caranipun ngracut hawa napsu

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir

1

C AR ANIP U N NGR AC U T HAW A NA P S U
Nglampahi gesang ing sat engahing bebrayan agung punika pancen gampilgampil

awr at .

Kawast anan awrat

manawi pikir an punika kadhisikan

ket l iweng amargi kagubel ing hawa kamurkan lan napsu angsa-angsa.
Kosokwangsulipun, kawast anan gampil manawi kit a punika sampun saged
menggalih kl awan manah ingkang mardhika. Lir ipun bot en sulap dhat eng
sorot gebyar ing t at a l air l an sasaged-sagedipun kedah sumingkir saking
sadaya aling-aling ingkang ngalang-alangi j ablasing pamawas ingkang
wening.


Inggih j ablasing pamikir ingkang menep punika ingkang aran budi sej at i,
inggih punika dhaya pamikir ingkang hambabar aken wohing wawasan
ingkang mulus, resik lan wening kadya t oya, kalis saking sadaya rer eged lan
blent honing si 'aku'. Bab punika ing j agading pewayangan cundhuk kaliyan
wewat akenipun

Sang

Arya

Brat asena

ingkang

resik

l an

wening


kagambaraken kadya anting-anting apanunggul sotya maniking banyu ,
inggih punika t ent reming bat os ingkang dumunung wont en ing sireping
karep.

Kekaj engan ut awi kar ep punika kedah dipun sirep, t egesipun bot en sisah
t ansah dipun t urut i amargi kridhaning kar ep punika sayekt i anglangut
t anpa t epi, t ebih saking pakeming urip sej at i. Samangsa t eksih der eng
saged oncat saking anggenipun dados abdinipun kamelikan, punapa dene
namung nurut i puwa-puwaning manahipun, t iyang punika gesangipun
nglengkara manahipun badhe saged rumaos j enj em t ent r em.

Manawi kekaj engan dipun uj a t amt u bot en bakal wont en mendhanipun
kapar a mal ah sangsaya ndadr a t anpa wangenan. Lir pindhanipun kadya

agni murub siniram lenga patra t amt u badhe t ansaya awrat panyir ebipun.
Kawont enan ingkang kados makat en punika hanj alar i kat hah t iyang ingkang
laj eng nyingkur dhat eng Panger anipun, sadaya polah t ingkahipun sarwasarwi nyimpang saking kaut aman. Sanadyan t a dedeg piyadegipun kat ingal

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir


www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir

2

gagah prakosa, nanging kabat osanipun sok kopong kadya kapangan bubuk
[ renget ] .

Tansah nguj eri iket aning kawaspadhan lan kaprayit nan bat os ngadhepi
kalamangsa ingkang kados punapa kemawon [ kadost a mangsa bungah ut awi
manawi pinuj u nandhang susah] , punika dados sarat ingkang premana
minangka sanguning t iyang anglampahi gesang ing sat engahing bebr ayan
agung.

Punapa mal ih manawi pinuj u kesandhung lan kej eglong ing

kawont enan ingkang bot en damel renaning penggal ihipun, adhakanipun j in
set an iblis bekasakan sami j ej ogedan ngiming-iming kanikmat an ingkang
sarwa ngenyut aken, nanging sej at osipun kebak dur aka. Inggih kawont enan

ingkang kados makat en punika ingkang laj eng dados sumber dunungipun
t iyang ingkang gampil lir wa ing kapr ayit nan lan wekasanipun dados bat ur
ingkang t ansah t ut ut marang pangoj ok-oj ok nindhakake pakart i ingkang
luwih dening nist ha.

Tiyang punika manawi kepingin gesangipun saged t ent r em lan rahayu,
prayoginipun samya anggadhahi sesipat an lan pandamel pat ang pr akar a
inggih punika:
Sepisan, net epi waj ibing ngaurip l an sumereb ing wat es-wat esing hak
wewenangipun.

Kaping kal ih, t umemening at i nyebabaken kepl asing wawasan dados
j embar l an padhang ngegl a.

Kaping t iga, ent hengan nindhakaken amal, dedana dhat eng sesami t umit ah
anebihi

saking

supr ih


pamrih

pr ibadi.

Dhasar ipun

sampun

mengku

keyakinan ut awi piyandel manawi sat ingkah polahipun manungsa punika
nadyan disingid-singidaken kados punapa kemawon t amt u kadenangan
dening Gust i Kang Maha Ngawuningani.

Ingkang pungkasan, welas asih. Sesipat an punika manj ing ing alusing
bebuden linambar an raos t r esna l an remen ngaling-alingi cacading sanes

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir


www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir

3

amrih bot en nandhang wir ang lan rumeksa badhanipun piyambak sampun
ngant os kawirangan ugi. Hewadene hawa napsu ingkang sampun kalaj eng
mubal punika bot en waged dipun sir ep kant hi keker asan, rodha peksa,
ut awi dipun ampet punapa dene kant hi dipun legani. Bil ih dipun ampet ,
t emahan badhe mbledhos [ munt ab] . Bilih dipun prusa, t emahan mingser
gant os warni, manahipun t et ep pet eng, t ambah reribed enggal ingkang
t anpa wusana. Bilih dipun legani, t emahan ndadi, ngambra-ambra. Nah rak
bot en gampil t a? Jalaran ingkang nglegani, ingkang ngampet l an ingkang
ngrudha peksa punika inggih bangsanipun hawa napsu piyambak.

Tuk, winih lan oyot ing hawa napsu punika pun sayekt osipun inggih 'aku' kit a
piyambak, inggih punika pun 'rasa pangr asa bisa apa-apa l an kuwasa apaapa'

kit a


punika,

ingkang

t hukul,

semi

laj eng

ngrembaka

j alaran

pangant ha-ant ha kit a piyambak. Wagedipun sirep saest u, bil ih 'lat uning
rasa bisa apa-apa, kuwasa apa-apa' ingkang dumunung wont en t elenging
manah

kit a


punika,

kit a

sirep

kant hi

raos

andhap

asor

ingkang

sakal angkung ngambang, mawi raos saking raos ingkang dumunung wont en
ing t el enging manah, adhedhasar bot en ngemohi kanyat aning lelampahan
kit a ingkang nedheng kit a t ampi.


Ngrembag per kawis andhap asor, adat ipun manungsa kepingin angsal papan
ingkang langkung inggil t inimbang t iyang sanesipun. Manahipun mongkog
manawi angsal pangal embana saking t iyang sanes. Inggih wat ak ingkang
kados makat en punika ingkang anj al ari bot en gampil anggenipun nglampahi
gesang kant hi andhap asor. Wat ak makat en wau sej at osipun saged
andadosaken manungsanipun gampil semplah kados bl arak garing manawi
kanyat anipun beda kaliyan kekaj enganipun, laraping pasemonipun laj eng
pet eng lir pendah mendhung ngendhanu nguras sakehing pangimpen kang
muspra.

Bot en kirang-kir ang kadadosan ing ngal am donya punika ingkang ruj ak
sent ul, sat unggal ngaler sat unggal ngidul, t raj ang t inaj rangan sander
sinander. Kala-kala ngangge dhupak-dhinupakan lan sinel ing goco-ginoco,

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir


bit hi-binit hi,

j ot os-j inot os,

4

dugang-dinugang,

t endhang-t inendhang,

srampang-sinrampang lan j ej ak-j ej akan. Gesang punika pancen kebak
pesaingan, t iyang sami mbudidhaya sageda ngawonaken t iyang sanesipun,
mila bot en aneh manawi j agad punika bot en nat e t ent r em. Sadaya kedah
kat ampi kant hi manah ingkang sabar lan j embar. Wong ngalah luhur
wekasane. Kanj eng Nabi Muhammad nat e dhawuh "Wong ngalah iku
kelangan, nanging ngrasakake sarining rasa kang mulya. Wong ngalap
menang iku ant uk [ oleh] , nanging mung ngrasakake r asa kang mung sepele
lan panas. "


Kawuningana bil ih j ihad ingkang paling ut ama punika mer angi hawa
napsunipun piyambak. Punika bot en namung cundhuk kaliyan Hadist
Riwayat Bukhari lan Muslim kados kacuplik ing ngaj eng wau, nanging ugi
saged dipun gat hukaken kaliyan pangandikanipun Sang Resi Wiyasa saking
pedhalangan Cint akapura. Kint en-kint en makat en r ingkesanipun:
"Aj a kaget par a wayahku Pandhawa, kowe kabeh padha sumurupa. Aku
nampa pral ambang saka dewa, ant arane Pandhawa l an Kurawa wus kaweca
bakal manj ing dadi sat ru bebuyut an. Ing mbesuk kowe bakal nemoni
paprangan

gedhi

disekseni

j agad

gumelar

sinebut

Bar at ayuda Jaya

Binangun. "
"Sapa kang bakal

menang,

Mbah

Wiyasa? Pandhawa apa Kurawa?"

pit akenipun Harya Bimasena.

Resi Wiyasa nj awab r iriiih biyanget :
"Mangert iya ya ngger wecaning j awat a, kang bakal unggul yaiku para
sat riya kang awat ak sabar, sant osa, lil a, lan legawa. Mula wayahku, kowe
kabeh

bisoa

nyirep

hardhaning

kanepson,

dimen

bisa

uwal

saka

sambekalaning l elakon. "
Teksih

kal aj engaken

anggenipun

Resi

Wiyasa paring wej angan,

ing

ngandhap punika ingkang prelu dipun wigat osaken, makat en:
"Elinga ya ngger, t edhasing panggayuh mono kudu linambaran weninge
karsa al elandhesan kadhewasaning kapribaden. Kowe iku sat r iya t edhaking
narendra mar a t apa lan t urasing handhana warih. Ngrumangsanana l amun

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir

5

sira iku t it ahe Hyang Widhi Wasesa Tunggal. Kowe waj ib sumungkem lan
wedi, asih marang Sesembahanmu. Suwunen sih lan kamurahane kant hi
nalongsa. "
"Poma den eling ngger, kasembadaning panggayuh mono ora mung cukup
disaranani nangis lan donga wae. Hananging kudu kok udi kant hi anggelar
nalar lan t umandhanging karya. Lamun kowe wis pana ing budhaya, dhuh
ngger, ora-or ane yen kowe kasoran, dak pepuj i amr ih kowe kang bakal
unggul ing palagan Barat ayuda Jaya Binangun. "
Dados bot en cekap namung luhur ing budi, nanging ugi kedah luhur ing
pakar t i. Bot en cekap namung becik ing l ambe, nanging ugi becik ing gawe.
Bot en namung kandheg ing wej angan,

nanging ugi

dipun kant heni

t umandang. Bot en namung wasis par ing amanah, nanging ugi kebak
t ulusing prat ingkah. Bot en namung micara nanging ugi makarya. Cekakipun
luhur nj awi lan lebet ipun, bot en namung kandheg ing gagasan, nanging
nuladhani ing sakabehing lal adan.

Gumolonging

pat rap

kados

ngendikanipun

Resi

Wiyasa

wau

saged

nuwuhaken sikep madhep mant eb lan j ej eg net ebi dhawuhing Gust i Kang
Akarya Jagad sar t a anebihi sadaya pepacuhipun, t ansah eling lan saged
nglarasaken t umindhak kal iyan kedal e pangucap, angleluri wat ak sabar
marang sakabehing pacoban ingkang t umiba, bot en kepranan dhat eng
sakabehing gugon t uhon ut awi anut grubyug, resik ing panyana, sepi ing
pangira

al a

sart a

lumuh

ngupadi

alaning

liyan,

lega

lan

narima

dhumawahing pandum kant hi bot en nglirwakaken sengkut ing pambudi
dhaya. Inggih sikep makat en wau ingkang saged mbikak olah kridhaning
raos el ing saged nj egur t umut

lelumban ing t at anan pasrah t anpa

sumendhe dhat eng resiking nal ar l an pamikir. Saben t iyang sageda
nindhakaken pat rap kangge ngawekani laku supados j umbuh kaliyan
gegayuhan sar t a nuwuhaken kat ent r eman lan kar ahayon, ingkang banget
saged hambiyant u nuwuhaken l arasipun bebrayan agung.

Hewadene ingkang dados bibit lan sumbering gr enj et murungaken sedya
punika adat ipun t uwuh saking remen ngendhe-endhe laku. Ngendhe-endhe

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Kumitir

6

nandhangi sabarang gawe nj alari kencenging t ekad t ansaya dangu dados
kendho, t emahan nukulaken wat ak sungkanan, bot en ant epan lan kesed.
Kesed marake t uru kepat i.
pinaringan

nyawa

bot en

Jeneng t anpa guna anggenipun sampun

nglenggahi

t egesipun rak t umandhang. Nuwun.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
Oleh : Mas Maskumitir

waj ibing

ngaurip.

Urip

punika