PEMBALIKAN BEBAN PEMBUKTIAN DALAM PERADILAN TINDAK PIDANA KORUPSI (STUDI DI PBNGADILAN NEGERI KELAS I A PADANG).
I'E'IBAI-IKA\ I'f BAN IF]I''BUK
TIAN DALA]II PIT,RADII,AN TINDAK
PIDANA KONIJISI
(SIIJDI DI PENGADILAN NT,CERI KELAS I A
PD
NC]
al,rdo Shxumedick.05910019, lnkultrs Ilukum Rrsulcr\ldndiri Lhrvcrsitls
lnilalr!,
o0
ILl,mrn, znln)
,\BSTRAK
lindal pidlnarorLFsi tcllh nienjldi tinJrk Pidr.a Y. s lu.r binsa karcnl
rehh terjadi di sce.la hp,\a. nrrJaftkal, sehinssx saosar suln urnLl dic.loh dan
dib.ranrN. Hxl ini mcDlidikatr Indoncsia sal.h s.tu ncsara rerrorLt di Juni. Ol.h
krena iu iibeDluLlah lldddg-Lhrd.lg Nonntr li Ixnur 1999lo Undlns lln,la.A
\omtr l0 lxhun l00l r.nlxng l\'nib.nrlrsrn Timlxk I'idr. K.n'Di l:ndrnl
DddA ini nrerniliki bmylk k€lebihm yug sangat elekil dalm lpala
Fhbctrrasar rind.l pidea korupsi di lndon sia. sabir salu kelebiheya adalab
ddgm diatumya penbalika b€bd pemblktio d.lm pmscs p€radilo rt'dtl
nidanr korupsi. lennaelahe dalan lulisu ini adalah, btgainamkn pehtsanen
pembdikan bcbh Fcn$lktian padt Nndilan lindak pidana korupsi. sena xFakah
pcrdm pembalikan bcbd pembukri.o tM! p.radilm tindak pldana koFrnsi
Pcnelnitur menagunakrn Fndckatan -l,u.idis {srJlogis llas:l penelid3n
menlp.rlihdrkan bahrva, penrbllikm b.b.n pcnbuklian belum drl*s.naka dalam
proses perdile liftal pidana korutsi. Scddckd ya.e Denjadi p€ninlbbsd
haldn dalam frcnialulkm pulxsan pidr.a anEra lain, kcsinpulan yans dida"lrkrn
l.lxlilrn hrlirn !r ?.n*iksxxn rLil rlt btrkli yxn! {h.:cnx kcb.rhsiin
pcnmrur d'nun ncmbllilikan unsuru.snr drlan pxsil i.n! diJrk\r*rn
l,cmbalikio b.hM Fcmbukli.n mernrliki hcbcrxF Frrnxn br-ri hrlnn lal.nr
m.nratuhkan purusrn pidmr padr p.radilin drdrk pidam korunsi. r*ni b.'Frar
drldm mcmpcrknal lelakiiran hakih b!h*2 tcrdakas t.l.[ nreLiluklf lindrL t ]rnx
korupsi. d,han. sebelDnnya hlknr juer rchll hcip.iolch kc)_il Din drn
ncmerilsnn ilar alar bukli yana sah. lembllikrn bchrn |r.hblkrian.irea bcrp"ran
daldr m.renhikan jumbn pidM. dcnda. ldneya pidanF penjara. \cna be'lrere
dllm pcn.nhran pidana tamblhan bcdta $rxntlsm harla bcnda. y.ne akln
dija'uhku kepada lcrda-kwa kasus tindak pidan! koruFi ol€h \dhxh itu pcnrlh
Denyannkln agr h.kifr daFt nclals.nakd anmn undangrind ! mengenai
penbalike beban pembuklian. *hingg. beAdsruh da. membdnkd tcrean baei
bakiD untuk dalJat lcbih bijalsda dalan neljalLud puirsm pidana lepada
tcrdalwa k.sus
tind.k
dana korupsi
B BI
PENDAHTJI-TJAN
A,Lat!rBelak,ngM.sitth
Tindlk pidrdn Konrpsi saniFr s dl ini mrsih Jncnrpalan salah
peF rsaldhan rtun. dalam pcD.!!k!n hukum
tlng
Inddncsia. Iinsk.r lerjadiny! lnrdak nidana koruFl
tli
salu
dihadapi olch bdies.
I
onesia seliap lahun
renE nreningkar dengdn san!ar c.Pal. dan sudah srnrpri pidr iingkdr ya.g sa.gxr
frenpnhati.lar NBhupun dcmikib, l.m$inun
tctap rcns rnelaklk.n upalr
FN\Jinl.s.r lxn Fnr.,{!h.xr tindll l.trrFi.
n]elxh'i lcinbala lembrll
penennbn de lcnbaga p€nqakan hnkun yang ad!
Nanu. n6yarr!.t nerasa.
upaya pemcrintan lcBebul
nsih belun elektif
dan cfisicn dalani nEmbeaxas tindak ridana korupsi di neseri
banyak
trjadi di
dikalded
di selala afnu n
llasil
Korupsi lelaD
Indonesia. bahkm lindak piJana rorupsi ridak htnya
pcjabat neEara. atan petawai neseri sipilsaja.
t rg1'-,,.,,..,.
ini
sj-arak!1.
aks
bjadi
tetapi telanlerjadi
schingr linJrk fidana korupsi dsebur
.".a rd'.r ..drh1l
I'0,' .
..-r l,.rJL
rycy dan penclilan yaD! dilakukan oleh pctusdn.an kons
bemm*as di Ilonskore P!/rn al
ud Efon.nit
re
vdns
Ri\k Ont11ttn.:| (PERC) pada
salri salu
bulan Nidet 2010. mensumumta Indonesia menpale
{o!r!i
sebnl
h/3, rkd, LiMs, Bddue
I
cn'jri,
hrh
neada
r
-u
r.l.nrp ni .\sirr. semenrr hrsil
IDdonesir
N.\.urbd
(TIl)
.r.nrruk!
2009 mcncmpari
dxri l.x.sFlnnsi
su.vcy
lntcdrsioDal
6n|]v. ln,lcks Pc^.tsi KotrLlsi lndoncsia tida
pcrirlkd
lll
dari 180 netda denlm skor
rfpa0( j.uh {lerg.. N.g.rr prriogkd p.nrma Scl)ndir Brru. dcnarn :k.r
Sudo
[.nul&n
lrA
menl][rti p.tusrn
le ild
'nenjadikan
li.lal
pi,ln
i l.ru.si. \.df
pember.nhsu lirdak pnhmlonrpsi seLraeii lolus urdna
tctri.riitahJr it,nl
breL
9..1r
lrlxnr orr\)rdlar. sehifggx
nrum.rLuk! uFlr! ptu-!i.sildalnD pcnrbc'rnhsar
hin,s relop
2.8
p.Dcsal
hllu lLil
oncsil
,.t,..,.t..-.,,.1
ybg
lebih progresildalm upya pencegrnaan
konrpsi, sebenamya telah.da sejok
ll.l
do
pembcrantAan tindak pidana
n6a relormasi di lndoncsid FJa hnun
ini didoro.g kcnlatlxn bah*a linJ:I pidan! konrpsi pada
masa ordc
1998
bdL
lunnnfi den8an sublr IJFa]. proeNil ya.g iebih herani dan didalap scbuh
pidar korufsi, dnyljud*an
oiell
FJ.cnnth dcn! r D.ng.lMrlad aru.xn penrnCanlrndr.gro ylng
brru
kemajran dalam upaF penberdldsan rindak
i..scdai tcmbarmhsln kotr,psi. scn. pcmb.orukao
unru(
n .b.'rnrrs lo ups, lins b.ndr
(KPK).
rin! nr.nilili lcN.nrnsrr
).n!
KonrGi t,enb(turns
yana bcs.r
lungsinyr menrberant.s koruF, di Indoncsia.
Lembaga baru
dJffr nr.lrlankatr
b.nugrs
n Korlt\i
ruga\ drn
BABIV
PENUT(JP
Bcrdas&km
L Almr
trs.l
mid
di at.s. nar.a dapat disinpulkrn
undana undae pemberetasan
relah mengarur
dilats ald
pada
hll
sdb4lj beriliu!
tindil pidda korwsi,
:
dalanr beberupa
&nw penbalikd b.be pcnb titu
dapat
peradih drdar pidlna korupsi. Nmun Pensadild Negeri
KdA I A Padds lidat melalsanal r pembalikm
proscs
hal
bcbM penrbuktian dalam
pcradild lind.k pidana Lorupsi. Hal inidikaEnakan 6.bcrapa
alasan.
yakri atud pemdes-udmsm lidal se6a teg6 mewajibkd
dilaLsanalmya p€mb.likM
t€ba pembukie
pada sidmg
untuk
pendile tindal
pidda korupsi. sena belm ne.Caru seca6 jel6 pmsedu pelalsmm
p€mbalikan beban penbukiian
t€sbut. Sehin itu, hakin di pcneadil&
t6ebut De6a Fmbul1id yeg
dilaluk
oleh penuniut
mun
m6ih
cukup efckti I u ntuk nembuklikan terladinya suaru rindak pidana konlpsi.
2
Penbaliks b€be pc'nbukliM menliki bcb€npa perban p&ia pemdil
tindat pidMa korupsi, dilnrdmla adalal b€rperm Denmb,n keyakins
h*in bahu lerdalwa tel,n nebkuke tin&l pidr4
pembalik.n bebo
penbu&ti rerdatw
tidak melal
TIAN DALA]II PIT,RADII,AN TINDAK
PIDANA KONIJISI
(SIIJDI DI PENGADILAN NT,CERI KELAS I A
PD
NC]
al,rdo Shxumedick.05910019, lnkultrs Ilukum Rrsulcr\ldndiri Lhrvcrsitls
lnilalr!,
o0
ILl,mrn, znln)
,\BSTRAK
lindal pidlnarorLFsi tcllh nienjldi tinJrk Pidr.a Y. s lu.r binsa karcnl
rehh terjadi di sce.la hp,\a. nrrJaftkal, sehinssx saosar suln urnLl dic.loh dan
dib.ranrN. Hxl ini mcDlidikatr Indoncsia sal.h s.tu ncsara rerrorLt di Juni. Ol.h
krena iu iibeDluLlah lldddg-Lhrd.lg Nonntr li Ixnur 1999lo Undlns lln,la.A
\omtr l0 lxhun l00l r.nlxng l\'nib.nrlrsrn Timlxk I'idr. K.n'Di l:ndrnl
DddA ini nrerniliki bmylk k€lebihm yug sangat elekil dalm lpala
Fhbctrrasar rind.l pidea korupsi di lndon sia. sabir salu kelebiheya adalab
ddgm diatumya penbalika b€bd pemblktio d.lm pmscs p€radilo rt'dtl
nidanr korupsi. lennaelahe dalan lulisu ini adalah, btgainamkn pehtsanen
pembdikan bcbh Fcn$lktian padt Nndilan lindak pidana korupsi. sena xFakah
pcrdm pembalikan bcbd pembukri.o tM! p.radilm tindak pldana koFrnsi
Pcnelnitur menagunakrn Fndckatan -l,u.idis {srJlogis llas:l penelid3n
menlp.rlihdrkan bahrva, penrbllikm b.b.n pcnbuklian belum drl*s.naka dalam
proses perdile liftal pidana korutsi. Scddckd ya.e Denjadi p€ninlbbsd
haldn dalam frcnialulkm pulxsan pidr.a anEra lain, kcsinpulan yans dida"lrkrn
l.lxlilrn hrlirn !r ?.n*iksxxn rLil rlt btrkli yxn! {h.:cnx kcb.rhsiin
pcnmrur d'nun ncmbllilikan unsuru.snr drlan pxsil i.n! diJrk\r*rn
l,cmbalikio b.hM Fcmbukli.n mernrliki hcbcrxF Frrnxn br-ri hrlnn lal.nr
m.nratuhkan purusrn pidmr padr p.radilin drdrk pidam korunsi. r*ni b.'Frar
drldm mcmpcrknal lelakiiran hakih b!h*2 tcrdakas t.l.[ nreLiluklf lindrL t ]rnx
korupsi. d,han. sebelDnnya hlknr juer rchll hcip.iolch kc)_il Din drn
ncmerilsnn ilar alar bukli yana sah. lembllikrn bchrn |r.hblkrian.irea bcrp"ran
daldr m.renhikan jumbn pidM. dcnda. ldneya pidanF penjara. \cna be'lrere
dllm pcn.nhran pidana tamblhan bcdta $rxntlsm harla bcnda. y.ne akln
dija'uhku kepada lcrda-kwa kasus tindak pidan! koruFi ol€h \dhxh itu pcnrlh
Denyannkln agr h.kifr daFt nclals.nakd anmn undangrind ! mengenai
penbalike beban pembuklian. *hingg. beAdsruh da. membdnkd tcrean baei
bakiD untuk dalJat lcbih bijalsda dalan neljalLud puirsm pidana lepada
tcrdalwa k.sus
tind.k
dana korupsi
B BI
PENDAHTJI-TJAN
A,Lat!rBelak,ngM.sitth
Tindlk pidrdn Konrpsi saniFr s dl ini mrsih Jncnrpalan salah
peF rsaldhan rtun. dalam pcD.!!k!n hukum
tlng
Inddncsia. Iinsk.r lerjadiny! lnrdak nidana koruFl
tli
salu
dihadapi olch bdies.
I
onesia seliap lahun
renE nreningkar dengdn san!ar c.Pal. dan sudah srnrpri pidr iingkdr ya.g sa.gxr
frenpnhati.lar NBhupun dcmikib, l.m$inun
tctap rcns rnelaklk.n upalr
FN\Jinl.s.r lxn Fnr.,{!h.xr tindll l.trrFi.
n]elxh'i lcinbala lembrll
penennbn de lcnbaga p€nqakan hnkun yang ad!
Nanu. n6yarr!.t nerasa.
upaya pemcrintan lcBebul
nsih belun elektif
dan cfisicn dalani nEmbeaxas tindak ridana korupsi di neseri
banyak
trjadi di
dikalded
di selala afnu n
llasil
Korupsi lelaD
Indonesia. bahkm lindak piJana rorupsi ridak htnya
pcjabat neEara. atan petawai neseri sipilsaja.
t rg1'-,,.,,..,.
ini
sj-arak!1.
aks
bjadi
tetapi telanlerjadi
schingr linJrk fidana korupsi dsebur
.".a rd'.r ..drh1l
I'0,' .
..-r l,.rJL
rycy dan penclilan yaD! dilakukan oleh pctusdn.an kons
bemm*as di Ilonskore P!/rn al
ud Efon.nit
re
vdns
Ri\k Ont11ttn.:| (PERC) pada
salri salu
bulan Nidet 2010. mensumumta Indonesia menpale
{o!r!i
sebnl
h/3, rkd, LiMs, Bddue
I
cn'jri,
hrh
neada
r
-u
r.l.nrp ni .\sirr. semenrr hrsil
IDdonesir
N.\.urbd
(TIl)
.r.nrruk!
2009 mcncmpari
dxri l.x.sFlnnsi
su.vcy
lntcdrsioDal
6n|]v. ln,lcks Pc^.tsi KotrLlsi lndoncsia tida
pcrirlkd
lll
dari 180 netda denlm skor
rfpa0( j.uh {lerg.. N.g.rr prriogkd p.nrma Scl)ndir Brru. dcnarn :k.r
Sudo
[.nul&n
lrA
menl][rti p.tusrn
le ild
'nenjadikan
li.lal
pi,ln
i l.ru.si. \.df
pember.nhsu lirdak pnhmlonrpsi seLraeii lolus urdna
tctri.riitahJr it,nl
breL
9..1r
lrlxnr orr\)rdlar. sehifggx
nrum.rLuk! uFlr! ptu-!i.sildalnD pcnrbc'rnhsar
hin,s relop
2.8
p.Dcsal
hllu lLil
oncsil
,.t,..,.t..-.,,.1
ybg
lebih progresildalm upya pencegrnaan
konrpsi, sebenamya telah.da sejok
ll.l
do
pembcrantAan tindak pidana
n6a relormasi di lndoncsid FJa hnun
ini didoro.g kcnlatlxn bah*a linJ:I pidan! konrpsi pada
masa ordc
1998
bdL
lunnnfi den8an sublr IJFa]. proeNil ya.g iebih herani dan didalap scbuh
pidar korufsi, dnyljud*an
oiell
FJ.cnnth dcn! r D.ng.lMrlad aru.xn penrnCanlrndr.gro ylng
brru
kemajran dalam upaF penberdldsan rindak
i..scdai tcmbarmhsln kotr,psi. scn. pcmb.orukao
unru(
n .b.'rnrrs lo ups, lins b.ndr
(KPK).
rin! nr.nilili lcN.nrnsrr
).n!
KonrGi t,enb(turns
yana bcs.r
lungsinyr menrberant.s koruF, di Indoncsia.
Lembaga baru
dJffr nr.lrlankatr
b.nugrs
n Korlt\i
ruga\ drn
BABIV
PENUT(JP
Bcrdas&km
L Almr
trs.l
mid
di at.s. nar.a dapat disinpulkrn
undana undae pemberetasan
relah mengarur
dilats ald
pada
hll
sdb4lj beriliu!
tindil pidda korwsi,
:
dalanr beberupa
&nw penbalikd b.be pcnb titu
dapat
peradih drdar pidlna korupsi. Nmun Pensadild Negeri
KdA I A Padds lidat melalsanal r pembalikm
proscs
hal
bcbM penrbuktian dalam
pcradild lind.k pidana Lorupsi. Hal inidikaEnakan 6.bcrapa
alasan.
yakri atud pemdes-udmsm lidal se6a teg6 mewajibkd
dilaLsanalmya p€mb.likM
t€ba pembukie
pada sidmg
untuk
pendile tindal
pidda korupsi. sena belm ne.Caru seca6 jel6 pmsedu pelalsmm
p€mbalikan beban penbukiian
t€sbut. Sehin itu, hakin di pcneadil&
t6ebut De6a Fmbul1id yeg
dilaluk
oleh penuniut
mun
m6ih
cukup efckti I u ntuk nembuklikan terladinya suaru rindak pidana konlpsi.
2
Penbaliks b€be pc'nbukliM menliki bcb€npa perban p&ia pemdil
tindat pidMa korupsi, dilnrdmla adalal b€rperm Denmb,n keyakins
h*in bahu lerdalwa tel,n nebkuke tin&l pidr4
pembalik.n bebo
penbu&ti rerdatw
tidak melal