Ujian Sekolah Bahasa Jawa Tahun 2014 2015 - www.harrywidhiarto.com UJIAN SEKOLAH 2011
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
PEMERINTAH KABUPATEN PEKALONGAN
DINAS PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
SMAN 1 KANDANGSERANG
Alamat : Jl. Raya Kandangserang, Kab. Pekalongan 51163
UJIAN SEKOLAH
TAHUN 2014/2015
Mata Pelajaran
: Bahasa Jawa
Kelas
: XII IPA / IPS
Hari / Tanggal
: Jumat, 6 Maret 2015
Waktu
: 09.30 – 11.00 WIB ( 90 Menit )
I. Pilihen salah sijine jawaban nang ngisor iki kanthi menehi tandha ping (X) nang aksara a, b, c, d, utawa e
sing dianggep- paling bener !
1.
2.
3.
4.
5.
Dina Senen Wage tanggal 21 Februari 2005, Pamarentah Provinsi Jawa Tengah ngadani “Peringatan
Hari Bahasa Ibu Internasional Tahun 2005”, mapan ing Auditorium RRI Semarang, kawiwitan jam sanga esuk
nganti rampung. Dirawuhi dening Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto, warga DPR Prop. Jateng, Kepala
Dinas Dikbud Jateng, birokrat, pakar/pengamat budaya, para guru, siswa SD, SLTP, lan SLTA sakutha
Semarang, para tamu undangan, lan saka kalangan pers. Adicara iki diisi pentas pakeliran padhet wayang
kulit, dening dhalang Ki Enthus Susmono saka Tegal, kanthi lakon “Pendadaran Satriya Kawah
Candradimuka” lan peparing bebana “Sayembara Njarwakake Pidhato Gubernur Jawa Tengah”.
Pawarta ing dhuwur nyritakake bab apa ?
a. Peringatan Hari Bahasa Ibu Internasional Tahun 2005.
b. Pidhato Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto.
c. Pentas pakeliran padhet wayang kulit dening dhalang Ki Enthus Susmono.
d. Pendadaran Satriya Kawah Candradimuka.
e. Sayembara Njarwakake Pidhato Gubernur Jawa Tengah.
Ing pangandikane, Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto netepake yen ing saben dina Selasa, basa
Jawa wajib digunakake kanggo basa pengantar tumrap PNS birokrasi lan pendhidhikan. Wose tumrap PNS
Jawa Tengah ora ndeleng asli sukune, ing dina Selasa wajib migunakake basa Jawa minangka basa padinan,
sanadyan mung sabisane. Tekad lan pencanangane iki bakal diwiwiti saka anggone Gubernur ngendikan,
nelpon, lan utusan marang staf tumekane marang walikota lan bupati sa- awa Tengah. Bab iki ditanggapi
kanthi antusiyas dening para undangan ing auditorium kasebut lan masarakat pendengar RRI Semarang.
Pokok pikiran utama pawarta ing dhuwur yaiku …
a. Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto netepake yen ing saben dina Selasa basa Jawa wajib digunakake.
b. Basa Jawa wajib digunakake kanggo basa pengantar tumrap PNS birokrasi lan pendhidhikan.
c. Ing dina Selasa wajib migunakake basa Jawa minangka basa padinan, sanadyan mung sabisane.
d. PNS Jawa Tengah wajib migunakake basa Jawa.
e. Gubernur ngendikan, nelpon, lan utusan marang staf tumekane marang walikota lan bupati sa-Jawa
Tengah nganggo basa Jawa.
Dina Selasa didadekake dina basa Jawa ing Jawa Tengah. Tegese basa Jawa wajib digunakake kanggo basa
pengantar tumrap pegawe negeri sipil (PNS) birokrasi lan pendhidhikan. Iku ngemu surasa yen saben dina
Selasa PNS birokrasi ing pamarentahan provinsi, pamarentah kota, pamarentah kabupaten sa-Jawa Tengah
kudu nganggo basa Jawa ing kantore. Mangkono uga PNS pendhidhikan, ateges …
a. PNS pendhidhikan kudu pinter basa Jawa.
b. Basa pengantar ing sekolah-sekolah kudu nganggo basa Jawa.
c. Saben dina Selasa wong sa-Jawa Tengah kudu nganggo basa Jawa.
d. Ing sekolah-sekolah saben dina Selasa migunakake basa pengantar basa Jawa.
e. Kudu ana pendhidhikan basa Jawa.
Perangane pawarta iku, ing basa Inggris diarani 5 W + 1 H, yaiku : Who, What, When, Where, Why, lan How.
Manawa ing basa Jawa, pangertene 5 W + 1 H, yaiku :
a. Kepriye, genea, ing ngendi papane, kapan, apa lan sapa.
b. Apa, kepriye, genea, ing ngendi papane, kapan lan sapa.
c. Genea, ing ngendi papane, kapan, sapa, apa lan kepriye.
d. Sapa, apa, kapan, ing ngendi papane, genea lan kepriye.
e. Apa, sapa, kapan, ing ngendi papane, genea lan kepriye.
Ing adicara iku Gubernur Jawa Tengah mbiwarakake yen duwe tekad nglebokake basa Jawa ing
kurikulum wajib, tumrap SD, SLTP, SMA sederajat wiwit tahun 2005. Tekad iki disarujuki dening Gubernur
DI Yogyakarta lan Gubernur Jawa Timur. Perda lan SK kanggo pemantapan kurikulum wajib SD, SLTP, lan
SLTA wis kasiyapake mung kari napakasmani. Kepala Dinas Dikbud Jawa Tengah kaajab nyiyapake udakara
1
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
4.000 guru kang arep ditatar “khusus” minangka guru basa Jawa lan sastra Jawa ing tataran pendhidhikan
kasebut.
Sapa asmane Gubernur DI Yogyakarta iku ?
d. Sri Sultan Hamengku Buwono X.
a. Sri Sunan Paku Buwono X.
e. Sri Sunan Hamengku Buwono X.
b. Sri Sultan Paku Buwono X.
c. Sri Sunan Paku Alam X.
Presiden Susilo Bambang Yudhayana duwe cara anyar kanggo ngaweruhi uneg-uneg kawulane.Presiden
mratelakake nedya mbukak telepon seluler (ponsel) 24 jam nonstop, jalaran kagugah atine nalika disambati
sawenehe para tani sing ora entuk kawigaten pejabat daerah. “Yen panjenengan rumangsa ora digatekake
dening pimpinan lan pejabat daerah, handphone lan SMS-ku tinarbuka 24 jam”, mangkono ngendikane
Presiden. Pawarta basa Jawa kasebut, manut unggah-ungguhe basa Jawa, katulis nganggo basa ....
d. Krama madya.
a. Ngoko lugu.
e. Krama inggil.
b. Ngoko andhap.
c. Krama desa.
Wara-wara iki katujokake kanggo para siswa anyar kelas X. Kabeh siswa anyar kelas X supaya
ngumpul ing :
dina / tanggal
: Kemis, 20 Juli 2007,
wanci
: jam 15.30 WIB,
panggonan : ing kelase dhewe-dhewe,
kaperluan
: ngrembug bab pranatan kelas anyar.
Wara-wara iki wigati banget, mula kanggo para siswa anyar kelas X prayogane, kabeh bae bisa nekani
patemon iku !
Wara-wara ing ndhuwur migunakake basa apa ?
a. Basa ngoko lugu.
d. Basa krama madya.
b. Basa krama inggil.
e. Basa kedhaton (bagongan).
c. Basa krama desa.
Wara-wara mau mligi katujokake kanggo sapa ?
d. Para siswa kelas XI.
a. Para siswa SMA Negeri 2 Sragen.
e. Para siswa kelas XII.
b. Para siswa anyar kelas X.
c. Para siswa kelas X.
Kacarita, dhek jaman kuna ana bocah sing rupane persis kendhil. Kulite ireng, wetenge mlenthuk, dedege
cendhek lan cangkeme amba. Sirahe lancip kaya kendhil ditutupi kekep kae. Amarga saka rupane ala, Jaka
Kendhil ora disenengi kancane sadesa.
Paragraf ing dhuwur kalebu paragraf ....
d. Persuasi.
a. Narasi.
e. Argumentasi.
b. Deskripsi.
c. Eksposisi.
Yen diumpamakake barlean, pantai Nusa Penida kaya mutiara sing cemlorot putih. Nanging yen
diumpamakake wong wadon kaendahane kaya prawan kencur. Sanepa mau saktleraman pancen ketok sajak
ngluwih-ngluwihake, nanging pancen kaya mangkono kasunyatan kang cocog kanggo nggambarake
kaendahan pantai Nusa Penida. Pantai kang ana ing sisih kidul kutha Denpasar Bali.
Paragraf ing dhuwur kalebu paragraf ....
d. Persuasi.
a. Narasi.
e. Argumentasi.
b. Deskripsi.
c. Eksposisi.
Manut pandhapuking ukara, wacan ing dhuwur migunakake paragraf ....
d. Campuran.
a. Deduktif.
e. Atraktif.
b. Ineraktif.
c. Induktif.
Para rawuh ingkang dahat sinudarsana, Cekap semanten anggen kula paring ular-ular dhumateng putra
panganten sarimbit…
Tembung kawi sinudarsana ngemu teges …
d. Pantes dipunaosi.
a. Pantes tinuladha.
e. Pantes sinugata.
b. Pantes kinurmatan.
c. Pantes sinubya-subya.
Pancen, Kraton Ngayogyakarta kena diarani tinggalane Kraton Mataram. Ing Kraton Kasultanan
Ngayogyakarta ana Mesjid Gedhe Kauman, kang papane ana ing sisih kulon Alun-alun Lor Ngayogyakarta.
Dene umure wis luwih saka 200 taun. Madeg jamane Sri Sultan Hamengku Buwono I (Pangeran
Mangkubumi).
2
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Sawise entuk palilah saka Sri Sultan Hamengku Buwono I, mesjid didegake dening Kyai Penghulu
Faqih Ibrahim Dipaningrat taun 1773. Dene arsiteke diembani dening Tumenggung Wiryakusuma.Wektu kang
dibutuhake kanggo mbangun mesjid, klebu suwe. Udakara rolas taun.
Paragraf 1 wacan ing dhuwur migunakake paragraf …
a. Deduktif.
d. Deduktif – induktif.
b. Induktif.
e. Induktif – deduktif.
c. Ineraktif.
Isi teks wacan ing dhuwur mratelakake babagan apa ?
a. Mesjid Gedhe Kauman.
b. Kepriye anggone mbangun Mesjid Gedhe Kauman.
c. Wektu kang dibutuhake kanggo mbangun mesjid Kauman.
d. Mesjid Gedhe Kauman umure wis luwih saka 200 taun.
e. Mesjid Gedhe Kauman madeg jamane Sri Sultan Hamengku Buwono I.
Ana semut manggon ing pang kluwih. Wit kuwi dhoyong manglung ing sandhuwuring sendhang. Lagi
gegojegan karo kancane, semut mrucut anggone gondhelan, tiba kecemplung ing sendhang. Rehne ora bisa
nglangi, semut glagepan njaluk tulung. Nalika semana ing wit kluwih ana manuk krungu sambate semut.
Manuk welas atine, kepingin tetulung. Bareng mikir-mikir, nemu akal. Dheweke nucuk godhong kluwih
salembar, ditibakake ing sendhang, tumiba ing sandhing semut.
Saiba senenge semut angel digambarake. Dheweke dicepaki tumpakan kaya prau, awujud godhong
kluwih. Ghodong kluwih minggir katut angin. Tekan pinggir semut mudhun saka prau ghodong, banjur
munggah mentas menyang dharatan, slamet, lan saras. Bareng nyawang munggah, weruh manuk kang mentas
mitulungi awake. Jroning batin semut kepingin mbales kabecikan. Ora let suwe ana lelakon kang ngemarngemari. Manuk ing wit kluwih lagi enak- enak dhedhe, diindhik dening grema. Semut weruh yen grema
ngincer manuk kang mitulungi dheweke, banjur niyat mitulungi. Semut tumuli gegancangan nggremet ing
dlamakane, grema krasa risi lan keri, ora kuwat ngampet. Sikile diobah-obahake, karepe semute kareben
ngalih, ora ngremeti sikile. Semut ora gelem lunga, malah nyakot sikile grema. Bareg krasa dicakot semut, ora
sranta grema gedrug-gedrug ing lemah, lali yen pinuju ngincer arep mbedhil manuk. Manuk krungu, kaget, lan
weruh yen arep dibedhil, nuli mabur adoh parane. Grema eling menawa lagi ngincer manuk. Manuk wis
kadhung mabur. Semut sing nggremet lan nyakot arep dipithes … nanging wis mlayu mlebu leng.
Crita cekak ing dhuwur klebu dongeng …
a. Fabel.
d. Gegedhug.
b. Legenda.
e. Sage.
c. Mithe.
Pokok underane prekara sinebut …
d. Setting.
a. Tema.
e. Amanat.
b. Konflik.
c. Alur.
Apa amanat crita cekak ing dhuwur ?
d. a, b lan c bener.
a. Tulung-tinulungan.
e. a, b lan c salah.
b. Mbales kabejikan.
c. Kepingin tetulung
Crita cekak ing dhuwur, menawa kajumbuhake karo isine sila-sila Pancasila, klebu sila kang kaping ?
d. 4.
a. 1.
e. 5.
b. 2.
c. 3.
Aksara Jawa ing ngisor iki sing wacane : Dudu sanak dudu kadang, yen mati melu kelangan, yaiku..
a.
b.
c.
d.
e.
3
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
Aksara Jawa ing dhuwur wacane apa ?
d. Darmono goreng tahu.
a. Darmana goreng tempe.
e. Darmana goreng tahu tempe.
b. Darmono goreng tempe.
c. Darmana goreng tahu.
Bima Suci
Prawitasari iku banyu murni
Agawe jalma suci bontosing gesang sejati
Sabdane Pandhita Durna marang Bima
Ing guwaning alas Tikbrasara
E, kleru dudu, kulup kang nyata
Ing telenging samudra laya
Nanging tenane mung sarta nglorobake
Mangka Bima diarah patine
Tekad Sena wajib tinuladha
Bima Suci wajib sira udi
Mring sanggya satriya nusantara sejati
Kang mula nedya mbrasta korupsi
Teroris lan kaculikan warna-warni
Iku Bima Suci kang pinter tumindak temen
Mumpung rembulane durung surem
Jembar kalangane durung nutup mingkem
Ayo jumangkah asangu sungkem
Wacan ing dhuwur sinebut …
a. Sengkalan.
d. Panyandran.
b. Geguritan.
e. Paribasan.
c. Wangsalan.
Geguritan utawa puisi bebas mujudake perkembangan geguritan (syair) kang purwakanthine (sajak) a-a-a-a.
Nanging saiki tembung geguritan iku wis owah tegese. Tembung geguritan duwe teges puisi bebas. Mula saka
iku, kaendahane geguritan dumadi saka …
d. Pilihane tembung.
a. Purwakanthi.
e. a, b, c, lan d bener kabeh.
b. Diksi.
c. Sajak.
Tembung nglorobake, kang ana ing geguritan iku ngemu teges …
d. Nyengsarakake.
a. Minterake.
e. Njlomprongake.
b. Mulyakake.
c. Nyuwargakake.
Geguritan ing dhuwur isih ana gandheng-cenenge karo kadadean ing Indonesia.
Bima Suci pambrastha …. wajib dituladha ing jaman saiki. Isine ceceg-ceceg sing bener yaiku …
a. Korupsi.
d. Korupsi lan teroris.
b. Teroris.
e. Korupsi, teroris, lan kaculikan warna-warni.
c. Kaculikan.
Ing pada kaping telu geguritan Bima Suci, cetha menawa pangriptane arep paring piwulang utawa amanat :
tekade Sena wajib dituladha sapa bae. Bima Suci wajib dipersudi sok sapa bae murih bisa katekan kang dadi
panjangka. Wektu iki apa kang dadi panjangkane bangsa Indonesia ?
a. Mbrastha korupsi.
d. Mbrastha korupsi lan teroris.
b. Mbrastha teroris.
e. Mbrastha korupsi, teroris, lan kaculikan
c. Mbrastha kaculikan.
warna-warni.
Saka ngendi tuwuhing tekade Bima ?
a. Banyu murni Prawitasari.
d. Sabda Ilahi.
b. Sabdane Pandhita Durna.
e. Dewa Ruci.
c. Iman pangandel.
Panjenengan .... punapa, Bu ? Isine ceceg-ceceg ing ukara iku kang bener yaiku ....
d. Tanglet.
a. Mundhut priksa.
e. Takon.
b. Ngaturi priksa.
c. Taken.
4
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
28. Wuwuhan kang manggone ana ing mburi tembung lingga iku diarani ....
d. Andhahan.
a. Ater-ater.
e. Wancahan.
b. Seselan.
c. Panambang.
29. “Cekap semanten atur kawula, mugi rahayua ingkang sami pinanggih, matur-nuwun”. Sajroning tanggap
wacana ukara iku diarani ...
d. Irah-irahan.
a. Salam pambuka.
e. Panutup.
b. Wasana basa.
c. Bebuka.
30. Perangan kang nelakake jaluk pangapura sajroning tanggap wacana iku mapan ing ....
a. Purwaka basa.
b. Surasa basa.
c. Pangarep-arep.
d. Salam panutup.
e. Wasana basa.
31. “Wasana kula nyuwun pangaksama, mbokbilih anggen kawula nindakaken ayahan punika wonten ingkang
kirang ndadosaken pirenaning panggalih panjenengan sadaya.”
Tembung ayahan ing dhuwur duwe teges ....
a. Jejibahan.
d. Pepinginan.
b. Garapan.
e. Gegambaran.
c. Kaperluan.
32. Basa ngokone panggalih iku ....
a. Jantung.
d. Lambe.
b. Paru-paru.
e. Ilat.
c. Ati.
33. “Kok sepi nak, apa padha tindakan ?” Wangsulane sing bener, yaiku ...
a. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu sami tindakan.”
b. “Inggih Pak, kabeh sami tindakan.”
c. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu kesahan.”
d. “Inggih Pak, Bapak kaliyan Ibu sami tindakan.”
e. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu sami kesahan.”
34. Mas, nyuwun priksa, punapa kala wau adhik kula … mriku ? Isine ceceg-ceceg ing ukara iku kang bener yaiku
a. Teka.
d. Rawuh.
b. Dolan.
e. Sowan.
c. Tindak.
35. Titikane basa ngoko alus yaiku ...
a. Tembung ngoko kacampur tembung ngoko alus.
b. Tembung ngoko alus kacampur tembung ngoko andhap.
c. Tembung ngoko andhap kacampur tembung krama.
d. Tembung ngoko kacampur tembung krama inggil.
e. Tembung ngoko kacampur tembung kriya.
36. Pak Guru sampun rawuh. Tembung Guru asring diothak-athik dadi digugu lan ditiru. Tembung mau sinebut
d. Kawi jarwa.
a. Dasanama.
e. Laksitane basa.
b. Rura basa.
c. Kereta basa.
37. Pak Pawira uripe rekasa, jalaran kakehan anak. Paribasane ukara iku ….
d. Kaya kebo kurang pakan.
a. Kaya kebo nusu gudel.
e. Kaya kebo kabotan sungu.
b. Kaya kebo kakehan anak.
c. Kaya kebo gupak.
38. “Ayo padha didahar, ora usah isin-isin !” Ukara iki kalebu …
a. Ukara Pakon.
d. Ukara Parentah.
b. Ukara Pangajak.
e. Ukara Pamenging.
c. Ukara Panjaluk.
39. Sing kalebu ukara pakon yaiku ….
a. Sapa gelem melu aku ?
d. Ngertiya ngene aku ora mangkat !
b. Dina iki Pujiyanto ora mlebu.
e. Soale basa Jawa gampang banget.
c. Mangkata saiki bae !
5
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
40. Ukara kang surasane pangajak yaiku …
a. Angger kowe melu, aku ya melu !
b. Aja nganti ana sing ora mangkat lho !
c. Wah soale basa Jawa angel ya ?
d. Ayo digarap dhewe-dhewe !
e. Aku nirun kowe bae ya ?
….
41.
a.
d.
b.
e.
c.
42. Aksara Jawa iki wacane: :
.
a. Gemah ripah kerta raharja.
b. Gemah ripah tata tentrem.
c. Gemah ripah panjang-punjung.
43.
d. Gemah ripah titi jinawi.
e. Gemah ripah loh jinawi.
...
a.
d.
b.
e.
c.
44.
diwaca ...
a. Sragen 1 Oktober 1973.
b. Sragen 1 Oktober 1974.
c. Sragen 1 Oktober 1975.
45. Imunisasi polio manawa ditulis nganggo aksara Jawa …
d. Sragen 1 Oktober 1976.
e. Sragen 1 Oktober 1978.
a.
d.
b.
e.
c.
Wangsulana pitakon ing ngisor iki kanthi patitis !
46. Gawenen wara-wara kang isine berita lelayu nganggo basa krama !
47. Kepriye panyaruwemu/tanggapanmu marang perkembangane basa Jawa ing pasrawungan para nom-noman
jaman saiki? Jelasna!
48. Gawea pacelathon antarane kowe karo bapak/ibu guru, menawa ngesuk kowe ora bisa melu kegiyatan
ekstrakurikuler. Nganggo basa krama alus!
49. Suradira Jayaningrat, lebur dening pangastuti.
Ukara ing dhuwur tulisen nganggo aksara Jawa kanthi bener!
Wacan Kanggo No. 50.
…..Kaseksenan ibu, bapak, lan adhi-adhine Kusuma kanthi ati mantep budhal menyang sapucuking
Gunung Bromo. Ing sapinggiring sawah, kusuma nginguk sedhela saperlu nyawang ibu, bapak, lan adhiadhine. Esem kang nrenyuhake, Kusuma gelem dadi korban kanggo netepi janjine bapake lan ibune marang
Dewa Brama.
50. Miturut panemumu/pendhapatmu kepriye wateke paraga Kusuma? Jelasna!
6
PEMERINTAH KABUPATEN PEKALONGAN
DINAS PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN
SMAN 1 KANDANGSERANG
Alamat : Jl. Raya Kandangserang, Kab. Pekalongan 51163
UJIAN SEKOLAH
TAHUN 2014/2015
Mata Pelajaran
: Bahasa Jawa
Kelas
: XII IPA / IPS
Hari / Tanggal
: Jumat, 6 Maret 2015
Waktu
: 09.30 – 11.00 WIB ( 90 Menit )
I. Pilihen salah sijine jawaban nang ngisor iki kanthi menehi tandha ping (X) nang aksara a, b, c, d, utawa e
sing dianggep- paling bener !
1.
2.
3.
4.
5.
Dina Senen Wage tanggal 21 Februari 2005, Pamarentah Provinsi Jawa Tengah ngadani “Peringatan
Hari Bahasa Ibu Internasional Tahun 2005”, mapan ing Auditorium RRI Semarang, kawiwitan jam sanga esuk
nganti rampung. Dirawuhi dening Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto, warga DPR Prop. Jateng, Kepala
Dinas Dikbud Jateng, birokrat, pakar/pengamat budaya, para guru, siswa SD, SLTP, lan SLTA sakutha
Semarang, para tamu undangan, lan saka kalangan pers. Adicara iki diisi pentas pakeliran padhet wayang
kulit, dening dhalang Ki Enthus Susmono saka Tegal, kanthi lakon “Pendadaran Satriya Kawah
Candradimuka” lan peparing bebana “Sayembara Njarwakake Pidhato Gubernur Jawa Tengah”.
Pawarta ing dhuwur nyritakake bab apa ?
a. Peringatan Hari Bahasa Ibu Internasional Tahun 2005.
b. Pidhato Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto.
c. Pentas pakeliran padhet wayang kulit dening dhalang Ki Enthus Susmono.
d. Pendadaran Satriya Kawah Candradimuka.
e. Sayembara Njarwakake Pidhato Gubernur Jawa Tengah.
Ing pangandikane, Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto netepake yen ing saben dina Selasa, basa
Jawa wajib digunakake kanggo basa pengantar tumrap PNS birokrasi lan pendhidhikan. Wose tumrap PNS
Jawa Tengah ora ndeleng asli sukune, ing dina Selasa wajib migunakake basa Jawa minangka basa padinan,
sanadyan mung sabisane. Tekad lan pencanangane iki bakal diwiwiti saka anggone Gubernur ngendikan,
nelpon, lan utusan marang staf tumekane marang walikota lan bupati sa- awa Tengah. Bab iki ditanggapi
kanthi antusiyas dening para undangan ing auditorium kasebut lan masarakat pendengar RRI Semarang.
Pokok pikiran utama pawarta ing dhuwur yaiku …
a. Gubernur Jawa Tengah H. Mardiyanto netepake yen ing saben dina Selasa basa Jawa wajib digunakake.
b. Basa Jawa wajib digunakake kanggo basa pengantar tumrap PNS birokrasi lan pendhidhikan.
c. Ing dina Selasa wajib migunakake basa Jawa minangka basa padinan, sanadyan mung sabisane.
d. PNS Jawa Tengah wajib migunakake basa Jawa.
e. Gubernur ngendikan, nelpon, lan utusan marang staf tumekane marang walikota lan bupati sa-Jawa
Tengah nganggo basa Jawa.
Dina Selasa didadekake dina basa Jawa ing Jawa Tengah. Tegese basa Jawa wajib digunakake kanggo basa
pengantar tumrap pegawe negeri sipil (PNS) birokrasi lan pendhidhikan. Iku ngemu surasa yen saben dina
Selasa PNS birokrasi ing pamarentahan provinsi, pamarentah kota, pamarentah kabupaten sa-Jawa Tengah
kudu nganggo basa Jawa ing kantore. Mangkono uga PNS pendhidhikan, ateges …
a. PNS pendhidhikan kudu pinter basa Jawa.
b. Basa pengantar ing sekolah-sekolah kudu nganggo basa Jawa.
c. Saben dina Selasa wong sa-Jawa Tengah kudu nganggo basa Jawa.
d. Ing sekolah-sekolah saben dina Selasa migunakake basa pengantar basa Jawa.
e. Kudu ana pendhidhikan basa Jawa.
Perangane pawarta iku, ing basa Inggris diarani 5 W + 1 H, yaiku : Who, What, When, Where, Why, lan How.
Manawa ing basa Jawa, pangertene 5 W + 1 H, yaiku :
a. Kepriye, genea, ing ngendi papane, kapan, apa lan sapa.
b. Apa, kepriye, genea, ing ngendi papane, kapan lan sapa.
c. Genea, ing ngendi papane, kapan, sapa, apa lan kepriye.
d. Sapa, apa, kapan, ing ngendi papane, genea lan kepriye.
e. Apa, sapa, kapan, ing ngendi papane, genea lan kepriye.
Ing adicara iku Gubernur Jawa Tengah mbiwarakake yen duwe tekad nglebokake basa Jawa ing
kurikulum wajib, tumrap SD, SLTP, SMA sederajat wiwit tahun 2005. Tekad iki disarujuki dening Gubernur
DI Yogyakarta lan Gubernur Jawa Timur. Perda lan SK kanggo pemantapan kurikulum wajib SD, SLTP, lan
SLTA wis kasiyapake mung kari napakasmani. Kepala Dinas Dikbud Jawa Tengah kaajab nyiyapake udakara
1
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
4.000 guru kang arep ditatar “khusus” minangka guru basa Jawa lan sastra Jawa ing tataran pendhidhikan
kasebut.
Sapa asmane Gubernur DI Yogyakarta iku ?
d. Sri Sultan Hamengku Buwono X.
a. Sri Sunan Paku Buwono X.
e. Sri Sunan Hamengku Buwono X.
b. Sri Sultan Paku Buwono X.
c. Sri Sunan Paku Alam X.
Presiden Susilo Bambang Yudhayana duwe cara anyar kanggo ngaweruhi uneg-uneg kawulane.Presiden
mratelakake nedya mbukak telepon seluler (ponsel) 24 jam nonstop, jalaran kagugah atine nalika disambati
sawenehe para tani sing ora entuk kawigaten pejabat daerah. “Yen panjenengan rumangsa ora digatekake
dening pimpinan lan pejabat daerah, handphone lan SMS-ku tinarbuka 24 jam”, mangkono ngendikane
Presiden. Pawarta basa Jawa kasebut, manut unggah-ungguhe basa Jawa, katulis nganggo basa ....
d. Krama madya.
a. Ngoko lugu.
e. Krama inggil.
b. Ngoko andhap.
c. Krama desa.
Wara-wara iki katujokake kanggo para siswa anyar kelas X. Kabeh siswa anyar kelas X supaya
ngumpul ing :
dina / tanggal
: Kemis, 20 Juli 2007,
wanci
: jam 15.30 WIB,
panggonan : ing kelase dhewe-dhewe,
kaperluan
: ngrembug bab pranatan kelas anyar.
Wara-wara iki wigati banget, mula kanggo para siswa anyar kelas X prayogane, kabeh bae bisa nekani
patemon iku !
Wara-wara ing ndhuwur migunakake basa apa ?
a. Basa ngoko lugu.
d. Basa krama madya.
b. Basa krama inggil.
e. Basa kedhaton (bagongan).
c. Basa krama desa.
Wara-wara mau mligi katujokake kanggo sapa ?
d. Para siswa kelas XI.
a. Para siswa SMA Negeri 2 Sragen.
e. Para siswa kelas XII.
b. Para siswa anyar kelas X.
c. Para siswa kelas X.
Kacarita, dhek jaman kuna ana bocah sing rupane persis kendhil. Kulite ireng, wetenge mlenthuk, dedege
cendhek lan cangkeme amba. Sirahe lancip kaya kendhil ditutupi kekep kae. Amarga saka rupane ala, Jaka
Kendhil ora disenengi kancane sadesa.
Paragraf ing dhuwur kalebu paragraf ....
d. Persuasi.
a. Narasi.
e. Argumentasi.
b. Deskripsi.
c. Eksposisi.
Yen diumpamakake barlean, pantai Nusa Penida kaya mutiara sing cemlorot putih. Nanging yen
diumpamakake wong wadon kaendahane kaya prawan kencur. Sanepa mau saktleraman pancen ketok sajak
ngluwih-ngluwihake, nanging pancen kaya mangkono kasunyatan kang cocog kanggo nggambarake
kaendahan pantai Nusa Penida. Pantai kang ana ing sisih kidul kutha Denpasar Bali.
Paragraf ing dhuwur kalebu paragraf ....
d. Persuasi.
a. Narasi.
e. Argumentasi.
b. Deskripsi.
c. Eksposisi.
Manut pandhapuking ukara, wacan ing dhuwur migunakake paragraf ....
d. Campuran.
a. Deduktif.
e. Atraktif.
b. Ineraktif.
c. Induktif.
Para rawuh ingkang dahat sinudarsana, Cekap semanten anggen kula paring ular-ular dhumateng putra
panganten sarimbit…
Tembung kawi sinudarsana ngemu teges …
d. Pantes dipunaosi.
a. Pantes tinuladha.
e. Pantes sinugata.
b. Pantes kinurmatan.
c. Pantes sinubya-subya.
Pancen, Kraton Ngayogyakarta kena diarani tinggalane Kraton Mataram. Ing Kraton Kasultanan
Ngayogyakarta ana Mesjid Gedhe Kauman, kang papane ana ing sisih kulon Alun-alun Lor Ngayogyakarta.
Dene umure wis luwih saka 200 taun. Madeg jamane Sri Sultan Hamengku Buwono I (Pangeran
Mangkubumi).
2
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
14.
15.
16.
17.
18.
19.
Sawise entuk palilah saka Sri Sultan Hamengku Buwono I, mesjid didegake dening Kyai Penghulu
Faqih Ibrahim Dipaningrat taun 1773. Dene arsiteke diembani dening Tumenggung Wiryakusuma.Wektu kang
dibutuhake kanggo mbangun mesjid, klebu suwe. Udakara rolas taun.
Paragraf 1 wacan ing dhuwur migunakake paragraf …
a. Deduktif.
d. Deduktif – induktif.
b. Induktif.
e. Induktif – deduktif.
c. Ineraktif.
Isi teks wacan ing dhuwur mratelakake babagan apa ?
a. Mesjid Gedhe Kauman.
b. Kepriye anggone mbangun Mesjid Gedhe Kauman.
c. Wektu kang dibutuhake kanggo mbangun mesjid Kauman.
d. Mesjid Gedhe Kauman umure wis luwih saka 200 taun.
e. Mesjid Gedhe Kauman madeg jamane Sri Sultan Hamengku Buwono I.
Ana semut manggon ing pang kluwih. Wit kuwi dhoyong manglung ing sandhuwuring sendhang. Lagi
gegojegan karo kancane, semut mrucut anggone gondhelan, tiba kecemplung ing sendhang. Rehne ora bisa
nglangi, semut glagepan njaluk tulung. Nalika semana ing wit kluwih ana manuk krungu sambate semut.
Manuk welas atine, kepingin tetulung. Bareng mikir-mikir, nemu akal. Dheweke nucuk godhong kluwih
salembar, ditibakake ing sendhang, tumiba ing sandhing semut.
Saiba senenge semut angel digambarake. Dheweke dicepaki tumpakan kaya prau, awujud godhong
kluwih. Ghodong kluwih minggir katut angin. Tekan pinggir semut mudhun saka prau ghodong, banjur
munggah mentas menyang dharatan, slamet, lan saras. Bareng nyawang munggah, weruh manuk kang mentas
mitulungi awake. Jroning batin semut kepingin mbales kabecikan. Ora let suwe ana lelakon kang ngemarngemari. Manuk ing wit kluwih lagi enak- enak dhedhe, diindhik dening grema. Semut weruh yen grema
ngincer manuk kang mitulungi dheweke, banjur niyat mitulungi. Semut tumuli gegancangan nggremet ing
dlamakane, grema krasa risi lan keri, ora kuwat ngampet. Sikile diobah-obahake, karepe semute kareben
ngalih, ora ngremeti sikile. Semut ora gelem lunga, malah nyakot sikile grema. Bareg krasa dicakot semut, ora
sranta grema gedrug-gedrug ing lemah, lali yen pinuju ngincer arep mbedhil manuk. Manuk krungu, kaget, lan
weruh yen arep dibedhil, nuli mabur adoh parane. Grema eling menawa lagi ngincer manuk. Manuk wis
kadhung mabur. Semut sing nggremet lan nyakot arep dipithes … nanging wis mlayu mlebu leng.
Crita cekak ing dhuwur klebu dongeng …
a. Fabel.
d. Gegedhug.
b. Legenda.
e. Sage.
c. Mithe.
Pokok underane prekara sinebut …
d. Setting.
a. Tema.
e. Amanat.
b. Konflik.
c. Alur.
Apa amanat crita cekak ing dhuwur ?
d. a, b lan c bener.
a. Tulung-tinulungan.
e. a, b lan c salah.
b. Mbales kabejikan.
c. Kepingin tetulung
Crita cekak ing dhuwur, menawa kajumbuhake karo isine sila-sila Pancasila, klebu sila kang kaping ?
d. 4.
a. 1.
e. 5.
b. 2.
c. 3.
Aksara Jawa ing ngisor iki sing wacane : Dudu sanak dudu kadang, yen mati melu kelangan, yaiku..
a.
b.
c.
d.
e.
3
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
Aksara Jawa ing dhuwur wacane apa ?
d. Darmono goreng tahu.
a. Darmana goreng tempe.
e. Darmana goreng tahu tempe.
b. Darmono goreng tempe.
c. Darmana goreng tahu.
Bima Suci
Prawitasari iku banyu murni
Agawe jalma suci bontosing gesang sejati
Sabdane Pandhita Durna marang Bima
Ing guwaning alas Tikbrasara
E, kleru dudu, kulup kang nyata
Ing telenging samudra laya
Nanging tenane mung sarta nglorobake
Mangka Bima diarah patine
Tekad Sena wajib tinuladha
Bima Suci wajib sira udi
Mring sanggya satriya nusantara sejati
Kang mula nedya mbrasta korupsi
Teroris lan kaculikan warna-warni
Iku Bima Suci kang pinter tumindak temen
Mumpung rembulane durung surem
Jembar kalangane durung nutup mingkem
Ayo jumangkah asangu sungkem
Wacan ing dhuwur sinebut …
a. Sengkalan.
d. Panyandran.
b. Geguritan.
e. Paribasan.
c. Wangsalan.
Geguritan utawa puisi bebas mujudake perkembangan geguritan (syair) kang purwakanthine (sajak) a-a-a-a.
Nanging saiki tembung geguritan iku wis owah tegese. Tembung geguritan duwe teges puisi bebas. Mula saka
iku, kaendahane geguritan dumadi saka …
d. Pilihane tembung.
a. Purwakanthi.
e. a, b, c, lan d bener kabeh.
b. Diksi.
c. Sajak.
Tembung nglorobake, kang ana ing geguritan iku ngemu teges …
d. Nyengsarakake.
a. Minterake.
e. Njlomprongake.
b. Mulyakake.
c. Nyuwargakake.
Geguritan ing dhuwur isih ana gandheng-cenenge karo kadadean ing Indonesia.
Bima Suci pambrastha …. wajib dituladha ing jaman saiki. Isine ceceg-ceceg sing bener yaiku …
a. Korupsi.
d. Korupsi lan teroris.
b. Teroris.
e. Korupsi, teroris, lan kaculikan warna-warni.
c. Kaculikan.
Ing pada kaping telu geguritan Bima Suci, cetha menawa pangriptane arep paring piwulang utawa amanat :
tekade Sena wajib dituladha sapa bae. Bima Suci wajib dipersudi sok sapa bae murih bisa katekan kang dadi
panjangka. Wektu iki apa kang dadi panjangkane bangsa Indonesia ?
a. Mbrastha korupsi.
d. Mbrastha korupsi lan teroris.
b. Mbrastha teroris.
e. Mbrastha korupsi, teroris, lan kaculikan
c. Mbrastha kaculikan.
warna-warni.
Saka ngendi tuwuhing tekade Bima ?
a. Banyu murni Prawitasari.
d. Sabda Ilahi.
b. Sabdane Pandhita Durna.
e. Dewa Ruci.
c. Iman pangandel.
Panjenengan .... punapa, Bu ? Isine ceceg-ceceg ing ukara iku kang bener yaiku ....
d. Tanglet.
a. Mundhut priksa.
e. Takon.
b. Ngaturi priksa.
c. Taken.
4
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
28. Wuwuhan kang manggone ana ing mburi tembung lingga iku diarani ....
d. Andhahan.
a. Ater-ater.
e. Wancahan.
b. Seselan.
c. Panambang.
29. “Cekap semanten atur kawula, mugi rahayua ingkang sami pinanggih, matur-nuwun”. Sajroning tanggap
wacana ukara iku diarani ...
d. Irah-irahan.
a. Salam pambuka.
e. Panutup.
b. Wasana basa.
c. Bebuka.
30. Perangan kang nelakake jaluk pangapura sajroning tanggap wacana iku mapan ing ....
a. Purwaka basa.
b. Surasa basa.
c. Pangarep-arep.
d. Salam panutup.
e. Wasana basa.
31. “Wasana kula nyuwun pangaksama, mbokbilih anggen kawula nindakaken ayahan punika wonten ingkang
kirang ndadosaken pirenaning panggalih panjenengan sadaya.”
Tembung ayahan ing dhuwur duwe teges ....
a. Jejibahan.
d. Pepinginan.
b. Garapan.
e. Gegambaran.
c. Kaperluan.
32. Basa ngokone panggalih iku ....
a. Jantung.
d. Lambe.
b. Paru-paru.
e. Ilat.
c. Ati.
33. “Kok sepi nak, apa padha tindakan ?” Wangsulane sing bener, yaiku ...
a. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu sami tindakan.”
b. “Inggih Pak, kabeh sami tindakan.”
c. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu kesahan.”
d. “Inggih Pak, Bapak kaliyan Ibu sami tindakan.”
e. “Inggih Pak, Bapak lan Ibu sami kesahan.”
34. Mas, nyuwun priksa, punapa kala wau adhik kula … mriku ? Isine ceceg-ceceg ing ukara iku kang bener yaiku
a. Teka.
d. Rawuh.
b. Dolan.
e. Sowan.
c. Tindak.
35. Titikane basa ngoko alus yaiku ...
a. Tembung ngoko kacampur tembung ngoko alus.
b. Tembung ngoko alus kacampur tembung ngoko andhap.
c. Tembung ngoko andhap kacampur tembung krama.
d. Tembung ngoko kacampur tembung krama inggil.
e. Tembung ngoko kacampur tembung kriya.
36. Pak Guru sampun rawuh. Tembung Guru asring diothak-athik dadi digugu lan ditiru. Tembung mau sinebut
d. Kawi jarwa.
a. Dasanama.
e. Laksitane basa.
b. Rura basa.
c. Kereta basa.
37. Pak Pawira uripe rekasa, jalaran kakehan anak. Paribasane ukara iku ….
d. Kaya kebo kurang pakan.
a. Kaya kebo nusu gudel.
e. Kaya kebo kabotan sungu.
b. Kaya kebo kakehan anak.
c. Kaya kebo gupak.
38. “Ayo padha didahar, ora usah isin-isin !” Ukara iki kalebu …
a. Ukara Pakon.
d. Ukara Parentah.
b. Ukara Pangajak.
e. Ukara Pamenging.
c. Ukara Panjaluk.
39. Sing kalebu ukara pakon yaiku ….
a. Sapa gelem melu aku ?
d. Ngertiya ngene aku ora mangkat !
b. Dina iki Pujiyanto ora mlebu.
e. Soale basa Jawa gampang banget.
c. Mangkata saiki bae !
5
U.S / BAHASA JAWA / SMA 1 KANDANGSERANG
40. Ukara kang surasane pangajak yaiku …
a. Angger kowe melu, aku ya melu !
b. Aja nganti ana sing ora mangkat lho !
c. Wah soale basa Jawa angel ya ?
d. Ayo digarap dhewe-dhewe !
e. Aku nirun kowe bae ya ?
….
41.
a.
d.
b.
e.
c.
42. Aksara Jawa iki wacane: :
.
a. Gemah ripah kerta raharja.
b. Gemah ripah tata tentrem.
c. Gemah ripah panjang-punjung.
43.
d. Gemah ripah titi jinawi.
e. Gemah ripah loh jinawi.
...
a.
d.
b.
e.
c.
44.
diwaca ...
a. Sragen 1 Oktober 1973.
b. Sragen 1 Oktober 1974.
c. Sragen 1 Oktober 1975.
45. Imunisasi polio manawa ditulis nganggo aksara Jawa …
d. Sragen 1 Oktober 1976.
e. Sragen 1 Oktober 1978.
a.
d.
b.
e.
c.
Wangsulana pitakon ing ngisor iki kanthi patitis !
46. Gawenen wara-wara kang isine berita lelayu nganggo basa krama !
47. Kepriye panyaruwemu/tanggapanmu marang perkembangane basa Jawa ing pasrawungan para nom-noman
jaman saiki? Jelasna!
48. Gawea pacelathon antarane kowe karo bapak/ibu guru, menawa ngesuk kowe ora bisa melu kegiyatan
ekstrakurikuler. Nganggo basa krama alus!
49. Suradira Jayaningrat, lebur dening pangastuti.
Ukara ing dhuwur tulisen nganggo aksara Jawa kanthi bener!
Wacan Kanggo No. 50.
…..Kaseksenan ibu, bapak, lan adhi-adhine Kusuma kanthi ati mantep budhal menyang sapucuking
Gunung Bromo. Ing sapinggiring sawah, kusuma nginguk sedhela saperlu nyawang ibu, bapak, lan adhiadhine. Esem kang nrenyuhake, Kusuma gelem dadi korban kanggo netepi janjine bapake lan ibune marang
Dewa Brama.
50. Miturut panemumu/pendhapatmu kepriye wateke paraga Kusuma? Jelasna!
6