PERATURAN MENTERI KEUANGAN NOMOR 116/PMK.04/2008
!"#$ % & #$'($ )$*$" +$ %,$ " *$,-$ $,$ , . ./$
$-$*
$0$. 123
)$ %4
)$ % 5"5+
$'/
667 . .$ % /,$! - #$%$!"$ $ . *$' )!/#$'
) %$
)$ %4 )$ %
5"5+ 26
$'/
8 9 +*/ "
.$9,$
+$./+$
. +!
/$ %$ . .$ % $.$ $+$
%$ %-/+$
"#$0$+$
$%!'$
.$ % /,$! 0$ % !)$, !#$0$+ 9$)$
$,./ 0$
,/+$ %$
/,$! )$ $.$/ $ ,-! )"! !-.+$-! +/9$
)$ )! !)$ % /,$!:
%! %$.
&
)$ %4 )$ %
5"5+
$'/
667 . .$ % /,$! 1
%$+$ 9/#*!, )5 -!$ $'/ 667 5"5+ 8
$"#$'$
%$+$
9/#*!,
)5 -!$ 5"5+ 2 23 - #$%$!"$ $ . *$'
) %$
)$ %4 )$ % 5"5+ 26 $'/
8 1 "#$+$
9/#*!,
)5 -!$ $'/
8
5"5+
7
$"#$'$
%$+$ 9/#*!, )5 -!$ 5"5+ 8773:
9/./-$
+ -!)
5"5+
$'/
"#$+$
"#$+$
)!/#$'
%$+$
"#$+$
7:
&
.$9,$
&
$-$*
$*$"
+$./+$
. +!
/$ %$ ! ! 0$ % )!"$,-/) )
%$ &
%$ %-/+$ $)$*$' 9 "# +!$ , "/)$'$ , 9$)$ 9 %/-$'$
9$#+!, )$*$" " *$,/,$ 9 "#$0$+$ .$%!'$ /.$ % ;/,$! 0$ % .!)$,
)!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$
;/,$! )$ $.$/ -$ ,-!
$)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ ) %$ ;$+$ # # +$9$ ,$*! 9 "#$0$+$
- ;$+$ . +$./+ -$"9$! #$.$- ($,./ 0$ % )!. .$9,$
%/-$'$ 9$#+!, $)$*$' 5+$ % 9+!#$)! $.$/ #$)$
" %/-$'$,$ 9$#+!,
2
/+$. .$%!'$ $)$*$' -/+$. # +/9$ , . .$9$ 0$ % )!%/ $,$ / ./,
" *$,/,$
.$%!'$
/.$ % ;/,$! , ,/+$ %$
;/,$! -$ ,-!
$)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )$ $.$/ #/ %$
!+ ,./+ <
7
'/,/" 0$ %
) +$* $)$*$'
$ .5+ !+ ,.5+$.
,$ .5+ $)$*$' $
%$($-$ )$
< ) +$* $ )$
!+ ,./+ <
) +$*
$ )$
/,$!
< ) +$*
$ )$
/,$! 0$ % - *$ =/. 0$ )!- #/.
.5+ *$0$ $
.$"$ $ )$
/,$! $.$/ $ .5+
*$0$ $
$ )$
/,$! )! *! %,/ %$
!+ ,.5+$.
/,$!
$-$*
%$ %-/+$ )$9$. )!# +!,$ , 9$)$ 9 %/-$'$ 9$#+!, $.$- .$%!'$
/.$ % ;/,$! 0$ % .!)$, )!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$ ;/,$!
)$ $.$/ -$ ,-! $)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )! #!)$ % ;/,$!
$-$* 2
1 3
%$ %-/+$
- #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$"
$-$*
)$9$.
)!# +!,$ , 9$)$ 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , -/*!.$
, /$ %$
$.$/ )$*$" , $)$$
,$'$+ 1
3 0$ %
" "9/ 0$! !.!,$) #$!, / ./, " 0 * -$!,$ , ($=!#$ . +'$)$9
/.$ % ;/,$! 0$ % .!)$, )!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$ ;/,$!
)$ $.$/ -$ ,-! $)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )! #!)$ % ;/,$!
1 3
%$ %-/+$ #$%! 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , -/*!.$
, /$ %$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) 9$)$ $0$. 1 3 )!# +!,$ $9$#!*$
9 %/-$'$ 9$#+!, . +- #/. .!)$, " "9/ 0$! , ($=!#$
9 %$ %-/+$ - # */" 0$ 0$ % .!)$, )!#$0$+ - -/$! =/"*$' )$
($,./ 0$ % . *$' )!. .$9,$
123
%$ %-/+$
,$'$+ 1
$9$#!*$&
#$%! 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , $)$$
3 - #$%$!"$ $ )!"$,-/) 9$)$ $0$. 1 3 )!# +!,$
. *$' . +#/,.! . +=$)! ,$'$+ 1
, . +$ %$ )$+! ! -.$ -! . +,$!.: )$
3 # +)$-$+,$
. *$' )!#/$.,$ # +!.$ $;$+$ 9 " +!,-$$
9 %$($! # $ )$ ;/,$!
*$9$ %$
-/+$.
5* '
$-$*
1 3
%$ %-/+$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$" $-$*
)!# +!,$
/ ./, =$ %,$ ($,./ 9$*! % *$"$ 1)/$ # *$-3 #/*$ . +'!./ % - =$,
.$ %%$* =$./' . "95 9 "#$0$+$ - #$%$!"$ $ . +;$ ./" )$*$"
-/+$. .$%!'$
1 3
%$ %-/+$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$" $-$* )!, $! #/ %$
- # -$+ > 1)/$ 9 +- 3 - .!$9 #/*$ #$%!$ )$+! #/*$ )!'!./ %
-$./ #/*$ 9 /' . +'!./ % - =$, .$ %%$* =$./' . "95 9 "#$0$+$
- #$%$!"$ $ . +;$ ./" )$*$" -/+$. .$%!'$
123
$-$*
$0$. 123
)$ %4
)$ % 5"5+
$'/
667 . .$ % /,$! - #$%$!"$ $ . *$' )!/#$'
) %$
)$ %4 )$ %
5"5+ 26
$'/
8 9 +*/ "
.$9,$
+$./+$
. +!
/$ %$ . .$ % $.$ $+$
%$ %-/+$
"#$0$+$
$%!'$
.$ % /,$! 0$ % !)$, !#$0$+ 9$)$
$,./ 0$
,/+$ %$
/,$! )$ $.$/ $ ,-! )"! !-.+$-! +/9$
)$ )! !)$ % /,$!:
%! %$.
&
)$ %4 )$ %
5"5+
$'/
667 . .$ % /,$! 1
%$+$ 9/#*!, )5 -!$ $'/ 667 5"5+ 8
$"#$'$
%$+$
9/#*!,
)5 -!$ 5"5+ 2 23 - #$%$!"$ $ . *$'
) %$
)$ %4 )$ % 5"5+ 26 $'/
8 1 "#$+$
9/#*!,
)5 -!$ $'/
8
5"5+
7
$"#$'$
%$+$ 9/#*!, )5 -!$ 5"5+ 8773:
9/./-$
+ -!)
5"5+
$'/
"#$+$
"#$+$
)!/#$'
%$+$
"#$+$
7:
&
.$9,$
&
$-$*
$*$"
+$./+$
. +!
/$ %$ ! ! 0$ % )!"$,-/) )
%$ &
%$ %-/+$ $)$*$' 9 "# +!$ , "/)$'$ , 9$)$ 9 %/-$'$
9$#+!, )$*$" " *$,/,$ 9 "#$0$+$ .$%!'$ /.$ % ;/,$! 0$ % .!)$,
)!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$
;/,$! )$ $.$/ -$ ,-!
$)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ ) %$ ;$+$ # # +$9$ ,$*! 9 "#$0$+$
- ;$+$ . +$./+ -$"9$! #$.$- ($,./ 0$ % )!. .$9,$
%/-$'$ 9$#+!, $)$*$' 5+$ % 9+!#$)! $.$/ #$)$
" %/-$'$,$ 9$#+!,
2
/+$. .$%!'$ $)$*$' -/+$. # +/9$ , . .$9$ 0$ % )!%/ $,$ / ./,
" *$,/,$
.$%!'$
/.$ % ;/,$! , ,/+$ %$
;/,$! -$ ,-!
$)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )$ $.$/ #/ %$
!+ ,./+ <
7
'/,/" 0$ %
) +$* $)$*$'
$ .5+ !+ ,.5+$.
,$ .5+ $)$*$' $
%$($-$ )$
< ) +$* $ )$
!+ ,./+ <
) +$*
$ )$
/,$!
< ) +$*
$ )$
/,$! 0$ % - *$ =/. 0$ )!- #/.
.5+ *$0$ $
.$"$ $ )$
/,$! $.$/ $ .5+
*$0$ $
$ )$
/,$! )! *! %,/ %$
!+ ,.5+$.
/,$!
$-$*
%$ %-/+$ )$9$. )!# +!,$ , 9$)$ 9 %/-$'$ 9$#+!, $.$- .$%!'$
/.$ % ;/,$! 0$ % .!)$, )!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$ ;/,$!
)$ $.$/ -$ ,-! $)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )! #!)$ % ;/,$!
$-$* 2
1 3
%$ %-/+$
- #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$"
$-$*
)$9$.
)!# +!,$ , 9$)$ 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , -/*!.$
, /$ %$
$.$/ )$*$" , $)$$
,$'$+ 1
3 0$ %
" "9/ 0$! !.!,$) #$!, / ./, " 0 * -$!,$ , ($=!#$ . +'$)$9
/.$ % ;/,$! 0$ % .!)$, )!#$0$+ 9$)$ ($,./ 0$ , ,/+$ %$ ;/,$!
)$ $.$/ -$ ,-! $)"! !-.+$-! # +/9$ ) )$ )! #!)$ % ;/,$!
1 3
%$ %-/+$ #$%! 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , -/*!.$
, /$ %$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) 9$)$ $0$. 1 3 )!# +!,$ $9$#!*$
9 %/-$'$ 9$#+!, . +- #/. .!)$, " "9/ 0$! , ($=!#$
9 %$ %-/+$ - # */" 0$ 0$ % .!)$, )!#$0$+ - -/$! =/"*$' )$
($,./ 0$ % . *$' )!. .$9,$
123
%$ %-/+$
,$'$+ 1
$9$#!*$&
#$%! 9 %/-$'$ 9$#+!, 0$ % " %$*$"! , $)$$
3 - #$%$!"$ $ )!"$,-/) 9$)$ $0$. 1 3 )!# +!,$
. *$' . +#/,.! . +=$)! ,$'$+ 1
, . +$ %$ )$+! ! -.$ -! . +,$!.: )$
3 # +)$-$+,$
. *$' )!#/$.,$ # +!.$ $;$+$ 9 " +!,-$$
9 %$($! # $ )$ ;/,$!
*$9$ %$
-/+$.
5* '
$-$*
1 3
%$ %-/+$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$" $-$*
)!# +!,$
/ ./, =$ %,$ ($,./ 9$*! % *$"$ 1)/$ # *$-3 #/*$ . +'!./ % - =$,
.$ %%$* =$./' . "95 9 "#$0$+$ - #$%$!"$ $ . +;$ ./" )$*$"
-/+$. .$%!'$
1 3
%$ %-/+$ - #$%$!"$ $ )!"$,-/) )$*$" $-$* )!, $! #/ %$
- # -$+ > 1)/$ 9 +- 3 - .!$9 #/*$ #$%!$ )$+! #/*$ )!'!./ %
-$./ #/*$ 9 /' . +'!./ % - =$, .$ %%$* =$./' . "95 9 "#$0$+$
- #$%$!"$ $ . +;$ ./" )$*$" -/+$. .$%!'$
123