"Hari Gini" Masih Buta Huruf?
Pikiran
o
2
3
4
6
21
5
20
19
o
OPeb
o
Selasa
Mar
OApr
Rabu
•
7
22
R akyat
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
9
23
o
Jumat
Sabtu
10
11
12
13
24
25
26
27
28
OJun
OMei
o
Kamis
8
0 Ags
OJul
OOkt
eSep
"Hari Gini" Masih Buta Hu
ta ra n y a m a s ih m e n d e rita b u ta
O le h
S. SAHALA TUA
h u ru f s e e a ra a b s o lu t. M e re k a
S A R A G IH
s a m a s e k a li ta k m a m p u m e m EORANG
S
b a e a , m e n u lis , d a n b e rh itu n g
b a p a k b e ru -
s ia k u ra n g le b ih 4 5 ta -
se e a ra
hun,
D a ri ju m la h
ta m p a k
sedang
se d e rh a n a
s e k a lip u n .
in i, k u ra n g le b ih
a s y ik m e m b a e a k o ra n d i s a la h
s a tu w a ru n g d i p u s a t K o ta
B a n d u n g s a m b il m e n ik m a ti
5 7 3 ju ta ( 6 6 ,6 2 p e r s e n ) d i a n ta ra n y a p e re m p u a n . M a y o rita s
m u tla k m e re k a h id u p d i n e -
s e g e la s k o p i. R u p a n y a a d a s e o -
g a ra -n e g a ra
ra n g la k i-la k i la in y a n g s e b a y a
m is k in , te ru ta m a
di benua
A s ia , A frik a , d a n A m e rik a .
dengannya,
m e m p e rh a tik a n
e a ra s i b a p a k itu m e m b a e a k o -
b e rk e m b a n g
K ita , p e n d u d u k
ra n .
dan
P u la u J a w a
b o le h b e rb a n g g a , k a re n a m e ra -
" P u n te n ,
Pa, kok baea ko-
s a p a lin g m a ju d i re p u b lik in i.
ra n n y a te rb a lik ? " ta n y a n y a p o -
M e m a n g b e tu l, p u s a t u n g g u la n
lo s .
"O h , y a , y a , e n g g a k sa d a r.
p e n d id ik a n
d i P u la u
L a g i n g a n tu k s ih ..." ja w a b n y a
m a lu -rn a lu
s a m b il m e m b e n a rk a n
fa k ta
p o s is i k o ra n d i k e d u a
s i b a p a k itu
san
p e m e rin ta h
m e n g h itu n g
m e m a n g m a s ih m e n d e rita b u ta h u ru f (a k s a ra ). D ia m e m a n g
ju m la h
dapat
m u r d i a ta s 1 5 ta h u n . P a d a h a l,
m engenal
n ila i s a tu a n
Jaw a.
A k a n te ta p i,
m e m b u k tik a n ,
ju s tru
m a y o rita s
penduduk
yang
m e n d e rita b u ta h u ru f te rd a p a t
ta n g a n n y a .
S esungguhnya
d a sa r, m e n e n g a h ,
d a n tin g g i d i ta n a h a ir te rd a p a t
p e n d e rita
hanya penduduk
d i p u la u k e e il y a n g p a lin g p a -
b u ta h u ru f,
dat
yang
Jaw a
b e ru -
penduduk
in i.
T im u r
P ro v in s i
m a s ih
te ta p
" ju a ra " p e rta m a , J a w a T e n g a h
u a n g , te ta p i s e b e n a m y a d ia ta k
u s ia a n a k m a s u k s e k o la h d a s a r
" ju a ra " k e d u a , d a n J a w a B a ra t
m a m p u m e m b a e a tu lis a n d a n
(S D ) e n a m
" ju a ra " k e tig a , s e d a n g k a n
a n g k a y a n g te rte ra
tu n g a n a k b e ru s ia
p a d a le m -
b a r/k e p in g u a n g ru p ia h .
ta h u n .
B ila d ih i7 -1 5 ta h u n
y a n g ta k b e rs e k o la h d a n y a n g
g a ra
M u n g k in d i a n ta ra k ita a d a
p u tu s
dan keduadi
y a n g b e rk o m e n ta r d e n g a n s in i s , " H a h , 'h a r i g i n i ' m a s i h b u -
le b ih
ta h u ru f? H id u p d i k o ta b e s a r
ta h u n ), s e s u n g g u h n y a ju m la h
p u la ." S i b a p a k
ta d i ta k s e n -
d iria n . M a s ih a d a b e la s a n ju ta ,
b a h k a n m u n g k in p u lu h a n ju ta
penduduk
sanggup
In d o n e s ia y a n g ta k
m em baea,
d a n b e rh itu n g
m e n u lis ,
dengan sangat
dan
s e k o la h d a ri S D , S M P ,
y a n g s e d e ra ja t
s a tu
ju ta
(k u ra n g -
s is w a
per
D a r i le b ih 8 ,3 ju ta p e n d u d u k
b e ru s ia d i a ta s 1 5 ta h u n
m a s ih m e n d e rita
7 0 p e r s e n a ta u 5 ,8 1 ju ta o r a n g
o ra n g . T e la h te rb u k ti, te rm a -
h id u p d i d e s a -d e s a d a n b e rs ta -
s u k o le h p e n e litia n
tu s
o ra n g
yang
UNESCO,
sudah
p e rn a h
s a m a s e k a li ta k p e rn a h
p e ta n i
m em buat
m e re k a k e m b a li m e n d e rita b u -
H u ru f,
m id
ta h u ru f.
B adan
di
J a k a rta
m e n g a ta k a n ,
D i In d o n e s ia ,
m e n u lis ,
m e re k a
se-
m a s ih a d a le b ih 8 ,3 ju ta ( h a m -
m a k in e e p a t k e m b a li m e n y a n -
p ir
a ta u
k u li
S e b e tu ln y a , In d o n e s ia le b ih
d u lu
la g i m e m b a e a
dan
m is k in
ta n i.
m a l d a n In fo rm a l, K e m e n te ria n P e n d id ik a n N a s io n a l, H a in i
yang
b u ta h u ru f,
te rd a p a t d i lim a p ro v in s i te rs e b u t. N is c a y a m a y o rita s m e re k a
m e le k h u ru fb ila s e la m a e m p a t
b a ru -b a ru
p e rta m a
lu a r P u la u J a w a .
ju ta
o ra n g ,
p u lu h a n ju ta
ta h u n
M uham m ad,
" ju a ra "
p e n d u d u k In d o n e s ia y a n g b u ta
s e d e rh a n a s e k a lip u n . D ire k tu r
N o n fo r-
T im u r
h u ru f
b e la s a n
b a h k a n b is a ja d i
Je n d e ra l
P e n d id ik a n
Su-
la w e s i S e la ta n d a n N u s a T e n g -
s io n a l
P ro g ra m
P e m b e ra n ta s a n
yakni
s e ja k
P e rs e rik a ta n
bangs a
U ru sa n
N aB u ta
1945.
B angsa-
P e n d id ik a n ,
S o s ia l, d a n K e b u d a y a a n (U N -
enam
p e rse n )
penduduk
d a n g b u ta h u ru f, k a re n a w a rg a
ESCO)
In d o n e s ia
b e ru s ia
d i a ta s
m a sy a ra k a t
m a s ik a n H a ri A k s a ra In te rn a -
ta h u n
m e n d e rita
b u ta
15
h u ru f,
k ita
um um nya
b a ru
m e rn p ro k la -
tid a k s u k a m e m b a e a . M e re k a
s io n a l p a d a 8 S e p te m b e r 1 9 6 5 .
8 0 p e r s e n a ta u le b ih 6 ,6 4 ju ta
s a n g a t s u k a m e n o n to n te le v is i,
A k a n te ta p i,
o ra n g d i a n ta ra n y a
a p a p u n m a te ri
s ia ra n n y a ,
y a n g b e rs ia ra n ta n p a p e rn a h
m e rin ta h (p u s a t) d a n d a e ra h
(p ro v in s i, k a b u p a te n , d a n k o -
b e rh e n ti. T a k s a tu p u n s ta s iu n
te le v is i d i n e g e ri in i y a n g m e -
ta ) m a s ih g a g a l m e m b e ra n ta s
p e n y a k it s o s ia l in i. T id a k a n e h
m ilik i
b ila
a ta s
4 5 ta h u n .
b e ru s ia d i
Sebanyak
20
p e rse n p e n d u d u k p e n y a n d a n g
b u ta h u ru f itu , m a s u k k e lo rn p o k m a sy a ra k a t
b a ik
d a ri
s is i
y a n g te rs u lit
e k o n o m i,
ge-
a e a ra
p e m b e ra n ta s a n
pem bangunan
m a n u s ia
te ta p b e ra d a d i p e rin g k a t 1 0 8
s is i s o s i a l b u -
te le v is i n a s io n a l d a n lo k a l ju s -
daya.
8 ,3 ju ta p e n -
tru
D i a n ta ra
k in i p e -
b u ta h u ru f. P ro g ra m -p ro g ra m
o g ra fis , m a u p u n
d u d u k y a n g m a s ih m e n d e rita
b u ta h u ru f itu , te rd a p a t le b ih
in d e k s
h in g g a
m e le s ta rik a n
k e b u ta h u -
d i a n ta ra
(IP M )
k ita
m a s ih
1 7 7 n e g a ra . S e b a g a i
ru fa n k h a la y a k p e m irs a .
D a la m h a l p e n y a k it s o s ia l,
te rn y a ta
kaum
p e re m p u a n
b a n g s a d a n n e g a ra b e sa r, se h a ru s n y a la h k ita m a lu .
K ita b o le h m e n y e b u t d iri s e -
y a n g b u ta h u ru f m a s ih , te ta p
d o m in a n . In i ta k h a n y a te rja d i
d i n e g e ri k ita , te ta p i ju g a s e -
b a g a i b a n g s a d a n n e g a ra b e sa r
d a n e u k u p m a ju . In i a n ta ra
la in d iin d ik a s ik a n b a n y a k n y a
e a y a , b o le h p u la ta k p e re a y a .
c a ra g lo b a l (s e ja g a t), D a ri s e lu -
penduduk
M a k lu m la h ,
ru h
m e n g g u n a k a n te k n o lo g i in fo r-
5 ,5 3 ju ta o r a n g ( 6 6 ,6 2 p e r s e n )
p e re m p u a n .
In i a n g k a re s m i p e m e rin ta h
(K e m d ik n a s ). K ita b o le h p e r-
("a sa l b a p a k
d iid a p
o le h
p e n y a k it
"A B S "
senang")
banyak
m a s ih
pegaw ai
d a n p e ja b a t d a la m le m b a g a le m b a g a p e m e rin ta h a n .
K ita tid a k m e n g e ta h u i
a la -
penduduk
d u n ia
yang
y a n g m e m ilik i d a n
m a s ih b u ta a k s a ra te rn y a ta 2 /3
m a s i d a n k o m u n ik a s i, te ru ta -
p e re m p u a n , s e d a n g k a n la k i-la -
m a te le fo n s e lu la r d a n in te rn e t.
k i 1 /3 -n y a . D a ri s e k ita r e n a m
m ilia r p e n d u d u k b u m i, 8 6 0
A k a n te ta p i, in ila h fa k ta y a n g
s e s u n g g u h n y a , S e ja k 2 0 0 8 , In -
ju ta
d o n e s ia tu ru t d a la m p ro g ra m '
( 1 0 ,7 5
Kllplhg
p e rse n )
di
an-
HUmaS u n p a a
20 10
" L ite ra c y
In itia tiv e
w e rm e n t"
fo r E m p o -
y a n g d is e le n g g a ra -
k a n U N E S C O . P ro g ra m
b u t d itu ju k a n
n e g a ra
te rs e -
k e p a d a s e m b ila n
d i b e n u a -b e n u a
A frik a ,
dan
ju s tru
s e rin g
m e n ja d i
k o ru p s i. M a k lu m la h ,
b u ta
h u ru f
ro h a n ia h
se c a ra
banyak
yang
dan pengusaha,
o le h
p e ja b a t
p ro je k
k e m is k in a n ,
s a n g a t b e s a r a ta u te rb e s a r. K e -
p e m b e ra n ta s a n
s e m b ila n
A n d a ik a ta
te rs e b u t
dan
p e m e rin ta h
y a n g m e m p e r-
p e m b e ra n ta s a n
m e m ilik i p e n d u d u k
penyand a n g b u ta h u ru f d a la m ju m la h
n e g a ra
m o ra l
in i m a s ih d iid a p o le h
A s ia ,
A m e rik a ,
a re n a
p e n y a k it
te rm a s u k
p ro je k
b u ta
hak
h u ru f.
(ja ta h )
ra k y a t
a d a la h In d ia , P a k is ta n , C in a ,
M e k s ik o , B a n g la d e s h , M e s ir,
m is k in y a n g s a n g a t b e s a r itu
ta k " d im a k a n " te ru s o le h k o -
B ra s il, In d o n e s ia ,
ru p to r
d a n N ig e ria .
k e la s k a k a p
ru p to r
Faktor kemiskinan
k e m is k in a n
d a ri d a h u lu
ru fa n
T e n tu
p e m e rin ta h
b e tu l
u ta m a
sangat
b u ta
angka
h u ru f
in i, te rm a s u k
di
m e re k a
le m a
le n y a p
S e b a b , ta k s e o ra n g
m e n ja m in
kapan
ru p s i le n y a p
k in i y a n g
p e rlu
k ita
n ire k o n o m is
m o tiv a s i)
m e re k a
k e m is k in a n
K a re n a
m is k in
tid a k b e rs e k o la h ,
k a re n a tid a k b e rs e k o la h
ka
te ta p
m is k in ,
m a k in
m is k in .
s e ta n ,
yang
dan
m e re -
bahkan
In i
se-
lin g k a ra n
s e m e s tin y a
d a ri
duduk
ko-
d a ri n e g a ra
nan,
e k o n o m is m a u p u n
p u n b is a
w abah
ta -k o ta b e s a r, p a s tila h k e m is k i-
n ire k o n o m is .
d a ri
in i.
a d a la h m e m e ra n g i
k e m is k in a n
te n tu
k e b u ta h u -
y a n g te la h la m a tin g g a l d i k o b a ik
h in g g a k o -
te ri,
dan
te la h
re p u b lik
penyebab
b e sa rn y a
penyandang
n e g e ri
k a la p u n ,
s u d a h m e n g e ta h u i
fa k to r
m a s ih
k e la s
di
la k u k a n
k e m is k in a n
(k e sa d a ra n
dan
k a la n g a n
pen-
p e n d e rita
M e re k a h a ru s
k ita ,
b u ta
h u ru f.
d is a d a rk a n
dan
d im o tiv a s i b a h w a m e re k a
ru g i
besar
dan
k a re n a
s e rin g
m e re k a
(b o d o h ).
d iru g ik a n
b u ta
M e re k a
sa d a rk a n
h u ru f
dapat
d i-
d a n d im o tiv a s i
bah-
d u lu s u d a h
d ip a ta h k a n
o le h
n e g a ra (p e m e rin ta h ). P re s id e n
w a h a n y a m e re k a y a n g m a m p u
S o e s ilo
k e m is k in a n
y a n g m e m b e le n g -
gu
in i. M e re k a
B am bang
Y udhoyono
(S B y ) d a n p a ra m e n te rin y a
la m a
in i d e n g a n
n g a ta k a n ,
m is k in
bangga
ju m la h
sem e-
penduduk
te ru s b e rk u ra n g .
A kan
m e m a ta h k a n
s e la m a
d is a d a rk a n
agar
p e m e rin ta h
D PR , dan
s a r. In i je la s m e ru p a k a n
n g e lu a rk a n
s a tu
in d ik a to r
u ta m a ,
banyak
m is k in
d i n e g a ra
le b ih 6 5 ta h u n
m a s ih
penduduk
yang
sudah
m e rd e k a
T a k p e rlu d ip a p a rk a n
b e rb a g a i
k e ru g ia n
ru f.
Penduduk
m e le k
m a s ih
s e rin g
d ip in g g irk a n ,
d itin d a s ,
d i-
d ile c e h k a n ,
d id is k rim in a s ik a n ,
gai hak
te la h
d im is k in k a n ,
b o d o h -b o d o h i,
d a n b e rb a -
a sa si m e re k a
p u sa t d a n d a e ra h ,
D P R D , u n tu k
m e-
m e re k a
kubangan
d a ri
k e m is k in a n .
P e n y a d a ra n
d a n p e m o tiv a s ia n
in i ja u h le b ih e fe k tif k e tim b a n g
c u m a P ro g ra m
te rb u k ti
s e k a li
te rm a s u k
b u ta h u ru f y a n g d ila k s a n a k a n
b u ta h u -
pun
b e rh a ra p
la in ,
d i s in i
yang
h u ru f
h a ru s
in i.
y a n g d ia la -
m i p a ra p e n y a n d a n g
s e ta n
d im o tiv a s i
p e rn a h
o ra n g
ta b u ta h u ru f m a s ih s a n g a t b e -
sangat
dan
ta k
kepada
te ta p i, fa k ta n y a a n g k a p e n d e ris a la h
lin g k a ra n
la in n y a
K e m e n d ik n a s
p e m b e ra n ta s a n
d a n D in a s -d in a s
P e n d id ik a n .
K ita s a n g a t m e n g h a ra p k a n ,
p a ra to k o h m a s y a ra k a t,
a ta u ro h a n iw a n ,
u la m a
a k tiv is le m b a -
g a s w a d a y a m a s y a ra k a t,
g u ru ,
dos en,
m a h a s is w a ,
w a rta w a n
m a u m e la k u k a n
ra k a n
dan
s o s ia l p e n y a d a ra n
ges e rta
y a n g d ila n g g a r
s e c a ra te ra n g -
p e m o tiv a s ia n
te ra n g a n ,
o le h p e m e rin -
d a n g b u ta h u ru f d i ta n a h a ir.
K a la u m e n g a n d a lk a n p e m e rin -
b a ik
ta h , p e n g u s a h a ,
penegak
m aupun
hukum ,
dan
p a ra
o ra n g -
K ita
ta k
p e m e rin ta h
nyahkan
ta h
b e la k a ,
k e m is k in a n
o ra n g p in ta r la in n y a .
p e rlu
m e n g g u ru i
fa n
d a la m
hal m enge-
M engacu
k e m is k in a n ,
m a k e m is k in a n
te ru ta -
e k o n o m is .
Pe-
m e rin ta h
d a ri re jim s a tu k e re -
o le h
b e rik u tn y a ,
s w a s ta
asa
m e m ilik i
te ta p i,
apa
m enggunakan
b e rtriliu n -triliu n
m ana
in i.
dan
d a n b e rb a g a i
" p e m b u ta h u ru fa n "
p u lu h a n
s ta s iu n
te le v is i
pem -
m u s ta h il ju m la h
ra k y a t m is k in
A kan
d a n p e n d e rita
h a s il-
tru a k a n m e n in g k a t
p ro g ra m
uang
n e g e ri
s itu a s i
d a n lo k a l, ta k
p ro g ra m
dan
d a ri
n a s io n a l
s e n a n ti-
k e m is k in a n .
n y a ? Iro n is n y a ,
h a ra p
k e b u ta h u ru -
kepada
k o n d is i n a s io n a l
p ro g ra m
penyan-
ja n g a n
dan
le n y a p
jim -re jim
b e ra n ta s a n
p a ra
b u ta h u ru f ju s p e s a t.
***
yang
ra k y a t
ru p ia h
itu
Penulis, dosen Jurusan Jurnalistik, Fikom Unpad.
o
2
3
4
6
21
5
20
19
o
OPeb
o
Selasa
Mar
OApr
Rabu
•
7
22
R akyat
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
9
23
o
Jumat
Sabtu
10
11
12
13
24
25
26
27
28
OJun
OMei
o
Kamis
8
0 Ags
OJul
OOkt
eSep
"Hari Gini" Masih Buta Hu
ta ra n y a m a s ih m e n d e rita b u ta
O le h
S. SAHALA TUA
h u ru f s e e a ra a b s o lu t. M e re k a
S A R A G IH
s a m a s e k a li ta k m a m p u m e m EORANG
S
b a e a , m e n u lis , d a n b e rh itu n g
b a p a k b e ru -
s ia k u ra n g le b ih 4 5 ta -
se e a ra
hun,
D a ri ju m la h
ta m p a k
sedang
se d e rh a n a
s e k a lip u n .
in i, k u ra n g le b ih
a s y ik m e m b a e a k o ra n d i s a la h
s a tu w a ru n g d i p u s a t K o ta
B a n d u n g s a m b il m e n ik m a ti
5 7 3 ju ta ( 6 6 ,6 2 p e r s e n ) d i a n ta ra n y a p e re m p u a n . M a y o rita s
m u tla k m e re k a h id u p d i n e -
s e g e la s k o p i. R u p a n y a a d a s e o -
g a ra -n e g a ra
ra n g la k i-la k i la in y a n g s e b a y a
m is k in , te ru ta m a
di benua
A s ia , A frik a , d a n A m e rik a .
dengannya,
m e m p e rh a tik a n
e a ra s i b a p a k itu m e m b a e a k o -
b e rk e m b a n g
K ita , p e n d u d u k
ra n .
dan
P u la u J a w a
b o le h b e rb a n g g a , k a re n a m e ra -
" P u n te n ,
Pa, kok baea ko-
s a p a lin g m a ju d i re p u b lik in i.
ra n n y a te rb a lik ? " ta n y a n y a p o -
M e m a n g b e tu l, p u s a t u n g g u la n
lo s .
"O h , y a , y a , e n g g a k sa d a r.
p e n d id ik a n
d i P u la u
L a g i n g a n tu k s ih ..." ja w a b n y a
m a lu -rn a lu
s a m b il m e m b e n a rk a n
fa k ta
p o s is i k o ra n d i k e d u a
s i b a p a k itu
san
p e m e rin ta h
m e n g h itu n g
m e m a n g m a s ih m e n d e rita b u ta h u ru f (a k s a ra ). D ia m e m a n g
ju m la h
dapat
m u r d i a ta s 1 5 ta h u n . P a d a h a l,
m engenal
n ila i s a tu a n
Jaw a.
A k a n te ta p i,
m e m b u k tik a n ,
ju s tru
m a y o rita s
penduduk
yang
m e n d e rita b u ta h u ru f te rd a p a t
ta n g a n n y a .
S esungguhnya
d a sa r, m e n e n g a h ,
d a n tin g g i d i ta n a h a ir te rd a p a t
p e n d e rita
hanya penduduk
d i p u la u k e e il y a n g p a lin g p a -
b u ta h u ru f,
dat
yang
Jaw a
b e ru -
penduduk
in i.
T im u r
P ro v in s i
m a s ih
te ta p
" ju a ra " p e rta m a , J a w a T e n g a h
u a n g , te ta p i s e b e n a m y a d ia ta k
u s ia a n a k m a s u k s e k o la h d a s a r
" ju a ra " k e d u a , d a n J a w a B a ra t
m a m p u m e m b a e a tu lis a n d a n
(S D ) e n a m
" ju a ra " k e tig a , s e d a n g k a n
a n g k a y a n g te rte ra
tu n g a n a k b e ru s ia
p a d a le m -
b a r/k e p in g u a n g ru p ia h .
ta h u n .
B ila d ih i7 -1 5 ta h u n
y a n g ta k b e rs e k o la h d a n y a n g
g a ra
M u n g k in d i a n ta ra k ita a d a
p u tu s
dan keduadi
y a n g b e rk o m e n ta r d e n g a n s in i s , " H a h , 'h a r i g i n i ' m a s i h b u -
le b ih
ta h u ru f? H id u p d i k o ta b e s a r
ta h u n ), s e s u n g g u h n y a ju m la h
p u la ." S i b a p a k
ta d i ta k s e n -
d iria n . M a s ih a d a b e la s a n ju ta ,
b a h k a n m u n g k in p u lu h a n ju ta
penduduk
sanggup
In d o n e s ia y a n g ta k
m em baea,
d a n b e rh itu n g
m e n u lis ,
dengan sangat
dan
s e k o la h d a ri S D , S M P ,
y a n g s e d e ra ja t
s a tu
ju ta
(k u ra n g -
s is w a
per
D a r i le b ih 8 ,3 ju ta p e n d u d u k
b e ru s ia d i a ta s 1 5 ta h u n
m a s ih m e n d e rita
7 0 p e r s e n a ta u 5 ,8 1 ju ta o r a n g
o ra n g . T e la h te rb u k ti, te rm a -
h id u p d i d e s a -d e s a d a n b e rs ta -
s u k o le h p e n e litia n
tu s
o ra n g
yang
UNESCO,
sudah
p e rn a h
s a m a s e k a li ta k p e rn a h
p e ta n i
m em buat
m e re k a k e m b a li m e n d e rita b u -
H u ru f,
m id
ta h u ru f.
B adan
di
J a k a rta
m e n g a ta k a n ,
D i In d o n e s ia ,
m e n u lis ,
m e re k a
se-
m a s ih a d a le b ih 8 ,3 ju ta ( h a m -
m a k in e e p a t k e m b a li m e n y a n -
p ir
a ta u
k u li
S e b e tu ln y a , In d o n e s ia le b ih
d u lu
la g i m e m b a e a
dan
m is k in
ta n i.
m a l d a n In fo rm a l, K e m e n te ria n P e n d id ik a n N a s io n a l, H a in i
yang
b u ta h u ru f,
te rd a p a t d i lim a p ro v in s i te rs e b u t. N is c a y a m a y o rita s m e re k a
m e le k h u ru fb ila s e la m a e m p a t
b a ru -b a ru
p e rta m a
lu a r P u la u J a w a .
ju ta
o ra n g ,
p u lu h a n ju ta
ta h u n
M uham m ad,
" ju a ra "
p e n d u d u k In d o n e s ia y a n g b u ta
s e d e rh a n a s e k a lip u n . D ire k tu r
N o n fo r-
T im u r
h u ru f
b e la s a n
b a h k a n b is a ja d i
Je n d e ra l
P e n d id ik a n
Su-
la w e s i S e la ta n d a n N u s a T e n g -
s io n a l
P ro g ra m
P e m b e ra n ta s a n
yakni
s e ja k
P e rs e rik a ta n
bangs a
U ru sa n
N aB u ta
1945.
B angsa-
P e n d id ik a n ,
S o s ia l, d a n K e b u d a y a a n (U N -
enam
p e rse n )
penduduk
d a n g b u ta h u ru f, k a re n a w a rg a
ESCO)
In d o n e s ia
b e ru s ia
d i a ta s
m a sy a ra k a t
m a s ik a n H a ri A k s a ra In te rn a -
ta h u n
m e n d e rita
b u ta
15
h u ru f,
k ita
um um nya
b a ru
m e rn p ro k la -
tid a k s u k a m e m b a e a . M e re k a
s io n a l p a d a 8 S e p te m b e r 1 9 6 5 .
8 0 p e r s e n a ta u le b ih 6 ,6 4 ju ta
s a n g a t s u k a m e n o n to n te le v is i,
A k a n te ta p i,
o ra n g d i a n ta ra n y a
a p a p u n m a te ri
s ia ra n n y a ,
y a n g b e rs ia ra n ta n p a p e rn a h
m e rin ta h (p u s a t) d a n d a e ra h
(p ro v in s i, k a b u p a te n , d a n k o -
b e rh e n ti. T a k s a tu p u n s ta s iu n
te le v is i d i n e g e ri in i y a n g m e -
ta ) m a s ih g a g a l m e m b e ra n ta s
p e n y a k it s o s ia l in i. T id a k a n e h
m ilik i
b ila
a ta s
4 5 ta h u n .
b e ru s ia d i
Sebanyak
20
p e rse n p e n d u d u k p e n y a n d a n g
b u ta h u ru f itu , m a s u k k e lo rn p o k m a sy a ra k a t
b a ik
d a ri
s is i
y a n g te rs u lit
e k o n o m i,
ge-
a e a ra
p e m b e ra n ta s a n
pem bangunan
m a n u s ia
te ta p b e ra d a d i p e rin g k a t 1 0 8
s is i s o s i a l b u -
te le v is i n a s io n a l d a n lo k a l ju s -
daya.
8 ,3 ju ta p e n -
tru
D i a n ta ra
k in i p e -
b u ta h u ru f. P ro g ra m -p ro g ra m
o g ra fis , m a u p u n
d u d u k y a n g m a s ih m e n d e rita
b u ta h u ru f itu , te rd a p a t le b ih
in d e k s
h in g g a
m e le s ta rik a n
k e b u ta h u -
d i a n ta ra
(IP M )
k ita
m a s ih
1 7 7 n e g a ra . S e b a g a i
ru fa n k h a la y a k p e m irs a .
D a la m h a l p e n y a k it s o s ia l,
te rn y a ta
kaum
p e re m p u a n
b a n g s a d a n n e g a ra b e sa r, se h a ru s n y a la h k ita m a lu .
K ita b o le h m e n y e b u t d iri s e -
y a n g b u ta h u ru f m a s ih , te ta p
d o m in a n . In i ta k h a n y a te rja d i
d i n e g e ri k ita , te ta p i ju g a s e -
b a g a i b a n g s a d a n n e g a ra b e sa r
d a n e u k u p m a ju . In i a n ta ra
la in d iin d ik a s ik a n b a n y a k n y a
e a y a , b o le h p u la ta k p e re a y a .
c a ra g lo b a l (s e ja g a t), D a ri s e lu -
penduduk
M a k lu m la h ,
ru h
m e n g g u n a k a n te k n o lo g i in fo r-
5 ,5 3 ju ta o r a n g ( 6 6 ,6 2 p e r s e n )
p e re m p u a n .
In i a n g k a re s m i p e m e rin ta h
(K e m d ik n a s ). K ita b o le h p e r-
("a sa l b a p a k
d iid a p
o le h
p e n y a k it
"A B S "
senang")
banyak
m a s ih
pegaw ai
d a n p e ja b a t d a la m le m b a g a le m b a g a p e m e rin ta h a n .
K ita tid a k m e n g e ta h u i
a la -
penduduk
d u n ia
yang
y a n g m e m ilik i d a n
m a s ih b u ta a k s a ra te rn y a ta 2 /3
m a s i d a n k o m u n ik a s i, te ru ta -
p e re m p u a n , s e d a n g k a n la k i-la -
m a te le fo n s e lu la r d a n in te rn e t.
k i 1 /3 -n y a . D a ri s e k ita r e n a m
m ilia r p e n d u d u k b u m i, 8 6 0
A k a n te ta p i, in ila h fa k ta y a n g
s e s u n g g u h n y a , S e ja k 2 0 0 8 , In -
ju ta
d o n e s ia tu ru t d a la m p ro g ra m '
( 1 0 ,7 5
Kllplhg
p e rse n )
di
an-
HUmaS u n p a a
20 10
" L ite ra c y
In itia tiv e
w e rm e n t"
fo r E m p o -
y a n g d is e le n g g a ra -
k a n U N E S C O . P ro g ra m
b u t d itu ju k a n
n e g a ra
te rs e -
k e p a d a s e m b ila n
d i b e n u a -b e n u a
A frik a ,
dan
ju s tru
s e rin g
m e n ja d i
k o ru p s i. M a k lu m la h ,
b u ta
h u ru f
ro h a n ia h
se c a ra
banyak
yang
dan pengusaha,
o le h
p e ja b a t
p ro je k
k e m is k in a n ,
s a n g a t b e s a r a ta u te rb e s a r. K e -
p e m b e ra n ta s a n
s e m b ila n
A n d a ik a ta
te rs e b u t
dan
p e m e rin ta h
y a n g m e m p e r-
p e m b e ra n ta s a n
m e m ilik i p e n d u d u k
penyand a n g b u ta h u ru f d a la m ju m la h
n e g a ra
m o ra l
in i m a s ih d iid a p o le h
A s ia ,
A m e rik a ,
a re n a
p e n y a k it
te rm a s u k
p ro je k
b u ta
hak
h u ru f.
(ja ta h )
ra k y a t
a d a la h In d ia , P a k is ta n , C in a ,
M e k s ik o , B a n g la d e s h , M e s ir,
m is k in y a n g s a n g a t b e s a r itu
ta k " d im a k a n " te ru s o le h k o -
B ra s il, In d o n e s ia ,
ru p to r
d a n N ig e ria .
k e la s k a k a p
ru p to r
Faktor kemiskinan
k e m is k in a n
d a ri d a h u lu
ru fa n
T e n tu
p e m e rin ta h
b e tu l
u ta m a
sangat
b u ta
angka
h u ru f
in i, te rm a s u k
di
m e re k a
le m a
le n y a p
S e b a b , ta k s e o ra n g
m e n ja m in
kapan
ru p s i le n y a p
k in i y a n g
p e rlu
k ita
n ire k o n o m is
m o tiv a s i)
m e re k a
k e m is k in a n
K a re n a
m is k in
tid a k b e rs e k o la h ,
k a re n a tid a k b e rs e k o la h
ka
te ta p
m is k in ,
m a k in
m is k in .
s e ta n ,
yang
dan
m e re -
bahkan
In i
se-
lin g k a ra n
s e m e s tin y a
d a ri
duduk
ko-
d a ri n e g a ra
nan,
e k o n o m is m a u p u n
p u n b is a
w abah
ta -k o ta b e s a r, p a s tila h k e m is k i-
n ire k o n o m is .
d a ri
in i.
a d a la h m e m e ra n g i
k e m is k in a n
te n tu
k e b u ta h u -
y a n g te la h la m a tin g g a l d i k o b a ik
h in g g a k o -
te ri,
dan
te la h
re p u b lik
penyebab
b e sa rn y a
penyandang
n e g e ri
k a la p u n ,
s u d a h m e n g e ta h u i
fa k to r
m a s ih
k e la s
di
la k u k a n
k e m is k in a n
(k e sa d a ra n
dan
k a la n g a n
pen-
p e n d e rita
M e re k a h a ru s
k ita ,
b u ta
h u ru f.
d is a d a rk a n
dan
d im o tiv a s i b a h w a m e re k a
ru g i
besar
dan
k a re n a
s e rin g
m e re k a
(b o d o h ).
d iru g ik a n
b u ta
M e re k a
sa d a rk a n
h u ru f
dapat
d i-
d a n d im o tiv a s i
bah-
d u lu s u d a h
d ip a ta h k a n
o le h
n e g a ra (p e m e rin ta h ). P re s id e n
w a h a n y a m e re k a y a n g m a m p u
S o e s ilo
k e m is k in a n
y a n g m e m b e le n g -
gu
in i. M e re k a
B am bang
Y udhoyono
(S B y ) d a n p a ra m e n te rin y a
la m a
in i d e n g a n
n g a ta k a n ,
m is k in
bangga
ju m la h
sem e-
penduduk
te ru s b e rk u ra n g .
A kan
m e m a ta h k a n
s e la m a
d is a d a rk a n
agar
p e m e rin ta h
D PR , dan
s a r. In i je la s m e ru p a k a n
n g e lu a rk a n
s a tu
in d ik a to r
u ta m a ,
banyak
m is k in
d i n e g a ra
le b ih 6 5 ta h u n
m a s ih
penduduk
yang
sudah
m e rd e k a
T a k p e rlu d ip a p a rk a n
b e rb a g a i
k e ru g ia n
ru f.
Penduduk
m e le k
m a s ih
s e rin g
d ip in g g irk a n ,
d itin d a s ,
d i-
d ile c e h k a n ,
d id is k rim in a s ik a n ,
gai hak
te la h
d im is k in k a n ,
b o d o h -b o d o h i,
d a n b e rb a -
a sa si m e re k a
p u sa t d a n d a e ra h ,
D P R D , u n tu k
m e-
m e re k a
kubangan
d a ri
k e m is k in a n .
P e n y a d a ra n
d a n p e m o tiv a s ia n
in i ja u h le b ih e fe k tif k e tim b a n g
c u m a P ro g ra m
te rb u k ti
s e k a li
te rm a s u k
b u ta h u ru f y a n g d ila k s a n a k a n
b u ta h u -
pun
b e rh a ra p
la in ,
d i s in i
yang
h u ru f
h a ru s
in i.
y a n g d ia la -
m i p a ra p e n y a n d a n g
s e ta n
d im o tiv a s i
p e rn a h
o ra n g
ta b u ta h u ru f m a s ih s a n g a t b e -
sangat
dan
ta k
kepada
te ta p i, fa k ta n y a a n g k a p e n d e ris a la h
lin g k a ra n
la in n y a
K e m e n d ik n a s
p e m b e ra n ta s a n
d a n D in a s -d in a s
P e n d id ik a n .
K ita s a n g a t m e n g h a ra p k a n ,
p a ra to k o h m a s y a ra k a t,
a ta u ro h a n iw a n ,
u la m a
a k tiv is le m b a -
g a s w a d a y a m a s y a ra k a t,
g u ru ,
dos en,
m a h a s is w a ,
w a rta w a n
m a u m e la k u k a n
ra k a n
dan
s o s ia l p e n y a d a ra n
ges e rta
y a n g d ila n g g a r
s e c a ra te ra n g -
p e m o tiv a s ia n
te ra n g a n ,
o le h p e m e rin -
d a n g b u ta h u ru f d i ta n a h a ir.
K a la u m e n g a n d a lk a n p e m e rin -
b a ik
ta h , p e n g u s a h a ,
penegak
m aupun
hukum ,
dan
p a ra
o ra n g -
K ita
ta k
p e m e rin ta h
nyahkan
ta h
b e la k a ,
k e m is k in a n
o ra n g p in ta r la in n y a .
p e rlu
m e n g g u ru i
fa n
d a la m
hal m enge-
M engacu
k e m is k in a n ,
m a k e m is k in a n
te ru ta -
e k o n o m is .
Pe-
m e rin ta h
d a ri re jim s a tu k e re -
o le h
b e rik u tn y a ,
s w a s ta
asa
m e m ilik i
te ta p i,
apa
m enggunakan
b e rtriliu n -triliu n
m ana
in i.
dan
d a n b e rb a g a i
" p e m b u ta h u ru fa n "
p u lu h a n
s ta s iu n
te le v is i
pem -
m u s ta h il ju m la h
ra k y a t m is k in
A kan
d a n p e n d e rita
h a s il-
tru a k a n m e n in g k a t
p ro g ra m
uang
n e g e ri
s itu a s i
d a n lo k a l, ta k
p ro g ra m
dan
d a ri
n a s io n a l
s e n a n ti-
k e m is k in a n .
n y a ? Iro n is n y a ,
h a ra p
k e b u ta h u ru -
kepada
k o n d is i n a s io n a l
p ro g ra m
penyan-
ja n g a n
dan
le n y a p
jim -re jim
b e ra n ta s a n
p a ra
b u ta h u ru f ju s p e s a t.
***
yang
ra k y a t
ru p ia h
itu
Penulis, dosen Jurusan Jurnalistik, Fikom Unpad.