t seni 0808847 table of content
DAFTAR ISI
Halaman
HALAMAN JUDUL ................................................................................
i
HALAMAN PENGESAHAN ..................................................................
ii
HALAMAN PERNYATAAN ..................................................................
iii
KATA PENGANTAR ..............................................................................
iv
ABSTRAK ................................................................................................
vii
DAFTAR ISI ............................................................................................
viii
DAFTAR GAMBAR ................................................................................
xi
DAFTAR TABEL ....................................................................................
xiv
DAFTAR LAMPIRAN .............................................................................
xv
BAB I.
PENDAHULUAN
A. Latar Belakang Masalah ....................................................
1
B. Rumusan Masalah .............................................................
10
C. Tujuan Penelitian ..............................................................
11
D. Manfaat Penelitian ............................................................
11
E. Metode Penelitian .............................................................
12
F. Asumsi ..............................................................................
21
BAB II. MUSIK MELAYU SEBAGAI BAHAN AJAR ANSAMBEL MUSIK UNTUK
SISWA SMP
A. Musik Melayu ...................................................................
22
1.
Asal-usul dan Perkembangan Musik Melayu ...................
22
2.
Jenis Rentak Musik Melayu ..............................................
25
a.
Rentak Langgam ........................................................
25
b.
Rentak Inang ..............................................................
26
c.
Rentak Joget .............................................................. .
27
d.
Rentak Zapin ..............................................................
28
B. Konsep Ansambel Musik Sekolah ....................................
30
1.
Pengertian Ansambel Musik secara Umum ......................
30
2.
Pengertian Ansambel Musik Sekolah ...............................
32
3.
Manfaat Bermain Ansambel Musik Sekolah ....................
33
C. Landasan Implementasi Musik Melayu sebagai Bahan
Ajar Ansambel Musik Sekolah untuk Siswa SMP ............
35
1.
Peraturan Menteri Pendidikan Nasional ............................
36
2.
Pemilihan Lagu ..................................................................
40
3.
Karakteristik Perkembangan Psikologis Peserta Didik .....
40
4.
Pembuatan Aransemen Musik Melayu ..............................
43
5.
Music Aptitude ...................................................................
44
6.
Memainkan Naskah (Partitur) Ansambel Musik
Sekolah ..............................................................................
45
BAB III. METODOLOGI PENELITIAN
A. Metode penelitian ..............................................................
47
B. Tahapan Penelitian ............................................................
48
1.
Melakukan Kajian Pendahuluan untuk Mengenal Potensi
dan Masalah ......................................................................
48
2.
Melakukan Pengumpulan Data .........................................
50
a.
Teknik Pengumpulan Data ........................................ .
50
b.
Instrumen Pengumpulan Data ................................... .
53
3.
Melakukan Analisis Data .................................................
54
4.
Membuat Desain Produk ..................................................
55
5.
Melakukan Uji Coba Produk ............................................
56
6.
Validasi Produk ................................................................
58
7.
Revisi Produk ...................................................................
59
8.
Pembuatan Produk Akhir .................................................
59
BAB IV. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN
A. Ciri Khas Musik Melayu sebagai Bahan Ajar Ansambel
1.
2.
Musik Sekolah di SMP ....................................................
61
Musik Melayu dalam Kehidupan Masyarakat Melayu ...
61
a.
Musik Melayu sebagai Sarana Ritual .......................
63
b.
Musik Melayu sebagai Presentasi Estetis .................
72
c.
Musik Melayu sebagai Sarana Hiburan ...................
83
Jenis Rentak Musik Melayu ......................................
85
a.
Rentak Langgam ......................................................
85
b.
Rentak Inang .............................................................
92
c.
Rentak Joget .............................................................
96
d. Rentak Zapin .............................................................
99
3.
Ciri Khas Musik Melayu yang dapat diangkat
sebagai Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah
di SMP ...............................................................................
104
B. Bentuk Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah
untuk SMP .........................................................................
106
C. Isi Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah ..........................
110
1.
Konsep Ansambel Musik Sekolah .............................
110
2.
Alasan Pemilihan Lagu ..............................................
111
3.
Bentuk dan Struktur Lagu ..........................................
113
a.
Lancang Kuning .........................................................
122
b.
Selayang Pandang........................................................
115
c.
Pulau Bintan ...............................................................
116
d.
Makan Sirih ................................................................
118
4.
Kriteria Pembuatan Aransemen Musik Sekolah .........
119
5.
Komposisi Aransemen Ansambel Musik Sekolah .....
121
6.
Analogi Persamaan Peranan atau Fungsi Alat Musik
7.
Melayu dan Ansambel Musik Sekolah .......................
122
Memainkan Aransemen Ansambel Musik Sekolah ...
123
D. Kelayakan Bahan Ajar untuk Diimplementasikan dalam Pembelajaran Seni
Budaya di SMP......................................
1.
126
Uji Coba Produk Bahan Ajar .............................................
127
a.
127
Langkah-langkah Proses Belajar Mengajar ................
1) Persiapan .....................................................................
129
2) Memotivasi dan Mengembangkan Audiation Siswa ...
131
3) Berlatih Memainkan Partitur Lagu Melayu ...............
134
a)
Strategi Pembelajaran .................................................
134
b) Tingkat Kesulitan Lagu ..............................................
138
c)
Permasalahan Umum dalam Proses
Pembelajaran ............................................................. .
143
4) Pementasan ...........................................................
.
145
a)
Persiapan .............................................................
.
145
b) Pelaksanaan ..........................................................
.
146
Budaya ...................................................................... .
147
Pencapaian Hasil Proses Belajar Mengajar ................
153
2.
Validasi Produk ..................................................................
155
3.
Revisi Produk .....................................................................
160
4.
Produk Akhir ......................................................................
162
c)
b.
Tanggapan oleh Siswa dan Tim Guru Seni
BAB V. KESIMPULAN DAN REKOMENDASI
A. Kesimpulan ........................................................................
164
B. Rekomendasi ......................................................................
165
DAFTAR PUSTAKA ................................................................................
168
LAMPIRAN ..............................................................................................
170
Halaman
HALAMAN JUDUL ................................................................................
i
HALAMAN PENGESAHAN ..................................................................
ii
HALAMAN PERNYATAAN ..................................................................
iii
KATA PENGANTAR ..............................................................................
iv
ABSTRAK ................................................................................................
vii
DAFTAR ISI ............................................................................................
viii
DAFTAR GAMBAR ................................................................................
xi
DAFTAR TABEL ....................................................................................
xiv
DAFTAR LAMPIRAN .............................................................................
xv
BAB I.
PENDAHULUAN
A. Latar Belakang Masalah ....................................................
1
B. Rumusan Masalah .............................................................
10
C. Tujuan Penelitian ..............................................................
11
D. Manfaat Penelitian ............................................................
11
E. Metode Penelitian .............................................................
12
F. Asumsi ..............................................................................
21
BAB II. MUSIK MELAYU SEBAGAI BAHAN AJAR ANSAMBEL MUSIK UNTUK
SISWA SMP
A. Musik Melayu ...................................................................
22
1.
Asal-usul dan Perkembangan Musik Melayu ...................
22
2.
Jenis Rentak Musik Melayu ..............................................
25
a.
Rentak Langgam ........................................................
25
b.
Rentak Inang ..............................................................
26
c.
Rentak Joget .............................................................. .
27
d.
Rentak Zapin ..............................................................
28
B. Konsep Ansambel Musik Sekolah ....................................
30
1.
Pengertian Ansambel Musik secara Umum ......................
30
2.
Pengertian Ansambel Musik Sekolah ...............................
32
3.
Manfaat Bermain Ansambel Musik Sekolah ....................
33
C. Landasan Implementasi Musik Melayu sebagai Bahan
Ajar Ansambel Musik Sekolah untuk Siswa SMP ............
35
1.
Peraturan Menteri Pendidikan Nasional ............................
36
2.
Pemilihan Lagu ..................................................................
40
3.
Karakteristik Perkembangan Psikologis Peserta Didik .....
40
4.
Pembuatan Aransemen Musik Melayu ..............................
43
5.
Music Aptitude ...................................................................
44
6.
Memainkan Naskah (Partitur) Ansambel Musik
Sekolah ..............................................................................
45
BAB III. METODOLOGI PENELITIAN
A. Metode penelitian ..............................................................
47
B. Tahapan Penelitian ............................................................
48
1.
Melakukan Kajian Pendahuluan untuk Mengenal Potensi
dan Masalah ......................................................................
48
2.
Melakukan Pengumpulan Data .........................................
50
a.
Teknik Pengumpulan Data ........................................ .
50
b.
Instrumen Pengumpulan Data ................................... .
53
3.
Melakukan Analisis Data .................................................
54
4.
Membuat Desain Produk ..................................................
55
5.
Melakukan Uji Coba Produk ............................................
56
6.
Validasi Produk ................................................................
58
7.
Revisi Produk ...................................................................
59
8.
Pembuatan Produk Akhir .................................................
59
BAB IV. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN
A. Ciri Khas Musik Melayu sebagai Bahan Ajar Ansambel
1.
2.
Musik Sekolah di SMP ....................................................
61
Musik Melayu dalam Kehidupan Masyarakat Melayu ...
61
a.
Musik Melayu sebagai Sarana Ritual .......................
63
b.
Musik Melayu sebagai Presentasi Estetis .................
72
c.
Musik Melayu sebagai Sarana Hiburan ...................
83
Jenis Rentak Musik Melayu ......................................
85
a.
Rentak Langgam ......................................................
85
b.
Rentak Inang .............................................................
92
c.
Rentak Joget .............................................................
96
d. Rentak Zapin .............................................................
99
3.
Ciri Khas Musik Melayu yang dapat diangkat
sebagai Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah
di SMP ...............................................................................
104
B. Bentuk Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah
untuk SMP .........................................................................
106
C. Isi Bahan Ajar Ansambel Musik Sekolah ..........................
110
1.
Konsep Ansambel Musik Sekolah .............................
110
2.
Alasan Pemilihan Lagu ..............................................
111
3.
Bentuk dan Struktur Lagu ..........................................
113
a.
Lancang Kuning .........................................................
122
b.
Selayang Pandang........................................................
115
c.
Pulau Bintan ...............................................................
116
d.
Makan Sirih ................................................................
118
4.
Kriteria Pembuatan Aransemen Musik Sekolah .........
119
5.
Komposisi Aransemen Ansambel Musik Sekolah .....
121
6.
Analogi Persamaan Peranan atau Fungsi Alat Musik
7.
Melayu dan Ansambel Musik Sekolah .......................
122
Memainkan Aransemen Ansambel Musik Sekolah ...
123
D. Kelayakan Bahan Ajar untuk Diimplementasikan dalam Pembelajaran Seni
Budaya di SMP......................................
1.
126
Uji Coba Produk Bahan Ajar .............................................
127
a.
127
Langkah-langkah Proses Belajar Mengajar ................
1) Persiapan .....................................................................
129
2) Memotivasi dan Mengembangkan Audiation Siswa ...
131
3) Berlatih Memainkan Partitur Lagu Melayu ...............
134
a)
Strategi Pembelajaran .................................................
134
b) Tingkat Kesulitan Lagu ..............................................
138
c)
Permasalahan Umum dalam Proses
Pembelajaran ............................................................. .
143
4) Pementasan ...........................................................
.
145
a)
Persiapan .............................................................
.
145
b) Pelaksanaan ..........................................................
.
146
Budaya ...................................................................... .
147
Pencapaian Hasil Proses Belajar Mengajar ................
153
2.
Validasi Produk ..................................................................
155
3.
Revisi Produk .....................................................................
160
4.
Produk Akhir ......................................................................
162
c)
b.
Tanggapan oleh Siswa dan Tim Guru Seni
BAB V. KESIMPULAN DAN REKOMENDASI
A. Kesimpulan ........................................................................
164
B. Rekomendasi ......................................................................
165
DAFTAR PUSTAKA ................................................................................
168
LAMPIRAN ..............................................................................................
170