PELAKSANAAN KEWAJIBAN ADVOKAT DALAM PEMBERIAN BANTUAN HUKUM CUMA-CUMA MENURUT PERATURAN PEMERINTAH NOMOR 83 TAHUN 2OO8 TENTANG PERSYARATAN DAN TATA CARA PEMBERIAN BANTUAN HUKUM SECARA CUMA-CUMA.
PELAKSANAAN KEWAJ]BAN ADVO}(A'I' I)ALAM PEMBERIAN
IIANTIJAN HUl(UM CUMA CUMA T,I ENURUT ?NR TT]IL\N
PEMERINTAH NOMORSf,TAIIUN 2003 TENTAT_G PERSYARATAN DAN
TATACARA PI]MBIiRIAN BANTIJAN HOKUM SI]C RA CUMA.CUMA
lF.raPlmamrSdi.05l40l35.l;ak.HuktrmUnand.JumlahHalman 100,2009)
ABSTRAK
Adlokd scbagaiprofcs yanE bcllas. nrandni dan bctungeureiarab rnemil hi
pcrai penrirg dala'n upaya lmtlemenlasi pri'Fip pesamaan di had.pan hukum.
Pmle\i Advokar sebagxi diim nahile nenntut Adr.kat untuk bcrpcran akril
dalan nonhsilnasi pcm&ri akscs kcpada masf..xkr( relhrd{ keadllar j-ang
disujudkan dalam benruk lrcmhcrirn ban{uar hukum Kcid.ripun trndng lrndang
Dasa. ReFUlik lndoicsla lahun l'r45 (UUD RI 1945) tidrk secara eksplsir
mciFt.katr bann,an hukum sehagri hrk wal8a fcaam, nanun scbd-sri k.nsekuensi
neg.m hukur yang Jinlrrrkrn \eca.a regrs dalam l,asal I at.r (l) UUD RI 19,15
maka banrl hultun scbag.i hak asxsi mrnllia harus dioandane scbagai [ak
konslirus ofaL sarsa nesr.a. oleh [!ren] iiu Degam Mjib mc'rianin pcdenuhrnn]a
lripa nerlL dibedr!*xn dcnean .lasan linbsial. l.ahi.nva PeEturaD Pcmcri ah No.
3lTahud2003lcnt.trgPcsyaralaDdaD lataCanPemberianBantuln llukum Sccara
Cunra-Cuma yarg dirm rtkan oleh Und B-Urdnng No. l3 Trhun 200:l tenllfg
Advoknr diha.dpkad ndnp0 mcnb0kr rkses hrgi masyarakar untuk dnpar mengklnim
hak-hxk dasar ncFka tcrutana hak umuk Jlpjt didili sccam adil. Rrmus
Fmasalahrn d!rm penulis inl adalih l)Uagaimanakah pdhksanaan kerujiban
,^dvok! drlan ocnbfian bantuan hrktrd cumr cuma'nenurur Pcmur.n Pemerinllh
No
llhun 2003, 2) Apr kenddL! ketrdala d.lxm pclak{Da kerajiban
pemberian bdlan hukum cumd.trmn menurut Peratumn Pcneinhn No 33 Tahun
2003. 3) B.eaiman.kah pcrjatuhatr sxnksi hdgi Advokar yane ridak frefrberikrn
bantuan hukum sccara cumF-cu'na kcpada pcn.a.i keadilan Bentuk pcnclirian
xdalah ylridis nxntogis dcigan fremleryuna[m data prin$ dan seklnder Dlra
yan! dip.rolch dianalisa ecam kualikrif schingga be6ilat rieskripril yairu bctup.
pengambarar yane jelas tentan8 keDyaraan vans ddr
eangan Uori hasiL
8l
iii
di
pcneli!irndik.rahuib.hRal)Pcnbc.irnban(Lanhukumbclumbclatxnseb.grimd
dimana Adlolar belunr maksimal menjalankan keMjiban moml d.n
'nc(in)-a,
pn,lesinyr sementan pe.an neganmasih sebatas rcg0laror.2) Kendata yang
dihadapi
addhh kuBngnya sosialkasi. perpecahan o.ganislsisen. kctidakre.ediarn rng3aran_
sehingga PP ni d angg€p sebaga bctrtuk pelepd\an hnsgunejawab Ncgxra lepxda
I-€mhrga Blnturn lllkum, Advokat dan Oraanisxsi Adv.kar
Pefjatuhxn s.nksi
dilakuk.. scstrai d.n!.n kcrcnlr'an yxng berlaku dalam Organnrsi Adr.kat Sanksl
re6eb( dapar Grup! regumn isan, tcguran tnulis, ce'nbcdc ian scmenrrra arau
peirberhentian terap dai profeslnr_s. llnruk ncmdksimalkrn peorberaf bafurai
hukum mau pc.lu d dordng hhinr)r llfdaDg-Uid.ng BrntrLh Huktrnr )-afg
DaDIin)a akan freigatur lcbih clas nedgenii nen,he.lan bantuan hLktrm lcrmisuk
mekan smc dan alokas snccamn.
l)
t. Lllrr
Belrkdg Masald
Kebuhrhdr akses uniuk nenperoleh
bdtum hDtm di lndonesia ndih sm8at
tinsgi.IIal ini diFi.u oleh linsginya ugka kenisldnm yos nencapai puluhujula.
Dara Badm Pusdt Statinik me.yebutkm
geis kcmiskinm pada
nel
ydg
kudg
Adrokat
t€rscdia
junlan pendudut yoe bcrada di bavan
2009 nencapai 32.5r iuta
lebih 12.000 orog
omg.r Scbasian bes distarmya
berada
ieffitsur yde aLtil sekitd
di kota-kora
Fd,nal Lebutuh pencdn kc.dilm sedngkali bDla
j!,!a nenyebs smpai ke
jiwai Seneida jLmhn
h
1.000
b€s dm ibu kota prcrinsi,
ya di kola
k.ra
bcs nmun
pelosok_pclosok *ilayah telpencil. Tincainva
kebdlnd
ddi ksus kdus ydg diterina dm dilansdi oleh l€mbasa
Idbut
dapal terlihal
l.mbaga
bMrm huks b€nkd:
'I a6el I
Krsuskasus
ysg
diterima d.n dibn$ni oleh krnto.kantor
LBI I YLBIU
r0
l?
1
l
(;b- r-.-rK.D,B""tu- H,l!nd'
nd.ne$ Men)3mbrr
Undang-Undms Binruai Hukum
ndwalQl niskin
Kebutund
nenjadi pdsodd yans
nadlt dei mlyal.
.t$i
Hal leuebut sejald dense amdnat tonstitusi Unddg_Undang
(l) ncnyalatd neem
ayar
n*@ nata pinsip
hulum
d
bdnre hukm
sesea dijawab oleh pemenntln ebagai penerina
Dag Negan Republil Indonesis T,nun
P6al I
untuk dapal nengakses
prinsip
ddr
1945
GIUDNegdaRl fanunl945) dinea
Indonesia adala! negea
hut@.r scbasai negda
sep.ni supEn6i huk@i
pctsmm di
hadapd
Fncsal€n hutm dengan .da_c&a vdg lidarr bencntmsm dengd
udmg-udms bms dijmin dd dip€nuhi oleh ncem Unlut itu jmnrm atd
perlindusd
ada scbasai
rcnradap
h.l-hak
d$r
sarga needa menjadi pentins
du nulla! hms
implenc 6i asd pcrsnun di hadapm hukun dinea bantus hulm
merupale salah
ed mjud pedmm
Persda
di hadapd
hulm ftrebul
di hadapm hukun haru diartiksn secan dinmns
dd iidal
sratis
$inya pesaFm di hadapm hutM hes diinb si densd pclsdM perlatum
BABIII
L
Pelaksmm kewajiban Advokal .lalm pcnberim
PP
malGimal.
Hll
rcrsebut
leng.dilm Ncscri
8l
Tahun 2008
lcrsmb ddi
PBdans sdjar
D6ih
betu
hukum secara
belum
berjdo sccm
p€rkda pmdeo yms dilangani di
$n!n 2000 santaj tahu 2008
n€nsddi t€nLmrm. llll lesebut benolck belata.g ddi
Bdtuil ttukm
PaddC
cenderun8
data Gnba8a
y&sju$ru menperlihalkm nsih lingginya lingkat
lebutuhd DaJ-datal urtuk nenperoleh bmhtr nulm. Dhmpnrs itu
belm lermjud pclaksl@ peEn
Advokar sel1a Lenblea
y
B&tud Hukm
g neruta dari Advolat, o€disasi
schinega pelalsmam perm leBebut
h&ya didominasi oleh Advohal tddentu
2. Kendlla ddm pelatsdun
hcnml PP 8l tlhun
bdtuo hulur
kewajiban
2003 adalah
betum
hukum
pcBoal kclidak€sediu
sehings! penenntan
dinilt nelepask
konstiluionllnya kcpada Advokat- Olgmisdi Advokat
Bdtm
Hukm. Dispins ilu, bclm ada
anssaro
le8sungjlwab
dm
LcnbaEa
ncimisc yu8 jel6 dald
pehberim bdtudr lrukum secrE cuna{una serla dinimya sosialisi
*hinesa dapal nenbineu8kan pencdi keadilm. I Ial tesebul jug, dipesulil
, I'
I .LI admJa loo J ' a. F 'k r c "1 \d\oLa
de
rlrpb
's or-.ni*i
DAFTAR KEPIJST,\KAAN
Abdul
Halin
Buhhknl
E k"h:
l.
Adnu BuyungNrsutun
W
Rebtaq Penikitah M.
dh td"ho, 1/,1&,9,/r,,?,1 Bandung: Alunni.
dan Mulyana
1941.
]\ta Zwnen\. 2441. Mo.lul
Kusunx. 19al
Ba"tuu, Hukuh di ltuloh.sL.lakdd: I-PIFS.
thlk
Bakhtun
Bmbang Sunggon.. 1994. AuntLan
Hlk
P.rdbl: Fakrtrs Llukunr Unilcrsilas
l
.ldn
llal.rrar, lr.r,rid
.lenrber: CV.
Bidaa Kadan. 2OOr. renaet ukdn (nqdhitu:i )6nkit tnlonetia: Keharu
i'nrkrsarl. lakana I,Sll(.
Burhm Ash.l:r 2004 Mrbttu
gehai
Ptnlliln 1 lhttu .
lakana:
P
l
Rincka
h
attu
Citla
Keh*imln RI lqrt. ,,/, thl mdsi Runhu, H&unt: l'.ht:ulilun
Nryui/?ehg ilrlk 1atu Uyth. N!*nu l.n Lr hago Bakhuh lhtk n Untrk
itltnit.tu|.h D.hi llahtuuh lhtkun Bo{t (}olonAo lrlu:Nnlr lunl! Kuary
,t/a,r,, Jrkarb: DeF.nenren Kelrakiman Rl
Depdnemen
Fruns Hendru Winlrra. 1995..,lthokul
Jalana: !usr.l. Simr Harapai.
!./4r ,(drilda
llnr
k
hrla esia Cittu', l.lLulre e.|an Kcpihatihuh
- 2AU) Rtntuan Hrlr t: Suaht t'tt1k ,1!^i llhnu\ra Bfian
.rakana: PT. Flex
Medi. Konipulind.
-2049. ?ra Doh.
I'l.hp.r.l.h
Bdnhtu1huk
'.
htllilr
Hdk Kontil tianal
Jrtdd: P l Cranedia
Fuli
l.Jiskitl
J*rtu
2AA1 Bonhkn, llnk h !1L\^ Mt!)untk
Tinja oh Set,rth Krn\(t), l:ehjiato
l.rbdndintah li Lttth saj N?|./r l lakana: Senrallsn
L€mbaga Banrun Hukutu
Mairtul fqha.lap Ktuttil.tn.
t,.,.rupan
Mdinb
&
Prodjoh.nidioio. t9a1. P! u:ahn1
ld*arh: Chalid Jnd. esia.
tun (rsdktn\t
anntuun Hrk ,)
IIANTIJAN HUl(UM CUMA CUMA T,I ENURUT ?NR TT]IL\N
PEMERINTAH NOMORSf,TAIIUN 2003 TENTAT_G PERSYARATAN DAN
TATACARA PI]MBIiRIAN BANTIJAN HOKUM SI]C RA CUMA.CUMA
lF.raPlmamrSdi.05l40l35.l;ak.HuktrmUnand.JumlahHalman 100,2009)
ABSTRAK
Adlokd scbagaiprofcs yanE bcllas. nrandni dan bctungeureiarab rnemil hi
pcrai penrirg dala'n upaya lmtlemenlasi pri'Fip pesamaan di had.pan hukum.
Pmle\i Advokar sebagxi diim nahile nenntut Adr.kat untuk bcrpcran akril
dalan nonhsilnasi pcm&ri akscs kcpada masf..xkr( relhrd{ keadllar j-ang
disujudkan dalam benruk lrcmhcrirn ban{uar hukum Kcid.ripun trndng lrndang
Dasa. ReFUlik lndoicsla lahun l'r45 (UUD RI 1945) tidrk secara eksplsir
mciFt.katr bann,an hukum sehagri hrk wal8a fcaam, nanun scbd-sri k.nsekuensi
neg.m hukur yang Jinlrrrkrn \eca.a regrs dalam l,asal I at.r (l) UUD RI 19,15
maka banrl hultun scbag.i hak asxsi mrnllia harus dioandane scbagai [ak
konslirus ofaL sarsa nesr.a. oleh [!ren] iiu Degam Mjib mc'rianin pcdenuhrnn]a
lripa nerlL dibedr!*xn dcnean .lasan linbsial. l.ahi.nva PeEturaD Pcmcri ah No.
3lTahud2003lcnt.trgPcsyaralaDdaD lataCanPemberianBantuln llukum Sccara
Cunra-Cuma yarg dirm rtkan oleh Und B-Urdnng No. l3 Trhun 200:l tenllfg
Advoknr diha.dpkad ndnp0 mcnb0kr rkses hrgi masyarakar untuk dnpar mengklnim
hak-hxk dasar ncFka tcrutana hak umuk Jlpjt didili sccam adil. Rrmus
Fmasalahrn d!rm penulis inl adalih l)Uagaimanakah pdhksanaan kerujiban
,^dvok! drlan ocnbfian bantuan hrktrd cumr cuma'nenurur Pcmur.n Pemerinllh
No
llhun 2003, 2) Apr kenddL! ketrdala d.lxm pclak{Da kerajiban
pemberian bdlan hukum cumd.trmn menurut Peratumn Pcneinhn No 33 Tahun
2003. 3) B.eaiman.kah pcrjatuhatr sxnksi hdgi Advokar yane ridak frefrberikrn
bantuan hukum sccara cumF-cu'na kcpada pcn.a.i keadilan Bentuk pcnclirian
xdalah ylridis nxntogis dcigan fremleryuna[m data prin$ dan seklnder Dlra
yan! dip.rolch dianalisa ecam kualikrif schingga be6ilat rieskripril yairu bctup.
pengambarar yane jelas tentan8 keDyaraan vans ddr
eangan Uori hasiL
8l
iii
di
pcneli!irndik.rahuib.hRal)Pcnbc.irnban(Lanhukumbclumbclatxnseb.grimd
dimana Adlolar belunr maksimal menjalankan keMjiban moml d.n
'nc(in)-a,
pn,lesinyr sementan pe.an neganmasih sebatas rcg0laror.2) Kendata yang
dihadapi
addhh kuBngnya sosialkasi. perpecahan o.ganislsisen. kctidakre.ediarn rng3aran_
sehingga PP ni d angg€p sebaga bctrtuk pelepd\an hnsgunejawab Ncgxra lepxda
I-€mhrga Blnturn lllkum, Advokat dan Oraanisxsi Adv.kar
Pefjatuhxn s.nksi
dilakuk.. scstrai d.n!.n kcrcnlr'an yxng berlaku dalam Organnrsi Adr.kat Sanksl
re6eb( dapar Grup! regumn isan, tcguran tnulis, ce'nbcdc ian scmenrrra arau
peirberhentian terap dai profeslnr_s. llnruk ncmdksimalkrn peorberaf bafurai
hukum mau pc.lu d dordng hhinr)r llfdaDg-Uid.ng BrntrLh Huktrnr )-afg
DaDIin)a akan freigatur lcbih clas nedgenii nen,he.lan bantuan hLktrm lcrmisuk
mekan smc dan alokas snccamn.
l)
t. Lllrr
Belrkdg Masald
Kebuhrhdr akses uniuk nenperoleh
bdtum hDtm di lndonesia ndih sm8at
tinsgi.IIal ini diFi.u oleh linsginya ugka kenisldnm yos nencapai puluhujula.
Dara Badm Pusdt Statinik me.yebutkm
geis kcmiskinm pada
nel
ydg
kudg
Adrokat
t€rscdia
junlan pendudut yoe bcrada di bavan
2009 nencapai 32.5r iuta
lebih 12.000 orog
omg.r Scbasian bes distarmya
berada
ieffitsur yde aLtil sekitd
di kota-kora
Fd,nal Lebutuh pencdn kc.dilm sedngkali bDla
j!,!a nenyebs smpai ke
jiwai Seneida jLmhn
h
1.000
b€s dm ibu kota prcrinsi,
ya di kola
k.ra
bcs nmun
pelosok_pclosok *ilayah telpencil. Tincainva
kebdlnd
ddi ksus kdus ydg diterina dm dilansdi oleh l€mbasa
Idbut
dapal terlihal
l.mbaga
bMrm huks b€nkd:
'I a6el I
Krsuskasus
ysg
diterima d.n dibn$ni oleh krnto.kantor
LBI I YLBIU
r0
l?
1
l
(;b- r-.-rK.D,B""tu- H,l!nd'
nd.ne$ Men)3mbrr
Undang-Undms Binruai Hukum
ndwalQl niskin
Kebutund
nenjadi pdsodd yans
nadlt dei mlyal.
.t$i
Hal leuebut sejald dense amdnat tonstitusi Unddg_Undang
(l) ncnyalatd neem
ayar
n*@ nata pinsip
hulum
d
bdnre hukm
sesea dijawab oleh pemenntln ebagai penerina
Dag Negan Republil Indonesis T,nun
P6al I
untuk dapal nengakses
prinsip
ddr
1945
GIUDNegdaRl fanunl945) dinea
Indonesia adala! negea
hut@.r scbasai negda
sep.ni supEn6i huk@i
pctsmm di
hadapd
Fncsal€n hutm dengan .da_c&a vdg lidarr bencntmsm dengd
udmg-udms bms dijmin dd dip€nuhi oleh ncem Unlut itu jmnrm atd
perlindusd
ada scbasai
rcnradap
h.l-hak
d$r
sarga needa menjadi pentins
du nulla! hms
implenc 6i asd pcrsnun di hadapm hukun dinea bantus hulm
merupale salah
ed mjud pedmm
Persda
di hadapd
hulm ftrebul
di hadapm hukun haru diartiksn secan dinmns
dd iidal
sratis
$inya pesaFm di hadapm hutM hes diinb si densd pclsdM perlatum
BABIII
L
Pelaksmm kewajiban Advokal .lalm pcnberim
PP
malGimal.
Hll
rcrsebut
leng.dilm Ncscri
8l
Tahun 2008
lcrsmb ddi
PBdans sdjar
D6ih
betu
hukum secara
belum
berjdo sccm
p€rkda pmdeo yms dilangani di
$n!n 2000 santaj tahu 2008
n€nsddi t€nLmrm. llll lesebut benolck belata.g ddi
Bdtuil ttukm
PaddC
cenderun8
data Gnba8a
y&sju$ru menperlihalkm nsih lingginya lingkat
lebutuhd DaJ-datal urtuk nenperoleh bmhtr nulm. Dhmpnrs itu
belm lermjud pclaksl@ peEn
Advokar sel1a Lenblea
y
B&tud Hukm
g neruta dari Advolat, o€disasi
schinega pelalsmam perm leBebut
h&ya didominasi oleh Advohal tddentu
2. Kendlla ddm pelatsdun
hcnml PP 8l tlhun
bdtuo hulur
kewajiban
2003 adalah
betum
hukum
pcBoal kclidak€sediu
sehings! penenntan
dinilt nelepask
konstiluionllnya kcpada Advokat- Olgmisdi Advokat
Bdtm
Hukm. Dispins ilu, bclm ada
anssaro
le8sungjlwab
dm
LcnbaEa
ncimisc yu8 jel6 dald
pehberim bdtudr lrukum secrE cuna{una serla dinimya sosialisi
*hinesa dapal nenbineu8kan pencdi keadilm. I Ial tesebul jug, dipesulil
, I'
I .LI admJa loo J ' a. F 'k r c "1 \d\oLa
de
rlrpb
's or-.ni*i
DAFTAR KEPIJST,\KAAN
Abdul
Halin
Buhhknl
E k"h:
l.
Adnu BuyungNrsutun
W
Rebtaq Penikitah M.
dh td"ho, 1/,1&,9,/r,,?,1 Bandung: Alunni.
dan Mulyana
1941.
]\ta Zwnen\. 2441. Mo.lul
Kusunx. 19al
Ba"tuu, Hukuh di ltuloh.sL.lakdd: I-PIFS.
thlk
Bakhtun
Bmbang Sunggon.. 1994. AuntLan
Hlk
P.rdbl: Fakrtrs Llukunr Unilcrsilas
l
.ldn
llal.rrar, lr.r,rid
.lenrber: CV.
Bidaa Kadan. 2OOr. renaet ukdn (nqdhitu:i )6nkit tnlonetia: Keharu
i'nrkrsarl. lakana I,Sll(.
Burhm Ash.l:r 2004 Mrbttu
gehai
Ptnlliln 1 lhttu .
lakana:
P
l
Rincka
h
attu
Citla
Keh*imln RI lqrt. ,,/, thl mdsi Runhu, H&unt: l'.ht:ulilun
Nryui/?ehg ilrlk 1atu Uyth. N!*nu l.n Lr hago Bakhuh lhtk n Untrk
itltnit.tu|.h D.hi llahtuuh lhtkun Bo{t (}olonAo lrlu:Nnlr lunl! Kuary
,t/a,r,, Jrkarb: DeF.nenren Kelrakiman Rl
Depdnemen
Fruns Hendru Winlrra. 1995..,lthokul
Jalana: !usr.l. Simr Harapai.
!./4r ,(drilda
llnr
k
hrla esia Cittu', l.lLulre e.|an Kcpihatihuh
- 2AU) Rtntuan Hrlr t: Suaht t'tt1k ,1!^i llhnu\ra Bfian
.rakana: PT. Flex
Medi. Konipulind.
-2049. ?ra Doh.
I'l.hp.r.l.h
Bdnhtu1huk
'.
htllilr
Hdk Kontil tianal
Jrtdd: P l Cranedia
Fuli
l.Jiskitl
J*rtu
2AA1 Bonhkn, llnk h !1L\^ Mt!)untk
Tinja oh Set,rth Krn\(t), l:ehjiato
l.rbdndintah li Lttth saj N?|./r l lakana: Senrallsn
L€mbaga Banrun Hukutu
Mairtul fqha.lap Ktuttil.tn.
t,.,.rupan
Mdinb
&
Prodjoh.nidioio. t9a1. P! u:ahn1
ld*arh: Chalid Jnd. esia.
tun (rsdktn\t
anntuun Hrk ,)