05 Nurul EH KPSI Dukungan Psikososial PFA Diskusi RKEP 2Juni17

DUKUNGAN P“IKO“O“IAL &
PE‘TOLONGAN PE‘TAMA
P“IKOLOGI“ PFA
Nurul Eka Hida ati
Pujio o Ce tre, Yog akarta
Ju e ,

“ejarah & Latar Belaka g
• I do esia a g seri g dila da e a a se ara terus
e erus da ahka ersa aa aktu a dala skala
a g esar, a g saat i i juga e gala i per asalaha
terkait peru aha & kerusaka dala skala a g esar
• I do esia pada saat a g sa a juga e gala i e a a
sosial atau e a a uata
a usia seperti: ko flik,
radikalisasi, teroris e, tera aika a kelo pok i oritas
da kelo pok re ta ds

Progra of Psy hoso ial Treat e t i areas
Affe ted y Co fli ts a d Disasters”, Ke e dik ud, a g
diperu tukka u tuk e gura gi da pak trau a ak iat

ko flik agi guru-guru da
urid- urid sekolah dasar.

, se a ak ,
sekolah de ga
,
ora g di
kota a d ka upate , e jadi target progra psikososial

la juta
• Progra Duku ga Psikososial saat itu eliputi: Trau a
Heali g”, ko seli g trau a, risis i ter e tio , resilie e
e er ise/trai i g ds .
• “ela a operasi ke a usiaa tsu a i, Dese er
,
pela a a ke a usiaa
asih fokus pada trau a heali g
• Pe elajara dari tsu a i, ah a pe dekata trau a
heali g atau i ter e si kli is i di idu, le ih a ak
e u jukka ketidaktepata da tidak sesuai de ga

karakter ora g I do esia da egara asia lai a
• Da pak psikologis da sosial dari e a a sa gat luas da
ko pleks, isa saja akut dala ja gka pe dek, tapi ereka
pe i tas isa ertaha da
a pu ele ati serta
e u jukka fleksi iltas da resilie e

la juta
.

.
.

Pe i tas e u jukka gejala-gejala terteka , tetapi i i adalah
reaksi or al dala situasi a g tidak or al. La eli g ereka
de ga trau a tidak e a tu pada tahapa a al. “e ua
ora g e u jukka teka a tetapi tidak selalu erarti se ua
ora g e utuhka a tua profesio al kesehata ji a atau
i ter e si kli is
Pe i tas e utuhka proses kedukaa se ara or al da

a oritas tidak erke a g e jadi PT“D post trau ati stress
disorder , atau ga ggua psikologis lai a.
“alah satu uda a I do esia Malu atau tidak asertif, su gka ,
e gga , takut dls . Nilai- ilai i i isa e jadi ta ta ga dala
e ediaka i tere si i di idual. Me diskusika per asalaha
pri adi de ga ora g asi g adalah tidak lazi . Bi ara te ta g
asalah atau isu-isu asih dia ggap se agai kele aha

la juta
.

.

.

Pe e uha se ara psikologis, sejala de ga reko struksi fisik.
“a gat pe ti g u tuk e ediaka , e duku g, e fasilitasi
akses ereka terhadap ke utuha uta a terle ih dahulu,
teruta a dala situasi darurat.
Ora g I do esia pu a eka is e kopi g se ara ala iah seperti

duku ga sosial, goto g ro o g , kerjasa a dala
as arakat,
us a arah ufakat, tolera si, kepedulia sosial, ilai- ilai religi
da keper a aa -keper a aa , serta sikap ikhlas, pasrah da
ri o serta aktu a g isa e a tu e ulihka luka
psikologis.
Ora g I do esia da pe i tas e iliki ketaha a , kele tura
da dapat e proses kedukaa
ereka a g sejala de ga
pa da ga
ereka, sesuai de ga tradisi da ritual serta
pe aha a
ereka te ta g arti ke atia da kese gsaraa
a usia

Latar elaka g
Post tsu a i a tio s:
• Go er e t a d stakeholders orked together to
ad o ate regulatio o disaster a age e t
legislatio that as e e tuall passed parlia e t i

.
• IA“C guideli es o Me tal Health a d Ps hoso ial
“upport i Disaster “ituatio MHP““ disse i ated
the Mi istr of Health a d WHO IA“C guideli es
pu lished i
• si e the arious deri ati es of the IA“C guideli es
are alread ade
arious stakeholders i disaster
a age e t

P“YCHO“OCIAL “UPPO‘T ‘EGULATION“ IN INDONE“IA
DI“A“TE‘

§
§
§

“OCIAL
CONFLICT


MENTAL HEALTH

“OCIAL WELFA‘E

La No. /
o Disaster Ma age e t
Go s ‘egulatio No. /
o The I ple e tatio of Disaster
Ma age e t
MoU No. /
& No. /
o I ple e tatio of Disaster
Ma age e t Natio al Disaster Ma age e t Age /BNPB – The
Mi istr of “o ial Affairs/MO“A

§

Go s ‘egulatio No. /
Co fli t Ma age e t


§

La No.

§
§

La N .

/

o The I ple e tatio of “o ial

o Me tal Health

/

o “o ial Welfare

Go s ‘egulatio No.

Welfare

/

o The I ple e tatio of “o ial

NATIONAL MANAGEMENT DI“A“TE‘ AGENCY/BNPB,
de eloped luster i disaster a age e t:
.
.
.
.
.
.
.
.

Health : i harge Mi istr of Health & Natio al Poli e
Sear h & Res ue : i harge Natio al “ear h a d ‘es ue Age
BA“A‘NA“ & Natio al Ar

Logisti : i harge  BNPB & Mi istr of “o ial Affairs MO“A
Shelter & Prote tio : Mi istr of “o ial Affairs MO“A & Natio al
Poli e
Edu atio : i harge  Mi istr of Edu atio & Mi istr of
‘eligio
Fa ilities & I frastru tures : i harge  Mi istr of Pu li Works
& Mi istr of Co
u i atio a d I for ati s
E o o i  Mi istr of Agri ulture & Mi istr of Cooperati e a d
“ all a d Mediu E terprises
Early Re overy  Mi istr of Ho e Affairs & Mi istr of “tate
Apparatus E po er e t a d Bureau ra

P“YCHO“OCIAL “UPPO‘T “E‘VICE“ “Y“TEM
REGULATION

PLANNING

BUDGETING


IN“TITUTIONAL

CAPACITY BUILDING

IMPLEMENTATION P“YCHO“OCIAL “UPPORT “ERVICE“

PEMBELAJA‘AN
• Be a a a g data g ertu i-tu i da er are ga di
seluruh I do esia, aik dala skala esar aupu
skala ke il, e aksa i ple e tasi duku ga
psikososial e jadi prag atis, i side tal da sporadis.
I ple e tasi duku ga psikososial, seri gkali terpaksa
dilakuka tidak ko prehe sifda
asih a ak a g
e ggu aka pe dekata trau a heali g.
• Progra -progra
ulai dari pre-duri g-post disaster,
elu
a pu dike a gka se ara
erkesi a u ga , la k of itigatio & re o er

pla i g , fokus le ih dititik eratka pada respo
ta ggap darurat da pra ti al e perie e dari
lapa ga .

PEMBELAJA‘AN
• Pe eri tah elalui ke e teria -ke e teria da le aga
terkait, a ak erupa a e a gu kapasitas para first
respo de Ke sos de ga Taga a da lai a, Ke kes
de ga kader kesehata , Ke dik ud de ga guru ds .
La k of opportu ities for so ial orkers to i pro i g their
apa it o ps hoso ial support.
• I ple e tasi duku ga psikososial elu kuat pada le el
daerah pro i si/ka -kota , teruta a dala
e a tu
jejari g da su er-su er lokal.
• “ta dar I ter atio al elu dii ple e tasika se ara
tepat, se e tara sta dar-sta dar asio al asih elu
dike a gka atau elu digu aka .
• La k of i stitutio al stre gthe i g; eeds to de eloped
te h i al guideli e, “ta dard of Pro edures, “ta dard of
Pra ti es et .

GUIDELINE“
FUNCTION & DOMAIN
.
.
.
.
.
.
.
.

Coordi atio
“urvey, Mo itori g a d Evaluatio
“ta dards of Prote tio & Hu a ‘ights
Hu a Resour es
“upport & Co
u ity Mo ilitatio
Health “er i es
Edu atio
Disse i atio i for atio &
Co
u i atio
. Food & Nutritio
.“helters & Pla i g for ‘e o stru tio ,
‘esettle e t
.Water & “a itatio

PENGERTIAN P“IKO“O“IAL
Psiko i ter al-pikira , perasaa , ilai,

keper a aa

a g dia ut i di idu.

“osial , ekster al-hu u ga a tara

i di idu de ga ko teks li gku ga

a

hu u ga a g dekat, di a is
da sali g e pe garuhi
ANTA‘A
aspek psikologis dari pe gala a
seseora g
pe ikira , perasaa , ti gkah
laku perasaa , pe ikira ,
ke aki a da keper a aa ,
sikap da ilai- ilai a g
di iliki
DAN

P“IKO“O“IAL

pe gala a sosial disekelili g a
hu u ga de ga ora g lai ,
sikap da ilai- ilai sosial di
as arakat, tradisi, uda a
da pe garuh li gku ga sosial
seperti keluarga, te a ,
sekolah da ko u itas

perasaan, perilaku, hal-hal yang diyakini, sikap, persepsi dan
pemahaman akan diri. Kata sosial merujuk pada orang lain,
tatanan sosial, norma, nilai, aturan, sistem ekonomi, sistem
kekerabatan, agama atau religi serta keyakinan yang berlaku
dalam suatu masyarakat. Dengan demikian, psikososial dapat
diartikan sebagai hubungan yang dinamis dalam interaksi
antara
manusia,
dimanaterdiri
tingkah
laku,
pikiran
Ko sep
psikososial
dari
dua
hal, dan
aituemosi
individu
mempengaruhi
dan dipengaruhi
oleh
orang
lain
psiko daakan
sosial.
Kata
psiko
e
ga
u
pada
ji
a,
4
atau
pengalaman
sosial
pikira , e osi atau perasaa , perilaku, hal-hal

KON“EP P“IKO“O“IAL

a g di aki i, sikap, persepsi da pe aha a
B.
UNGAN
PSIK OSOSIAL
DANora
BE NCANA
akaDUK
diri.
Kata sosial
erujuk pada
g lai , AL A
psikososial tersebut, sejuml
tata aBerkaitan
sosial, dengan
or a,konsep
ilai, atura
, siste
literatur mengungkapkan bahwa bencana alam dan bencana
eko o i, siste kekera ata , aga a atau religi
sosial, dapat memberikan dampak kepada individu maupun
serta ke aki a a g erlaku dala suatu
masyarakat5. Dengan kata lain, dampak bencana akan
as arakat. De ga de ikia , psikososial
mempengaruhi aspek psikososial, baik untuk individu maupu
dapat diartika se agai hu u ga a g
masyarakat6. Beberapa situasi dan implikasi pada aspek
di a is dala i teraksi a tara a usia,
psikologis individu sebagaimana dipaparkan oleh Poerwanda
di a a ti gkah laku, pikira da e osi
berdasarkan pengalaman bencana tsunami di Aceh adalah
i di idu
aka
e pe garuhi da dipe garuhi
sebagai
berikut:
oleh ora g lai atau pe gala a sosial
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
4

North Uganda Pyschosocial Needs Assessment Report-UNICEF dalam CWS, 2008].
UNDP; Ehrenreich, 2001].
6
[Pusat Krisis Fakultas Psikologi UI, 2007; Yayasan Pulih, 2003]
7
[2005]
5

“ta dar I ti : Respo s ke a usiaa ya g erpusat pada asyarakat. Kapasitas da strategi setiap
ora g u tuk ertaha hidup se ara er arta at erupaka agia i tegral dari ra a ga da
pe dekata respo s ke a usiaa .
“ta dar I ti : Koordi asi da kerjasa a. ‘espo s ke a usiaa dire a aka da dilaksa aka
dala koordi asi de ga i sta si terkait, le aga ke a usiaa da orga isasi as arakat sipil
terli at dala ti daka ke a usiaa a g tidak e ihak, ekerja sa a de i efisie si, akupa , da
efekti itas ti daka a g u u .
“ta dar I ti : Pe gkajia . Prioritas ke utuha pe duduk a g terke a e a a diide tifikasi
elalui pe gkajia ko tekstual a g siste atis, risiko u tuk hidup er arta at da ke a pua
as arakat a g terke a da pak serta pihak er e a g terkait u tuk elakuka respo s.
“ta dar I ti : Ra a ga da respo s. ‘espo s ke a usiaa
e e uhi ke utuha pe duduk
terke a e a a a g telah dikaji dala kaita a de ga ko teks, risiko a g dihadapi, da
kapasitas as arakat a g terke a da pak, da egara u tuk e gatasi da
elakuka ti daka
pe uliha .
“ta dar I ti : Ki erja, tra spara si, da pe elajara . Ki erja le aga ke a usiaa terus
diperiksa da diko u ikasika kepada pe a gku kepe ti ga ; pro ek diadaptasi u tuk
e per aiki ki erja.
“ta dar I ti : Ki erja pekerja ke a usiaa . Le aga-le aga ke a usiaa
e ediaka
pe gelolaa a g tepat, duku ga psikososial da pe ga asa , a g e u gki ka pekerja
a tua u tuk e iliki pe getahua , ketera pila , perilaku da sikap u tuk ere a aka da
elaksa aka suatu respo s aksi ke a usiaa a g efektif a g a usia i da terhor at.

ah khusus, masyarakat sesungguhnya menghayati berbagai pengalaman
f akibat konflik berkekerasan. Emosi yang mungkin muncul adalah perpaduan
a kebingungan, rasa tak percaya, kesedihan, kekagetan serta kemarahan.
arakat kebanyakan ini ditangani oleh para relawan yang berasal dari komunitas
i yang memberikan informasi psikososial dan informasi lain yang menggugah
aran.

PI‘AMIDA P“IKO“O“IAL

- %

%

-

%

-

%

PE‘AN DALAM LAYANAN DUKUNGAN P“IKO“O“IAL
• Me iliki latar elaka g pe didika u tuk elakuka
ti daka pe egaha da pe e uha
• Ko selor, psikolog, dokter, psikiater, pekerja sosial,
pera at ru ah sakit, pe ga ara, da terapis.
• Me erika pela a a sesuai de ga profesi a.

INTERVEN“I
PROFE“IONAL
PENDAMPINGAN

PARA PROFE“IONAL

PREVENTIF

NON PROFE“IONAL

• Pekerja ida g ke a usiaa de ga pelatiha
for al
• Ba tua :ko seli g, pe da pi ga , elakuka
ho e isit
• Ora gtua, kera at, guru, rela a a g
elu
e dapatka pelatiha for al

• Pera : e erika rasa a a da
a a ; e erika duku ga ; e a tu
pe i tas; e gekspresika perasaa da pikira ; figur a g dapat diper a a

The O je ti es of Lear i g Foru
After the progra , e e pe ted the parti ipa ts
ill e a le to:
• E plai ad a ed k o ledge of ps hoso ial
support.
• I pro e the ps hoso ial support progra that
the desig to respo se ps hoso ial eeds i
e erge
respo se.
• De o strate the roles a d skills i pro isio of
ps hoso ial support i e erge
respo se for
target group that the a age.

Lesso Lear t of Lear i g Foru
. The u dersta di g the o ept of Ps hoso ial
“upport still aries, fra e ork ust e uilt
a o g so ial orkers. La k of u dersta di g of
ps hoso ial support i disaster situatio i
ter s of k o ledge a d skills.
. Most of parti ipa ts e er heard or k e a out
IA“C guideli e o MHP““. IA“C guideli es has
ot ee tra slated i to Bahasa I do esia.
. “till eed to uild a o
o u dersta di g of
the i terdis ipli ar i ter e tio i ps hoso ial
support

OUTPUT“ & FOLLOW UP“
• Disse i atio o Ps hoso ial
“upport i Disaster “ituatio &
Poli Ad o a





• Most of so ial orkers
parti ipa ts i ol ed
i ps hoso ial
support progra
he disaster hits i
their respe ti e areas






Me er of tea assisti g MO“A o
ps hoso ial support progra s
Colla oratio ith MO“A o apa it
uildi g progra for MO“A s “taff u it
of resear h & edu atio ; trai i g o
te h i al guideli e
De eloped “ta dard of Co pete ies
for Professio al “o ial Workers: le el I-III
u it of professio al de elop e t
De eloped the eed assess e t tools
a d o du t TNA i pro i es i
I do esia

Buildi g et ork, o
u i atio
a d shari g i for atio a o g
I do esia parti ipa ts

*Created a Group o WhatsApp

‘ECOMMENDATION
• The sig ifi a t re o
e datio fro the
lear i g foru e e t is urge
to de eloped
the apa it uildi g of so ial orkers,
de elop trai i g odules , sta dards of
o pete e, sta dards of pro edure a d
ser i es o ps hoso ial support i disaster
situatio a d tra slatio of IA“C guideli es o
MHP““ i to Bahasa I do esia lo al la guage

PFA Guide for Field
Workers
• WHO pu li atio
. ho.i t
• Colla orati e effort:
– World Health Orga izatio
– War Trau a Fou datio
– World Visio I ter atio al

• E dorsed
UN/NGO
i ter atio al age ies
• A aila le i se eral la guages

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

Me jadi Te a Hari Kesehata Ji a “edu ia
The World Federatio for Me tal Health WFMH a
for World Me tal Health Day
6

ou es the the e

DIGNITY IN MENTAL HEALTH
P“YCHOLOGICAL & MENTAL HEALTH
FIR“T AID FOR ALL

“EJA‘AH

Blai , Ho h a d
‘ a
.

“u

er:

hd

Pe aha a ttg
PFA asih
re dah 
kesadara ttg
kes a ulai
tu uh
Jor

rief-fi al- .pdf

et al

.

Pe ge a ga
pelatiha PFA,
die aluasi di
Australia

-

Me gga arka
proses aktif u tuk
pe egaha
terhadap ko disi
a g ri ga da
diaplikasika
kepada i di idu

WHO elakuka
re ie siste atik
le gkap &
e u jukka
keefektifa PFA
Kit he er a d Jor
.

Mari erharap se oga uka …..

trau a therap , i ti

“iapa a g telah
“iapa a g telah
te ta g PFA ???

e

oordi atio

erika PFA ???

elatih ora g lai

e ter a d hospitalit

• Apa a g salah dari ga ar i i?
• Fokus pada kor a & terapi
trau a
• di a a tidak ada ora g a g
data g e i ta pertolo ga ,
ha a pe olo g/petugas a g
duduk disekitar a,
e ge aka pakaia a g
tidak pa tas…
e a puradukka hal-hal
a g tidak asuk akal.
• PFA le ih a ak difokuska
pada psikologi keti a g
pada praktikal da duku ga
sosial se agai i ti a

PFA adalah?
• Ma usia i, suportif da a tua a g ersifat praktis
kepada sesa a a usia a g aru saja e derita aki at
terpapar teka a a g serius, da
eli atka :

– No -i trusi e, pera ata , perhatia da duku ga a g ersifat
praktis
– Melakuka pe ilaia da
e u jukka kepedulia
– Me a tu ereka u tuk e e uhi ke utuha dasar a
aka , i u , te pat erli du g ds
– Me de garka , tetapi tidak e aksa ereka u tuk i ara
– Me erika rasa a a da
e a tu ereka u tuk erasa
te a g.
– Me ghu u gka
ereka de ga i for asi/akses i for asi,
pela a a da duku ga sosial
– Meli du gi ereka dari kejadia har
a g le ih la jut

PFA uka ….???
• BUKAN sesuatu a g ha a isa dilakuka oleh profesio al
• BUKAN la a a ko seli g profesio al
• BUKAN ps hologi al de riefi g
– Buka
e diskusika se ara detil te ta g kejadia
teka a

a g

e e a ka

• BUKAN e i ta ereka u tuk e ga alisa apa a g seda g
terjadi atau e e patka
ereka pada aktu da te pat
ketika kejadia itu erla gsu g
• Walau PFA eli atka kita u tuk e ediaka diri da aktu
e de garka erita ereka, tetapi BUKAN
e aksa/ e doro g ereka u tuk e eritaka kepada
a da te ta g perasaa a terhadap kejadia terse ut

Contoh:
Perawatan kesehatan jiwa oleh
spesialis kesehatan jiwa (perawat
keswa, psikolog, psikiater &
pekerja sosial klinis)

Perawatan kesehatan jiwa
dasar oleh dokter. Dukungan
emosional dasar oleh pekerja
masyarakat
(Psychological First Aid)

Mengaktifkan jaringan
sosial, dukungan
tradisional komunal, Co
menciptakan ruang-ruang
yang mendikung ‘childfriendly’

Advokasi untuk
pelayanan dasar yang
aman. Layak secara
sosial dan melindungi
martabat

Pelaya a
“pesialis

Posisi PFA dari
respo kesehata
ji a da
psikososial se ara
keseluruha

Fokus ora g ke - ora g
duku ga o - spesialis

pe guata
asyarakat da
u Duku
ity a gad fa
ily supports
keluarga

Basi servi es a d se urity
Perti

a ga sosial dala pelaya a
dasar da kea a a

‘espo -respo terhadap
Kejadia Krisis
• Ora g ke u gki a
e pu ai reaksi a g er eda
dala satu kejadia a g sa a
• Faktor-faktor apa a g e pe garuhi a?

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

Me gapa PFA?
Faktor-faktor Ketaha a :
• Ora g isa elakuka
a g le ih aik dala
re ta g aktu a g
pa ja g, jika…

– Merasa a a , terhu u g
de ga ora g lai , te a g
& pe uh harapa
– Me pu ai akses
terhadap duku ga sosial,
fisik da e osio al
– Me dapatka ke ali
rasa ah a dia a pu
e go trol de ga
a pu e olo g diri a
se diri

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

Hal-hal a g seri g di utuhka oleh
dala situasi krisis

ereka

• Ke utuha dasar: shelter/te pat perli du ga , aka a ,
air, sa itasi
• Pela a a kesehata u tuk luka-luka atau pertolo ga
u tuk ereka e gala i ko disi edis kro is
• I for asi a g udah dipaha i da e ar te ta g
kejadia a, ora g-ora g a g ereka i tai da pela a a
a g tersedia
• Dapat e ghu u gi ora g-ora g a g di i tai
• Akses terhadap duku ga spesifik a g terkait de ga
uda a atau aga a a
• Dili atka dala diskusi da pe ga ila keputusa a g
pe ti g

Siapkan

• pelajari tentang kejadian krisis
• pelajari tentang ketersediaan pelayanan dan dukungan
• pelajari tentang hal-hal yang terkait dengan keamanan
dan jaminan

• “ituasi krisis isa
e i ulka
keka aua
• “eri gkali e erluka
ti daka darurat
Di a apu jika e u gki ka
SEBELUM a da e asuki
lokasi krisis, o alah u tuk
e gu pulka i for asi ya g
akurat, sehi gga a da isa
sela at da pelaya a isa
efektif

Di a apu ila e u gki ka , se elu a da
e asuki lokasi krisis, o a u tuk pelajari hal=hal
erikut i i:
Kejadian Krisis

Apa yang terjadi?
Dimana?
Kapan?
Berapa orang dan siapa yang terdampak?

Pelayanan yang
Tersedia

Siapa yang menyediakan kebutuhan dasar (perawatan darurat
medis, makanan, shalter)?
Kapan & dimana pelayanan tersebut dapat diakses?
Siapa yang membantu, termasuk anggota masyarakat?

Keamanan &
Jaminan

Apakah krisisnya sudah berakhir atau masih berlangsung?
Ibahaya apa yang mungkin ada disekitar lingkungan?
Adakah tempat atau ruang yang aman untuk menghindari
bahaya atau ketidakamanan atau apakah tidak diijinkan untuk
tetap berada disana?

Pri sip-pri sip Aksi PFA
Persiapa

Melihat Me de gar Me ghu u gka

Pri sip-pri sip Aksi PFA
Persiapan





Pelahari tentang kejadian krisisnya
Pelajari tentang ketersediaan pelayanan dan dukungan
Pelahari tentang keamanan dan jaminan

Melihat




Amati faktor keamanan.
Amati mereka yang membutuhkan kebutuhan dasar yang sangat
mendesak
Amati mereka yang menunjukkan reaksi tekanan yang serius


Mendengar





Menghubungi






Lakukan kontak dengan mereka yang mungkin membutuhkan
dukungan
tanyakan tentang kebutuhan dan kekhawatiran mereka
Dengarkan mereka dan bantu menenangkan mereka
Bantu mereka memenuhi kebutuhan dasar dan pelayanan dasar
Banty mereka dalam menghadapi masalahnya (coping)
Berikan mereka informasi
Hubungkan mereka dengan orang-orang yang mereka cintai dan
dengan dukungan sosial

Ora g-ora g a g e utuhka
Perhatia Khusus
• A ak da ‘e aja

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

– Teruta a ereka a g terpisah dari keluarga atau
aregi er a

• Ora g ko disi kesehata khusus da
Disa ilitas

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

– Pe akit kro is, la jut usia, a ita ha il da
e usui atau a g seda g e gasuh a ak ke il,
o - o ile, pe de gara /pe glihata ds

• Ora g a g eresiko atau re ta
terhadap diskri i asi atau kekerasa
– Wa ita, et ik da aga a terte tu, disa ilitas
keji aa

QuickTime™ and a
decompressor
are needed to see this picture.

Ko u ikasi a g aik:
Hal a g BOLEH diu apka /dilakuka :








Co a te uka te pat a g te a g
u tuk i ara da
i i alka
distraksi dari luar
Usahaka tetap dekat de ga
ereka tetap jaga jarak a g
dia ggap pa tas atau la ak,
terga tu g pada u ur, ge der da
uda a ereka
Biarka
ereka tahu kalau a da
e de garka , isal a
e ga ggukka kepada da
erkata h
“a ar da tetap te a g
Me ediaka i for asi a g aktual
ila a da tahu. Jujurlah te ta g apa
a g a da tahu da tidak tahu,
sata tidak tahu soal itu, tapi sa a
aka erusaha u tuk e ari
i for asi a

TALK LE““,
LI“TEN MO‘E!

• Berika i for asi de ga ara
a g udah dipaha i, uat
sesederha a u gki
• Akui perasaa
ereka te ta g
apapu a g ereka rasaka ,
kehila ga
ereka sa a ikut
prihati
• Hor ati pro asi ereka. Tetap
jaga kerahasiaa , teruta a
ketika ereka
e gu gkapka kejadia atau
hal a g sa gat pri adi.
• Akui kekuata
ereka da
duku g ereka u tuk
e olo g diri a se diri.

Ko u ikasi a g Baik:
Hal a g TIDAK BOLEH diu apka /dikataka
• Ja ga
e aksa ereka u tuk
e eritaka kisah a
• Ja ga
e oto g atau
e uru kisah seseora g
• Ja ga erika opi i atas situasi
ereka, de garka saja
• Ja ga se tuh seseora g jika
a da tidak aki hal terse ut
pa tas atau la ak u tuk
dilakuka
• Ja ga
e ghaki i atas apa
a g ereka lakuka atau tidak
lakuka atau atas apa a g
ereka rasaka . ka u
seharus a tidak perlu erasa
seperti itu atau ka u
seharus a eru tu g asih
isa sela at .

• Ja ga
e gara g apa a g
a da tidak tahu
• Ja ga gu aka ter i ologi
tek is atau ter i ologi a g
tidak ereka paha i
• Ja ga eritaka te ta g kisah
ora g lai
• Ja ga eritaka te ta g
per asalaha a da
• Ja ga erika ja ji palsu atau
ja i a a g tidak jelas
• Ja ga
erasa ah a a da
harus e gatasi asalah u tuk
ereka
• Ja ga a aika
kekuata /pote si ereka da
perasaa ah a ereka
a pu e olo g diri a
se diri

PEDOMAN ETIK
Do’s
• Jujur da terper a a
• Me ghargai hak ora g u tuk
e ga il keputusa se diri
• Tetap aspada da kesa pi gka
ias da prasa gka
• Yaki
ereka jika e olak
a tua saat i i, ereka isa
tetap e gakses a dike udia
hari
• Berperilaku se ara pa tas da
la ak sesuai de ga uda a
ereka, u ur da ge der

Do ’ts
• Tidak e geksploitasi hu u ga
a da se agai pe olo g
• Tidak e i ta i ala apapu
kepada ereka kare a sudah
e a tu ereka
• Ja ga
e uat ja ji palsu atau
i for asi palsu atau tidak
jelas/akurat
• Do t e aggerate our skills
• Ja ga
e aksa ereka u tuk
e a tu, jika ereka tidak au
• Ja ga
e aksa ereka u tuk
e eritaka kejadia a
• Tidak er agi erita ereka kepada
ora g lai
• Tidak e ghaki i perasaa
ereka
kare a ti daka atau apa a g
ereka rasaka

Praktik

era at diri da ti
• “e elu :

– A da siap u tuk

• “ela a:

e

a tu?

– Bagai a a a da se ara fisik
da e osio al tetap sehat
– Bagai a a a da e duku g
kolega da agai a a ereka
e duku g a da?

• “etelah a:

– Bagai a a a da
e e patka aktu u tuk
erisitirahat, pe uliha da
erefleksi?

Carilah a tua ketika a da…
• Me iliki pe ikira atau
i gata a g
e gga ggute ta g kejadia
krisist
• Merasa sa gat gugup/gelisah
da sedih a g sa gat
e dala Ha e trou le
sleepi g
• Mi u
a ak alkohol atau
o at-o ata u tuk
e ghadapi apa a g a da
ala i
Berko sultasi kepada
profesio al jika
e e ui/ e gala i se ara
ko siste le ih dari satu
ula

Duku ga Ti
• “e aik a pe olo g
erhu u ga de ga
le aga atau kelo pok
a g e duku g
kesela ata da
koordi asi a g aik

• Tips u tuk kelo pok duku ga
se a a:

– Gu aka ketera pila
e de garka a g aik
– Tu jukka kepedulia da e pati
– Tu jukka rasa hor at
– Ja ga
e alahka apalagi
e ghaki i
– Me iliki atasa a g jelas
– “iap sedia jika di utuhka
– Ba tu kolega a da e dapat
ko trol terhadap da
e olo g
diri a se diri
– Tetap e jaga kerahasiaa
– “ali g e ghargai

‘EFE‘EN“I
.
.

.
.
.

Bisso , J.K. & Le is, C.
Syste ati Re ie of Psy hologi al
First Aid, Co
issio ed WHO.
I ter-Age
“ta di g Co
ittee IA“C
IA“C Guideli es o
Me tal Health a d Ps hoso ial “upport i E erge
“etti gs.
Ge e a: IA“C.
The “phere Proje t
Hu a itaria Charter a d Mi i u
“ta dards i Disaster ‘espo se. Ge e a: The “phere Proje t.
TENT“ Proje t Part ers. The TENT“ Guideli es for ps hoso ial are
follo i g disasters a d ajor i ide ts.
Ho foll “, Watso P, Bell C, Br a t ‘, Br er M, Fried a M, et al.
Fi e esse tial ele e ts of i
ediate a d id-ter
ass
trau a i ter e tio : E piri al e ide e. Ps hiatr
:
.