ** sangat berbeda nyata DSA 2 JAM

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 27.160a 5 5.432 8.273 .000

Intercept 222.224 1 222.224 338.459 .000

A 24.827 1 24.827 37.813** .000

B .293 2 0.147 0.223 0.802

a * b 2.040 2 1.020 1.553 0.239

Error 11.818 18 0.657

Total 261.203 24

Corrected Total 38.978 23


(5)

DSA 24 JAM

Source Type III Sum of

Squares Df Mean Square F Sig.

Corrected Model 61.797a 5 12.359 2.515 .068

Intercept 975.630 1 975.630 198.499 .000

a .844 1 0.844 0.172 .684

b 26.321 2 13.161 2.678 .096

a * b 34.631 2 17.316 3.523 .051

Error 88.471 18 4.915

Total 1125.897 24

Corrected Total 150.267 23

Pengembangan tebal 2 jam

Source Type III Sum of

Squares Df Mean Square F Sig.

Corrected Model 7.745a 5 1.549 .422 .828

Intercept 981.100 1 981.100 267.095 .000

A .139 1 .139 0.038 0.848

B 6.106 2 3.053 0.831 0.452

a * b 1.500 2 .750 0.204 0.817

Error 66.118 18 3.673

Total 1054.963 24

Corrected Total 73.863 23

Pengembangan tebal 24 jam

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 6.813a 5 1.363 0.254 .932

Intercept 1215.145 1 1215.145 226.220 0.000

A 2.720 1 2.720 0.506 0.486

B 3.873 2 1.936 0.361 0.702

a * b .219 2 0.110 0.220 0.980

Error 96.688 18 5.372

Total 1318.645 24


(6)

MOE

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 32326012.991a 5 6465202.598 2.696 0.074

Intercept 820446367.102 1 820446367.102 342.073 .000

a 18651104.676 1 18651104.676 7.776* 0.016

b 12022733.700 2 6011366.850 2.506 0.123

a * b 1652174.614 2 826087.307 0.344 0.715

Error 28781413.361 12 2398451.113

Total 881553793.454 18

Corrected Total 61107426.351 17

Keterangan : * berbeda nyata MOR

Source Type III Sum of

Squares df Mean Square F Sig.

Corrected Model 890.060a 5 178.012 1.488 .265

Intercept 54751.927 1 54751.927 457.625 .000

a 27.565 1 27.565 0.230 0.640

b 833.637 2 416.819 3.484 0.064

a * b 28.857 2 14.429 0.121 0.887

Error 1435.723 12 119.644

Total 57077.710 18