d bind 0604713 table of content
DAFTAR ISI
Halaman
PERNYATAAN .................................................................................................
i
PERSEMBAHAN ..............................................................................................
ii
KATA PENGANTAR ........................................................................................
iii
UCAPAN TERIMA KASIH ..............................................................................
vii
ABSTRAK ..........................................................................................................
xi
ABSTRACT .......................................................................................................
xii
DAFTAR ISI ......................................................................................................
xiii
DAFTAR TABEL .............................................................................................. xviii
DAFTAR GRAFIK ............................................................................................
xx
DAFTAR LAMPIRAN ......................................................................................
xxi
BAB I. PENDAHULUAN ................................................................................
1
1.1 Latar Belakang Masalah .................................................................................
1
1.2 Identifikasi Masalah …………………………………. .................................
7
1.3 Rumusan Masalah Penelitian .........................................................................
12
1.4 Tujuan dan Manfaat penelitian ......................................................................
12
1.4.1 Tujuan Penelitian ........................................................................................
12
1.4.2 Manfaat Penelitian ......................................................................................
13
1.5 Definisi Oprasional ........................................................................................
15
1.5.1 Kemampuan Apresiasi Puisi .......................................................................
15
1.5.2 Model Induktif ............................................................................................
15
1.5.3 Hasil Belajar ...............................................................................................
16
1.6 Asumsi .............................................................................................................
16
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB II. LANDASAN TEORETIS ..................................................................
18
2.1 Hakikat Sastra ................................................................................................
18
2.1.1 Pengertian Sastra ........................................................................................
19
2.1.2 Fungsi Sastra .............................................................................................
22
2.2 Karakteristik Puisi .........................................................................................
23
2.2.1 Pengertian Puisi ...........................................................................................
24
2.2.2 Jenis-jenis Puisi ..........................................................................................
26
2.2.3 Periodisasi Puisi ..........................................................................................
28
2.2.3.1 Periode 1920-1933 ...................................................................................
29
2.2.3.2 Periode 1933-1945 ...................................................................................
29
2.2.3.3 Periode 1945-1953 ...................................................................................
30
2.2.3.4 Periode 19953-1966 .................................................................................
31
2.2.3.5 Periode 1966-1970 ...................................................................................
32
2.2.3.6 Periode 1970-sekarang ............................................................................
33
2.2.4 Perilaku Puisi .............................................................................................
34
2.2.4.1 Larik dan Pertalian Makna ......................................................................
34
2.2.4.2 Makna Lugas ...........................................................................................
35
2.2.4.3 Pengimajian .............................................................................................
36
2.2.4.4 Pengiasan ..................................................................................................
37
2.2.4.5 Pelambangan ............................................................................................
38
2.2.4.6 Makna Utuh .............................................................................................
39
2.2.4.7 Nada dan Suasana ....................................................................................
40
2.2.4.8 Kemanisan Bunyi dan Makna ..................................................................
41
2.3 Pengertian Apresiasi Puisi ...............................................................................
42
2.4 Pentingnya Mempelajari Puisi .......................................................................
48
2.5 Pengertian Model Pembelajaran ....................................................................
50
2.5.1 Model-model Pembelajaran ........................................................................
52
2.5.1.1 Model Gordon .........................................................................................
53
2.5.1.2 Model Stratta ...........................................................................................
54
2.5.1.3 Model Moody ..........................................................................................
56
2.5.1.4 Model Rodrigues-Badaczewski ...............................................................
57
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
2.5.1.5 Model Elaborasi .......................................................................................
58
2.5.1.6 Model Konstruktivisme ...........................................................................
60
2.5.1.7 Model Taba ..............................................................................................
63
2.6 Model Induktif ...............................................................................................
64
2.6.1 Model Induktif dan Pembelajaran Apresiasi Puisi .....................................
70
2.6.1.1 Langkah-Langkah Pembelajaran Induktif ................................................
74
2.6.1.2 Penjelasan Langkah-langkah Pembelajaran Induktif ...............................
75
2.6.2 Pembelajaran Langsung (Konvensional) .....................................................
80
2.7 Kurikulum Sekolah Menengah Pertama ........................................................
82
2.7.1 Tinjauan Kurikulum Bidang Studi Bahasa Indonesia ................................
82
2.7.2 Standar Kompetensi Kurikulum Apresiasi Sastra ......................................
88
2.7.2.1 Standar Kompetensi Kurikulum Apresiasi Puisi .....................................
92
2.8 Kondisi Umum SMP Negeri di Kabupaten Sidoarjo .....................................
94
BAB III. METODE PENELITIAN .................................................................
103
3.1 Metode Penelitian .......................................................................................
103
3.2 Rancangan Penelitian .................................................................................
104
3.2.1 Tahap Studi Pendahuluan ........................................................................
107
3.2.2 Tahap Studi Pengembangan ....................................................................
108
3.2.3 Tahap Akhir .............................................................................................
109
3.3 Data dan Sumber Data Penelitian ..............................................................
110
3.3.1 Data Penelitian .........................................................................................
110
3.3.2 Sumber Data Penelitian ............................................................................
110
3.4 Teknik Penelitian ........................................................................................
111
3.4.1 Teknik Pengumpulan Data ......................................................................
111
3.4.2 Teknik Analisis Data ...............................................................................
111
3.4.3 Teknik Pengolahan Data Statistik ............................................................
112
3.5 Instrumen Penelitian ...................................................................................
114
3.5.1 Bentuk Tes ...............................................................................................
114
3.5.2 Bentuk Observasi .....................................................................................
114
3.5.3 Bentuk Angket .........................................................................................
115
3.6 Indikator Kinerja .........................................................................................
115
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB IV. ANALISIS DATA DAN HASIL PENELITIAN ............................
116
4.1 Gambaran-Gambaran Kebutuhan Guru dan Siswa dalam Pembelajaran
Apresiasi Puisi ......... ......................................................................................
116
4.1.1 Gambaran Kebutuhan Guru dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi .............
117
4.1.2 Gambaran Kebutuhan Siswa dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ............
122
4.2 Gambaran-Gambaran Kelemahan Guru dan Siswa dalam Pembelajaran
Apresiasi Puisi ......... ......................................................................................
125
4.2.1 Gambaran Kelemahan Guru dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ............
126
4.2.2 Gambaran Kelemahan Siswa dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ...........
129
4.3 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa .........................................................
132
4.3.1 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan I ...................
134
4.3.2 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan II ..................
178
4.3.3 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan III .................
220
4.4 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif.. 263
4.4.1 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan I ....................................................................
272
4.4.2 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan I ...........................................
276
4.4.3 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan I ..............
271
4.4.4 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan I .............
281
4.4.5 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan II ...................................................................
287
4.4.6 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan II ..........................................
292
4.4.7 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan II .............
295
4.4.8 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan II ...........
298
4.4.9 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan III .................................................................
300
4.4.10 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan III .........................................
307
4.4.11 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan III .........
310
4.4.12 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan III .........
313
4.5 Angket Tanggapan Siswa Terhadap Pembelajaran Model Induktif ..............
316
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB V. PEMBAHASAN HASIL PENELITIAN ..........................................
326
5.1 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif .....................
326
5.1.1 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan I ..............................................................................
333
5.1.2 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan II ............................................................................
330
5.1.3 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan III .............................................................................
333
5.1.4. Hasil Pengolahan Data Statistik .............................................................
336
5.1.4.1 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan I dan Pemberlakuan II .......... 336
5.1.4.2 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan II dan Pemberlakuan III......
338
5.1.4.3 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan I dan Pemberlakuan III ........ 340
5.1.5 Hasil Angket Tanggapan Siswa ..............................................................
343
BAB VI. SIMPULAN DAN REKOMENDASI ..............................................
348
6.1 Simpulan .....................................................................................................
348
6.2 Simpulan Utama ..........................................................................................
352
6.3 Saran...... ......................................................................................................
353
DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................
355
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
Halaman
PERNYATAAN .................................................................................................
i
PERSEMBAHAN ..............................................................................................
ii
KATA PENGANTAR ........................................................................................
iii
UCAPAN TERIMA KASIH ..............................................................................
vii
ABSTRAK ..........................................................................................................
xi
ABSTRACT .......................................................................................................
xii
DAFTAR ISI ......................................................................................................
xiii
DAFTAR TABEL .............................................................................................. xviii
DAFTAR GRAFIK ............................................................................................
xx
DAFTAR LAMPIRAN ......................................................................................
xxi
BAB I. PENDAHULUAN ................................................................................
1
1.1 Latar Belakang Masalah .................................................................................
1
1.2 Identifikasi Masalah …………………………………. .................................
7
1.3 Rumusan Masalah Penelitian .........................................................................
12
1.4 Tujuan dan Manfaat penelitian ......................................................................
12
1.4.1 Tujuan Penelitian ........................................................................................
12
1.4.2 Manfaat Penelitian ......................................................................................
13
1.5 Definisi Oprasional ........................................................................................
15
1.5.1 Kemampuan Apresiasi Puisi .......................................................................
15
1.5.2 Model Induktif ............................................................................................
15
1.5.3 Hasil Belajar ...............................................................................................
16
1.6 Asumsi .............................................................................................................
16
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB II. LANDASAN TEORETIS ..................................................................
18
2.1 Hakikat Sastra ................................................................................................
18
2.1.1 Pengertian Sastra ........................................................................................
19
2.1.2 Fungsi Sastra .............................................................................................
22
2.2 Karakteristik Puisi .........................................................................................
23
2.2.1 Pengertian Puisi ...........................................................................................
24
2.2.2 Jenis-jenis Puisi ..........................................................................................
26
2.2.3 Periodisasi Puisi ..........................................................................................
28
2.2.3.1 Periode 1920-1933 ...................................................................................
29
2.2.3.2 Periode 1933-1945 ...................................................................................
29
2.2.3.3 Periode 1945-1953 ...................................................................................
30
2.2.3.4 Periode 19953-1966 .................................................................................
31
2.2.3.5 Periode 1966-1970 ...................................................................................
32
2.2.3.6 Periode 1970-sekarang ............................................................................
33
2.2.4 Perilaku Puisi .............................................................................................
34
2.2.4.1 Larik dan Pertalian Makna ......................................................................
34
2.2.4.2 Makna Lugas ...........................................................................................
35
2.2.4.3 Pengimajian .............................................................................................
36
2.2.4.4 Pengiasan ..................................................................................................
37
2.2.4.5 Pelambangan ............................................................................................
38
2.2.4.6 Makna Utuh .............................................................................................
39
2.2.4.7 Nada dan Suasana ....................................................................................
40
2.2.4.8 Kemanisan Bunyi dan Makna ..................................................................
41
2.3 Pengertian Apresiasi Puisi ...............................................................................
42
2.4 Pentingnya Mempelajari Puisi .......................................................................
48
2.5 Pengertian Model Pembelajaran ....................................................................
50
2.5.1 Model-model Pembelajaran ........................................................................
52
2.5.1.1 Model Gordon .........................................................................................
53
2.5.1.2 Model Stratta ...........................................................................................
54
2.5.1.3 Model Moody ..........................................................................................
56
2.5.1.4 Model Rodrigues-Badaczewski ...............................................................
57
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
2.5.1.5 Model Elaborasi .......................................................................................
58
2.5.1.6 Model Konstruktivisme ...........................................................................
60
2.5.1.7 Model Taba ..............................................................................................
63
2.6 Model Induktif ...............................................................................................
64
2.6.1 Model Induktif dan Pembelajaran Apresiasi Puisi .....................................
70
2.6.1.1 Langkah-Langkah Pembelajaran Induktif ................................................
74
2.6.1.2 Penjelasan Langkah-langkah Pembelajaran Induktif ...............................
75
2.6.2 Pembelajaran Langsung (Konvensional) .....................................................
80
2.7 Kurikulum Sekolah Menengah Pertama ........................................................
82
2.7.1 Tinjauan Kurikulum Bidang Studi Bahasa Indonesia ................................
82
2.7.2 Standar Kompetensi Kurikulum Apresiasi Sastra ......................................
88
2.7.2.1 Standar Kompetensi Kurikulum Apresiasi Puisi .....................................
92
2.8 Kondisi Umum SMP Negeri di Kabupaten Sidoarjo .....................................
94
BAB III. METODE PENELITIAN .................................................................
103
3.1 Metode Penelitian .......................................................................................
103
3.2 Rancangan Penelitian .................................................................................
104
3.2.1 Tahap Studi Pendahuluan ........................................................................
107
3.2.2 Tahap Studi Pengembangan ....................................................................
108
3.2.3 Tahap Akhir .............................................................................................
109
3.3 Data dan Sumber Data Penelitian ..............................................................
110
3.3.1 Data Penelitian .........................................................................................
110
3.3.2 Sumber Data Penelitian ............................................................................
110
3.4 Teknik Penelitian ........................................................................................
111
3.4.1 Teknik Pengumpulan Data ......................................................................
111
3.4.2 Teknik Analisis Data ...............................................................................
111
3.4.3 Teknik Pengolahan Data Statistik ............................................................
112
3.5 Instrumen Penelitian ...................................................................................
114
3.5.1 Bentuk Tes ...............................................................................................
114
3.5.2 Bentuk Observasi .....................................................................................
114
3.5.3 Bentuk Angket .........................................................................................
115
3.6 Indikator Kinerja .........................................................................................
115
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB IV. ANALISIS DATA DAN HASIL PENELITIAN ............................
116
4.1 Gambaran-Gambaran Kebutuhan Guru dan Siswa dalam Pembelajaran
Apresiasi Puisi ......... ......................................................................................
116
4.1.1 Gambaran Kebutuhan Guru dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi .............
117
4.1.2 Gambaran Kebutuhan Siswa dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ............
122
4.2 Gambaran-Gambaran Kelemahan Guru dan Siswa dalam Pembelajaran
Apresiasi Puisi ......... ......................................................................................
125
4.2.1 Gambaran Kelemahan Guru dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ............
126
4.2.2 Gambaran Kelemahan Siswa dalam Pembelajaran Apresiasi Puisi ...........
129
4.3 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa .........................................................
132
4.3.1 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan I ...................
134
4.3.2 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan II ..................
178
4.3.3 Deskripsi Analitik Hasil Belajar Siswa pada Pemberlakuan III .................
220
4.4 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif.. 263
4.4.1 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan I ....................................................................
272
4.4.2 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan I ...........................................
276
4.4.3 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan I ..............
271
4.4.4 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan I .............
281
4.4.5 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan II ...................................................................
287
4.4.6 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan II ..........................................
292
4.4.7 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan II .............
295
4.4.8 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan II ...........
298
4.4.9 Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model
Induktif pada Pemberlakuan III .................................................................
300
4.4.10 Rangkuman Deskripsi Pelaksanaan Pembelajaran Apresiasi Puisi
Melalui Model Induktif pada Pemberlakuan III .........................................
307
4.4.11 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Guru pada Pemberlakuan III .........
310
4.4.12 Deskripsi Hasil Observasi Kegiatan Siswa pada Pemberlakuan III .........
313
4.5 Angket Tanggapan Siswa Terhadap Pembelajaran Model Induktif ..............
316
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu
BAB V. PEMBAHASAN HASIL PENELITIAN ..........................................
326
5.1 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif .....................
326
5.1.1 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan I ..............................................................................
333
5.1.2 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan II ............................................................................
330
5.1.3 Hasil Pembelajaran Apresiasi Puisi Melalui Model Induktif
pada Pemberlakuan III .............................................................................
333
5.1.4. Hasil Pengolahan Data Statistik .............................................................
336
5.1.4.1 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan I dan Pemberlakuan II .......... 336
5.1.4.2 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan II dan Pemberlakuan III......
338
5.1.4.3 Uji Beda Rata-Rata untuk Pemberlakuan I dan Pemberlakuan III ........ 340
5.1.5 Hasil Angket Tanggapan Siswa ..............................................................
343
BAB VI. SIMPULAN DAN REKOMENDASI ..............................................
348
6.1 Simpulan .....................................................................................................
348
6.2 Simpulan Utama ..........................................................................................
352
6.3 Saran...... ......................................................................................................
353
DAFTAR PUSTAKA ........................................................................................
355
Warsiman, 2009
Peningkatan Kemampuan Mengapresiasi ...
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu