DINAMIKA KEPUASAN HIDUP LANJUT USIA PENGHUNI WISMA LANSIA HARAPAN ASRI SEMARANG SKRIPSI I GEDE SURYA DINATA 09.40.0024
DINAMIKA KEPUASAN HIDUP LANJUT USIA
PENGHUNI WISMA LANSIA HARAPAN ASRI SEMARANG
SKRIPSI
I A APRA RA RA RA A RA R RA A A A N NA N N N N N N N N N TA TA TA TA A A A A A A A T A A A A A
SE S S E SE E E E E S S S E E MA M MA A MA A MA M M MA A A RA RA RA RA RA RA A A RA RA RA A A A A A R R RA A N NG N N NG NG NG NG G G G NG N N G G
IV I ER ER R R R R R SI SI S SI S SI S S S
I S S S TA TA TA TA TA T A A A A S S S S S S S S S S S S S S KA KA A A KA K KA K KA A KA KA A A TO O O TO T TO TO TO TO O O T TO TO T TO T T T O O L L L LI LI LI L L L LI L L L
I
I LI L K K K K K K K K K K K K K S S S S S SO SO SO SO S S SO S S SOEG EG EG G G G G G G EG EG G EG G E E G G G G G GIJ
IJ
I I J J J
IJ
IJ
I J J
IJ
I I
20
I I UN UN UN UN N UN UN U UN N UN U N
2
20
20
2
20
2
2
20
2
14
4
4
IV I
I GI GI GI G
I GEDE SURYA DINATA
09.40.0024
FAKULTAS PSIKOLOGI
UNIVERSITAS KATOLIK SOEGIJAPRANATA
SEMARANG
0.
2014
I I GEDE SUR YA D
IN AT T T T A A A A A A A A A A A
09
9
9
9 9 .4 .4 .4 4 .
4
4
4
4
4 4 .
00
I KO K K KO KO K K K K K K K K K K K K K K K K K K K O LO LO O O GI GI GI GI GI
00
00
00
00
00
00
2
2
2
24
2 FA FA A A A A A KU KU K K K K K K K K K K K K K K LT T LT A A A A A AS AS A A A A A A P P P SI SI
I SI SI
4
DINAMIKA KEPUASAN HIDUP LANJUT USIA
PENGHUNI WISMA LANSIA HARAPAN ASRI SEMARANG
SKRIPSI
Diajukan kepada Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata
Semarang untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat Guna Memperoleh
24
2
2
2
4
2
2
24
2
00
00
00
00
00
00
00
2
2
0.
I I
2
2
20
I APRAN N N NA A A A A N A A A N N A A N N A A A A A N A TA T T TA T TA A T T TA TA T SE SE SE S E E SE MA MA MA A A MA MA M MA MA RA A A A A N N N N N NG N N N N N
I I
I I
IJ
I S S TA A A A TA A A A A S S S S S S S S S S KA KA A KA A A A A A A A A TO O O O O O O LI L L L L L L L L L L L K K K K K K K K SO SO SO S S S S S S S S O S S S S EG EG G G G G EG G G G G G G
4
I SI S
IVER SI S S
I GI U U U UN U U U U U U UN U U
I I GI GI GI GI GI
I SI SI SI S SI S S S SI SI S S K KO KO KO KO KO KO K K K KO KO K K K L LO GI GI GI G GI
I I SI
4 FA FA F FA A A A A A A A A KU K K K KU K K KU U KU KU U U U U KU KU K K K U U K K KU U U KU LT L L T LT L L LT LT T L L L L T T AS A AS S S AS AS S P P P P P P P P P P S S SI
00
0.
Derajat Sarjana Psikologi
IN
IN N N N N N N N AT A A AT A A A A A A A A A A A A A A A A
I IN
I I
IN
I N N N N
I IN N N N
IN
09
I G G G GE GE E E GE E GE G G GE DE DE E E E E E E S S S S S S S S S S S S S U UR UR U U R R R R R UR U U UR UR UR R UR U U R R R U YA Y YA YA A Y D D D D D D D D D D D D
I I
I I
I I
De D raja t Sa rj ana Ps ik ol og g g i i i i i i
2014
Diajukan kep p ada Fakultas as P P P P P P si i si si i si si i s s s s i ko k ko ko ko ko ko k ko ko o o k o o l o o lo l l lo lo lo o o o l l o o gi gi i gi gi i gi gi g gi g i g g U U U U U U U U U U U U U U U ni ni n v versitas Katolik Soegijapranata
Semarang u u u unt nt nt t t n nt uk uk k uk k uk uk uk u uk k k M M M M M M M M em em m m em em en n n n n n en n e en en n u uh h uh uh uh u u uh uh h h u h h h i i i i i i i i i S Se S S Se Se Se S Se e S S S ba a g gi i i g g g g i i gi g g g g i i an an an n an an a a a an an n a a a a n n d d d d d d d ar a a a a a ar ar r r ar i i i i i i i S S Sy Sy y Sy y Sy a ar ar ar r r r a ar a ar ar a r r r r at t at a at at a a t t at at a a a G G G G G G G G G u una Memperoleh
I GEDE SURYA DINATA
09.40.0024
FAKULTAS PSIKOLOGI
UNIVERSITAS KATOLIK SOEGIJAPRANATA
SEMARANG
09
09
0.
4
0.
0.
0.
. 4 .4 4 4 .4
0.
4
4
4
9 9 .4
09
9
09
09
09
09
09
09
14
HALAMAN PENGESAHAN
Dipertahankan di Depan Dewan Penguji Skripsi
Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata Semarang
dan Diterima untuk Memenuhi Sebagian dari Syarat Guna
8
a, , , , , M M M M M M M M M M M M M .S .S . . S S S S i i i …… … … …… … … … … … … … … … … …… … … … … … …… … … … …
a,
a, a a a a
2. Dr Dr D Dr r r Dr D r r r s s s s. s s. s s G G G G G G G G G G G G eo e eo eo o e o e e eo rg r e e e Ha Ha a Ha a a a a Ha a rd rd r r r r r r d ja nt nt n n t t t t
1 1. . . . D D D Dr D D D D . Y. Y Y Y Y Y Ba a gu gu u u u s s s s s s s s s W i Wi Wi i Wi i Wi W W W Wi W Wi W Wi i Wi W sm sm sm sm m s sm m m m s sm m m m a an an an an an n t to to to to o , , , , , S MS MS MS MS MS MS MS MS M S M S S S S S S … … … … … … … …… … … … … … … … … …… … … … … …… … … … …
1 1.
14 Me Me Me Me M Me M M M Me M Me e ng n n es a a a ah h h h h a a h h h a a h h h h ka k k k k ka k ka k k ka ka ka a n n F F ak ak k k k k ak k a ak k k l ul ta s Ps P P s s s s s s s s s s s i ik ik k k ik i i ik i i ik k ik ik k k k o ol o l ol o o o og ogi Un Un U Un Un U U Un Un U Un n n U n iv iv i ersi sita ta s s s s s s Ka K K K K K K K K to to to t to o o t o o o o o li l li i i li li li li l l l i l l l k k k k So o o o o o eg e eg eg e eg g e e e e eg e e g g ij ij j ij i j j ij ij j ap ap ap a ap ap p p ra ra r na n ta De e D De De ka ka k ka ka ka ka k k k a k ka a a k n n, n n n D D D D D D D D D D D D D r. r. r. r. r. r. r. r. r. K K K K K K K K K K K K K K K K K K K ri ri st s ia na na a a a a a a a H H ar a ar r r ar r a a r r r a a ar a r y y ya ya ya y y ya a nt t t i i , , , M M M M M M M M M M M M M .S .S i D D D e D D e D D e D e D D wan Peng g g g u uj uj u u u u i i T T T T T Ta Ta T T T T T T T T T T nd nd d d d n d d d d d d d d d a a a a a a a a a a a Ta ngan
20
8 F eb b b b b b b b b ru r r ar ar r r a ar r r ar a ar r i i i i i i
8
8
8
Memperoleh Derajat Sarjana Psikologi
Pada Tanggal:
8
8
18
18
1
18
18
P P P P Pa P P P da T an an n n n n n gg g g g g g gg g g g gg g g gg g g g al al a a al a al a a a al : : : : :
3. Dra. M. Yang Roswita, M.Si ………………
dan Diterima untuk M M em em en e en en n n n en e e n n n uh uh hi i Sebagian dari Syarat Guna
Memperoleh h D D D D D D D D D D D D D er e e e er r r er e r er er e e e aj a aj aj aj aj aj aj aj a aj a aj aj a j a at at a a a a a a S Sar ar jana Psikologi
2. Drs. George Hardjanta, M.Si ………………
1. Dr. Y. Bagus Wismanto, MS ………………
18 Februari 2014
Mengesahkan Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata Dekan, Dr. Kristiana Haryanti, M.Si Dewan Penguji Tanda Tangan3. Dra. M. Ya Ya Y Ya a a Y Ya a Ya Ya a a a n n ng g n n n g ng n n n ng g g R R R R R R R R R os os o s s wi i i i wi wi wi wi wi ta ta ta ta a a a ta ta ta a t t , , , , M.Si …… … … … … … … … … … … … … … … … ……
PERSEMBAHAN
,
B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u n n n n n n n n n n n n n d d a a , p p p ara l l l l l l l l l a a a a a a n n n n n s s s s s s s s s s s ia a a a a y y y ya y y y ng ng ng ng ng g s s s s s en n n n n n an a an a an n n an a an n n an an ti as a a a a a a a a a a te te t te t t te t t te t t te ta t ta t p be rj rj j j j j j ua a u u ua a a ua a a a ua ng ng n ng ng n ng ng ng ng ng g n n n n n g g g g , , , , , s s se sert rt t a a a ke ke k k ke ke e e e e llu l lu u lu lu lu u lu l lu u u u lu lu u u u ar ar ar ar ar ar ar r a r r ga ga ga g ga a a ga ga ga ga g ga ga a g
A A A A A d d d d d d d d d d d d d d i i i i i i i i i i i i i k k k k k k k k k k k k k k k k k k , se se t t rt rt a a a a
P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P a a a a a a a a a a a a a a a a a a a p p p p p p p p p p p a ,
M M M M M M M M M M M M M M a a a a a a a a a a m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m a a a a a ,
Sebuah karya sederhana ini s s ay ay y y y y y a a a a a a a a a a a pe pe pe pe pe pe e pe e p e p pe pe rs r r s rs s rs rs s rs rs s em em e e ba ba hk h an untuk a ,
Psikologi .
yang senantiasa tetap berjuang, serta keluarga
para lansia
Bunda
Sebuah karya sederhana ini saya persembahkan untuk
, serta
Adik
,
Papa
,
Mama
,
Tuhan
P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P s s s s s s s s s s s s i i k k k k k k k k k k o o o o o o o o l l l l l l l l l l l l l l l l l o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o g g g g g g g g g g g g g g g g g g g g i i i i i i i i .
I I R R R R R R R R R R A A A A A A A A C C C C C C L L L L L L L L L L L L L L L L L L E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E E
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I
I I gn gn g gn gn n gn gn gn g g n gn n g gn at at a a i ius Loyola M M M M M M M
I I
I I
I I
II I
(S an to to o o o o o o o
(Andrea Hirata, Penulis)
- o o o o o f f f f f - - -
- Leader
MIRACLE
p pof Service
(Andrea Hirata, Penulis)
MOTTO
“Ber mimpi lah maka Tuhan akan memeluk mimpi itu…”- (Santo Ignatius Loyola)
KATA PENGANTAR
Skripsi ini dikerjakan sebagai syarat, guna memperoleh derajat sarjana psikologi pada Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata, Semarang. Penulis menyadari bahwa keberhasilan yang diraih dalam pengerjaan skripsi ini, tidak terlepas dari bimbingan dan penyertaan Tuhan yang diimani oleh penulis. Atas dasar keyakinan ini, penulis mengawali seluruh ucapan terima kasih, menghaturkan pujian dan rasa syukur yang mendalam ke hadirat Tuhan yang telah menuntun penulis untuk menyelesaikan karya tulis ini.
a. a a a a M M M M M M M a a a ar a a a ia Yan g g R R o Ro o o o R R sw s sw w w sw s w w w w w w it i it
1. Dr. Kristiana Haryani, M.Si, selaku Dekan Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata.
2. Dr Dr Dr Dr r Dr D Dr r r a a
2. Dra. Maria Yang Roswita, M.Si, selaku dosen pembimbing, yang dengan sabar mencurahkan segenap waktu, pikiran, dan tenaga untuk membimbing penulis.
Namun, di pihak lain, penulis juga menyadari bahwa karya tulis ini dapat terselesaikan atas dukungan dan kerjasama dengan banyak orang. Oleh karena itu, penulis mengucapkan terima kasih yang berlimpah kepada:
p g p y y y g p
Atas dasar keyakinan ini, penu nuli li i s s s s s s s s s m m m m me me m me m m m m m m m ng ng awali seluruh ucapan terima kasih menghaturkan pu p ji j an dan ras s a a sy sy sy sy y y sy y sy sy sy sy y uk uk uk uk k uk uk u uk k u u k k u ur u ur ur ur ur r r ur u u u ur r y y y y y y y y y y an an an n an a a an n an n n a a n n n g g g g g g g g g me m ndalam ke hadirat Tuhan yang telah menuntun p p p p p en en en n n n n e n ul ul ul l ul u ul ul ul ul u u ul l is i i s is i i is is s is i s u u u u t nt nt n nt uk uk uk k k uk k uk uk k uk uk uk k u u u uk uk m m m m me m me me me me me m e e n ny n y ny ny ny n n ny ny y ny ny ny n n ny ny y e e l l el e e e e el es ai ai ai i i i ai ai i i i ai ai ai ai i i i i i i i ka ka ka a k k ka ka ka ka k k k a k ka a k a a a k k k k k k k k n n n n n n n n n n ka ka ka ka ka ka ka ka ka ka a ka k a ry r r ry y ry ry a a a a t t u tu tu tu u tu u u li li l li i i l l li li i i l li l l i l li s s s s s s s s s in in in i i i in i in in n i in in n n i. i. iNamu u n, n, , d d d d d d d d i i i i i i i i i p i pi p p pi pi p p pi p h h h h ha h h ha a a ha k k k k k k l la i in i , penu li s ju ga men ya d da i i i ri ri i b b b b b b b b b b b b b b ah ah h h ah h ah a a a ah ah ah a a ah h ah h a ah ah h ah h wa wa wa w wa a wa wa a a w w wa a wa w w a a k k ar a ya tulis ini dapa terseles aiika ka a ka a ka k k k aa a a n n n n n n n at at t a at at at at a at a as as s as a s a a s s d d uk un ga g g g n da da d d d d d d da a n n ke ke k k k k ke ke ke ke ke k k k k k k rj a as as s a s s s as s a am am a am a a a a am a a a a a a a a a de d d d de d d d d d d d d ng an an n n an n n n n b b an yak k k k k k k or o o or o o or o or o o r o a aa a a a a a ng g g ng n n n ng ng ng ng . . Ol Ol O O O O O eh karena itu penuli li s s m me m me me m m me me m e n ng n ng n n ng n n n uc ap ka a ka a n n n n n n n te ri i r ri ri ri i ri m m m ma m m m m k k k k as ih h y y y y y y an n n n a an n n n n an g g g g be b b b b b b b be e e rl r im pa a a a a a a a h h h h h h h h h h h h h ke k k pa pa pa a a a pa da d d d : 1.
1 . D D D Dr Dr r D D r D D D r D Dr . Kris s ti ti i t ti ti ti a an an an an a a an a Ha Ha a a Ha H H a r r ry ry y ry ry ry r ry y a an an i, i, i M M M M M M M M S S S S S S S S S S .S S .S S S S S .S S S S i i i, i, i i, i, i i i i, , s s s s s s s s s s s el el el el el el e e l el l e e e e ak ak ak ak ak ak k k k k ak ak ak k k ak u u u u u u u u u u u u u u u u De De e ka ka k n n n n n n Fa Fa Fa Fa Fa Fa F Fa F F a F F Fa F a F F F F F ku k k k lt t t t t t as as a a as as s as as a a as a a a a P P P P siko lo l lo o o o lo lo o o o l lo o o o o o o o o o o o o g g gi g g g gi g g gi g g U U U niversita
Ka K a a to t to o li k So So o o o o o eg eg eg e eg eg e ij ij ij ij ap a a ra na na a a a a t t ta ta a ta t a t a t a. . .
a, M M M M M M M M M M .S .S .S S .S S .S S .S i, i i i , , s el el el ak k k k k k k k k k k k u u u u u u u u u u d d do d d d d d d d d d d sen pemb b b b b b im m im i m m i i m i i m m i i i i m m i i m m bi i i i ng ng ng ng ng ng ng ng ng ng n g , , , yang g g g g d d d d d d d d en e en en en en e n e g ga ga n
s s sa sa s sa sa s s a a a b b b ba b b b b b r r me m m nc nc nc ur u ur r r ur ah h ah h a h ah a a ah h ka ka ka ka ka ka k ka k a a n n n n n n n se se e e e e e e g ge ge ge ge e ge e g g ge g g e g e g n na na na na na a a a a p p p p p p p p w w w w wa w w w w wa a w kt t t k u, u u u u u u u p p p p p p p p p i ik ik k ik ik k k k ik i ik k k i k k k k ir i i i ir ran an , d d d da a a da da a da a a a a d a n n n n n n t t t t te te te t t t te te e t t e t na n n n n g ga a a a g u u u u u u nt n uk mem b b b mb b mb mb i im i i i i bi bi i i n n ng ng ng ng n ng ng n n g p p p p p p p p e en en u ul l is is is . .
3. Haryo o G Go Go o G G o G o G e e er r e er it it t i it it i no no , M. M M M. M M S S Si Si S Si Si S Si i i S , , s s se e se se s e e se s se e se la la a a la la a a a ku k ku ku k ku ku ku ku ku ku k ku ku k w w w w w w w w w w w w w l a l l al al a a a a a al i i i i i i i i ke k ke ke k ke ke k la la la la la la la a a s s s s s A A A Fa Fa Fa k ku ku ku ku ku u u k ku ku ku k ku l lt lt lt t t lt t lt lt t t t a as as as a a P P P P P P P P P P si kologi A A n n n ng ng ng g n n ng g g ka k ka a k ka ta n
5. Segenap dosen dan staf Tata Usaha Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata, yang telah banyak membantu penulis dari awal perkuliahan, berbagai urusan administrasi dan perkuliahan, hingga
09
9
9
09 9 , ya a a a a y ng n ng g g n ng g g n ng g g g g g g b b b b b b b b b b b an a an n n an a an an a an y y ya ya ya y ya a y y y k k k k k k k k me me me me e me m m mb mb mb mb mb mb mb mb b b mb m mb e e e e er r r r er e e er er e e er ik ik i i ii i an an n n n n n n an n an n i i i i i i i i i nf nf nf nf nf nf nf n nf or or or or or or r r ma a ma ma ma ma ma ma si si si si si i s i , , , , , sa sa s sa sa a s s a a a a a r r ra a a ra ra ra a a r ra ra n n n, n n n n n n n , , , , , s er ta t t a a a mot iv v v v iv v v v v v v a a a as a a s a as s s i i i i i i i un untuk me m m m m ny l el e es es s ai a ai a ai a a ka ka a a n n n n n n n n n sk sk s s sk ri ri r ps ps s i i i n n in i in in in in n i in n n n n i in in n n n i. i. i i i i.
4.
4 D D Dr Dr Dr Dr D r Dr D r r . Ba Ba Ba a B B B a B B a a gu g g g s Wi Wi Wi Wi i Wi W Wi W Wi Wi W sm sm sm sm m s s an an n to , MS M M M MS MS M MS M MS S S S MS M M M S S M M M S S S S MS d d d d d d d d d an an an an a a a an Dr Dr r Dr r Dr D D D Dr r D D D Dr r s s s s s s s s s. . s s. . G G G G G G G G G G G G G e eo rg g g g e H Ha Ha H Ha H Ha Ha Ha H Ha H H a a a H r r rd r r ja nt a
a,
a, a
a, ,
a, a , , , M M M M M M M M M M M M M M .S S S .S .S .S S S S S i i, i, yang telah me me ng ng g g uj j uj uj uj uj uj uj uj uj j i, i i i i i , , t elah b anya k k k k k k k k me me m e e me m m mb m m m m m e er r r r er er e r ik i ik k k ik i i ik k ik an n n n k k k k k k k ri ti k k da da d d d da da a da n n n n n n n n sa a sa sa s a a a r ra a ra r r ra a ra n n n n n n n n ba ba ba b ba ba ba b ba a b b a b b a a gi gi penulis guna meny yem em em m m em m m e p p p u pu u pu p pu pu r rn rn k k k k ak k kan n n n a k k k k k k k k k k ar ar ar ar r a ya ya ya ya a a a ya y a y y y y t t t t t t t t t t t ul ul ul ul u u u u u u u u is is s s s is s i is s s s s s i i i i i i i i i i i i i i ni i ni ni i ni i n n ni n n ni i i . . . .
4. Dr. Bagus Wismanto, MS dan Drs. George Hardjanta, M.Si, yang telah menguji, telah banyak memberikan kritik dan saran bagi penulis guna menyempurnakan karya tulis ini.
3. Haryo Goeritno, M.Si, selaku wali kelas A Fakultas Psikologi Angkatan 2009, yang banyak memberikan informasi, saran, serta motivasi untuk menyelesaikan skripsi ini.
20
6. Segenap staf Perpustakaan Fakultas Psikologi dan Perpustakaan Universitas Katolik Soegijapranata. yang telah membantu penulis dalam mencari berbagai literatur yang berkaitan dengan penyelesaian skripsi ini.
9
10 . . Ma Ma Ma as s s s s s ss s In In I n
a, , , b b be b be be b b b b b be b b be rs rs r rs rs s r r am ama
de ng g g g an an an an a an a a an n an p en e en n n n en n n n n ul ul ul u ul u u is is is s i d d d d d d d al al l l l al al l l al am am m a a am m am m am s s s s s s s s s s s s s s u u u uk k k uk k u uk k uk k k u uk u u uk u u u u u uk k uk k a a a a a a a a a a da da da da d d d d d n n n n n n n n n du du u u u du d d d du du u u d du u u d ka k k k ka ka ka k k a a a k k k ka a a ka ka k a ka a a a , , , , se se se e se s se e rt r rt t t r r r rt t r rt rt a a a a a se e se ba ba a a a a a a a g g g ga a a ga ga g a a g ga a g g g g i se se se se se s se s e s e e or o an g w wa wa a a wa a wa w a a n ni n ni t ta y y ang
m me m m e m m me e m m e e ng ng ng n n ar ah ah ah ah h ah a ah h h h h ah k k ka ka ka ka ka n pe e e e e e e nu n nu u u nu nu u n n n n nu li li i l li li i s s s s me me m m me me me m me e m m e me e e e j j j nj nj nj n nj nj nj d ad ad ad d a a d d a a a a d d d d i i i i i i i i i i l la a la a la la a la la a a a a k ki k k ki ki ki k k k ki k k k i k k ki i - - - l l l l la a a l l la l la la a k k ki ki ki ki ki i i ki ki k ki i ki kii y y y an an n n n n n g g g g g g g g g g g g d d de de de de d d d de de d d wa sa a a a a a a . .a, y y y y y a an a n n a a n a a n a a g g g g g te t lah
me mb b b b b b e e er er e e e ik ik a a an n an n a a n n a a a a an n p p p p p p en en e ul l is s s i s s s s s s s s s eo e e e eo eo o o o o eo e eo o o o o o o o o ra r a r ra r ra a a ra ra r ra a n ng ng g ng ng ng ng g ng ng g g ng g g g “ “ ro ro ro ro o ro ro o ro r o le le e le e le le le le m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m m od od o od od d od od d d d d d el l e e e e e e e e e e ” ” ” ” ya y y n n n g g g g n ng ng g g n u u u u u u u u u u u u n ng ng g g g g gu u gu u u u gu u gu u gu u u u u g u u g l l l da n rend d d d d d d ah ah ah h ah ah a a ah h h h h h h h h at a i
mend n or r or or r r o on on on on n n o on on n n g g g g g g g g da d da d d d d n n n me m e mb b b b b mb mban an tu tu u t p p p p p p p p p p p p p p p p en en e en en en en e e n ul ul ul ul ul ul ul u u u i is i i is is i i is s is i s s i is is s b b b ai i i i i ai k k k k k d d d d d da laa a a m m m do d d o o do do o a a a a a a a d d d d d da a da d d d d da a d a d da da d a n n n n n n n n n n n n n ak si nyataa, a k k ata a a -- - - k k k ka ka ka k ka ka k k k ka a ka k ta ta ta ta ta ta ta t a a t t t t t t t t a ak ak k k k k ka k k ka ka a ka n n n n n n ma ma ma ma ma ma a ma ma m a a ma m m a m m m m m mp mp m u u u u u me m me m me me m m e m m m m me e e m m m w wa wa a w w w w a a a w w wa wa a a a a ki k ki k k l li i i b b b b b b b b b b b eg eg eg eg eg eg g eg eg g eg g it i i i t t i t t i it t i it t t it u u u u u u u u u ba ny ny y y y y y y a a ak ak a a a a a a r as
a, a
9 Bund d d d d d d a
9
9 9.
7. Ketiga subjek penelitian, yang telah meluangkan banyak waktu untuk berbincang dan berbagi pengalaman hidup, serta memberikan doa, semangat, dan arahan yang luar biasa dalam menjalani kehidupan kepada penulis.
9
a, , , , , da n Ad Ad Ad Ad A A A d Ad Ad A A d d d d d d ik k i i ik ik k i i i ik k k ik ik , , , ya ya a y y y y y ya ya ya ya a y y ya ya ya y y ya y y ng ng ng ng g g n n ng ng ng n n n n s s s s s s s s s en e e en n en en en n n n e e e e en n n n an an a a a an n a n n n n tias a a a a a m m m m m m me m m m m nduk un n n n n g g g g g g g g g g g g g g g d de de d d d d d d ngan doa
m m m m me m m m m m mp mp mp p mp p p p e er er e e ca ay ya a i i i i, , , , d d d d d d an an an an mem e em m em em em m m e e em em e be b be be be e be b b e b e e i r ri r i r r ri i ri k k ka ka ka n n n n n se s se se se e se e se e s s m m m m m ma ma a a m m m m m a m m m m a ngat at s s s s s s s er e er r r r e e r r e e er er r r r ta ta t t t t ta t t d uk uk uk uk k uk k k u uk u k u uk u u un u u un u u u u un u u ga a a a a a n n n n n n n n n n n n n n n n p p pe e pe p p pe pe pe p nu nu h bag
pe nu nu nu u u u li l li l l li l li l s u u u n n n u n tu tu k k berk ka a a ar ar a ar ar r ya y y y ya a a a y ya a y a a y dan n an an n n n n n m m m m m m m en e en n en en n ye le l le e e e e e e e e e e sa sa sa sa sa sa s sa a sa i ik ik k i i ik i i i ik i ik a an studi di i i di d d d d d d d d d i Fa Fa Fa Fa Fa F Fa Fa F Fa a a F F F F k k k ku k k k k k k lt as s s P P P P P P P P P P i si i si i si i s ko ko k ko k k ko ko k o lo l lo l lo o lo o o g g g g g g g
Un U U n iv i i er r r e er er s s si si s s ta s Kato to li li l k k k k k So So o o S o eg eg ijj j aap ap p p a p p ap a ap ap p ra ra ra a a a n na na na na n n n ta ta t t t t t t ta ta ta a .8. Ma Ma M M Ma Ma M a a M a M a a m ma m , Pa pa p pa a a a pa pa a a
berbincang dan berbagi gi p p p p p p p p p p e e en n en n en n e e e ga g g ga ga ga ga ga g ga a ga g ga la la l l ma ma n n hidup, serta memberikan doa
semangat t t at, , d da da a a da d da d da a n n n n n n n n n n ar a ar r ar ar h ah ah ah ah an a a an n n an an y y y y y y y y y y a an an an an an an n n an n an g g g g g g g g g g g g g g g g g g g l lu l l ar r b b b b b b b b b b b b b b b b b b ia ia a ia ia i ia a a a a a i i ia a s sa sa a a a a sa sa sa sa s sa d d d d d d d d d d d d al a a l al al al al al am m am m am am m m m m m m m m m m m m m m m m en en en en n en e e n n en en en e e ja ja j j j ja ja j ja a a la la ni kehidupan kepada
peee nu nu nu u n u nu n nu nu u u li li li l l li li li i li i s s s s s. s.11. Mbak Rinta, Mas Anton, Mas Boncu, yang telah memberikan kehangatannya sebagai seorang kakak bagi penulis, memberikan doa dan dukungan, serta memberikan banyak gambaran kehidupan kepada penulis.
10. Mas Indra dan Romo Samuel, yang telah menginspirasi penulis untuk melakukan penelitian ini serta meluangkan banyak waktu untuk penulis baik dengan berdiskusi dan curahan hati selama menyelesaikan skripsi ini.
9. Bunda, kata-kata takkan mampu mewakili begitu banyak rasa, yang telah memberikan penulis seorang “role model” yang unggul dan rendah hati, mendorong dan membantu penulis baik dalam doa dan aksi nyata, bersama dengan penulis dalam suka dan duka, serta sebagai seorang wanita yang mengarahkan penulis menjadi laki-laki yang dewasa.
8. Mama, Papa, dan Adik, yang senantiasa mendukung dengan doa, mempercayai, dan memberikan semangat serta dukungan penuh bagi penulis untuk berkarya dan menyelesaikan studi di Fakultas Psikologi Universitas Katolik Soegijapranata.
I In In n n I n I dr d d d d a da d a an n n n Ro R Ro Ro Ro Ro R Ro R Ro mo o o o o o o o S am ue l, , , yan n n n n g g g g g g g g g g g te l a a a a a a a a a a h h h h h h h h h h h h me m e e ngin sp p p p p p p p p p p p p p i i ir ir ir i i i ir i ir ir i i i i a a as s as a as as a as as a i i i i i i i i i pe pe nu n lis untuk
mela ku k u k u u k k k k k ka ka a ka a a k a n n n n n n n pe e pe p p pe pe p ne ne n n ne ne e li l li i i li i li li i li i ti t t t ti ti i t t ti an a a a an a an ini ser ta meluang g g g ka ka a a a a k ka a a n n n n n n n n n n n n b b b ba ba b b ba ba ba ba b a ny ny ny n ny y ny ny n n n ny ny y y y ak ak ak k ak w w w w w w ak a a ak k k k a k a tu untuk penuli
baik d d engan be b rd di is ku ku i i si i si s si i i i d d d d d d d d d d an an an an an a a a n c c c c c c c c c c ur ur u u ur ur ur u ur r ah ah ah h h h h ah ah a ah ah ah an a a a a a a h h h h h h h h h h h h at at at at t at at at i i i i i i i i i s s s se se se se se s l l la lama menye l lesaik ik an skripsi ini.
12. Keluarga Badan Eksekutif Mahasiswa Universitas (BEMU) Periode 2011- 2012, yang memberikan dukungan-dukungan moral bagi penulis untuk menyelesaikan studi.
6
A, A y y y y y y a an an an n n n n a an a an an a n n n g g g g g g g g g g g g g g g te te t t t l la h menjadi sahaba seee ka ka ka k a ka k ka kaa a li li li l li i li i l gu g gu u g gu gu gu gu g s s s s s k k k k k ke k k k k k k k lu arga b ag ag ag g ag g ag g g g i pe pe p e e e e p p e e e e e n n n n nu n n n n n li i i s s s s s s s u un u u u u u u u u tu u u u u u u tu tu u u u u u u u k k k k k k k k k k me ni ni i mb m m a il mu mu m m mu u u u u mu mu u u u u u u u u . . . . .
15 .. Te Te T T Te Te T e T T m m m ma m m n - te ma a a a a n n n n n n n n n n SP S S S S S S S S B B B B - SP SP P SP S S SP P SP SP S SP P P P P P P G G G G G G G G G G G G G G E Ev Ev Ev E E E Ev v Ev v v Ev v v v v en e e e en en en en n n n en en n n n e en n n t t t t t t O Or O O O Or r r r O O Or O Or r r r r Or ga ga ga g g ga a ga ga g a g ga ga g g g g g ga a ni n n n n n ni n ni i i i ze z z r , ya ya ya ya ya a a a y a a n n n n ng n n n n n tel ah m m m m m m m m m m m m m m m m m m en e en n n n n en n n n e n n e e n g ga ga g g g g g g jarkan dan
m m m m me m m m m m nd d d d or or or o o o ong g pe pe e e e e p pe e e e n n nu nu n n nu n nuli i li li s s s s me e e e n nj j nj nj j nj n n nj nj nj nj j nj a ad ad ad ad ad d ad ad d d d i i i i i i i p p p p pr r r ib ib b b i ad ad ad ad ad d ad ad ad d a ad d a i i i i i i i i i y ya y ya ya ya a a a a y ya ya ya a ya a ng n n n n n n n tan an n n gg gg gg g gg g g g g uh uh uh uh u u u uh uh h u u u h u u u uh .1
16
16
16
6
1
6
6
1
6
00
1
6
6 . Se mu mu m m mu u u u u u a a a a o o or r r or r an an g g yang g g g g t t t t t id id d id d id i d d i id d i d d ak d d d d d d d d d a ap a ap ap ap p a ap p at t at t at tt p en n n n n n n n n ul ul ul ul ul ul ul u ul u l i is i s s s i i i s i i s i s s sebutka ka a n n n n n n n n n n sa a a a a a tu t tu tu tu tu t tu tu u u u t u per s s s s s a a a a a a tu tu tu u t t tu , , , , y ya ya a ya ya a a y y y ng ng n n n ng n ng
me e b mb m b b e e e er r er er e e i ikan doa oa a s s s s s s e er er e er r t t t t ta t t a t d d duk uk k k k k k k k k k k uk k un un un n n n n n ga ga ga ga a a ga a a a a a n n n ke ke k p p p pa p pa pa a p p a p pa a a p d d d d da da d d d d da a a p p p en ul is u u u u u u u u u u u u n n n nt n n n n n n uk k uk k k k k b er ka a a a ka a a r ry ry y r ry y r y y y y a a a a a a a da da a n n me ny y y y y y e el el e e es es ai ka ka ka a a a ka a a n n n n n n n n n n n sk sk sk sk sk s k k ri r ri r ri r r ps p ps s i. i i . .Go d B B B Bl l l B Bl Bl B Bl B Bl es ess s Yo Yo Y Yo Yo Yo Y o Y Y Y o Y u u u u ! !! S Se Se Se Se Se Se e Se S S S e e Se e ma m m m m ma m ma a m m ma ma ma m a a a a a a a a r r r r r r ra ra ra ra r r r ra ra r r r ng g g g g , , ,
7 Febr r r r r ua a ua u u a a ua a ri ri ri i i i i ri ri r r i
2
2
2
2
2
01
01
9 K K Ke K K Ke K e Ke K K K K K Ke Ke Ke Ke e e Ke Ke K e la la la la la l la a la a a s s s s s s s s A A A A A A A A A A
00
13. Teman-teman mahasiswa Universitas Soegijapranata, yang telah banyak mengingatkan penulis untuk menyelesaikan studi.
2
14. Rekan-rekan Angkatan 2009 Kelas A, yang telah menjadi sahabat sekaligus keluarga bagi penulis untuk menimba ilmu.
15. Teman-teman SPB - SPG Event Organizer, yang telah mengajarkan dan mendorong penulis menjadi pribadi yang tangguh.
16. Semua orang yang tidak dapat penulis sebutkan satu per satu, yang memberikan doa serta dukungan kepada penulis untuk berkarya dan menyelesaikan skripsi. God Bless You !!
Semarang, 7 Februari 2014 Penulis mengingatkan penulis unt t uk uk k k k m m m m m m m m m m en e e e en en n n en n n n n y ye ye y y y y y y le le sa sa ik i an studi.
14. Rekan-re e eka ka k ka a a a n n n n n n n n An A A An A An A A n A An k gk gk gk gk at a a a at t at at a aan n n n a a an n an an an an n n
2
2
2
2
2
2
2
00
2
2
2
2
2
2
2
2
00
00
00
4 Pe nu nu u u nu u u li l li li i l l i s s s
DAFTAR ISI
2.
3
3
3 3.
3
1
16
2. Pe Pe Pe Pe Pe Pe P Pe e e ru r ru ru u ru ru r ru ru ru u b b b b b b b b ah ah a a a a ah h h h h a a a a ah h an an an n an n F F F F F F F F F F F F iis is is s s s is is is i is is s ik ik ik ik ik ik k k ik k k i , , , , , , Ko K Ko K K Ko Ko o K K Ko Ko K Ko Ko o o K Ko Ko K gn gn gn gn gn n gn gn n n g g g n g g i it it it it t t it it it t t i if if if i i f if if f f if if i f , , , , , da da d d d d da a a d da n n n n n n n n So So So S So So o So o S S si si si s s si s si si si o- o o- - o - o- o o em em e m m em m em e m m em e e e em m m o o o o o o os os o o o o o o io on na na na n n na n na n n a a l l l l l l l l l .. .... . .. . .. . .. ... . . . . . .. .. . . . .
2 2.
2
2 2.
2
5
5
5
5
1
1
3 3 P Pe P e P P P e e P P Pe Pe e e P ru ru r r r r ba ba ha han n Mi M M M M M M Mi M M M M M M M na nat t . .. . .. .. .. .. ... .. .. .. .. . . . . .. . . .. . .. . .. .. .... . .. . . . .. . . .. .. . ...... .. .. .. .. .... .. .. . .. .. . . .. . . . . .. ..
23 B B B B B B B B
1. Pe P Pe P e P P P ng ng er e ti ti t ti i i i a an an a a an an a n an an n n n L L L L L L L L L L L an an an an an n an an a an an si si i si si si i si i a a a a a a a a a a a a a . . . . . . . . . . .. . .. . .. . . . . . .. . . . .. .. .. .. . . . . . . . . . . .. . .. . . . . .. . . . . . .. .. . .. . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . .. . . . . . . . . . . . . .. . ............ .. .. . . . . . . .
1 1 . Pe ng ertian an n n n n a an n K K K K K K K K ep ep p p ep ep p u u u u u ua u u u u u u u u u sa a n n n n n n n n n n n n n n H Hi H H H H H H H H u du u u du u d du du du du u u du u d p p p p p p p p p ..... .. ...... .. . . . .. . .. .. . . .. .. .. . . . . . . . . . . . . . . . .... . .. ............. 26 2.
3 Faktor Fa Fa kt kt or o r r K K K K K K K Ke ep ep u ua s s s s sa a a a n H H H Hi Hi Hi Hi H H H du du p Lansia
2 2. . Pe P Pe Pe Pe P P P ng ng g n ng g g ng ng g e e er er r er r e r ti ti ti t t ti ti i an an an an n an n a n K K K K K K K K K K K K K ep ep e p ua a a a sa s sa s sa a s sa n n n n n n Hi du u u u p p p p p p p p p p p p p L L L L L La La La La L L L La La La L La La a a n n n n ns s ns ns n n ns n n n ns ns s s s s i i i ia ia ia ia a a a a i i i ia a a i . .. . .. . ...... . . .. .... . . . . .. . . .. ... ............... 28
2
2
2
2
2
1 1 .
B. B B B . Ke K pu u u u u u a a as s s as s s a as an an a H H H H H id d d d i d id id d id d d up up up up p p p up p u u u u up p p L L L L L L L L L an a a a an n si i i si s a . .. ... . . . . . . . .. . .. . . . .. .... .... . . . . . . . .. . . .... .. .... . . . . . .. . . . . . .. . . .. . .. ....... 26
1
1
1
1
1
1 1.
1
1
1
1 1.
Halaman Judul .................................................................................................. i Halaman Pengesahan ....................................................................................... ii Halaman Persembahan ..................................................................................... iii Halaman Motto................................................................................................. iv Kata Pengantar ................................................................................................. v Daftar Isi........................................................................................................... viii Daftar Bagan .................................................................................................... xii Daftar Tabel ..................................................................................................... xiii Daftar Lampiran ............................................................................................... xiv Abstrak ............................................................................................................. xv
C. Wisma Lansia atau Panti Jompo (Nursing Home) ................... 49
1
1
1
1
1
Bab I : : P P P P P P P P en da hu lu lu u u u u u lu u u an a an an n a an an a n an n . . .. .. .... . .. . . . . . . . .. .. . . .. . . . . . . .. . . . .. .. . .. . . . . . .. . .. .. .. . .. . . . . . . .. . . .. . .. .. . . . . .. . .. . . . . .. . . . . .. . . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . .. . . . . .. . .. .. .. .. .. .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ........ 1
A. La a a a t ta ta ta r B Be Be e B B e B e e B B e e la la l la la l a ka ka k k ng ng M M M M M M M M M M M M M M M M as as as as s a as as as a a al al al al l al a a al al l al l l al a a h h h h ah ah h a a ah ah . . .. . . . . . . . .. . . .. . . . .. . . .. . . . . . . . . .. .. . . . .. .. .. .. .. . . .. ... . .. . . .. . . . . . . .. . .. .. .. .. . . . . . .. . . . . . .. .. .. . . .. . . .. . . . . .. .. .. . .. . . .. .. .... 1 B B B B. B. B. B B. B Tu Tu Tu u u Tu u j ju ju ju j j ju ju j j an an P P enel el l l l l l i i it it i it it i it t t ia ia ia ia ia a a a a i n n n n n n n n n n n . .. .. .. ... . . . ... .. .... . . . . .. . .. . . .. . .. .. . . . . .. .. ........... ... .. . . . . . . . . .. ... . . . . . . .. . . . . . . . . .. .. .. . . . . . .. . . . . . . .. . .. . . . . .
Kata Pengantar ............................. .. .. .. .. .. .. . . . . .. . . .. . . . .. .... . .. . .................................................... v
Daftar Isi.................................. .. .. ... .. . . . .. . . .... . ... . . . .. .... . . ... ................................................. viii
Daftar Bagan ... . . .. . ..... . ...... .. . ..... . . . . .. .. . . . ... .. . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . .. . . . . . . .. .. ....... .. . . . . . .. . ...... ..................... xii
Daftar Tabel l . .. . .. ... . . . .. . . . . .. .. . . . . . . . . . . .. . . .. .. .. .. .. . . .. .. .. .. . . . . . . . . . . . . .. .. .. .... ........ . . .. . .. . . . .. . . . . . . . .. . . .. .. . .. . .. .. . . . . .. . . . . . .. .. . .. . . . .. . .. . .. . . .. .. . . .. . .. .. .................... xiii
Daftar Lam am pi pi pi i p p p p ra a a ra a ra r r ra a ra n n n n n n n n . . . . ............ .. .. .. .. .. . . . . . . . . . .. .. . . . . . .. .. . . . . .. .... .. .. .... .. .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .. . . . . .. .. ........ xiv
Abstra ra k k . . .. . . . .. . .. . . ... . . . . .. . .. .. . .. ........ .. . . . . . . . .. .. . . .. . . . . .. . . .... . . . . .. .. .. . .. .. .. .... . . . . .. . .. .. .... . . . . . . . . . . .. . . . .. . .. . .... .. .... .. . .. .. .. . . .. .. . . . . . . . . . . . .. . .. . . .. . . . . . . . . .... .. . ........ xv
4. Aspek-Aspek/ Ciri Kepuasan Hidup Lansia ..................... 43
3
3. Faktor-Faktor Kepuasan Hidup Lansia ............................. 33
2. Pengertian Kepuasan Hidup Lansia .................................. 28
1. Pengertian Kepuasan Hidup .............................................. 26
B. Kepuasan Hidup Lansia ............................................................ 26
3. Perubahan Minat ................................................................ 23
2. Perubahan Fisik, Kognitif, dan Sosio-emosional .............. 16
1. Pengertian Lansia .............................................................. 15
Bab I : Pendahuluan ..................................................................................... 1 A. Latar Belakang Masalah ........................................................... 1 B. Tujuan Penelitian ...................................................................... 13 C. Manfaat Penelitian .................................................................... 13 Bab II : Tinjauan Pustaka .............................................................................. 15 A. Lansia ....................................................................................... 15
1
3
15
3
15 A . La La La n n ns ns s s s s s ns ia i ia ia i ia a . . .. . .. .. ... .. . . . . .... .. .. .. .. .. . ...... .. . .... .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. . . . . . . . . .... .. . .. . . . . . . ............. .. . . . .. .
1
II I : : : T i in n in in in n j j ja ja j ua u n P P Pu Pu u u u u u u u u u u u st st st t st st st t ak ak ak ak ak k ak k ak k a a a a a a . .. . .. . . .. .. .. . . .. . . .. . . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . .. .. . . . .. . .. . . .. . . . . . . . . . . .. ... . . . .. . . . .. . . . . .. .. . .. .. . . . . . .. . . . . . . .. . . .. . . . . . .. . . . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. . . . . . ..... .. .. .... . .. . .. . . . . . .
3 B Ba Ba a B B a b b b b b b b b
3
3
3
3
1
3
1
1
1
1
1
3 C C. C C C M M Ma M M M nfaat Pe Pe n n ne e ne li li i li i li i i t ti t t t ti t t a an an ... . . . . .. . . . . .. . . .. .... .. .. . . .. . .. . . . . . . ... .. ...... .. ...... . . . . . . . .. .. . .... .. .. .... . . . . . . .
3
3
33
2. Memberikan Pilihan Kontrol dan Mengajarkan Keterampilan Mengatasi Masalah Pada Lansia Penghuni Wisma Lansia .................................................... 50
2
68
6
6
68
68 B. B B B B B B B B. P Pe Pe Pe e P Pe Pe Pe e e Pe P P rs rs rs s rs rs rs s s ia ia ia a ia ia a a i ia pa pa a p p a p pa pa a p n n n n Pe Pe Pene ne e li li ti i ti an an n n n an n an n n n n n a a an n n .. . .. . . . .. . .. . . . . . . . .. .. . .. .. . . . .. . . . .. .. .. .. .... .. . .. .. .. . . . .. . . . . . .. . . .. . . . . . . . . .. .. .. . .. .. .... .. . .. . . .. . . . . .
7
7