Perusakan Sumberdaya Alam (SDA), Penyimpangan Pengelolaan dan masalah di Baliknya

Perusakan Sumberdava Alam (SDA)
r'

Sunho~.rlr~n
Alan1 ( Sr1,4) adalali scl uruh hcnt:~ng d a m ( ~ ( J S O I I I ' L I - J S.y:111~111
I-P.IOIII+C.C~S
luas mailpun dayn-daya alam di cialamnya.
sertn scluruh komoditp yang di hast lkannya [resrllrr.cnr#.s
,//olrn)'. Rusaknya SDA rli Indonesia
lel-rih tepat dikatakali aki hat ilnri perusakatl. knrena s u l ~ ~ r ukornodi
h
fi dari sum t~erda!.a
lam ditkspoiti~sitanpa ~iicngi~idnhknn
ilaj a dukungti! a. Wukti bali~vnd a y d~tktlnpSNI > A
scbngai btsrita~~g
nlaln sutlnh terlampaui ad;llah S~RIZ~
kiri hnnyaknya hc.jadiati-kqiadia11
hat!iil., Iotigsor, kckeringan. sciata herkui.nnyt~ya arau halikarl hilangn! ;I bcrhagni jc~iir;
spcsics i!ilri SL)d\ s~pci-lika!.~i. ~'cllnil.tananian c~hat-obiitan. i kan. bct.hn!?.ai jenis s~rt~z
i(.
serta !+e~nishi/ian

hi11.nyang di tsnrlai scrnakin t idttk sutwrnyn lnhnn-lahan pcr~u~~i;in.

src~ck)tcr~nasukr u m 2 p~ublikdalam skala

P-

Pc~nhnri!li~~~nn
!.nilg qCi:lk scnrula ~lilakuk;~ndur~gnn nta11;lah crkonomi p;l.;nr sccal-a
koriseptuul ticlah nkan pcl-rlaii tiicnlpcrlintilian sun~hcrdnyaalnm ynng r11z;nk. KiireiIn
pc-ndckatan IO grJf [he right j n - i ~ , ~hati!
. a bt.rland;zskari ctisierisi pclnnri finran l~cr.t~iigiii
kon~oditi ;1ng ditransaksiliun melalui nackanisintl passr. Meskipun mahznb t c ~ . s ~relnh
t~~t
rtipcrbaiki. detlgar~ kcsndal-an adanya pmses-proscs ala~niyang ticlak dapar d i ~ a n g k n p
mclalui pasar. i~iisnlnyaadnnya 1imbah yang mcrusnk linhitat ikan di siingni arau dar~au.
scrtn ~tdnri\.n Lesndnl-an ha11u.u S13A mclnptlnyai keterbnt;~san d a y d l ~ k u ~ i gnn!nwi
.
pcrhaika~lliehijnh:ti~itri tidnk hc~:inlntisehayain~annvan: dikclicndaki.

P


Pcrnhangunan. ter*utnma J ang dijaLartkan oleh scklclr-sebnr Fang ~nemalifii:lthun S!),-I.
jugs Iianyn n~e~aitik-hcrilikankcparla pemhorinti (jin pemant'a;~tan hcl-l~;lgr~ijcni.;
I\or.ncrdi tns ilxi SD.4. scbali knya pc~igclolannS13A t idnk ht.i:jal;ln drilgan hniL. Scial,
tnliun 70a11. di~riar~a
G i r l pcnianfar-ltnn ~ntilaidihcrlukukan st.ca1.a bcsur-besara~l.h i n g ~ a
snat itii. pe~~icriniah
tidoh riicn?eIesaikan hak atas Sl ),A. hanyaknyir kor~llikatas l?atas
I*LI:I~I~ Lelola SIIA. IX~IIL;III juy;~I~LI~IL
n i t ~ i g t t ; ~1~ote11si
l ~ ~ ~ i SIIA it11 scs1~1i1.i
sccara :~hi~ritt.
sch i r ~ g y ;ptl!.ur~c;~~
~
luail d ; ~ npt.r~~endnlinn
pc~i~anfaatafi
Sl )A hntlyn hcr.lnnpci~ny Sccasa
adrl~iiiist~.ntif.
t.;c)~~disid t n ~ i k i u nini ;mt:lra laila discb~~-lhl\n~~
o l c l ~implemc.tll:rsi hcrl?ag:~i

Il n d n ~ ~ ~ ! - ~ ~ r!
i dittig
n n gsccara sck tol+:i! terpal\u hcpndn ~~emanfhut:~n
komudi tas ctni-i sct in11
SDA y:tllg ~liLt.loli1s c L ~ o t . bcrhayili target ekorzrlrlii yang si l i l t tiy;l 11gr~g;lt n;l~it)~1;11.
schingg:~ aspch kctct.hatilsan da!,n dukunp SI.l/'i t idah ~nt.ri.jntti pert il~ihii~lgan
dalam
pcr~gnmhilatiIicp~~tusan.

'

--

-

h.lah;~l;~hdisarnpaikiitl dalam K o H ~ T c ' (!CII_C~II
~ ' ~ I tCllli8 "Vc~~ip~n;l~i>;~T,;tn
Tr:~i~'ii'ii:k4t~~elus111.1
.2A;1r
Oloritarianisme tli I ndnnekia" 17- I?, Nopcmhct ?On5 di Yogiakana.

' Pcnynin~.padn I-i~Ll~ltn\
Kcli~ltnr~ar~
IPR (In11 I'rocra~n Pasca~arianaIPB dan 111 11ariildi.rt I I I ~ U~ ~ r t . ~ d
' Dala111berhayi prmhnl~:~wn.s~~rnhc~tlnya
al;rm srtrrliy c l i w l ~ r r t~ u p n~ c l l a ~ a~umhrt.-~111111,c.r
i
agl.nl-l;l
Ilr11~1h
l\rperlu;lri I ~ ~ I ~ I \ ~ , ~dalan~
~ ~ : I l~il\kil!l
~ : I I I I I I ~~ ~ I I ~ L L I I ~ K
dl13
I H ist~lali1111 ticl:jA dii~la\Ithill iaul~.darl

-

LIi a ~ ~ g ~\:~III:~
~ a f b5ai;i.

Yitskah ini mcrnhahas perq inlp;tngari pengdnlaan SDs\ dnn masalnl~c!itx~likn!'a .E ?an2

dirnulai dencan mcnyctcngatlknn kcrzrsnkan S1)A. pelaku clan korban scrtn k(111disiiin!.n
dukuiiy SIIA tcrlchill t l : ~ l ~ r ~ l i ~ .

Telnh ban>,ak pub1iknsi Fang ~nenun,iukkatila-iiu kerusnkan surnbcrJn~~n
alnn~.llularn
baginn iui ditan~pil kiln bcberapa (iamhnr ynng rnenunj uk kon kerusaknn tersehut. I.Ealaili
Garn hnr 1 ditunji~kknn kerusnknn bentang aliirrl P. Hangka akibat tarnhang t ir~iah.
Sctlangl\nr~ dalnin (,;am h:tr 2 cli tilliiukkan hi~gnimana kcrusakan hutnti alnm dntalti
knivasal~Suaka Vargasi~tuaRalai l i a i a di Kabi~pntcaI Iltrr~ai.liinu.

t-

Dua contoll ~crsct l i ~ t I ~ a n y l a l ipotipi keciI dari koudisi sl~rnberdnyn
ala111di Indonesia
qang Icrus mcngalami
herusakan.
IInFam skalti nnsion;il. dalarn '1';~he1
1 tlit iiri,jukka~irln~na-1ia111n ]]AS
kritis ~aicnt~l-u~
pul a ~ . Snlah sat11

fnktor pcnyebab I
krisis air adalali
h r r l ~ s a i a":1er;111
~~
Aliran
Sut~gni
( I.)r?lS). Peningk~rall
julillnh D A S
Ganibar 1 Ker~rsakanBentarlg Alarn dl P Rangka Akibat Tambans Jlni;lh
\LIIII~C~ I'IOIOLOI~ I ; ~ I I !~IIII;I\
I'PTII~I~~ ~ ! 'Kep.
o l ~ Rfin!gLii L/,III I>L'IIILII~:I
krit is di E~icIoi~c.si:~
tcrgulotlg mt.ngkn~vnti~.kan.Pada 1 984 ada 22 l)AS kl-itis id~111 super ktizis. n ~ e i l i l l g L ~ t
nitqjadi 7 0 BIAS pnda 1002. 3'1 D/ZS parfa 1904. 42 I I A S pndn 19c)8.58 I I A S padil 200t3.
dan 60 I I A S pada 2002. 1 Iircktur .lcndcr;~lSurnht.lLd;~!:a Air pacl;~tlcpru-ternen K iil~pr;~s\+
iI
irlcn! cllurkan 115 dat-i 470 D,\S pudu 3004 dalam honclisi krit is. 13ala dlcpnrtutncrl
P(c51~il~ari;~n
t 300s 1 rncn! c.%3i1rLan

I LiiIS I n l i i ~kriril;
~ l hirii sudal~~ncncapaf;~riyka-1.1.1,~III;I
Ha.
Kerusakan s t ~ i n h ~ r ild a
al;len
~ > i111gtt'rjoiii di d:tnrra!i j i ~ g obc.l-pcnyarut~tcrlintlnp kcl-usakan
surnhurdnj,a a l n ~ ndi petail-an. l x ~ i Lrli d a m m u ~ ~ p di
l ~ rlaiit.
i
\lisa!nya di hcl-hayai Iokasi
perairan Iaut telah tcrjadi gqiala pcnangkapa~ii k:ln herlehil~atlc ang d i ~ i u ~ i ~ ~ htlnlan~
kan
Gamhar 3.

1

r'

Fndvrlcsin ailalal~ucgnri~!ii11g rrentiui tcrliadap berhagiii icnis htncallir. hnik JrailgIr~nyst~tlg
~ P i l i ~ ~ i h l ~gC,i;llLt

l k i i ~ i ;1i;1111 11~;111p1in
a k i h ~ rkcgia~nn 111;11111sia.Ti~hel2 mcnipcrhlihntknr1
ballika clalam b~rri111
uaktu lirli:~~ahun. 3 OOX-200.1 1~1j;tJi 1 . I 50 kali bcncanrl. mcrnakan
korhnn ,j in.a 9.000 o r m g dnn ~llcnirnbi~l
k a ~ iLcrugirtli Kp 5.922 111ili;~r. Ualarli 'I nhul
terschut di~unjukkanhnl~z\abn~!jir clan lnnnll longsor rilcncli~ri\tkiperi t i ~ k a tpaling at;ix

berdnsnrkan

q < ; b 1985

,iun~Inhkqjad']an.
Knrhan j i i i f a aIii hnr
bar$ ir
m c r ~ l u d u k i pe-

.

.


?*%

L

3

'

,

z.;.

.
'

"

d
1


,

: ,?J,
-'

.

,k$

h

j

,

.p&:
. . +.. 1992

$vAS

. . .+
, K r i ~ c ~AccI~,
y
U~IICII~I ' C I I S ~ I ~ ~ ~/ lI I~~a ! ~ il~orhla . l..ai~ K e ~ t i ~ r[i .' I ~ I .
.
Kepunluari Ni;lk. li;~rnp;ir. Indray~l-I.IEr)l\nri. Ki~nntari.Kzlnipar Knrinli
Hult~.Ri~riiriyl~;~ri.
M a r i ~ ~Padany
n
Guci. Musi. Wn! SeLampung. Wn!

-

.

- -

-

.

.

Srputih
-. ......-

-.

-r,,-.-.

-

..

- . - -.- -.-

-.

--

Citaruni. C'ilnnnuk. I'ili\rung. Clti~ndizy.('il~unagnra. riu.iutic. Cts~.;~trtl
Ds. 170di-i 1)s. I3rlbtn. Grindislu nq. f'i~~irati~an.
Rejosu. Rr;inlii~.
Snmpcan, S;lrokn
Kalimntitnn
Sal~~hti.;,I utlon Mnnggar. K o t ; ~I
!
;~r~n~!iii.
Harito
Rnli (Inn UUV T a ~ g ~ a r a
Re~lann~n.
koclrr~!na.r-lrsrsa. Karnbat~iru.Jcl\ck?t.litlit!
klnr:i. M'alln~iae. Billn. Sadal!~.
I4auf)ai1
- ---.
- -Sulnncsi
--~asolo.Limbolo, ~olldnl~r;.
-Iluiiloga.
---- Poso. I.,ainbon~.h l u
Mnluku dali Pnpua
I l n ~ uLlcrali. Hafu Terlpi~
11. I {;I llcr~i.Merauke ~ u l a k a -h:
I ~1e;nherarno.
Saw3

--a

Scli~nrii

hul~thc,~
: Nugroho. 20O.7

Ibda 2130.;. rct-daput 1 1 I k t j ; l d i a ~ l taliall Irti~gxoi.~ n r * ~ ~ c a h4Xu phahu~~;~l~ri!l\t,ta
rli I i
pro~.insi.Daeral~!atig puling sering ~ i ~ c i ~ g n l longsor
; ~ ~ n i ztdalr~ll. l a w Hnrur ~Ian.In\\ a
I'engah. ~nasi~~g-lllasi~rg
46 clan 23 keliadinti. Pnda taliun i t 1 1 pula tcrcnrat 276 kci;lcli;ui
ha1i.j ir di 1 36 I,~ltul~atcn
Xkub pada 26 provi~~si.
I3cncana Iw~i~iir
paling sel-ing rneltlnd;~
.la\\ a Tcngal~,.la\\ ;i I3amr. Jamhi. dnn IZiiiu. I )ipc~.kil-aliaribntijir mcnycbahban 3 3 1 olxng
rneninggal. scrrwrltara 763.071 kl:z silwah terendam dn11gaga1 panen serla 66.838 I-In
sawah puso di 19 provinsi (Kl.H. 21104). .lumPah kciadian hstr~iir2003 ~ncnuqiukknn
peningk;ltnn tlari tahun sebelunin!.;i, Antara Okrohrr 200 1 Iiinpga Fehrt~ari2002 ;~da92
ke,iadinn haniir hesnr Fans rncrly~l~:~hkat~
1 J h w a r y ~ncninggal,4 orang l~ilang. dan
389.9 1 0 omng ri~engungsi. scrtu 54.482 pem~ukii~l;tti
dnn 1 73.859 saunhlp~rkcht~~lan
tcrgunnng (Nugrnho. ?(HI7 ).

#

-

I

I

'

100 00%

I1

!/p

SQ 00%

l

m

a oow
Mzlakm Srrnlr

Java S o n

M:#ka?nr Stra11
a n d Floros

Sulawosi S o l and
PICIAC

OCOD

Group ul Rrsources
n Large Pelaq~cFtsh Ir Srnalt Pelagrc Fish
Uefliersal Ftsh

m Pene~dSlirirnp

t

L.obsler

I

AralUrb Son

Edible Cora1 I

1st1

m Sqo~d

Gambar 3. Gejalah penangkapan Berlebih pada Beberapa Kawasan Perairan di llndonesla
(Kosaqili dkh. ?I)Oj}.

I

j

Jcni.; Rcncana
- -

".-"

-

Jilnrlah

Jumlah Jiwa

Kcjadinn

orang)

Rar~iir

-

1.1 1 i

K~nrgian
(Miliar IZp)
-b!7,0 I

S11rnhc.1.: I3i1ki~n;is.21105 d a l a ~ nMPRI. 2005

Gambar 4. Jumlah Keladran Longsor dan Jvmlah KabupaZentKota Terkena Longsor, 2003
(Sumber KLH, 2004)

Gambar 5. Jlnrnlah Kejadian Banjir dan Jumlah KabupatenlKota Terkena Banjir, 2003
(Sumhcl. . Ilnhorriaf 1'131'. 2007 ~lalarnKLH. 20011

0

Kenyataan-kcli) a ~ a a t Ji
l alas rnc~lt~~?iiilikan
hahwa kerusakan sumberda) a alarn hukan
hanyn terhntas stzriinkin mcnipisnyn kcterseclinan komoditas yany dapat dirnanf'aatkan.
meluilikan telah ~iic.n!~uhnhlir~n
kcrr~srikanin6irrfhsstruktul- ekonorni nraupun snsial. R~tkam
hanya itu, apnbi la cli l i l ~ u
dwi
~ distri ht~si~nn~ifaat
atas eksploirasi surnberda a rrlani juga
rncnuriiuklini~krtiditk adilnti nlokrlui tna~lfanlli!n .

IIaEanl Iir.c,.
I O ~ ~ ~ I
apa

~

Sulnhcrdn! a j ~ oi~
l iR sccar;t trckli f 111clnher.ih;ln kon tri husi p d a Lapasila3 cliI lokill
mcl;~kt~knn
r / r i / o ~ ? c u ~ l o l~r' .J~l o i t ' vkarma ndnnyn prakundisi ~ a r i grnendukuiig! yaitu string
nclatiq;~keticlal\iula?;a~iclan sulinp tu~tip:ltig tindih di antarn kvhifakan >;Ing dikelunrk;~~~
01~11 11~111~rirital1
p113;11. Kcbiji~liatlpeni'~.i~itnhpusat Fang tumpnng tindill da1ii11-tsasit?.ka
dcse~~tralisnsi
kt.hl~tanati' telali rilc~liadiins!l-ilme~lj ang sangat cfkktif utit ilk rnsrnbcl.i
peluang kepacla .r!cr/cJ-cr~~/xn-o!~~$n
di J~Ial~tku
Tengall tulttth meudapnt han kcuntungal~
eknnnni tanpn sccorn 1;lngsung mcrugikan 111;ls! al-aliat.

rn

--

-

.

-

.-

- .-

-

---

- - - --

l a ! ~~c.~.In~)\ti
~
beluii\ c l c l l i f u l ~ t u h~ l r u r ~ a ~ l g p i ~Lcpiat:ln
l a r ~ , ~ ~illr:yrtl Ir~,q,qtti,q.Bclunl ;~(lobrpint;t~~
LIIIIIIL
pcrlatailll i~~stilusn
(l\cb~i.;tli~n
rl,~ri o r y ; t ~ i i c nprli~e.1cir~~ai-a)
~~
kcl~rlranand:~crah, wna st;l~ri\ liiilnn.
'' Btrtiasa~.hi~[i
1 jt NO. 2.' I ;tIi~lnI 'JW. t i ~ l i ~i1d11
k l ~ i ~ \ ~ t ~ r iI~irm-A
~ : t r i i5 ( II~I~UII~~IIL
;II;I\:~I(la11
I
IXI\\
iiIli1~1)
i~11t;t~ii
p ~ . ~ i ~ c r i p~ ri w
t ainsi
l ~ tiall L.nlsrtpntzt1. 5c21ingga pcmrrinltah pl.ov inqi lir~tio(20I) 1 ) nic~nycrhir;~h:~r~
Ilia! ;I tl-;~r~hnhleh sck itar VSS 8.50. petnerintah provinsi Vialuku nrernpcrolc1-1
1JSS 1.09. knht~paren/kot;~
l a i n n ~ ndi provinsi h/I;.~Ii~lu
US$ 2.1 8'" Proporsi dis~rihosi
II
I
I
i
~i g o i . I
)
kcpada l>irr*n pi lla k tersebui d iatas rl isa j ikan pada
Canihttr 0.
1

6'\

Ilnri gulnbaran dislri hi~si tnnnfhat ekononii (gt.o\.\ it?c-onrt~)sctiap m ba 11 b ~ ~ l cIari
;l~
~ s c m a [ ~ f i i a thutan
a ~ ~ 11'1 I HK. tcrri) ata pc~nerintahpiisat nie~icrin~a
3,5.25?'0. pciii~rFi~t;~li
frahupaten Maluku I ' c ~ y a hrnct~crirna 12.G8%. penicrintah provinsi Maluku t .h.3%.
pcr~icrintah knh~tpatcn4,clta lainn!,n d i pro\ iilci Ma1 tlku rnerierima 3.25"/~. niusyal-aLnt
lokal ~~lc~ncrirn;~
;.710/;1. liontrahlor /o,qgi~~,q
rilc~~cririin37.301'0 clan pcrsotiiil apaniltlr
perncrinraii (provi ~isiclan L:lhiipatt.~i) ~i~ciirlrim;~
1). 1 6'14) !nng dipcrlli I i ~ n g k a ~dnri
i bia! ;I
transaksi ('l'a bet 3) .;t.teluh dikui*angi dcngnn bagiu~t!ang ct itcrimn tixis: arAar. I )cny;~li
dcrnikian mas!~al-:~kntdan per~lerintal~
dactah t idnh begitl~h ; ~ i ~ v alaicrnpcro
k
lcli 111;lnl'rlat
dai-i kchi+)ak;lnp e ~ ~ ~ a t ~ l i i ihvtari
l l a n IPHI-IK jeangsnat i r ~ iberial:an. Apahita d i p e ~ l i i t i ~ n g ~ a r ~
.jugs kclnungkitian ticlirh dilaporknl~tiya schnyian hayu hula? ynng diprocltlksi, rllitka
konr rahlor Irlggiqy adnln ti ~ ~ e n e l - i nterhtsnr
~a
dari rilanfant ekono~ni (,qtv.\s ~ ~ - O I / I )( J
pel~iunlii~tnn Iivrn~i I PI I1IK. 0lt.h Gar-cna itu :~rgrtmentasi h z i h ~ a rtlas) nrnkat nknn
.

- . -. ,-

PL'III~~EIII~
Ill! l l IK tid:lk tl ikul~aiLcnaiiban 1t1enyerahL:in f o ~ o[rdaril atau c i ~ nsatrlrt. p e ~ i y u ~ t ~ r i a t ~
rlokunir~lA MlL\ L dm1 ~CI~I.-IT~~~I~;III liirghungnn, serf3 bchcrapa liugiatnn pe~n
t~rtisat~
hutnn ~ c p ci r ~
l~clnbualanpctak ukul. pclnlnncn. p l u ~pt:m~nariuttrth. dl I. \c.haga imar~adirrqj ihlnu hepadn pe~tic.l~:lr~y
14 CH
' .
I'
Pcntrimaan ncy:!r:a rl:rri ~ L I ~heliuraliu~r
I .
tlibnyi deny.y.nn prrilnhnnprtn 20°n ur~tukpeiner~~r~ali
p i ~ rlar~
l
X O U o 111tt11k
d;~ir:l!i Ha;!i:111 d : ~ ~ r ndnri
l l punrrimann plxii i ~s ii~ i l t ~ ~ ~ ~hilta~i
i l a y dihaei
a
dcliynn pcrinci:jr~
16"dI irniluh p n n ~ ~ ~ c i . uri111kLabupa~c~~/kota
pc~i:_lIia>il
d;tr~ ? l o n ur~tukLnbupatt.11Aom lairi~r!:~
dalanl provin.;i > ; I I I ~ .l ~ r r ~ ~[LjLl
~ No.
~ y?\s ~ t r i . o / t ~ i k:~i.c~i:i
,
I I L I ;~
~I I ~ ~ I + I \ I ! ~ I I I O~/ A
~ J:(~N T
- I~
I ~ I I I ; ,~[ t i / dari tnotI:~l
( ~nvestari)~;III;? dilaAuk;~~t
olch kor~tt.;~ktclr
It~wrtty.
I'

mcmpcmleh n~nnfnat!.ang aciil d:iri pcrnberian Il'l ll-IK lidak sepenzrl~n!n I l c ~ ~ aI)ctignn
r.
del-nikian. kchijukan l~elilbcriarl11'1-IH L bc-Ellrn dapat ~l~r.r!indisolusi dalnm I ~ I L ' I ~ I C ' C ~ I ~ I ~ ~ ~ I
pcrsoalan ketidnkndilnn perolehnn mall fnat ekonorni pcngelolaan hutan nlilr~lpt.oduksi
nntan para pihali yang terlibat.

Pencrima Manfaat

Cam bar 0. 13istri husi pt-o.<
\ i~lc.onlrpsmanhnton hutan lPHHK

I'cri:lm t l a n g : ~I ~
l 1~1 t i 1 ~!,indung rli

S13111bawa

II

I-ll~tnr~
tIi S u ~ i l l ~ a \ \iiicri~pa
n
Aan IIU~;III 11.opis basah datarail rcndali j ang scl;~l~i
hi,i;ru.
Sccnra ckologi hutan lindlrng mtmili hi pcnulall nng snngnf pcl~t
ing dalan~s i s ~ calarn
.~~
bapi pcnihtkung siklr~:,hc.l~i~lup:ln
~ ~ ~ a ! i id~m
s ischagai
n
penopang kcherlanj~tt;~~~
ckorisrr~~i
alanl. I)isartlping i l e r Iiurnn juga sebagai sumbcr mirta pcilcaharian bayi nias! al-aka! scki tar
hurnn. Yamuu kondisi Ilutan di Sunabaua sallr i ~ i Ic.i.ancarn
i
kc.1-usnknnnja. d i ~ ~ h a l ~ h u n
oleli pc,~t~hari;l;~nka! \I \cuar.il Lor~lcrsial clan l1;1111l?irSCIII~UIE
14 ilnyah IILIIHIIl indull!!
digurlnkail urlt irk pcl-tamh;~rrgni~.
1'9.. Ncwrtiont N us~i'I cziggara (PT. Nh' I ) ynug herlohnai
di Pulau Sumhu~rnadalall ntt.rup~thaeipel-i~saiiaan!mly tncEaLukan pcnntnhuilgar~clctigan
sistenz pcrtaulhangau ter-buka (o/xw pi( ~ ~ ~ i n i di
n p kr~\sasan
)
hutan lindui~gdnn sudah
memperoleh kotitrak k a p n se-iak t a l ~ u nI 996.
Knsus ini mcnggr~mharhan tcntnng clasar pcrti tnhatlgal~ kchi jrtkan opctasi i titii~stri
~er~a~nhangan
1' I. NN'I di hl~tanknu asan lindung. dengall ri~cngcstimnsinilai cktinonli
total t ~ t ~ t nl inn i l ~ t ~cil gi Hlok Dodo dan Rlok Rinti di S~u-nhailrnFang akan ctikc>llicrsi uotuk
pcrtar~~l~nngon
~ s ~ - b ~oluh
~ k ; T'T.
i
NN? set-ra inctlgkai i disrl-ibusi pcndapatan pel-timihanynn
terhuka PT. NNT di Rloh Hat11Hijail bagi pelilcriitrnh dan rnast,at-nkut.

"

Inft~r!n;i\iirii dil~~l.c~lct!
dnri honiu~nih;isidnI;~~n
prose3 ~ ) L ' I I ~ ~ I ~ I ~ Idi
~ TProyr;11~1
~ ~ I ~ : I I IP i i h ~ i l \ ; ~ ~ i ; l 11'1%
~~;l.
clengnn 'vlulln411t11;id Mnrfuhi dan ti^.;^\ Mulinni~nadMat/~ihr(7005).

'\'il;~i ckonomi ro1;1l liutar~liricl~mgJiilarti wili~ynliI E l . U Y T di l3lok Ilndo ar (9%))dan masyarakat mempet-oleh pl-oporsi
pel~clapfltantercndah ysi tu :;ebesr~rKp. 1 1 3.33 ~~lilyal(5
dilri kescluru11:~n rnan tilat
finansial !any dipcrolch dari 1'T. NN'I se,jak T ~ h u n1 997 sampai dengan -1 ahun 200.7.
(Gambilr 7)
PERSMASE OlSTRSUSl PamAPATkN DARI PT. MT A W 1997-2003

Gambar 7. Persenlase D~stribusiPeridapalan (gross mcome) dar~PT. NNf Tahun 1997-2003

Itendahnyn manhat finansinl !any Jig~c.soleh Kabup2~en Sunlbawa dara rnas!.;lrakat
sckitar ~nciitll!iukkon h a h n~ s t lama Eni tcrindi ket idnk adilatl dalarn alokr~sipendnpntan
dari pengclolaan sun~hcldnyamit~ci.aloluh Ir1 . K N T iIi lllok I3att1 H(inu dirnana sehagiari
bcsar man faat linansil~l Fang diptrnleh menpalil* hc. pen~zrintah pt1s31 ~;c.dangko~i
pcnxrintali Kiil~upatcr~Sumhnwa scbngai h;~huparti~pcnphasi l sccnni nonlirial hall! :i
mempcrol.cl11 pcndnpntan schcsar 14 Oh dari torill punclapatan (huknti dari kel~rittlngnrl
perusallaan ). Keknyaati s~~tnhcrda>.a
minerzd yang terdnpal di Kahupatcn S~rrnbana
sclamrr irli nlas!,;l~+nknt Ilanya bisa tnclihat keka>,a3n sua~berdnyamir~erali~ya
dikcruk clan
clikuras ~tntwkdi bnwn kc Jakarta kartznn secnrn nominal masyarnkat hanya rnc~nptrnlt.11
hngian sehesar 5 % dai-i peso1c.h pendapat un (huknn dari kcuntungau pcr-llsahann 1.
Ketida11nq.a pcndapatan ~nasyarakatjilpa disehahkan karce~ak~rranpmya kolnizmcn PSI.
SX1T cian juga tidak adn nttlran )rang ~ n t ' n ~ ~ t~i lCr I I Z ~ aalokasi
I I ~
dona dari kct~ntungati
perrusalinan un tuk dana pcngcmbangnn masyasakn~.

f-

di~naksurladnlali nilni ~konurnitotal tnmhang terkanduny tli HIoh I3:rtu
Man that
I-Ii,jau. sednngkan hi:lya adalah nilai ekulionii Jnltan ang hilang (l~r~rc~n~irrl
/(I, r ~-r,l/tr*,
linrcnn dikon\.ersi unt11li pcrtnnlbangnn terhuha dI !