KEGUNAAN GROSSE AKTA PENGAKUAN HUTANG DALAM MEMPERCEPAT PROSES PERKARA DALAM HUKUM ACARA PERU

  / . / f ^TTS- / U7~/ SZLy 7~

  _2 Z/ c / Au/ ' {/

  ^ sl M? 4- s4Z£/ / i AJ

S K R I P S I

  I 1 E N N Y M U R W A T I K E G U N A A N G R O S S E A K T A P E N G A K U A N H U T A N G D A L A M M E M P E R C E P A T P R O S E S P E R K A R A D A L A M H U K U M A C A R A P E R U

  1 M U - 1 *'

  I p e r p u s t a k a a n I - U H T V E R S I T A S A

  1 K - I - A N

  I S U R A . B A Y a

  | < K 5- Kt \

  . 1 7 &7 / $ z ,

  AA ( Jo k.

  F A KU L T A S H U K U M UNI VE RS I T AS A I R L A N G G A S U R A B A Y A .

  1 9 9

  3 ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA KEGUNAAN GROSSE AKTA PENGAKUAN HUTANG DALAM MEMPERCEPAT PROSES PERKARA D ALAM HUKUM ACARA PERD ATA S K R I P S I Di a j u ka n Unt uk M e l e ngka pi Tuga s Da n Me me nuhi Sya r a t - s ya r a t Unt . uk M e nc a pa i Ge l a r

  Sa r j a na Huk um O L E H :

  HENNY MURWATI D O S E N P E M B I M B I N G , 0 3 8 8 1 2 7 5 8

  F A K U L T A S H U K U M U N I V E R S I T A S A I R L A N G G A S U R A B A Y A 1 9 9 3

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA DI UJ I P ADA TANGGAL 1 6 AGUS TUS 1 9 9 3 TI M P ENGUJ I :

  Ke t u a : Ab d o e l Ra s j i d , S. H. , LL. M.

  S e k r e t a r i s : Ba s u k i Re k s o Wi b o wo , S. H. , M. S

  An g g o t a : 1. I s me t Ba s we d a n , S. H.

  2. Ba mb a n g So e r j o , S. H.

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA " P e n u h i l a h j a n j i ( d e n g a n n a ma ) Al l a h , j i k a k a mu t e l a h me n g a d a k a n p e r j a n j i a n . J a n g a n k a mu b a t a l k a n s u mp a h mu i t u s e - s u d a h k a mu p e r b u a t . S e b a b k a mu s u d a h me n g a mb i l Al l a h s e b a g a i s a k s i . Al l a h t a h u s e g a l a a p a y a n g k a mu p e r b u a t " .

  ( An Na h l : 9 1 ) " S e g a l a y a n g a d a d i l a n g i t d a n y a n g a d a d i b u mi , i t u s e mu a k e p u n y a a n Al l a h d a n a d a l a h Al l a h me l i p u t i s e g a l a s e s u a t u " .

  ( An Hi s a a : 1 2 6 )

  i i i ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA KATA P ENGANTAR

  P u j i d a n s y u k u r s a y a p a n j a t k a n k e h a d i r a t Tu h a n Ya n g Ma h a Es a y a n g t e l a h me mb e r i k a n k a r u n i a Ny a d a n j u g a b i mb i n g a n Ny a s e h i n g g a s a y a d a p a t me n y e l e s a i k a n s k r i p s i i ni d e n g a n b a i k d a n l a n c a r s e p e r t i y a n g d i h a r a p k a n .

  Tu j u a n u t a ma d a r i p e n y u s u n a n s k r i p s i i n i a d a l a h d a l a m r a n g k a u n t u k me n c a p a i g e l a r S a r j a n a Hu k u m p a d a F a k u l t a s Hu k u m Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a S u r a b a y a . Da n s a y a b e r h a r a p s k r i p s i i n i y a n g me r u p a k a n t u g a s a k h i r s a y a d i F a k u l t a s Hu k u m Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a S u r a b a y a d a p a t b e r ma n f a a t b a g i r e k a n - r e k a n ma h a s i s wa d i F a k u l t a s Hu k u m ma u p u n y a n g me mb a c a n y a .

  De n g a n s e g a l a k e r e n d a h a n h a t i s a y a me n g a k u i b a h wa p e n u l i s a n s k r i p s i i n i b e l u m d a p a t d i k a t a k a n s e mp u r n a , k a r e n a s a y a a d a l a h ma n u s i a y a n g t i d a k l u p u t d a r i k e k u r a n g a n d a n k e t e r b a t a s a n k e m? . mp u a n . Ol e h k a r e n a i t u s e g a l a k r i t i k d a n s a r a n y a n g me mb a n g u n d a r i s e mu a p i h a k t e r h a d a p s k r i p s i i n i a k a n s a y a t e r x ma d e n g a n s e n a n g h a t i .

  P a d a k e s e mp a t a n i n i s a y a j u g a t i d a k l u p a me n g u c a p k a n t e r i ma k a s i h k e p a d a :

  1. Ba p a k I s me t Ba s we d a n , S. H. s e b a g a i d o s e n p e mb i mb i n g d a n p e n g u j i s a y a , y a n g t e l a h b a n y a k me mb a n t u d a n me mb i mb i n g s a y a d a l a m me n y u s u n s k r i p s i i ni .

  2. Ba p a k Ab d o e l Ra s j i d , S. H. , LL. M. , Ba p a k Ba s u k i Re k s o Wi b o wo , S. H. , M. S. d a n Ba p a k Ba mb a n g S o e r j o , S. H. s e b a g a i d o s e n p e n g u j i s a y a .

  3. I b u P a u l i n e P r i ma wa t i , S. H. Ha k i m d i P e n g a d i l a n Ne g e r i S u r a b a y a d a n Ba p a k S. T i r t o s o e g o n d o , S. H. P a n i t e r a

  Ke p a l a P e n g a d i l a n Ne g e r i S u r a b a y a y a n g t e l a h b e r s e d i a me l u a n g k a n wa k t u n y a u n t u k me mb e r i k a n d a t a - d a t a y a n g s a y a p e r l u k a n .

  4. Ba p a k A. Ko h a r , S. H. d a n I b u E. W. S o e j o n o , S. H. No t a r i s d i S u r a b a y a y a n g j u g a b a n y a k me mb a n t u s a y a me mb e r i k a n d a t a - d a t a y a n g s a y a p e r l u k a n .

  5. Ke d u a o r a n g t u a s a y a y a n g t e r c i n t a , y a n g t e l a h me mb e r i s a y a d o r o n g a n d a n s e ma n g a t u n t u k me n y e l e s a i k a n s k r i p s i i n i .

  6. Ka wa n d a n s a h a b a t k u a n g k a t a n ' 8 8 y a n g t e l a h me mb e r i k a n b a n t u a n d a n d u k u n g a n s e p e n u h n y a d a l a m p e n u l i s a n s k r i p s i i n i .

  7. Da n s e mu a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t s a y a s e b u t k a n s a t u p e r s a t u , y a n g t e l a h me mb a n t u t e r s e l e s a i k a n n y a s k r i p s i i n i .

  S u r a b a y a , 12 Ag u s t u s 1 9 9 3 P e n y u s u n

  

v

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  

ABSTRAK

Setiap manusia tentu terus tumbuh dan berkembang, begitu juga dengan masyarakatnya akan terus berkembang mengikuti kemajuan jaman. Pertumbuhan dan

  

perkembangan masyarakat diatur dalam suatu pola tertentu. Perkembangan masyarakat yang

demikian mengakibatkan pertumbuhan berbagai jenis kebutuhan yang berupa makanan,

pakaian, perumahan, pendidikan dan sebagainya. Kebutuhan-kebutuhan tersebut terus

meningkat mengikuti pertumbuhan dan perkembangan masyarakat. Ini menyebabkan anggota

masyarakat terdorong untuk mengusahakan pemenuhannya.

  Di dalam usaha memenuhi kebutuhan-kebutuhan tersebut masyarakat dihadapkan

pada kenyataan yang tidak berimbang. Lapangan pekerjaan yang terbatas, penghasilan yang

tidak cukup, kebutuhan yang terus meningkat dan pengaruh lingkungan sosial,

mempengaruhi sikap dari tindakan setiap anggota masyarakat. Kenyataan yang tidak

berimbang ini mendorong setiap anggota masyarakat untuk memanfaatkan kelebihannya dan

berusaha untuk menutupi kekurangannya masing-masing.

  Pemanfaatan kelebihan dan kekurangan antar anggota masyarakat membawa

seseorang berhubungan dengan orang lain. Hal ini dapat berupa hubungan hukum yang

diantaranya dapat berbentuk perjanjian hutang piutang.

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  D A F T A R I S I

  Ha l a ma n KATA P E NGANT AR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i v

  DAF TAR I S I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i

  BAB I . P E NDAHUL UAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

  1. P e r ma s a l a h a n : La t a r Be l a k a n g d a n P e r u mu s a n n y a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

  2. P e n j e l a s a n J u d u l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

  3. Al a s a n P e mi l i h a n J u d u l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

  4. Tu j u a n P e n u l i s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

  

  1. P e n d e k a t a n Ma s a l a h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

  2. S u mb e r Da t a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

  3. P r o s e d u r P e n g u mp u l a n Da n P e n g o l a h a n Da t a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

  4. An a l i s i s Da t a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

  6. P e r t a n g g u n g j a wa b a n S i s t e ma t i k a . . . . . . . . . . . . . 8 BAB

  I I . GROS S E AKTA P ENGAKUAN HUTANG DAN AKI BAT HUKUMNYA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

  1. Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g d a n Ke p a l a Ak t a n y a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

  2. Tu j u a n Di b u a t n y a Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

  3. Ke k u a t a n Ek s e k u t o r i a l Gr o s s e Ak t a

  v i ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA P e n g a k u a n Hu t a n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

  4. Ak i b a t Hu k u m Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

  BAB I I I . S YARAT- S YARAT GROS S E AKTA P ENGAKUAN HUT ANG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

  1. Da r i S e g i S y a r a t F o r mi l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 3

  2. Da r i S e g i S y a r a t Ma t e r i i l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 BAB

  I V. P ENETAP AN EKS EKUS I GROS S E AKTA P ENGAKUAN HUT ANG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2

  1. Ad a n y a Wa n p r e s t a s i P i h a k De b i t u r . . . . . . . . . . 3 2

  2. P e n e t a p a n Ek s e k u s i Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

  BAB

  V. P E NUT UP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 0

  1. Ke s i mp u l a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 0 2 . S a r a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 1 LAMP I RAN

  v i i ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  BAB I P EHDAHULUAH

  1. P e r ma s a l a h a n : La t a r b e l a k a n g d a n _pe g. umus a r m. ya Ma n u s i a d i c i p t a k a n o l e h Tu h a n Ya n g Ma h a Es a d e n g a n d u a s i f a t , y a i t u ma n u s i a s e b a g a i ma k h l u k i n d i v i d u d a n ma n u s i a s e b a g a i ma k h l u k s o s i a l . Ma n u s i a s e b a g a i ma k h l u k i n d i v i d u me n y a n g k u t h u b u n g a n a n t a r a ma n u s i a d e n g a n Tu h a n n y a . S e d a n g k a n ma n u s i a s e b a g a i ma k h l u k s o s i a l , d a l a m h a l i n i ma n u s i a t a k mu n g k i n l e p a s d a r i l i n g k u n g a n d a n ma s y a r a k a t n y a , s e l a l u a d a i n t e r a k s i d i d a l a m ma s y a r a k a t t e r s e b u t . Da l a m k e h i d u p a n b e r ma s y a r a k a t t e n t u t e r j a d i h u b u n g a n h u k u m a n t a r a o r a n g s a t u d e n g a n o r a n g l a i n n y a , a n t a r a o r a n g d e n g a n n e g a r a d a n a n t a r a o r a n g d e n g a n b e n d a .

  S a l a h s a t u h u b u n g a n h u k u m t e r s e b u t a d a l a h d a l a m h a l h u t a n g p i u t a n g . Di d a l a m h u t a n g p i u t a n g i n i t e r d a p a t h a k d a n k e wa j i b a n a n t a r a ma s i n g - ma s i n g p i h a k y a i t u k r e d i t u r me mp u n y a i k e wa j i b a n u n t u k me n y e r a h k a n u a n g n y a y a n g a k a n d i p i n j a m, d a n d i l a i n p i h a k k r e d i t u r me mp u n y a i h a k u n t u k me n u n t u t p e n g e mb a l i a n u a n g n y a . Di s i s i l a i n d e b i t u r me mp u n y a i h a k u n t u k me n e r i ma u a n g p i n j a ma n d a n b e r k e wa j i b a n u n t u k me n g e mb a l i k a n d a n me l u n a s i n y a . S e h i n g g a h a k y a n g d i mi l i k i p i h a k y a n g s a t u me r u p a k a n k e wa j i b a n b a g i p i h a k y a n g l a i n . Ka r e n a p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g i ni me r u p a k a n h u b u n g a n h u k u m, ma k a p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g

  1

  2

  m e mp u n y a i a k i b a t h u k u m j u g a a p a b i l a p e r j a n j i a n t e r s e b u t d i l a n g g a r d a n j u g a d a p a t d i a j u k a n k e d e p a n p e n g a d i l a n .

  De mi k i a n p u l a a p a b i l a d i k e mu d i a n h a r i d e b i t u r wa n p r e s t a s i , ma k a p e g a n g a n b a g i p i h a k k r e d i t u r a d a l a h d e n g a n c a r a me mb u a t s u a t u p e r j a n j i a n d a l a m b e n t u k y a n g l a i n , y a i t u d a l a m b e n t u k g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g .

  Di b u a t n y a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g i ni , a k a n me mp e r mu d a h k r e d i t u r d a l a m me n j a l a n k a n h a k n y a a p a b i l a d e b i t u r wa n p r e s t a s i , s e b a b j i k a t i d a k d e mi k i a n ma k a p e l a k s a n a a n h a k k r e d i t u r a k a n me ma k a n wa k t u y a n g l a ma k a r e n a h a r u s d i s e l e s a i k a n me l a l u i p r o s e s p e r a d i l a n . Be l u m l a g i k a r e n a s e k a r a n g s e ma k i n b a n y a k p e r k a r a y a n g ma s u k ke p e n g a d i l a n , ma k a t i d a k me n g h e r a n k a n b i l a a k h i r - a k h i r i n i b a n y a k p e r k a r a y a n g ma s i h me n u mp u k d i p e n g a d i l a n y a n g ma s i h me n u n g g u s a a t p e mr o s e s a n n y a . Ap a b i l a s u a t u p e r k a r a t e l a h d i p r o s e s a t a u t e l a h d i s i d a n g k a n k e mu d i a n j u g a t e l a h d i p u t u s k a n o l e h h a k i m d i t i n g k a t p e n g a d i l a n n e g e r i , ma k a t i d a k b e r a r t i b a h wa p r o s e s p e r k a r a t e r s e b u t t e l a h s e l e s a i h a n y a s a mp a i d i s i t u s a j a . J i k a ma s i h a d a p i h a k y a n g t i d a k d a p a t me n e r i ma k e p u t u s a n h a k i m y a n g d i j a t u h k a n k e p a d a n y a , ma k a ma s i h d i mu n g k i n k a n p e n g a j u a n p e r k a r a k e t i n g k a t y a n g l e b i h t i n g g i y a k n i p e n g a j u a n b a n d i n g k e p e n g a d i l a n t i n g g i . Ap a b i l a k e p u t u s a n h a k i m d i t i n g k a t p e n g a d i l a n t i n g g i i n i j u g a t i d a k d a p a t d i t e r i ma o l e h p i h a k y a n g b e r p e r k a r a t e r s e b u t , ma k a ma s i h d i mu n g k i n k a n p e n g a j u a n p r o s e s p e r k a r a

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  3

  k e t i n g k a t p e n g a d i l a n y a n g l e b i h t i n g g i l a g i y a i t u p e r mo h o n a n k a s a s i k e ma h k a ma h a g u n g y a n g me r u p a k a n p e n g a d i l a n t e r t i n g g i d i I n d o n e s i a . Di s i n i n a mp a k b a h wa u n t u k me mp r o s e s s u a t u p e r k a r a d i p e n g a d i l a n a d a b e b e r a p a t i n g k a t p e n g a d i l a n y a n g h a r u s d i l a l u i . Di d a l a m p r a k t e k u n t u k s a t u t i n g k a t p e n g a d i l a n s a j a s u d a h me ma k a n wa k t u y a n g c u k u p l a ma , ma k a j e l a s a k a n me ma k a n wa k t u y a n g r e l a t i f l a ma d a n j u g a mu n g k i n a k a n me n g h a b i s k a n b i a y a y a n g t i d a k s e d i k i t p u l a . Da p a t d i k a t a k a n b a h wa s u a t u p r o s e s p e r k a r a d i p e n g a d i l a n i t u me ma k a n wa k t u , t e n a g a d a n b i a y a b a n y a k . S e d a n g k a n d e n g a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g i ni p r o s e s p e l a k s a n a a n h a k k r e d i t u r a k a n l e b i h c e p a t , s e d e r h a n a d a n t i d a k me ma k a n b a n y a k b i a y a . P r o s e s y a n g c e p a t , i n i d i s e b a b k a n k r e d i t u r d a p a t l a n g s u n g me mi n t a e k s e k u s i t a n p a me l a l u i p r o s e s p e r a d i l a n , ma n a k a l a t e l a h d i k e t a h u i d e b i t u r l a l a i me me r i u h i p e mb a y a r a n y a n g t e l a h d i t e n t u k a n . De mi k i a n y a n g d i k e mu k a k a n o l e h M. Ya h y a Ka r a h a p » b a h wa :

  P a d a s a a t d e b i t u r l a l a i me me n u h i p e mb a y a r a n y a n g d i t e n t u k a n , ma k a i k a t a n g r o s s e a k t a d e n g a n s e n d i r i n y a me n u r u t h u k u m ( v a n r e c h t s we g e ) t e l a h me n g a n d u n g k e k u a t a n h u k u m e k s e k u s i , d e n g a n j a l a n me n g a j u k a n p e r mi n t a a n e k s e k u s i p e n j u a l a n l e l a n g k e p a d a p e n g a d i l a n t a n p a me l a l u i g u g a t a n d a n p u t u s a n b i a s a . 1

  M . Ya h y a Ha r a h a p , Ma n g __ Li nf l kup____P e x ma s a l a h a n Ek s e k u s i . Bi d a n g P e r d a t a . Oe t . I l l , P T . Gr a me d i a , J a k a r t a , 1 9 9 1 , h. 2 0 4 .

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  4 De n g a n d e mi k i a n t e r l i h a t b e t a p a b e s a r k e d u d u k a n g r o s s e

  a k t a p e n g a k u a n h u t a n g b a g i p i h a k k r e d i t u r , t e r u t a ma k e d u d u k a n n y a d a l a m me mp e r c e p a t p r o s e s p e r k a r a p e r d a t a , k a r e n a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g i n i me mp u n y a i k e k u a t a n e k s e k u t o r i a l y a n g s a ma d e n g a n p u t u s a n h a k i m y a n g t e l a h me mp u n y a i k e k u a t a n h u k u m t e t a p ( i n k r a c h t v a n g e wi j s d e ) , s e h i n g g a d a p a t l e b i h me n g h e ma t wa k t u , t e n a g a d a n b i a y a .

  Da r i u r a i a n l a t a r b e l a k a n g t e r s e b u t d i a t a s y a n g s a y a p e r ma s a l a h a n a d a l a h :

  1. Ap a k a h a k i b a t h u k u m g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g ?

  2. Ap a s a j a s y a r a t - s y a r a t y a n g h a r u s d i p e n u h i o l e h g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g ?

  3. Ba g a i ma n a k a h p r o s e s p e n e t a p a n e k s e k u s i l e l a n g g r o s s e . a k t a p e n g a k u a n h u t a n g d i k e l u a r k a n ?

  2 Ar t i d a r i j u d u l " Ke g u n a a n Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g Da l a m Me mp e r c e p a t P r o s e s P e r k a r a Da l a m Hu k u m Ac a r a P e r d a t a " s e c a r a k e s e l u r u h a r i d a p a t d i a r t i k a n b a h wa , s a y a a k a n me mb a h a s me n g e n a i k e g u n a a n d a r i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g , y a n g ma n a d e n g a n d i b u a t n y a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g d a l a m p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g i ni , ma n a k a l a d i k e t a h u i p i h a k k r e d i t u r wa n p r e s t a s i , ma k a d e n g a n d i b u a t n y a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g t e r s e b u t p i h a k k r e d i t u r d a p a t me n g a j u k a n p e r mo h o n a n e k s e k u s i ke

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  5

  p e n g a d i l a n n e g e r i . De n g a n k a t a l a i n t i d a k p e r l u l a g i me n g a j u k a n g u g a t a n k e p e n g a d i l a n , s e h i n g g a d a p a t l e b i h me n g h e ma t wa k t u , t e n a g a d a n b i a y a .

  3. ALa s _a n_ P e mi 1 i h a n J u d o l S e t i a p ma n u s i a t e n t u t e r u s t u mb u h d a n b e r k e mb a n g , b e g i t u j u g a d e n g a n ma s y a r a k a t n y a a k a n t e r u s b e r k e mb a n g me r i g i k u t i k e ma j u a n j a ma n . P e r t u mb u h a n d a n p e r k e mb a n g a n ma s y a r a k a t d i a t u r d a l a m s u a t u p o l a t e r t e n t u . P e r k e mb a n g a n ma s y a r a k a t y a n g d e mi k i a n me n g a k i b a t k a n p e r t u mb u h a n b e r b a g a i j e n i s k e b u t u h a n y a n g b e r u p a ma k a n a n , p a k a i a n , p e r u ma h a n , p e n d i d i k a n d a n s e b a g a i n y a . Ke b u t u h a n - k e b u t u h a n t e r s e b u t t e r u s me n i n g k a t me n g i k u t i p e r t u mb u h a n d a n p e r k e mb a n g a n ma s y a r a k a t . I n i me n y e b a b k a n a n g g o t a ma s y a r a k a t t e r d o r o n g u n t u k me n g u s a h a k a n p e me n u h a n n y a .

  Di d a l a m u s a h a me me n u h i k e b u t u h a n - k e b u t u h a n t e r s e b u t ma s y a r a k a t d i h a d a p k a n p a d a k e n y a t a a n y a n g t i d a k b e r i mb a n g . La p a n g a n p e k e r j a a n y a n g t e r b a t a s , p e n g h a s i l a n y a n g t i d a k c u k u p , k e b u t u h a n y a n g t e r u s me n i n g k a t d a n p e n g a r u h l i n g k u n g a n s o s i a l , me mp e n g a r u h i s i k a p dar i t i n d a k a n s e t i a p a n g g o t a ma s y a r a k a t , Ke n y a t a a n y a n g t i d a k b e r i mb a n g i n i me n d o r o n g s e t i a p a n g g o t a ma s y a r a k a t u n t u k me ma n f a a t k a n k e l e b i h a n n y a d a n b e r u s a h a u n t u k me n u t u p i k e k u r a n g a n n y a ma s i n g - ma s i n g .

  P e ma n f a a t a n k e l e b i h a n d a n k e k u r a n g a n a n t a r a n g g o t a

  6

  ma s y a r a k a t m e mb a wa s e s e o r a n g b e r h u b u n g a n d e n g a n o r a n g l a i n . Ha l i n i d a p a t b e r u p a h u b u n g a n hukum, . y a n g d i a n t a r a n y a d a p a t b e r b e n t u k p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g .

  Be r k a i t a n d e n g a n p e r n y a t a a n t e r s e b u t , ma k a s a y ? i n g i n me mb a h a s s a l a h s a t u s i s i k e h i d u p a n y a n g me n y a n g k u t h u b u n g a n k e p e r d a t a a n , k h u s u s n y a y a n g b e r k a i t a n e r a t d e n g a n p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g y a n g k e mu d i a n d i i k u t i d e n g a n p e mb u a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g . Ol e h k a r e n a i t u l a h s a y a me mi l i h j u d u l t e r s e b u t s e b a g a i t o p i k p e n u l i s a n d a l a m s k r i p s i i ni . 4 . Tu. i ua n P e n u l i s a n

  Ba n y a k n y a k e b u t u h a n - k e b u t u h a n y a n g h a r u s d i p e n u h i o l e h s e t i a p o r a n g a t a u a n g g o t a ma s y a r a k a t , ma k a a k a n me mb a wa s e s e o r a n g b e r h u b u n g a n d e n g a n o r a n g l a i n . Hu b u n g a n i n i d a p a t b e r u p a h u b u n g a n h u k u m, y a n g d i a n t a r a n y a d a p a t b e r b e n t u k p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g . Un t u k i t u , d i h a r a p k a n s k r i p s i i n i d a p a t me n j a d i s u mb e r i n f o r ma s i d a n r e f e r e n s i . b a g i p i h a k - p i h a k y a n g me r a s a b e r k e p e n t i n g a n d a l a m p e r j a n j i a n h u t a n g - p i u t a n g , t e r u t a ma d a l a m p e mb u a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g .

  J u g a b e r t u j u a n u n t u k me me n u h i p e r s y a r a t a n k u r i k u l u m F a k u l t a s Hu k u m Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a g u n a me mp e r o l e h g e l a r S a r j a n a Hu k u m.

  S e l a n j u t n y a d i h a r a p k a n j u g a d a p a t me n d o r o n g ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  7

  p e r k e mb a n g a n d a n k e ma j u a n i l mu h u k u m p a d a k h u s u s n y a d a n i i mu p e n g e t a h u a n p a d a umus nnya .

  5 . M e . t o d a l Q g i a. P e n d e k a t a n Ma s a l a h .

  Ag a r d i d a p a t p e n g e r t i a n t e r h a d a p p e mb a h a s a n ma s a l a h d a l a m s k r i p s i i ni , s a y a me n g g u n a k a n p e n d e k a t a n s e c a r a j u r i d i s s o s i o l o g i s , a r t i n y a me n g u r a i k a n d a n me n g a n a l i s a ma s a l a h b e r d a s a r k a n k e t e n t u a n h u k u m d a n f a k t a - f a k t a h u k u m y a n g t e r j a d i d i ma s y a r a k a t .

  b. S u mb e r Da t a .

  S u mb e r d a t a p r i me r , y a n g b e r a s a l d a r i s t u d i l a p a n g a n d e n g a n me n g a d a k a n wa wa n c a r a d e n g a n n o t a r i s d a n p r a k t i s i h u k u m.

  S u mb e r d a t a s e k u n d e r , y a n g me r u p a k a n s t u d i k e p u s t a k a a n y a i t u b u k u - b u k u , b a h a n k u l i a h s e r t a r e f e r e n s i - r e f e r e n s i l a i n y a n g b e r k a i t a n d e n g a n ma s a l a h d a l a m p e n u l i s a n s k r i p s i i ni . c . P r o s e d u r P e n g u mp u l a n Da n P e n g o l a h a n Da t a

  1. Da t a Ke p u s t a k a a n Da t a k e p u s t a k a a n d i k u mp u l k a n d e n g a n me n g g u n a k a n s i s t e m k o l e k s i y a n g b e r s i f a t t e ma t i s , ma k s u d n y a me mi l i h d a t a d a r i k e p u s t a k a a n y a n g s e s u a i d e n g a n t o p i k p e mb a h a s a n .

  2 .

  Da t a y a n g d i p e r o l e h d i l a p a n g a n .

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  8 Wa wa n c a r a b e r u p a t a n y a j a wa b l a n g s u n g . Ta n y a j a wn h

  b e r k i s a r p a d a h a l - h a l p o k o k y a n g b e r k a i t a n d e n g a n p e mb a h a s a n d a l a m p e n u l i s a n s k r i p s i i n i b e r d a s a r k a n p e r t a n y a a n y a n g s u d a h d i s u s u n s e b e l u mn y a b a i k f o r ma l ma u p u n i n f o r ma l , d . An a l i s i s Da t a

  Da t a y a n g b e r h a s i l s a y a k u mp u l k a n , b a i k y a n g s a y a p e r o l e h me l a l u i h a s i l wa wa n c a r a ma u p u n d a r i k e p u s t a k a a n , k e mu d i a n s a y a c o b a u n t u k me n g a n a l i s a k e mb a l i me l a l u i t e o r i - t e o r i y a n g a d a , b a i k d a r i b u k u - b u k u p e l a j a r a n h u k u m p e r d a t a ma u p u n l i t e r a t u r - l i t e r a t u r l a i n y a n g a d a h u b u n g a n n y a d e n g a n p e n u l i s a n d a l a m s k r i p s i i ni .

  6 . Pe r t a n g g u n g - i a wa b a n _ S l a t e ma t i k a S k r i p s i i n i d i b u a t b e r d a s a r k a n s i s t e ma t i k a y a n g d i b u a t t e r l e b i h d a h u l u d e n g a n d i r e n c a n a k a n . Ha t e r i s e c a r a k e s e l u r u h a n s a y a b a g i me n. j a di l i ma b a b p o k o k b a h a s a n . S i s t e m p e n u l i s a n s a y a s u s u n s e b a g a i b e r i k u t :

  Te r l e b i h d a h u l u d i u r a i k a n d a l a m b a b I s e b a g a i p e n d a h u l u a n me n g e n a i g a mb a r a n u mu m d a r i k e s e l u r u h a n i si . s k r i p s i i n i y a n g me r u p a k a n p e n g a n t a r k e p a d a ma s a l a h y a n g me n j a d i p o k o k b a h a s a n d a l a m b a b - b a b s e l a n j u t n y a . Ma k s u d n y a a g a r p e mb a c a n g . n t i n y a d a p a t me n g e t a h u i s e c a r a g a r i s b e s a r i s i d a r i s k r i p s i i n i s e b e l u m me mb a c a s e c a r a me n d a l a m me n g e n a i i s i k e s e l u r u h a n n y a .

  9 P a d a b a b

  I I d i b a h a s m e n g e n a i a k i b a t h u k u m d a r i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g . P e mb a h a s a n ma t e r i i n i s a y a l e t a k k a n p a d a b a b I I , k a r e n a s e b e l u m me mb a h a s t e n t a n g p e mb u a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g b e s e r t a s y a r a t * s y a r a t y a n g h a r u s d i p e n u h i n y a , ma k a h a r u s d i k e t a h u i t e r l e b i h d a h u l u t e n t a n g a p a y a n g d i ma k s u d d e n g a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g , t u j u a n d i b u a t n y a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g d a n b a g a i ma n a k e k u a t a n e k s e k u t o r i a l y a n g t e r k a n d u n g d i d a l a mn y a s e r t a a k i b a t h u k u mn y a . S e h i n g g a d e n g a n d e mi k i a n a k a n me mp e r mu d a h d i d a l a m me t n a h a mi b a b - b a b s e l a n j u t n y a .

  P a d a b a b I I I d i b a h a s me n g e n a i s y a r a t - s y a r a t y a n g h a r u s d i p e n u h i o l e h g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g . Ba h wa s u p a y a n i l a i k e k u a t a n e k s e k u s i l a n g s u n g me l e k a t p a d a s u a t u g r o u s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g , ma k a h a r u s d i p e n u h i s y a r a t - s y a r a t n y a . Da n s y a r a t - s y a r a t t e r s e b u t d a p a t d i t i n j a u b a i k d a r i s e g i s y a r a t f o r mi l ma u p u n s y a r a t ma t e r i i l n y a .

  Ba b

  I V me mb a h a s t e n t a n g p r o s e s p e n e t a p a n e k s e k u s i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g . Da l a m b a b i n i a k a n d i u r a i k a n b a g a i ma n a e k s e k u s i d a r i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g t e r s e b u t d i j a l a n k a n . Di ma n a n i l a i k e k u a t a n e k s e k u s i y a n g me l e k a t p a d a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g s a ma n i l a i k e k u a t a n n y a d e n g a n p u t u s a n p e n g a d i l a n y a n g t e l a h me mp e r o l e h k e k u a t a n h u k u m t e t a p . p a d a b a b V me r u p a k a n p e n u t u p d a r i s k r i p s i i ni . P a d a

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  10

  b a b i n i d i s a mp a i k a n k e s i mp u l a n d a r i h a s i l a n a l i s i s b a b I s a mp a i b a b

  I V. De n g a n ma k s u d u n t u k me n d a p a t p e r h a t i a n u n t u k ma s a l a h - ma s a l a h y a n g d i k e mu k a k a n d a n s e k a l i g u s u n t u k me n c a r i j a l a n k e l u a r n y a d i s a mp a i k a n s a r a n - s a r a n . ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

BAB I I G ROS S E AKTA P ENGAKUAN HUTANG DAN AKI BAT HUKUMNYA

  1. Gr o s s e _ Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g d a n Ke p a l a Ak t a n v a Gr o s s e a k t a a d a l a h s a l i n a n mi n u t a y a n g d i k e l u a r k a n o l e h n o t a r i s me n u r u t b e n t u k d a n y a n g t e l a h d i t e t a p k a n o l e h u n d a n g - u n d a n g . Da l a m p a s a l 4 1 a y a t 2 P e r a t u r a n J a b a t a n No t a r i s d i j e l a s k a n y a i t u :

  Gr o s s e a d a l a h s a l i n a n a t a u ( s e c a r a p e n g e c u a l i a n ) k u t i p a n , d e n g a n me mu a t d i a t a s n y a ( d i a' t as j u d u l a k t a ; k a t a - k a t a " De mi Ke a d i l a n Be r d a s a r k a n Ke t u h a n a n Ya n g Ma h a Es a " , d a n d i b a wa h n y a d i c a n t u mk a n k a t a - k a t a " Di - b e r i k a n s e b a g a i g r o s s e p e r t a ma ' 1 , d e n g a n me n y e b u t k a n n a ma d a r i o r a n g y a n g a t a s p e r mi n t a a n n y a g r o s s e i t u d i b e r i k a n d a n t a n g g a l p e mb e r i a n n y a . Ap a b i l a s y a r a t i t u t i d a k d i p e n u h i , a r t i n y a t e r d a p a t k e k u r a n g a n p a d a b a g i a n a t a s a t a u b a wa h d a r i g r o s s e i t u ma k a d a l a m h a l i t u g r o s s e t e r s e b u t t i d a k d a p a t d i p e r g u n a k a r i u n t u k e k s e k u s i . 2

  Da r i k e t e n t u a n d i a t a s , t e r l i h a t a d a n y a u n s u r - u n s u r a t a u s y a r a t - s y a r a t y a n g h a r u s d i p e n u h i o i e h s u a t u a k t a u n t u k d a p a t d i s e b u t s e b a g a i g r o s s e , y a i t u :

  a. Ak t a t e r s e b u t me r u p a k a n s a l i n a n d a r i mi n u t a

  b. Di a t a s n y a a k t a a t a u j u d u l a k t a d i b u b u h i k a t a - k a t a " De mi Ke a d i l a n Be r d a s a r k a n Ke t u h a n a n Ya n g Ma h a Es a "

  c. Di b a wa h n y a a t a u p a d a b a g i a n a k h i r k a t a , d i c a n t u mk a n ■ ^ G. H. S. L u mb a n T o b i n g , P e r a t u r a n .

  Ge t . I l l , Er l a n g g a , J a k a r t a , 1 9 9 1 , h. 2 7 8

  

11 ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  12

  k a t a - k a t a " Di b e r i k a n s e b a g a i g r o s s e p e r t a ma " , d e n g a n d e mi k i a n s e l a l u me r u p a k a n s a l i n a n p e r t a ma .

  d. Di b e r i k a n a t a s p e r mi n t a a n , d e n g a n me n c a n t u mk a n n a ma o r a n g y a n g me mi n t a d a n t a n g g a l p e mb e r i a n n y a .

  Be r d a s a r k a n p a s a l 4 1 i ni , s e h u b u n g a n d e n g a n ma s a l a h y a n g d i b a h a s s u d a h j e l a s b a h wa n o t a r i s b e r we n a n g u n t u k me n g e l u a r k a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g , s e d a n g y a n g d a p a t d i b e r i k a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g a d a l a h p i h a k y a n g l a n g s u n g b e r k e p e n t i n g a n d a l a m a r t i p i h a k y a n g me mp u n y a i h a k a t a u t a g i h a n , d a l a m h a l i n i a d a l a h k r e d i t u r .

  Ke h a r u s a n u n t u k me n c a n t u mk a n k a t a '‘p e r t a ma ’' d a n p e mb e r i t a h u a n n a ma d a r i y a n g b e r k e p e n t i n g a n k e p a d a s i a p a g r o s s e i t u d i b e r i k a n a d a l a h . p e r l u u n t u k me n c e g a h k e mu n g k i n a n d i b e r i k a n n y a l e b i h d a r i s a t u g r o s s e k e p a d a o r a n g y a n g s a t na . 3

  S e l a i n i t u y a n g d i ma k s u d d e n g a n p e n g a k u a n h u t a n g a d a l a h , d e b i t u r b e n a r - b e n a r me n g a k u i t e l a h b e r h u t a n g k e p a d a k r e d i t u r u n t u k s e j u ml a h u a n g t e r t e n t u y a n g t e l a h d i s e p a k a t i b e r s a ma d a n d e b i t u r b e r j a n j i u n t u k me l u n a s i h u t a n g n y a t e r s e b u t . J a d i , g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g b e r a r t i s u a t u s a l i n a n mi n u t a y a n g b e r k e p a l a “ De mi Ke a d i l a n Be r d a s a r k a n Ke t u h a n a n Ya n g Ma h a Es a " y a n g me mu a t

  13

  p e n g a k u a n d a r i d e b i t u r me n g e n a i h u t a n g n y a k e p a d a k r e d i t u r u n t u k s e j u ml a h u a n g t e r t e n t u .

  P a d a g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g k e p a l a a k t a n o t a r i s n y a h a r u s me mu a t k a l i ma t " De mi Ke a d i l a n Be r d a s a r k a n Ke t u h a n a n Ya n g Ma h a Es a " . Ka l i ma t i n i me r u p a k a n s y a r a t y a n g h a r u s a d a , d a n k a l i ma t i n i me r u p a k a n k a l i ma t y a n g me mb e r i c i r i k e p a d a s u a t u a k t a s e b a g a i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g . Ta n p a a d a n y a r u mu s a n k a l i ma t t e r s e b u t p a d a b a g i a n k e p a l a a k t a , ma k a p e n g a k u a n h u t a n g y a n g t e r s e b u t d i d a l a mn y a t i d a k d a p a t d i n i l a i s e b a g a i p e n g a k u a n h u t a n g y a n g d i s e b u t p a s a l 2 2 4 H. I . R. J a d i k e p a l a a k t a i ni a d a l a h h a l y a n g s a n g a t p e n t i n g d i d a l a m g r o s s e a k t a p e n g a k u a n . h u t a n g , s e b a b b e r d a s a r k a n j u d u l a t a u k e p a l a a k t a i n i p u l a p e r mo h o n a n e k s e k u s i d a p a t d i k a b u l k a n .

  2. T n. i ua n Di b u a t n v a Gx c s s e Ak t a Pe n a a k u a n _ _ _ Hu t a n g I k a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g a d a l a h me r u - a k a n i k a t a n l a n j u t a n ( p e r j a n j i a n a s s e s o r ) . Da l a m h a l i ni p e r j a n j i a n p o k o k n y a a d a l a h h u b u n g a n hukui n p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g a n t a r a d e b i t u r d a n k r e d i t u r . Ta n p a p e r j a n j i a n p o k o k h u t a n g p i u t a n g , t i d a k mu n g k i n t e r j a d i i k a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g .

  4

  4 M. Ya h y a Ha r a h a p , h. 2 0 3 .

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA H

  Da r i p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g i n i y a n g k e mu d i a n d i l a n j u t k a n d e n g a n p e mb e n t u k a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g , ma k a h a l i n i d i ma k s u d k a n :

  a. Gu n a me mb e r i j a mi n a n y a n g l e b i h p a s t i b a g i p i h a k k r e d i t u r t e n t a n g p e me n u h a n p e mb a y a r a n h u t a n g .

  b. S e r t a s e k a l i g u s me mb e r i h a k k e p a d a p i h a k k r e d i t u r me mi n t a e k s e k u s i p a d a p e n g a d i l a n n e g e r i s e t e l a h de bi t ui - wa n p r e s t a s i t a n p a me l a l u i g u g a t a n p e r d a t a b i a s a .

  De n g a n d e mi k i a n , d i t i n j a u d a r i s e g i j u r i d i s i k a t a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g a d a l a h p e r j a n j i a n t a mb a h a n y a n g b e r t u j u a n u n t u k me mp e r k o k o h p e r l i n d u n g a n h u k u m t e r h a d a p p i h a k k r e d i t u r y a n g b e r i t i k a d b a i k d a l a m p r o s e s p e n y e l e s a i a n h u t a n g p i u t a n g t e r s e b u t a g a r t i d a k b e r l a r u t - l a r u t a p a b i l a d e b i t u r t i d a k d a p a t me l u n a s i h u t a n g n y a s e b a g a i ma n a me s t i n y a . ^

  3. Ke k u a t a n Ek s e k u t o _ r i a I Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g Un d a n g - u n d a n g me mb e r i k a n k e k u a t a n i s t i me wa t e r h a d a p p e r j a n j i a n h u t a n g p i u t a n g y a n g k e mu d i a n d i l a n j u t k a n d e n g a n p e mb e n t u k a n g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g y a n g d i b u a t d a l a m b e n t u k a k t a n o t a r i s d i I n d o n e s i a . . Ke k u a t a n i s t i me wa t e r s e b u t d i b e r i k a n o l e h p a s a l 2 2 4 H. I . R y a n g me n y a t a k a n b a h wa :

  ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  15 S u r a t Gr o s s

  e d a r i p a d a a k t a h i p o t i k d a n s u r a t h u t a n g , y a n g d i b u a t d i h a d a p a n n o t a r i s d i I n d o n e s i a d a n y a n g k e p a l a n y a me ma k a i " At a s n a ma Ke a d i l a n " b e r k e k u a t a n s a n a d e n g a n p u t u s a n Ha k i m. J i k a s u r a t y a n g d e mi k i a n i t u t i d a k d i t e p a t i d e n g a n j a l a n d a ma i , ma k a p e r i h a l me n j a l a n k a n n y a d i l a k u k a n d e n g a n p e r i n t a h d a n p i mp i n a n

  Ke t u a P e n g a d i l a n Ne g e r i , y a n g d a l a m p e g a n g a n n y a o r a n g y a n g b e r h u t a n g i t u d i a m a t a u t i n g g a l a t a u me mi l i h k e d u d u k a n n y a , y a i t u s e c a r a y a n g d i n y a t a k a n p a d a p a s a l d i a t a s i n i d a l a m b a g i a n i n i , a k a n t e t a p i d e n g a n p e n g e r t i a n , b a h wa p a k s a b o d a n i t u h a n y a b o l e h d i l a k u k a n , j i k a s u d a h d i i j i n k a n p u t u s a n h a k i m. $

  P e r k a t a a n " At a s n a ma k e a d i l a n ” , s e mu l a b e r b u n y i " At a s n a ma Sr i Ba g i n d a Ra j a " , n a mu n s e k a r a n g b e r d a s a r k a n p a s a l 4 a y a t

  1 Un d a n g - u n d a n g No mo r 14 Ta h u n 1 9 7 0 d i u b a h me n j a d i " De mi Ke a d i l a n Be r d a s a r k a n Ke t u h a n a n Ya n g Ma h a Es a "

  Da n d a r i p a s a l 2 2 4 H. I . R t e r s e b u t d i a t a s , t e r n y a t a b a h wa s u a t u g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g y a n g d i b u a t di h a d a p a n n o t a r i s d i I n d o n e s i a b e r k e k u a t a n s e p e r t i p u t u s a n h a k i m y a n g s u d a h me mp u n y a i k e k u a t a n p a s t i , a r t i n y a l a n g s u n g d a p a t d i mo h o n k a n p e l a k s a n a a n n y a a p a b i l a d e b i t u r t i d a k me mb a y a r h u t a n g p a d a wa k t u n y a . ?

  De n g a n d e mi k i a n d a p a t d i k a t a k a n b a h wa e k s e k u s i b e r d a s a r p a s a l 2 2 4 H. I . R i n i d a p a t me n g h e ma t wa k t u , t e n a g a d a n b i a y a . Ol e h k a r e n a s e p e r t i y a n g s u d a h d i j e l a s k a n d i a t a s b a h wa g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g me n g a n d u n g

  6 Re t n o wu l a n S u t a n t i o , d a n Xs k a n d a r Oe r i p k a r t a wi n a - t a , Hu k u m Ac a r a P e r d a t a Da l a m Te o r i Da n P r a k t e k . Ce t .

  VI , CV. Ma n d a r Ma j u , Ba n d u n g , 1 9 8 9 , h . 1 2 5 . 7 I b i r i k e k u a t a n y a n g s a ma n i l a i n y a d e n g a n k e p u t u s a n p e n g a d i l a n y a n g t e l a h me mp u n y a i k e k u a t a n h u k u m t e t a p , ma k a u n t u k me n c a p a i t a h a p e k s e k u s i t e l a h d i l a n g k a h i t a h a p - t a h a p me mp e r k a r a k a n p e r j a n j i a n d i s i d a n g p e n g a d i l a n . Ke l a l a i a n a t a u k e i n g k a r a n d e b i t u r me me n u h i p e l a k s a n a a n i s i d a r i g r o s s e a k t a p e n g a k u a n h u t a n g t e l a h me mb e r i h a k k e p a d a k r e d i t u r u n t u k me n y i n g k i r k a n p r o s e s g u g a t b i a s a d a l a m me n u n t u t p e me n u h a n , s e h i n g g a p i h a k k r e d i t u r :

  a. Da p a t l a n g s u n g me n g a j u k a n p e r mi n t a a n e k s e k u s i k e p a d a p e n g a d i l a n n e g e r i .

  b. Da n p e n g a j u a n e k s e k u s i y a n g d e mi k i a n d a p a t d i a j u k a n s e t e l a h p i h a k d e b i t u r me l a k u k a n t i n d a k a n wa n p r e s t a s i .

  4. Ak i b a t Hu k u m Gr o s s e Ak t a P e n g a k u a n Hu t a n g P. a s a l 1 3 1 3 K . U . H . P e r d a t a me r u mu s k a n b a h wa

  " p e r s e t u j u a n s e b a g a i s u a t u p e r b u a t a n d i ma n a s a t u o r a n g a t a u l e b i h me n g i k a t k a n d i r i n y a t e r h a d a p s a t u o r a n g a t a u l e b i h " . 8 De n g a n d e mi k i a n p e r j a n j i a n i t u me l i b a t k a n d u a o r a n g a t a u l e b i h y a n g me n i mb u l k a n p e r i k a t a n d i a n t a r a me r e k a . S e d a n g k a n u n t u k s a h n y a s u a t u p e r j a n j i a n me nur ut . p a s a l 1 3 2 0 K . U . H . P e r d a t a h a r u s me me n u h i 4 s y a r a t , y a i t u :

  8 R. S u b e k t i d a n B. Tj i t r o s u d i b i o , Ki t a b Un d a n g - Un d a n g __ HuJ uun__ P e r d a t a . t e r j e ma h a n , Ce t .

  XI X, P r a d n y a P a r a mi t a , J a k a r t a , 1 9 8 5 , h. 3 0 4 . ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA ADLN – PERPUSTAKAAN UNIVERSITAS AIRLANGGA

  17

  a. Ha r u s a d a k a t a s e p a k a t d a r i me r e k a y a n g me n g i k a t k a n d i r i n y a .

  b. P a r a p i h a k c a k a p u n t u k me mb u a t s u a t u p e r j a n j i a n .

  c. P e r j a n j i a n i t u me n g e n a i s u a t u h a l t e r t e n t u .

  d. P e r j a n j i a n i t u k a r e n a s e b a b y a n g h a l a l . 9 De mi k i a n p u l a y a n g d i k e mu k a k a n o l e h S u b e k t i , b a h wa :