TRIGONOMETRI (JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT)

  

TRIGONOMETRI (JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT)

PENDAHULUAN

  Sudut-sudut Istimewa : x

  30

  45

  60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330

  sin

  x

  cos

  x x

  tg

  1. RUMUS JUMLAH DAN SELISIH DUA SUDUT   

  1.1 Rumus cos ( )

  Y Jika jari-jari lingkaran = 1, maka :

  

  B OA = OB = 1

  x , y

  A Koordinat A( cos ,sin ) = A ( 1 1 )

     x , y

  Koordinat B( cos ,sin )   = B ( 2 2 ) AOB .......

  O X   Pada segitiga ABO berlaku : Dengan menggunakan rumus jarak : 2 2 2 AB ( x x ) ( y y )

      2 1 2 1 2 2 (........... ...............)

  = (........... ..........)    = ......

  = ..... = ..... 2 AB

  2 2 (................................ .................................)    ......(1)

  Dengan menggunakan Aturan Cosinus : 2 2 2 AB OA OB

  2 OA OB . cos AOB     = ........

  = .......... ........(2) Dari (1) dan (2) disimpulkan : cos( ) ..........

     

  cos(   ) cos(  (  ))    

  ) ) cos Karena sin (          , maka : sin dan cos( cos( ) ..........

     

  Contoh 1: Tentukan nilai cos 15 !

    

    

  Karena

  tg  

   sin cos

  , maka:

  tg( )

  sin( ) cos( )

       

   = ...... Jika pembilang dan penyebut dibagi

  1.3 Rumus tg(

  cos cos  

  , maka : = ...... tg(

  ) .........    

  tg tg ( ) ( ( ))    

      = .....

  Karena tg

  ( tg )

    

   

  )

    Contoh 2: Tentukan sin 165 Jawab : sin 165 = …………..

  Jawab : cos 15 = ……………

  sin( ) cos( ( ))

  1.2 Rumus sin(

  )

    

  Karena cos( ) sin

  90  

    dan sin( ) cos

  90  

    , maka :

         

   

  90

  =

  cos( ) )

  90  

    = ..... sin( ) ............

     

  sin( ) sin( ( ))

          = .....

  = ..... sin( ) ............

  , maka :

  ) .........

     

  tg(

  8

  5 cos  sin   )   

  Contoh 3: Jika dan , maka tentukan cos(

  10

  13

  8 cos 

  Jawab : = .... maka y = ......

  10 ........

  sin   = .....

  5 sin  .....   maka x = .....

  13 cos  .....  = ......

  ) ........

     

  Jadi cos(

  LATIHAN SOAL

  1. Tentukan nilai dari : o o o

  a. sin 75 o o o

  b. sin 105

  c. cos 165

  d. cos 195

  e. tg 225

  f. tg 15

  2. Sederhanakan ! o o o o

  a. sin 137 cos 17 cos 137 sin

  17 o o o o

  b. cos 222 cos 42 sin 222 sin

  42 o o

  tg 79 tg

  19 

  c. o o

  1  tg 79 tg

  19

  3

  12    sin   

  3. Jika cos dan , dan lancip, maka tentukan :

  5

  13

  ) ) )

          

  a. sin(

  b. cos( o

  c. tg(

  ( x )

2 

  1

  4. Jika sin x = sin  45 , buktikan tg x =

  p

  1 o o

tg p

  4 

  5. Jika = , maka buktikan tg 139

  p

  1

  6. Buktikan : o o

  cos( 270  a ) sin a

  a.  o o

  sin( 180  a ) sin a

  b.   o o

  c. tg ( 360  a )   tg a

  3  cos cos        

  7. Jika   dan   maka tentukan cos !

  6

  4 tan 75  2 

  3

  8. Tunjukkan bahwa ! cos x  sin x tan x

  45   

  9. Buktikan bahwa !

  cos x  sin x

  10. Jika tan (x + y) = 1 dan tan y = 1, maka tentukan tan x !

  2. RUMUS SUDUT RANGKAP sin  sin(  ) 2  

   = ……..

  sin ............

  2 

  cos  cos(  ) 2  

  = ...... = ....... .....(*) 2 2 Karena cos 1 sin maka (*) menjadi :

      cos ........ 2  = ........ 2 2 Karena sin 1 cos , maka (*) menjadi :

      cos ........ 2  = ........

  sin ...........................

    ........

  2  Jadi cos cos ..........................

   = .........    = ........... tg ...........................

    tg 2 tg ( )

       = ......... tg 2 .............

    sin 22 5 ,

  Contoh 1: Tentukan nilai dari sin ................................ Jawab :   sin 22 5 , = ...............

  3 tg2

   sin 

  Contoh 2: Jika , maka tentukan

  5

  3 sin 

  Jawab : = ..... maka x = ........

  5 tg ........ ...........

     tg 2 ........

   LATIHAN SOAL

  1. Tentukan nilai dari :

  o o o o

  1

  1 cos 22 5 , sin 67 5 , sin112 cos157

  a.

  b.

  c.

  d.

  2

  2   x

  2. Jika sin x = 5/13 dan , maka tentukan :

  2

  a. sin 2x

  b. cos 2x

  c. tg 2x

  3. Tunjukkan : 3

  a. sin 3 a 4 sin a 3 sin a    3

  b. cos 3 a 4 cos a 3 cos a  

  4. Buktikan :

  sin 2 sin

  2   

   tg (    ) a. cos 2   cos 2  sin 2 a tg

  

  b. a

  1 cos 2 a

  5. Jika tg a = 1/2 dan tg b = 2/5, maka tentukan :

  a. tg 2a

  b. tg (2a+2b) 2

  6. Jika  sudut lancip yang memenuhi 2 cos

  1 2 sin 2 , maka tentukan tan  !    

  1 sin 2 x cos 2 x    tan x

  7. Buktikan bahwa

  1 sin 2 x cos 2 x  

  2 n sin 2 x

  

  8. Jika tan x = , maka buktikan 2 1 n  2 ab sin

  2 A

  9. Pada segitiga ABC yang siku-siku di C, buktikan bahwa 2

  c

  3. RUMUS PERKALIAN SINUS DAN KOSINUS sin(   ) ........

    sin( ) .........

     

  • /-

   (+) ............. = ..........

  2 sin cos .........

     (-)  .............. = ............

  2 cos sin .........

     cos(   ) .........

    .. cos( ) ...........

     

  • /- (+)  ............ = ..............

  2 cos cos .............

     (-)  ............... = ................

   2 sin sin  ............

     

  Contoh 1: Hitung 4 sin   15 cos

  45 sin 15 cos 45 = 4........................... Jawab : 4 = 2.2........................

  = 2[..................................................................] = 2[.......................................] = .......

  Contoh 2: Nyatakan sebagai bentuk penjumlahan atau pengurangan dari   2 cos( x 45 ) sin( x 45 )

      Jawab : 2 cos( x 45 ) sin( x 45 ) = .........

   

  LATIHAN SOAL

  1. Tentukan nilai dari : o o o o o o

  1

  1 c. 4 sin 52 cos

  7

  a. cos 15 sin

  75

  b. cos 45 cos

  15

  2

  2 o o o o

  1 o o sin 15 sin

  45 

  e. 4 cos 217 5 , cos , 7 5 f.

  d. 6 cos 105 sin

  15

  2

  2. Nyatakan sebagai bentuk penjumlahan dan pengurangan sinus dan kosinus, lalu sederhanakan dari :

  cos( x ) cos( x )

  a.    

  1

  1

  1

  1 4 sin( x y ) sin( x y )    b.

  2

  2

  2

  2

  1 sin( x 2 ) cos( x 2 )    

  c.

  2

  3. Buktikan :

    2 cos( x ) cos( x ) cos 2 x   

  a. o o

  4

  4

  sin 52 5 , cos , 7 5 b. o o  2 

  3 cos 75 cos

  15

  c. 2 sin 4a sin 3a + 2 cos 5a cos 2a - cos 3a = cos a   

  8 sin 20 . sin 40 . sin

  80

  

3

  4. Tunjukkan bahwa   

  5. Hitunglah

  8 sin 70 sin 50 sin

  10

  6. Buktikan bahwa :

  3 3 a . 2 sin x cos x 2 sin x cos x sin 2 x   2 b . 1 cos 5 x cos 3 x sin 5 x sin 3 x 2 sin x   

  4. RUMUS JUMLAH DAN SELISIH SINUS DAN KOSINUS 2 sin cos a .......... b  ...

  2 cos sin a ........... b  ...

  2 cos cos a ............ b  ... .....(*) 2 sin sin a b ............. .

    a b

   

     Jika a b  dan , maka :

  a b

     a b   

  a b a b      

  • ............. ..............

  Maka persamaan (*) menjadi : sin  sin  .........

    sin  sin  ........

    cos  cos  ..........

    cos  cos  ..........    

  Contoh 1: Tentukan cos 75 cos

  15    75 cos 15 =...... Jawab : cos  Contoh 2: Nyatakan dalam bentuk perkalian dari sin 3x + sin x Jawab : sin 3x + sin x = ....

  LATIHAN SOAL

  1. Tentukan nilai dari : o o o o o o 105 cos 15 75 sin 15 315 sin

  15

  a. cos  o o o o

  b. sin 

  c. sin 

  d. cos 285 cos

  75

  e. sin 54 sin

  18  

  2. Nyatakan sebagai bentuk perkalian !

  3

  3 sin( p ) sin( p )      a.

  b. cos (x + 2h) - cos x

  2

  2

  3. Buktikan ! o o 1 sin 2  sin 2 

  sin 105 sin

  15 6  tg (    )  

  a.

  e.

  cos 2 cos

  2 o o 2    sin a sin 2 a sin 3 a cos

  75  cos

  15 1   tg a

  2 

  b.  o o f.

  cos a cos 2 a cos 3 a   sin 75 sin

  15

  3 o o oo o 2 sin 67 5 ,  2 sin 22 5 ,  4  2 2

  10 cos 110 cos 130

  c. cos    g.

  sin 5 a  sin 3 a tga

   d. cos 5 a cos 3 a

  sin ( xy ) tan x  tan y

  4. Buktikan

  cos x cos y

  4 tan x

  5. Diketahui . Tentukan nilai cos 3x + cos x !

  3