Core Humanitarian Standard Nepali

cfwf/e"t dfgjLo

dfkb08

ljkt\af6 k|efljt JolQm
/ ;dıbfox¿

of] k'l:tsf CHS PnfoG;, URD ;d"x / b :km]o/ kl/of]hgfåf/f ;+o'tm ¿kdf tof/ ul/Psf]
‘Core Humanitarian Standard’ sf] cg'jfb xf] .
k|sfzs M cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 PnfoG;, URD ;d"x / b :km]o/ kl/of]hgf
k|yd ;+:s/0f M ;g\ @)!%
ISBN: 978-2-8399-1564-9

;jf{lwsf/
o; ;fdu|Lsf] s'g}klg k|ltlnlk clwsf/ cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 PnfoG;, URD ;d"x / b
:km]o/ kl/of]hgfdf ;'/lIft 5 . hjfkmb]lxtf / u'0f:t/ Joj:yfkgsf nflu cfwf/e"t dfgjLo
dfkb08n] k'¥ofpg] of]ubfgnfO{ cfTd;ft ub}{ z}lIfs k|of]hg, tflnd ;fdu|L, cg';Gwfg tyf
sfo{qmd ultljlwx¿df ;xof]u k'¥ofpg s'g} klg ljlwaf6 o; ;fdu|Lsf] k'g?Tkfbg ug{ eg]
;lsg]5 . plNnlvt oL ;Dk"0f{ k|of]hgx¿sf nflu cfwf/e"t dfgjLo dfkb08af6 cf}krfl/s cg'dlt
clgjfo{ ¿kdf k|fKt ug'{kb{5 . ;xhtfsf] nflu O{d]n info@corehumanitarianstandard.org
af6 cg'dlt k|fKt ug{ ;lsG5 .


k|:tfjgf
dfgjLo ljkb\sf] ;dodf dfgjLo ;ª\3;+:yfx¿n] kfngf ul//x]sf dfgjLo dfkb08x¿ HAP,
People in Aid / Sphere df cGt/lglxt d"ndd{x¿nfO{ ;d]6]/ tof/ kl/Psf] ;+o'Qm dfkb08
of]hgf (Joint Standards Initiatives- JSI) sf] k|ltkmnsf] ¿kdf hjfkmb]lxtf / u'0f:t/
Joj:yfkgsf nflu cfwf/e"t dfgjLo dfkb08nfO{ lnPsf] 5 . of] ;fdu|L tof/ ubf{ ;+o'Qm dfkb08
of]hgf (JSI) n] plNnlvt dfkb08 cjnDag ul/Psf d'Vo tyf If]qLo sfof{no / ljkt\ ;+j]
bgzLn b]zsf sl/j @))) dfgjLo ;xof]uL sfo{stf{x¿;Fu k/fdz{ u/]sf] lyof] . h;n] ;ª\s6df
/x]sf JolQm tyf ;d'bfox¿nfO{ s]Gb|laGb'df /fvL dfgjLo l;4fGtx¿sf] cfwf/df Ps ;dGjofTds
dfGotfsf] cfjZostf /x]sf] k[i7kf]if0f k|bfg u¥of] .
hjfkmb]lxtf / u'0f:t/ Joj:yfkgsf nflu cfwf/e"t dfgjLo dfkb08, !@ dlxgf tyf # r/0fdf
ul/Psf] 5nkmnx¿sf] 7f]; kl/0ffd xf] . o; cjlwdf dfgjLo ;xof]uL sfo{stf{, ;ª\s6df /x]sf
JolQm tyf ;d'bfo, ljleGg u}/;/sf/L ;+:yf, ;~hfn, ;/sf/L lgsfo, ;+o'Qm /fi6«;ª\3, bft[lgsfo
/ z}lIfs ;ª\3;+:yfx¿;Fu cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf ljifoj:t'x¿dfly lg/Gt/ ¿kdf 5nkmn
ul/Psf] lyof] . ;fy} o;sf] k|d'v sfof{no / :ynut ¿kdf k/LIf0f ;d]t ul/Psf] xf] .
ljleGg 5nkmnaf6 cfPsf ;Nnfx Pjd\ ;'emfjx¿nfO{ dfgjLo sfo{ / dfkb08 ljsf; ug]{ lj1–
k|fljlws ;lxtsf] ^% hgf k|ljlws ;Nnfxsf/ ;d"xaf6 pQm d:of}bfdfly w]/} k6s kl/dfh{g
ul/Psf] xf] .
cGt/f{li6«o dfgjLo hjfkmb]lxtf ;fem]bf/L, lkk'n Og PO8\ (PIA) / b :km]o/ kl/of]hgfsf] sfo{sf/L
;ldltx¿n] ‘the 2010 HAP Standard in Accountability and Quality Management,

the People in Aid Code of Good Practice in the Management and Support of Aid
Personnel and the Core Standards section of the Sphere Handbook’ nfO{ cfwf/e"t

dfgjLo dfkb08n] k|lt:yfkg ug]{5 eGg] ljZjf; lnPsf] 5 .

s[t1tf 1fkg
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] ¿k/]vf ljsf;df k[i7kf]if0f;lxt ;xefuL x'g] ;of}F ;ª\3;+:yf tyf
JolQmx¿nfO{ wGojfb, h;n] cfˆg} ;+:yfleq of cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] k/fdz{ k|lqmofdf
s'g} klg ;d"xsf tkm{af6 efu lnP .
k/fdz{ tyf k/LIf0f k|lqmofdf ljkt\af6 k|efljt ljljw ;d'bfo tyf JolQmx¿sf] ;xeflutf
:jfutof]Uo lyof] .
pQm dfkb08df Ps¿ktf Nofpg, cGt/f{li6«o HAP, ;xof]udf cfa4 JolQmx¿ / kl/of]hgf bfo/f
URD ;d"xåf/f hf]l8Psf 5g\, h;n] COMPASS u'0f:t/sf] ¿k/]vfnfO{ cfwf/e"t dfgjLo
dfkb08df ;fd]n u/fPsf] 5 . cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 k|fljlws k/fdz{ ;d"x / o;sf]
pk;d"x, k|fljlws kl/rfng ;ldlt k/fdz{ k|lqmofsf] lg/LIf0fdf lhDd]jf/ lyP . cfwf/e"t dfgjLo
dfkb08sf] n]vfO ;d"x k/fdz{ k|lqmofsf] k|To]s r/0faf6 k|fKt k[i7kf]if0fnfO{ ;dfj]z u/L cfwf/
e"t dfgjLo dfkb08nfO{ ;+zf]wg ug{ lbOPsf] lyof] . k|fKt kl/0ffdx¿ ;dfj]zL, k|ltlglwd"ns

/ j:t'ut ePsf] ;'lglZrt ug{ cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 k/fdz{ k|lqmof ‘WolfGroup' sf k/
fdz{bftfx¿af6 :jtGq ;xof]u eof] .

k|fljlws k/fdz{ ;d"x, k|fljlws kl/rfng ;ldlt / n]vfO ;d"xsf ;a} ;b:ox¿sf] k"0f{ ljj/0f
www.corehumanitarianstandard.org df kfpg ;lsG5Ù h;sf] cys k|of;ljgf cfwf/e"t
dfgjLo dfkb08 k/fdz{ k|lqmof ;Dej lyPg .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 k|lqmofdf lgM:jfy{ ¿kdf lgDglnlvt bftfx¿af6 ;xof]u k|fKt
ePsf] 5M
ci6«]lnog ;/sf/sf] k//fi6« tyf Jofkf/ ljefuÙ ljb]z ljsf;sf] nflu Sofyf]lns lgsfo
(CAFOD)Ù 8]gdfs{sf] k//fi6« dGqfno (Danida)Ù ;ª\3Lo u0ftGq hd{gLsf] ljb]z ljefuÙ
cfOl/; PO8\Ù :jLl8; cGt/f{li6«o ;xof]u ljsf; lgsfoÙ ljsf; / ;xof]usf] nflu :jL; lgsfoÙ
a]nfotL ;/sf/af6 a]nfotL ;xof]u / ;+o'Qm clw/fHo ;/sf/ .
HAP cGt/f{li6«o, ;xof]udf cfa4 JolQmx¿ / kl/of]hgf dfglrq, cfwf/e"t dfgjLo dfkb08
k|lqmofdf cfly{s ;xfotf k|bfg ug]{ lgDglnlvt s]Gb|Lo ;b:ox¿k|lt cfef/ k|s6 ub{5M
ACT ;d"xÙ cGt/f{li6«o ;xof]u (AAI)Ù Aktion Deutschland HilftÙ a]nfotL /]8qm;Ù ljb]z
ljsf;sf] nflu Sofyf]lns lgsfo (CAFOD)Ù s]o/ OG6/g]zgnÙ Christian AidÙ ;fd'bflos
ljZj ;xof]u PlzofÙ DanChurchAidÙ n'y/g jN8{ km]8/]zgÙ cGt/f{li6«o ;]e b lrN8«]gÙ ;]e b
lrN8«]g US tyf jN8{ lehg O06/g]zgn .

k[i7kf]if0f
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08df ul/Psf x/]s ;Nnfx Pjd\ ;'emfjx¿nfO{ cg's/0fLo dflgg]5 .
o;sf nflu info@corehumanitarianstandard.org df k[i7kf]if0f lbg ;lsg]5 .


k'g/fjnf]sg
l8;]Da/ 2019 ;Dd, cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 k|of]ustf{x¿;Fu o;sf] k|of]u ubf{sf cg'ej tyf
l;sfOx¿nfO{ www.corehumanitarianstandard.org df k7fpg cg'/f]w ul/G5 . tL cg'ej
tyf l;sfOx¿nfO{ CHS sf] bf];|f] ;+:s/0fdf ;d]6\g] k|of; ul/g]5 .

cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 (CHS) cg'jfb l6kf]6
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 c/]las, k|m]Gr / :k]lg; efiffdf pknAw x'g]5 . cGo efiffdf cg'jfb
ug{ jf cg's"n agfpg info@corehumanitarianstandard.org df ;Dks{ u/L lgMz'Ns ¿kdf
cg'jfb–lgb]{lzsf k|fKt ug{ ;lsG5 .

;Gbe{;fdu|L
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] k|of]unfO{ ;xhLs/0f ug{ tof/ kfl/Psf] lgb]{lzsf tyf ;fdu|Lx¿
www.corehumanitarianstandard.org df lgMz'Ns ¿kdf pknAw 5g\ .

ljifo;"rL
kl/ro
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] ;+/rgf
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] sfof{Gjog
bfaL
dfgjsNof0fsf/L ;}4flGts sfo{

gf} a'Fb] k|lta4tfx¿
pQ/bfloTj, k|lta4tf / sfo{x¿
!= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / dflg;x¿ cfˆgf cfjZostf cg';f/
pko'Qm / ;fGble{s ;xof]u k|fKt u5{g\ .
@= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿sf] plrt ;dodf dfgjsNof0fsf/L
;xof]udf kxF'r 5 .
#= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / dflg;x¿ gsf/fTds ¿kdf k|efljt 5}gg\
/ dfgjsNof0fsf/L kl/0ffd:j¿k a9L hfu?s k'gM lgdf{0f / sd vt/
fdf 5g\ .
$= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿ cfˆgf] sfg'gL xs–clwsf/
hfGb5g\Ù ;"rgf tyf cfkm"nfO{ k|efj kfg]{ lg0f{o lng] k|lqmofdf kx'Fr /
fV5g\ .
%= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿df u'gf;fx¿nfO{ ;fdgf ug{ ;'/
lIft / cg's"n ;+oGqsf] kx'Fr 5 .
^= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿n] Psd'i6 / kl/k"/s ;xof]u k|fKt
ub{5g\ .
&= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿ yk ;xof]u ljt/0fsf] cfzf /fVg
;S5g\Ù ha ls ;+:yfx¿n] cg'ej / sfdsf] k|lt5fofaf6 l;S5g\ .
*= ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿n] k|lt:kwf{Tds tyf ;'–Jojl:yt
sd{rf/L / :jo+;]jsaf6 ;xof]u k|fKt ub{5g\ .

(= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿n] cfkm"nfO{ ;xof]u ul//x]sf
;+:yfx¿af6 ;|f]tx¿ k|efjsf/L ¿kdf k|of]u x'g] u/L s'zntfk"j{s
gLlt;Ddt Joj:yfkgsf] ck]Iff ub{5g\ .
-h_ zAbsf]z
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-r_
-5_

cfwf/e"t dfgjLo
dfkb08
kl/ro
k|To]s lbg ljZje/ km/s km/s hLjgz}nL ckgfPsf sof}+ dflg;x¿ cTofjZosLo DffgjsNof0fsf]
If]qdf nfu]sf 5g\Ù h;df dfgj kL8fnfO{ /f]Sg] jf sd ug]{ OR5fzlQm x'G5 .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08df pTs[i6tf / k|efjsfl/tfsf] dfkb08n] cfˆgf dfgjsNof0fsf/L
sfo{df cfa4 ;+:yf / JolQmx¿sf nflu gf} a'Fb] k|lta4tfx? Hf/L u/]sf] 5 . oL k|lta4tfx?af6
;+:yf tyf JolQmn] ug]{ ;xof]udf pTs[i6tf / k|efjsfl/tf j[l4 x'G5 eGg] ljZjf; /x]sf] 5 . o;n]

dfgjsNof0fsf/L ;+:yfx¿sf] k|lta4tfnfO{ Wofgdf /fVb} ;ª\s6df k/]sf ;d'bfo / JolQmx¿k|ltsf]
a[xt\ pQ/bfloTjnfO{ ;anLs/0f u/]sf] 5 .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08n] ;ª\s6af6 k|efljt ;d'bfo / ToxfFsf hgtfx¿nfO{ dfgjsNof0fsf/L
sfo{qmdsf] s]Gb|df /fv]sf] 5 . ;fy} pgLx¿sf] cfwf/e"t dfgjclwsf/nfO{ ;Ddfgsf ;fy a9fjf
lbG5 . of] ;du|df ;Ddflgt hLjgsf] clwsf/ / cGt/f{li6«o sfg"gn] k|:tfj u/]sf] /Iff–k|lt/Iffsf]
clwsf/, ;fy;fy} dfgjclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o ljw]osåf/f lgb]{lzt 5 .
d'Vo dfkb08sf ¿kdf cfwf/e"t dfgjLo dfkb08n] cfwf/e"t tTjsf] ¿kdf ;}4flGts pQ/
bfloTjk"0f{ / pRr u'0f:t/Lo dfgjsNof0fsf/L sfo{sf] jsfnt ub{5 . dfgjsNof0fdf cfa4
;+:yfx¿n] o;nfO{ cfˆgf cfGtl/s k|lqmofx¿ qmda4 ug{ :j}}lR5s ;ª\s]tsf ¿kdf k|of]u ug{
;S5g\ . o;nfO{ sfo{Ifdtfsf] juL{s/0f ug]{ cfwf/sf] ¿ksf k|of]u ug{ ;lsG5 . h;sf] nflu
o;sf] ;fGble{stfnfO{ ljleGg cj:yf / ;+:yfx¿df lglZrt ug{ Pp6f ljz]if;+/rgf / ;DalGwt
lgb]{zsx¿sf] ljsf; ul/Psf] 5 .
dfgjsNof0fsf/L sfo{df lhDd]jf/L lng] jf of]ubfg k|bfg ug]{ ljleGg JolQmx¿, ;ª\3;+:yfx¿,
;DalGwt lgsfox¿, ;ª\3;ª\u7gx¿sf ;fy;fy} cGo ;d"xåf/f cfwf/e"t dfgjLo dfkb08nfO{
cufl8 a9fpg / sfof{Gjog ug{ ;lsG5 . oBlk, cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 dfgjsNof0fsf/L
If]qdf nlIft ePklg cGo ;ª\3;+:yfx¿n] ljkt\af6 u|l;t dfgj ;d'bfosf nflu cfˆgf sfo{sf]

;Dk"0f{ kIfx¿nfO{ cem /fd|f] / u'0f:t/o'Qm a[xt\ lhDd]jf/L k|fKt ug{ To;sf] ;b'kof]u ug{ ;S5g\ .
ljZjJofkL:t/df ul/Psf] uxg 5nkmn k|lqmofsf] k|ltkmncfwf/e"t dfgjLo dfkb08xf] . o;n]
cjnDag ul//x]sf dfgjLo dfkb08 / k|lta4tfsf ;f/tŒjx¿nfO{ Ps;fy ;d]6]sf] 5 . h'g

lgDglnlvt /x]sf 5g\ M
Ÿ cGt/f{li6«o /]8qm; / /]8qm]lhG6 d'ed]G6 tyf ljkt\df /fxt k|bfg ug]{ u}/;/sf/L ;+:yfx¿sf]
nflu tof/ ePsf] cfrf/;+lxtf
Ÿ hjfkmb]lxtf / u'0f:t/ Joj:yfkgdf dfgjLo hjfkmb]lxtf ;fem]bf/L dfkb08, @)!)
Ÿ PIAsf plrt cEof;x¿ ;xof]uL sd{rf/Lsf] Joj:yfkg / ;xfotfdf k|of]u ug]{
Ÿ b :km]o/ lgb]{lzsf cfwf/e"t dfkb08x¿ / dfgjLo 3f]if0ff kq
Ÿ u'0f:t/ COMPAS
Ÿ k|ltli7t cGt/–lgsfosf k|efljt JolQm jf ;d'bfok|lt /xg] Inter-Agen cy
Standing Committee sf k|lta4tfx¿
Ÿ cfly{s ;xfotf / ljsf;sf nflu ;ª\u7g (OECD) / ljsf; ;xfotf ;ldlt (DAC) sf]
dfkb08sf cfwf/df ljsf; / dfgjLo ;xfotfsf] d"Nofª\sg ug{] .

cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] ;+/rgf
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 (CHS)n] ;ª\s6af6 k|efljt JolQm tyf ;d'bfosf nflu gf} a'Fb]
k|lta4tfx¿ k|:t't u/]sf] 5 . h;df pgLx¿n] dfgjLo ;xof]u k|bfg ub}{ cfO/x]sf ;+:yf /
JolQmx¿af6 s] ck]Iff u/]sf x'G5g\ eGg] ljifodf hf]8 lbPsf] 5 . k|To]s k|lta4tf u'0f:t/sf]
dfkb08af6 lgb]{lzt ePsf] x'G5Ù h;n] dfgjLo ;xof]uL ;+:yf / sd{rf/Lx¿n] s;/L sfd ug'{k5{
eGg] hgfpF5 . cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf ;+/rgf lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ M
• gf} a'Fb] k|lta4tfx¿
• ;xof]uL u'0f:t/ dfkb08

• k|lta4tfnfO{ k"/f ug{ ckgfpg'kg]{ d'Vo sfo{x¿/
• ;+:yfsf d'Vo lqmofsnfkx¿sf] cljlR5Gg Pjd\k|lqmofut sfof{Gjogdf ;xof]u k'¥ofpg]
;+:yfut pQ/bfloTj
d'Vo sfo{ tyf ;+:yfut pQ/bfloTjx¿nfO{ lgDgfg';f/ JofVof ug{ ;lsG5 M
• dfgjLo ;xof]uL sfo{df cfa4 sd{rf/Lx¿n] pRru'0f:t/o'Qm sfo{qmd s;/L ;xL tl/sfn]
k|bfg ug{] / ck]lIft JolQmx¿k|lt s;/L lhDd]jf/ aGg] /
• dfgjLo ;xof]uL sfo{df ;+nUg sd{rf/Ln] k|bfg ug]{ pRr–u'0f:t/o'Qm tyf lhDd]jf/Lk"0f{
dfgjLo ;xof]unfO{ gLltut, k|lqmofut tyf ;+:yfut txdf ;'lglZrt ug]{ .
CHS df

k|of]u ePsf zAbx¿sf] ljz]if cy{;lxtsf] JofVof o; k'l:tsfsf] cGTodf lbOPsf] 5 .

cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf u'0f:t/ / pQ/bfloTjx¿

!=
dfgjsNof0fsf/L
k|ltlqmof pko'Qm /
(=
;|f]tx¿ lgb]{lzt p2]Zosf] ;fGble{s 5 .


*=

nflu cg's"n tl/sfn]
Joj:yfkg / k|of]u
ul/G5 .

@=
dfgjsNof0fsf/L
k|ltlqmof k|efjsf/L /
oyf;dodf 5 .

#=

sd{rf/Lx¿nfO{ cfk\mgf]
sfd k|efjsf/L 9ª\un]
ug{ ;xof]u ul/G5 ;fy}
gikIf / ;dfg Jojxf/
ul/G5 .

dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmofn]

:yfgLo IfdtfnfO{ yk
dha't agfpF5 / gsf/fTds
c;/nfO{ x6fpF5 .

&=

$=

dfgjsNof0fsf/L
clestf{x¿ lg/Gt/
l;S5g\ / ;'wf/
NofpF5g\ .

dfgjsNof0fsf/L
k|ltlqmof ;~rf/,
;xeflutf / k[i7kf]if0fdf
cfwfl/t 5 .

^=

dfgjsNof0fsf/L
k|ltlqmofsf] ;xof]u
Psd'i6 / kl/k"/s
5.

%=
u'gf;fx¿nfO{ :jfut
/ ;Daf]wg ul/G5 .

cfwf/e”t dfgjLo dfkb08sf] sfof{Gjog
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf ;Dk"0f{ gf} a'Fb] k|lta4tfx¿ k"/f ug{ k|lta4 ;ª\3;+:yfx¿Ù Go"gtd
tL ;ª\3;+:yfx¿sf cfˆgf k|0ffnL, ;+/rgf tyf k|of;x¿df nuftf/ ;'wf/ ub}{ pgLx¿sf]
dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmofsf] u'0f:t/ / lhDd]jf/Ldf lg/Gt/ ;'wf/ Nofpg] cfzf ul/Psf] 5 .
oBlk, dfgjsNof0fsf/L sfo{df cfa4 ;ª\3;+:yfx¿ tyf JolQmx¿ km/s km/s x'G5g\ . ltgLx¿n]
oyf;dodf sfd ug{ cfjZos 5 / cfkm"n] ;+:yfdf k|bfg ug{] e"ldsf tyf sfo{Ifdtfsf ;fy}
;dfj]z x'g] r/0f / cj:yfnfO{ cfTd;ft ug'{kb{5 .
Hfa ;ª\3;+:yfx¿n] gf} a'Fb] k|lta4tfx¿ k"/f ubf{ sl7gfO ;fdgf u5{g\, To:tf ;d:ofdf kg{af6
s;/L– aRg] / ;Daf]wg ug]{ eGg] s'/fdf ljrf/ k'¥ofpg'k5{ / pQm kl/l:yltaf6 l;Sg' klg kb{5 .
h:t}– ljsf; k|lqmofsf] lj?4df cfpg] cj/f]waf6 kf/ kfpg] pkfox¿ .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] cfj]bg ljZn]if0f lhDd]jf/L lnPsf] ;+:yfn] k|:tfljt gf} a'Fb]
k|lta4tfx¿ k|fKt ug]{ :t/df ul/g'kb{5 . d'Vo sfo{x¿ nfu" ePsf 5g\ cyjf ;+:yfut lhDd]
jf/Lx¿ k"/f ePsf 5g\ of 5}gg\ eGg] s'/fdf dfq ;Lldt /xFb}g . To;}sf/0f cfwf/e"t dfgjLo
dfkb08sf cfjZos d'Vo sfo{x¿ kl/l:yltcg's"n 9fNg' cfjZos 5 .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 To:tf ;ª\3;+:yf / JolQmx¿df nfu' x'G5,hf]—
• ljkt\af6 k|efljt JolQm tyf ;d'bfox? nfO{ k|ToIf ;xof]u k|bfg ub{5M
• cGo ;+:yfx¿nfO{ cfly{s, ef}lts cyjf k|fljlws ;xof]u k|bfg ug{] -t/ k|ToIf ¿kdf cfkm\
gf] ;xeflutf ghgfpg]_ cyjf
• oL b'j} nufotfsf tl/sfnfO{;Fu} ;d]6\g] .
dfgjsNof0fsf/L sfo{df cfa4 /xg]x¿af6 ljleGg tl/sfn] k|of]u ug{ ;lsg] 9ª\uaf6 cfwf/e"t
dfgjLo dfkb08sf] of]hgf agfOPsf] 5, h'g lgDglnlvt ¿kdf ;dfj]z ul/Psf 5g\M
• ljkt\af6 k|fefljt JolQm tyf ;d'bfosf] lhDd]jf/LnfO{ a[xt\ ¿kdf a9fjf lbgnfO{
pgLx¿nfO{ k|bfg ul/g] ;]jfsf] u'0f:t/df ;'wf/ Nofpg]
• cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] cu|ufdL sfof{Gjog tyf lg/Gt/ ;'wf/sf] nflu sfo{of]hgf
ljsf; ug{]
• cfwf/e"t dfgjLo dfkb08;+/rgfsf] ;xfotfn] ljBdfg ;+:yfut / k|fljlws dfkb08nfO{
;xof]u ug{ u'0f:t/ tyf pQ/bfloTjk"0f{ cg'udg ug{]
• cfTdd"Nofª\sg tyf sfo{qmdsf] u'0f:t/df ;'wf/ Nofpg]
• lgodcg';f/ sfo{ jf Jojxf/sf] k'li6 jf k|df0fLs/0f ug{] / o;nfO{ c¿ ;fd' k|:t't ug{]
• cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] ;+:yfut pQ/bfloTj jxg ub{}, hxfF ;fGble{s 5, ToxfF
cfGtl/s k|lqmofa4 ;xof]uåf/f ;+:yfsf] nIo / lhDd]jf/Lk"0f{ sd{rf/Lsf nflu cfGtl/s
;xof]u ug{] .

cfwf/e"t dfgjLo dfkb08cfTdf;ft ug{ lg0f{o lng] ;ª\;+:yfx¿n] ;+:yfsf] leq / aflx/ b'a}lt/af6
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08k|a4{g ug'{kb{5 .
;fem]bf/Ldf sfd ul//x]sf ;+:yfx¿n] cfwf/e"t dfgjLo dfkb08k|ltsf] k|lta4tf j0f{g ug'{kb{5 .
tL ;+:yfx¿sf] ;fem]bf/Ldf gf} a'Fb] k|lta4tfx¿ k"/f ug]{ ;DaGwdf s;/L ;dembf/L vf]H5g\, To;}
u/L ltgLx¿n] cfwf/e"t dfgjLo dfkb08k|lta4tfx¿ nfu" ug{ ;S5g\ .

bfaL
DffgjsNof0fsf/L sfo{df ;+nUg s'g} klg JolQm jf ;+:yfnfO{ cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] k|of]
u tyf :jLsf/ ug{ k|f]T;flxt ul/G5 / pgLx?n] æxfdL cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] cfXjfg;Fu}
sfd ul//x]sf 5f}F .ÆeGg ;S5g\ . ;+:yfx¿n] cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf] lgb]{zgcg';f/ p2]
Zox¿sf] k'li6 u/]df dfq cfwf/e"t dfgjLo dfkb08df ePsf] bfaL ug{ ;S5g\ .

dfgjsNof0fsf/L ;}4flGts sfo{
dfgjsNof0fsf/L sfo{sf] s]Gb|df dflg;x¿ /xG5g\ . ljkt\k|lt ul/g] s'g}klg k|ltlqmofsf] d'Vo
pTk|]/0ff eg]]sf] hLjg arfpg', dfgjLo kL8fnfO{ sd ug'{ / ;Ddflgt hLjgsf] clwsf/af/] jsfnt
ug'{ xf] .
DffgjsNof0fsf/L ;+:yfx¿n] klxn] dfgj;]jfsf] bfloTj k"/f ug{] clg dfq vf]hL eGg] s'/f dx;';
ub{5g\, To;}n] cGttM cfjZos k/]df dfgjLo ;xof]u k|bfg ug'{kb{5 .
dfgjsNof0fsf/L sfo{sf a[xt\ ¿kdf :jLsf/ ul/Psf rf/ cf]6f lglb{i6 l;4fGtx¿ lgDglnlvt 5g\ M
• dfgjtfM dfgjLo kL8f hxfF b]lvG5, ToxL ;Daf]wg ug}{ kb{5 . dfgjsNof0fsf/L sfo{sf]
d'Vo p2]Zo g} hLjg / :jf:YonfO{ arfpg' tyf dfgjk|lt ul/g] ;Ddfgsf] ;'lglZrttf
k|bfg ug'{ xf] .
• lgikIftfM dfgjsNof0fsf/L sfo{sf] cfjZostfnfO{ dfq cfwf/ agfP/ k"/f ug}{ kb{5,
h;df s'g} /fli6«otf, hflt, lnª\u, wfld{s cf:yf, ju{ jf /fhgLlts ljrf/sf] cfwf/df
e]befj gu/L kL8f÷;ª\s6sf] ;aeGbf cTofjZos cj:yfnfO{ k|fyldstf lbg'kb{5 .
• :jqGqtfM dfgjsNof0fsf/L sfo{ tyf o;sf sfo{of]hgfx¿ nfu" ul/g] sfo{If]qx¿—
/fhgLlt, cy{, ;}Go tyf cGo p2]Zox¿af6 :jtGq x'g'kb{5, tfls s'g} klg clestf{n]
sfd ug{ ;sf];\ .
• t6:ytfM dfgjsNof0fsf/L If]qdf sfd ug]{ JolQmn] s'g} kIfsf] kIfw/tf / zq'tfk"0f{
Jojxf/ ug{' x'Fb}g cyjf s'g} /fhgLlts, hftLo, wfld{s jf ;}4flGts ljrf/sf cfwf/df x]
l/g''x'Fb}g .
dfgjsNof0fsf/L l;4fGtx¿ ;a} dfgjLo sfo{sf s]Gb|laGb' x'g\ . ltgLx¿n] dfgjsNof0fsf/L
sfo{nfO{ lgb]{zg u/L tL sfo{nfO{ cGo lqmofsnfkx¿af6 cnu /fVg cfjZos
lbzflgb]{zub{5g\ . cfwf/e"t dfgjLo dfkb08sf k|lta4tfx¿, u'0f:t/ k|lqmof, d'Vo sfdx¿ /
;+:yfut lhDd]jf/Lx¿ u/L rf/cf]6f l;4fGtx¿df cfa4 ul/Psf 5g\ .
cGt/f{li6«o dfgjsNof0fsf/L sfg"g, cGt/f{li6«o dfgjclwsf/ sfg"g / cGt/f{li6«o z/0ffyL{ sfg'gn]
JolQmut / ;fd"lxs ;'/Iff;Fu ;DalGwt cfwf/e"t sfg"gL dfkb08 to u/]sf] 5, h'g ltgLx¿nfO{
k|bfg ul/g] ;xof]usf] k|s[lt;Fu ;DalGwt x'G5 . ;fy} dfgjsNof0fsf/L ljwflosfn] k|sf]k /
åGåaf6 k|efljt JolQmx¿nfO{ ;]jf k|bfg ug]{ s]Gb|Lo sfg"gL l;4fGtx¿sf] ;ª\If]kLs/0f u/]sf] 5 .
cfwf/e"t dfgjLo dfkb08 nfu" ug{]x¿n] cfˆgf] If]qleq k|sf]k / ;z:q åGåaf6 k|efljtnfO{
arfpg / ;xof]u ug{ /fHo / cGo ;DalGwt clwsf/Lx¿sf d'Vo lhDd]jf/LnfO{ yfxf
kfpg'k5{ . dfgjsNof0fsf/L sfo{df oL lhDd]jf/Lx¿nfO{ sdhf]/ 7fGg' x'Fb}g . jf:tjdf, hlxn]
;Dej 5, ;DkGg ul/g'kb{5 .

gf} a'“b] k|lta4tfx¿
!= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d›bfox¿ cfˆgf cfjZostfcg›;f/ pko›Qm / ;fGble{s
;xof]u k|fKt u5{g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmof pko'Qm / ;fGble{s 5 .
@= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿sf] plrt ;dodf dfgjsNof0fsf/L ;xof]udf
kxF›r 5 .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmof k|efjsf/L / oyf;dodf 5 .
#= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿ gsf/fTds ¿kdf k|efljt 5}gg\ / dfgjsNof0fsf/L
sfo{ kl/0ffd:j¿k a9L hfu?s, k›gM lgdf{0f / sd vt/fdf 5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmofn] :yfgLo IfdtfnfO{ yk dha't agfpF5 /
gsf/fTds c;/nfO{ x6fpF5 .
$= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿ cfˆgf] sfg"gL xs–clwsf/ hfGb5g\, ;"rgf tyf
cfkm"nfO{ k|efj kfg]{ lg0f{o lng] k|lqmofdf kx›Fr /fV5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmof ;~rf/, ;xeflutf / k[i7kf]if0fdf cfwfl/t 5 .
%= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿df u›gf;fx¿ ;fdgf ug{ ;›/lIft / cg›s"n
;+oGqsf] kx›Fr 5 .
u'0f:t/ dfkb08M u'gf;fx¿nfO{ :jfut / ;Daf]wg ul/G5 .
^= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿n] Psd›i6 / kl/k"/s ;xof]u k|fKt ub{5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmofsf] ;xof]u Psd'i6 / kl/k"/s 5 .
&= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿ yk ;xof]u ljt/0fsf] cfzf /fVg ;S5g\Ù hals
;+:yfx¿n] cg›ej / sfdsf] k|lt5fofaf6 l;S5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L clestf{x¿ lg/Gt/ l;S5g\ / ;'wf/ NofpF5g\ .
*= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿n] k|lt:kwf{Tds tyf ;›Jojl:yt sd{rf/L /
:jo+;]js af6 ;xof]u k|fKt ub{5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M sd{rf/Lx¿nfO{ cfˆgf] sfd k|efjsf/L 9ª\un] ug{ ;xof]u ul/G5 ;fy}
gikIf / ;dfg Jojxf/ ul/G5 .
(= ljkt\af6 k|efljt JolQm / ;d'bfox¿n] cfkm"nfO{ ;xof]u ul//x]sf ;+:yfx¿af6
;|f]tx¿sf] s›zntfk"j{s k|efjsf/L tyf gLlt;Ddt Joj:yfkgsf] ck]Iff ub{5g\ .
u'0f:t/ dfkb08M ;|f]tx¿ lgb]{lzt p2]Zosf] nflu cg's"n tl/sfn] Joj:yfkg / k|of]u
ul/G5 .

pQ/bfloTj, k|lta4tf / sfo{x¿
!=

ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / dflg;x¿ cfk\mgf cfjZostfcg';f/ pko'Qm / ;fGble{s
;xof]u k|fKt u5{g\ .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmof pko'Qm / ;fGble{s 5 .
d'Vo sfdx¿
!=! cj:yf / bftfx¿sf] k|lqmofut, j:t'ut / rfn' k|lqmofsf] ljZn]if0f ug'{ .
!=@ cfjZostf / hf]lvdsf] k"jf{u|x/lxt d"Nofª\sg / ljleGg ;d"xsf Ifdtf / sdhf]/
Lx¿sf] a'emfOdf cfwfl/t plrt sfo{qmdsf] of]hgf / sfof{Gjog ug'{ .
!=# kl/jlt{t cfjZostf, Ifdtf / cj:yf cg's"n sfo{qmd nfu" ug'{ .
;++:yfut pQ/bfloTjx¿
!=$ gLltx¿n] k|sf]kaf6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿sf] cfjZostf / Ifdtfdf cfwfl/t
k"jf{u|x/lxt ;xof]u k|bfg ug]{ k|lta4tf JoQm ub{5g\ .
!=% gLltx¿df k|lta4tfx¿ lgwf{/0f ul/Psf] 5Ù h;n] lk5l8Psf jf :fLdfGts[t hgtf;lxt
;d'bfosf] ljljwtfnfO{ dxTj lbG5 . o;df c;ª\ul7t tYonfO{ ;ª\sng ul/G5 .
!=^ cj:yfsf] lg/Gt/ ljZn]if0f plrt tl/sfn] ug{ k|lqmofx¿ to ul/Psf x'G5g\ .

@=

ljkt\af6 k|efljt ;d'bfo / JolQmx¿sf] plrt ;dodf dfgjsNof0fsf/L ;xof]udf kxF'r 5 .
u'0f:t/ dfkb08M dfgjsNof0fsf/L k|ltlqmof k|efjsf/L / oyf;dodf 5 .
d'Vo sfdx¿
@=! bafanfO{ ;Daf]wg ug]{ sfo{qmd lgdf{0f ug'{Ù h;n] lgwf{l/t sfd jf:tljs / ;dfhsf]
nflu ;'/lIft x'G5 . -l/k|m]G;