Jaipong Jeung Karakteristik Wanoja Sunda Kiwari.

1I1Il(jUllga~
o
4

20

o



Setasa
0 Rabu
0 Kamis
0 Jumat
5
6
7 8
9
10
11
21


22

Mar OApr

23

OMei

24

OJun

25

Sabtu

12
13
27

28

26

• Jut 0 Ags

OSep

OOId

'~~.~L1}
:!~fn I t

:JQ1lm~.rl~a

ri

m a n g ru p a k e u n

TI


m e d iu m

keur

s a la h

d in a b a s a g e ra k . T a n g tu

d iig e lk e u n

te h

d ite p ik e u n .
m un

aya

nem po


g e ra k

b o g a s ifa t a tra k tif
b a ra n

nu

naan

te u

D in a

b a rk e u n

yen

ib in g

ja ip o n g


w a n o ja

ib in g
w a n o ja

ngeu-

Sunda

Sunda

s u m a n g e t,

ham pang

b irit,

zam an
kagam -


te h

k u a t,

lin c a h ,

anu

aya gam -

ja ip o n g a n

w aw anen,

re k

pam adegan,

d is u m p u tk e u n


k a ra k te ris tik

k iw a ri.

nu

bog a

tu r d in a m ik

b is a

ra sa

g e ra k a n u

m aksud

K u rin g


p in u h

tu r

m a ta k

k ira -k ira

T ilu

ta u n

ku

k a p e to

di

G ugum

anu

ayana

k a c id a
Da

G ugum

m in d e n g

h a rita

G ugum

h a g e t re se p

la la jo

m an

da

m u n d e ln a .
boga

seni

ra h a y a t,

in g e t

kana

n a n je u r
capkeun

m a ta k

nem po,


n e u le u .

p a ra

n g a g e u n jle u n g k e u n

D um asar

in o h o n g

k a sa m u sy a w a ra h

" K e tu k

T ilu

n g a n " 'k u d u g a n t i n g a r a n
k u ra n g

payus,

ku
hoo-

da

p e rk e m b a -

la n ta ra n

k e tu k

tilu

cenah

m ah

te u

k u d u ~ ik :~ b a n g k e u n

d e u i, c e n a h . A tu h G u g u m

la m u n
keur

cenah

kahayangna

n a n je u rk e u n
je u n g

.

ka

tm a

J a ip o n g a n .

k~m aha

anu

n u n g a tu r

~eung kau~

H a rita

kum aha

ngenaan

tu r p a d a

m a rjo a n g k e u n

lo ~ a n u ja ra d i

d ~ n ~ k a p e rc a y a a n

m a sy a ra k a t

re se p

ru p a

h a lu ~ b u d ~ p e k e rti
W ~ m ta
k a ib u a n ,

P u .r b a s a r i a y u w a n g i
? o g a k h a ris m a ,

tm a , p m u h

d in a .s o ~ J a - b u d a y a
g e u lis , ]:u n g

pakuat

ngu~am akeun

p a k a it
ra sa

m un

nem po
tin a n d e

1 9 B o -a n u m u m n a

w a n o ja

supaya

a y a d in a p o s is i n u

te h e m a n s ip a s i

p a ja b a t je u n g

cenah.

s a ja b a n a .

A tu h

b irit, tu r c a ra la k a n .

to k o h

je u n g

B a h e u la

boga

te m p a t

a tik a n

a lu s , je u n g

s im b o l-s im b o l

(e m o s io n a l).

b o l: k u a t, ]a n ta n , ]e u n g ra s io n a l. T a h k e u r ja m a n

D in a p o s is i

pangs a p e rti

ie u p a s ip a ta n

w ib a w a , b is a d ip e rc a y a ,

m e re

je u n g

anu

b a h e u la ,

S u n a n A m b u , D e w i A s ri, o g e d in a

s a ja b a n a .

p in te r,

ku kadeudeuh,

je g u d

J a ip o n g a n

d u la n g

d in a c a rita -c a rita ja m a n

c a n ~ a s e ~ e n s a p e rti

m im iti

ja lm a

Sunda

su m e ra h ,

d is e b u tn a

pangusaha,

Sunda

E ta k a g a m b a rk e u n

d m .a c a ~ l~ ~ P a n tu n .S u n d a a n u n g a g u n g k e u n

~ a n ta

w a n o ja

b is a p a s ra h

l.a la ~ . C e u k b a s a ~ a a y e u n a k e u n

J a ip o n g a n

g o lo n g a n

h a ja t te u n a n g g a p

n u n g a w a s a . T a p i d in a ta h u n

.s o r a n g a n

d ip ih o rrn a t.

1 9 8 o -a n

n e p ik a

k a ra k te ris tik

saukur

w a e a w e w e p a y u s m u n lm c a h , h a m p a n g

d l~ a w a ~

ta u n

le u tik

" g e n g s i" m u n

anu

w a m ta

A tu h

ra h a y a t

m ah

aw ew e ngan

A w e w e lo ~ a n ~ ] a ,d l s a r ja n a ,
ta n g tu

b a n je t,

m im iti

p e n tin g

B a h e u la

te h b a .r o g a p a m a d e g a n
sa~ a

ti

k a n a ja ip o n g a n .

A y ~ p a ro b a h a n

tm a

b o b o d o ra n

m a~a~m ana,

k e u r p in g a ra -

c a n c o b . T u lu y m a n g g ih

k a le m , tu r

sa b a r.

K aum

k a y a n in g :

D esengkeun

fe o d a l d i m a sy a ra k a t

sa b a r,

la la k i b o g a
Sunda

k a c i-

kau-

G ugum

S o e k a rn o

keur

kungsi ngu-

supaya

p a ra

s e n i-

ra h a y a tn a

m a-

n g a la ra n g

m o te k a r-

B a ra t.

IUlplng Huma. Qnpad 2011

--' - - - -

s im -

d ib e d a -

G ugum

p is a n

k a tu ru g

seni

J a ip o n g a n

p o la h n e a n g a n

n a n je u rk e u n

lo b a

kahayang

is tila h

s a te k a h

" b o jo n g a n " ta p i G u g u m

p a n g a la -

Sunda

k e n e h ja d i P re s id e n

k e u n k a s e n ia n

p in to n a n

seni

T ah

la g u -la g u

s a g a la

p o h a ra

K a tu tu g

s in g -m a s in g

ja d i
anu

anu

h iru p n a

d iro p e a

W a n ita

to p e n g ,

k a s e n ia n

kahayang

nana.

keun

K e tu k T ilu

s e n i h ib u ra n ,
sanggeus

l~ h u r n a .tu r

n g a b a jid o r,

n y ie u n

P a n te s
da

G ugum

g a ra p a n

a n u d ic o k o t

p a s is ia n ,

yen

ra k y a t.

je u n g

A tu h

w id a n g

tu lu y

m an

b a n je t,

oge,

m e u m e u je u h n a

n g ib in g

Sunda.

d in a

n ik a n

te h

C ia n ju ra n ,

k a s e n ia n

di

unggal

d i s ik lu k n a

m e n c a /rn a e n p o ,

lo n g s e r,

degung,

ka

ra ra m e a n

k u rsu s,

e ta

k a s e n ia n

g e u n in g

d is u k la k n a
aya

seni

a y a d i T a ta r

n g a p ra k

k a b e n e ra n

n g ib in g

nu

te h
keur

m em ang

kana

k a b u k tia n

w ew engkon

oge

fe s tiv a l

fe s tiv a l

b e u n g h a rn a

Sunda.

G ugum

N gan

re se p

" K e tu k

g a ra p a n

ra ra g a

a c a ra

geus

Jam an

d i k re a s ik e u n

h iji

d in a

te h

oge

~ lk a re u u e s
te h .

H ongkong.

sa rn e m e h

n y ie u n

T ilu . T a d in a

saukur

p in to n a n

H a rita

n y ie u n

d ip in to n k e u n
ra k y a t

s e n i K e tu k
ngan

k ~ w e n ta r

anu

G u m b ira .

kudu

tin a
te h

1978 di B andung

ayana

P e rk e m b a n g a n "

ku G ugum

G ugum

~ e ~ n e ta ib in g a n , a y .a n u m e r e s a r a n

G e u ra u ja n g ju ju t ti s ik lu k n a .

g e u n jle u n g

w ae

" K e tu k T ilu P e rk e m b a n g a n "

som eah,

p ik a y u n g y u n e u n .

h a rita ,

P ru n g

s a h iji

ngungkabkeun

--------------------------------------------------------------------------

bedakeun,

D a tin g k a ta n

m a s y a ra k a t

o g e n y a k itu

d e u i, a y a k a u m

m enak,

s a n ta n a ,

je u n g c a c a h a ta w a s o m a h . J a m a n ie u m a h a w e w e te h d in a k a la n g a n m a n a w a e o g e a y a
d in a p o s is i a n u h a n d a p , d itu n g tu t k u d u p a s ra h s u m e ra h k u m a h a n u k a g u n g a n .
.K a a y a a n m im iti a y a p e ro b a h a n
w a k tu ja m a n R a d e n D e w i S a rtik a n u b o g a
k a h a y a n g s u p a y a k a u m w a n ita p a la lin te r. A tu h ti h a rita lo b a k a u m w a n ita a n u p a lin te r tu r b o g a k a w a n i.
b e u k i te m b o n g

K a d ie u n a k e u n

a y a k a m a ju a n

m a ju , ja d i p a ja b a t,

zam an

O rd e B a ru , p o s is i k a u m

d in a n a n je u rk e u n

w a n ita S u n d a

ja ti d irin a . W a n o ja S u n d a lo b a n u

ja d i p a n g u s a h a , je u n g s a ja b a n a , d a ra ja tn a

g e u s s a ja ja r je u n g k a u m la la k i. A tu h a y a p a s ip a ta n -p a s ip a ta n

d in a k a h iru p a n

dunya

w a n ita a n u ta n g tu m ilu

ro b a h .
K a y a a n k a h iru p a n

kaum

w a n ita k a g a m b a r

o g e d in a k a h iru p a n

n e m p o s a ja ra h ta ri d i T a ta r S u n d a , a m p ir s a ru a je u n g
n a . T a ri a n u d ia n g g a p b u h u n
k e tu k tilu a y a ro n g g e n g
m anehna
handap.

ja d ip im p in a n
Jam an

k a h iru p a n

n y a e ta K e tu k T ilu a n u d ig u n a k e u n

a n u ja d i p u p u h u n a .
u p a c a ra

k e u r u p a c a ra . D in a

R o n g g e n g b o g a p e ra n

a n u b is a n g a h u b u n g k e u n

b e u k i m a ju , m a n u s a

ta ri. M u n u ra n g

w a n ita d in a ja m a n -

b e u k ip a lin te r,

p e n tin g

sabab

d u n ia lu h u r je u n g d u n ia

k a p e rc a y a a n

kana

e lm u g a ib

b e u k i n g u ra n g a n a tu h k e tu k tilu te h ro b a h fu n g s i ja d i s e n i k e u r h ib u ra n . R o n g g e n g
d in a s e n i h ib u ra n b o g a c a p
a n u k u ra n g h a d e . K a a y a a n k itu k u k a u m m e n a k m a h
d ip a k e k a s e m p e ta n

s u p a y a b a ru d a k

a w e w e to n g d ia ja r ta ri. S itu a s i je u n g k o n d is i k itu

m im iti ro b a h w a k tu T je tje S o m a n tri
B u n g K a rn o , a n u d ite ra p k e u n

k ira -k ira

k a b a ru d a k

ta u n 1 9 5 0 -a n

n y ie u n ta ria n

pesenan

a w e w e d i k a la rig a n m e n a k , T i h a rita lo b a

w a n o ja n u re s e p tu r d ia la ja r ta ri. K a ra k te r ta ria n u m u m n a

h a lu s . A w a l ta u n 1 9 8 o -a n

d i T a ta r S u n d a g e u n jle u n g k u a y a n a ta rija ip o n g .
A y a g a y a n u b e d a je u n g ib in g a n n u
g e u s a y a , ru a n g g e ra k te u a y a w a te s s ig a ta riT je tje S o m a n tri a n u g e u s b a k u , ta p i a y a
k a la lu a s a a n

keur ngem bangkeun

m im iti s ira h , le u n g e u n ,

g e ra k s o ra n g a n .

a w a k , je u n g s u k u

g ib a s , ta n g k is , g iw a r, m e u p e u h ,
endah,

S a k u ju r a w a k b is a d iu s ik k e u n

ti

k a la w a n b e b a s p is a n . G e ra k p e n c a s a p e rti

n a jo n g , d e p o k , je u n g s a ja b a n a d is tila s i ja d i g e ra k n u

U ra n g g u a r s a b a b a ra h a c o n to g e ra k a n u b is a d ib a c a tu r a y a k a ita n n a n a je u n g
k a ra k te ris tik w a n o ja S u n d a . G e ra k s u k u s a p e rti lu n c a t, d e p o k , n g e re c e k , m in c id , s irig ,

s o n te n g , je u n g s a ja b a n a n g a g a m b a rk e u n

J a ip o n g a n

n g a n d u n g s im b o l-s im b o l

y e n w a n o ja S u n d a te h g e s it tu r h a m p a n g

a n u b is a d ib a c a o g e d ita fs irk e u n k u tia p

b irit. G e ra k

ja lm a . K u rin g m a c a y e n ja ip o n g a n n g a n -

g a le o n g a w a k o g e s ira h a n u

d ib a re n g a n

ku

rin d a tn a

b e le n y e h n a

la m b e y

soca

tu r

dung

n g a g a m b a rk e u n

w a n o ja a n u k e n e s , a m is b u d i. G e ra k a n
le u n g e u n

tu r

le n g k a h

n g a g a m b a rk e u n
boga

anu

la lu a s a ,·

y e n w a n o ja S u n d a te h

p a s ip a ta n

ja ip o n g a n

p e m b e ro n ta k a n

kaum

w a n ita .

je u n g

T in a

a n u d iu n g k a p k e u n

g e ra k

kagam bar

y e n w a n o ja S u n d a k iw a ri b o g a p a m a d e .· g a n a n u s u m a n g e t, le b e r w a w a n e n , h a m -

p a n ja n g

p a n g b irit, s o m e a h , k u a t, g e s it, p a ju a n g ,

le n g k a h s a ru a je u n g la la k i, te u h e u re u t

lin c a h , je u n g te u p ik a b o s e n e u n . T a h ta u n

le n g k a h

s ig a

e k s tro p e r,

s im b o l

kabebasan

b a h e u la .

G e ra k

le n tu rn a

z o o o -a n

g e ra k ja ip o n g a n

anu

bangkeun

k a g a m b a rk e u n

ta m b a h a n ra d a ja lin g k a k . Ie u b is a d ib u k -

fle k s ib e l te u

k a ra k te r

kaku

w a n o ja

anu

d in a n y a n g h a re u p a n

tik e u n

k u m u rid -m u rid

d ik e m -

a w a k ti tu n g tu n g s u k u n e p ik a s ira h b is a

d in a

k a h iru p a n

G ugum

aya

a y e u n a w a n o ja -

p a s u a la n . A y a d in a m ik a a n u k a ra s a ru p a -

w a n o ja S u n d a a y a a n u ja lin g k a k , c o n to n a

ru p a

te u ris i m u n a w e w e n a e k m o to r a n u d ia n -

boh

d in a

m u s ik

a ta w a

ib in g a n

s a p e rti te m p o a n u a lo n , s e d e n g tu r g a n -

c o k e u n k e u r la la k i.

c a n g a n u d i ta ta d in a ja ip o n g a n k a g a m -

anu

b a rk e u n

p a g a w e a n -p a g a w e a n

yen

w a n ita

Sunda

te u

m a ta k

p ik a b o s e n e u n .

.

E ta s a b a b a ra h a

b is a

naek

A ta w a lo b a w a n o ja

ta n g k a l,

n g a la k u k e u n

a n u p a n te s n a

keur

la la k i. T a h k a te m p o n a g e u s te u a y a w a te s

c o n to g e ra k ja ip o n g

d in a m a s a la h n u k itu . N g a n a y a n u ra d a

a n u d ita fs irk e u n k u k u rin g . M a s ih s e u e u r

k u ra n g c o b a n g g a p a n y e n w a n o ja S u n d a

k e n e h a n u tia s a d iu n g k a p k e u n tu r d ib a -

te h

e a , d ita fs irk e u n k u s in g s a h a w a e . T a fs ir

d ib a c a

b is a w a e b e d a s a b a b d in a s e n i,
nyuguhkeun

h iji

ta fs ir

e m o s in a

tin a

d ite p ik e u n
keun

d e u i.

ka

k a ry a

kana

so ra n g a n .

T ah

a p re s ia to r

T a fs ir

b a k a l b e d a -b e d a

keur

s i a p re s ia to r

g u m a n tu n g

a la m a n m a s in g -m a s in g .

k re a to r

dum asar

d ita fs irta n g tu

kana pan-

lo b a p a m a le s a n ,
d in a

p a m a le s a n

ta h

e ta m a h

J a ip o n g a n

g e u s te u

re le v a n

a y e u n a m a h . N g a n la m u n

m un

anggapan
deui keur

aya nu

nye-

b u tk e u n y e n w a n o ja S u n d a re s e p d a n g d a n , m a s ih s a tu ju k e n e h d a g e u n in g m u n
nem po dangdanan
sa re re a

oge

p a ra p a n g ib in g m a h

hayang

nem bongkeun

k a g e u lis a n n a n a , d a d a n g d a n

te h ta n g tu -

n a k e u r n u tu p a n k a k u ra n g a n n u a y a d in a
d ir i m a n u s a .* * *

--------------------

r