DETEKSI KEGANASAN ( Malignancy ) PADA EPITEL MUKOSA RONGGA MULUT PENYIRIH DENGAN MENGGUNAKAN TOLUIDINE BLUE 1%
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
i
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
DETEKSI KEGANASAN ( Malignancy ) PADA EPITEL MUKOSA RONGGA
MULUT PENYIRIH DENGAN MENGGUNAKAN
TOLUIDINE BLUE 1%
(Penelitian Eksperimental Klinis di Desa Mayang,
Kecamatan Mayang, Kabupaten Jember)
SKRIPSI
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
menyelesaikan Program Studi Kedokteran Gigi (S1) dan
mencapai gelar Sarjana Kedokteran Gigi
Oleh :
FEBRINA RAHAYU
NIM. 071610101045
c.id
ilib
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
id
c.id
.
. BIOMEDIK
LABORATORIUM
j.ac PATOLOGI ANATOMI BAGIAN
j.ac
j.a
.une
ilib
.une
/dig
ttp:/
h
.une
b
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
igili
/d
ttp:/
h
UNIVERSITAS
JEMBER
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
j.a
.une
ilib
/dig
ttp:/
h
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bui.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
dd
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Skripsi ini saya persembahkan
aj.ca.ci .iuntuk
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
;
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
1.
Allah
SWT
yang
telah
memberikan
nafas
kehidupan
dan
penghidupan
yang
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
PERSEMBAHAN
indah untukku. Atas limpahan karunia-Nya aku bisa meraih apa yang menjadi
mimpiku. Segala.a
puji
ya Allah.
c.cidbagi-Mu
.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ej.
u.n
nej. dan almamaterku Fakultas
nKedokteran
nej.
.b
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2. Negaraku
Indonesia
Gigi
Universitas
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttJember.
hthttp
hthttp
h
3. Ibunda Sri Sudiyati, yang telah membawaku ke dunia ini, mengasuhku
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
ej rangkaian do’a yang
nej
nserta
nej
.bu.n
.bu.n
.busenantiasa
u
u
u
b
b
b
pengorbanan,
menyertai
perjalanan
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hidup
ananda.
Terima
kasih
tak
terhingga
karena
Ibunda
selalu
ada
saat
aku
hhtt
hhtt
hhtt
d
dengan penuh .kasih
c.cid.id curahan semangat,
ac.ci .idsayang. Terima kasih .auntuk
h
rapuh, selalu menopangku dan selalu membantuku untuk bangkit saat aku
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
eej.
ej.
nej.
nada
.bu.n
.bu.n
u
u
unananda
b
b
bli.bu.n
i
i
i
setiapglangkah
menjalani
hidup.
Tidak
yang
bisa
ananda
lakukan
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idigi
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dan do’a
p
membalas semua yang
hthIbunda
hthttuntuk
ttp berikan, hanya terimahkasih
.id
.id.id kegigihan Ibunda akan.aselalu
terpuruk. Semangat
j c c.id ananda teladani di
j.ac cdan
h
yang bisa ananda haturkan. Semoga apa yang ananda lakukan dan
d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Amin.
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Bapak,
hhtt inspirasi dan keteladanan.hhKarena
h4.httAyahanda Slamet, sebagai sumber
tt
.ci .id
.i
perjuangkan sekarang
Ibunda,
j.acmembanggakan
j.ac c.idbisa membahagiakan dan
h
ananda bisa menjadi perempuan yang kuat, tegar, dan selalu bersemangat
d
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
u.n
nej.
nej.
nej. untaian do’a dan segala
.bnasehat,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
semangat,
pengorbanan
demi
keberhasilan
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp untuk
thttp ada yang bisa ananda hlakukan
p kebahagiaan ananda. hTidak
hthttdan
d
.ci .id Terima kasih tak terhingga
.i
dalam menjalani
j.acahidup.
j.acac.id atas kasih sayang,
h
membalas semua yang Bapak berikan, hanya terima kasih dan do’a yang bisa
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
mengecewakan
Bapak.
Amin.
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h5.httSeluruh keluarga besar Sudiyat
hhttkasih untuk
hhtt( Alm. ) dan Tumiran, terima
. .id terbaik dan tidak
ca.c.id ananda bisa memberikan
ananda haturkan.
j.aSemoga
j.acacyang
semangat, do’a serta kasih sayang yang diberikan ;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
iii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
u.n
nej
nej
nej
.bu.n
.bberkarya.
.bu.n
u
u
u
senantiasa
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
7.
Sahabat-sahabat
terbaikku,
Diska
Mawardiyanti
,
Rika
Anggraini,
dan
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
6. Guru – guruku dari taman kanak – kanak sampai dengan perguruan tinggi,
did kesempatan untuk
.cid.id ilmu yang telah diajarkan
terima kasih untuk
acsemua
ac.ci .dan
Meganita Utami, terima kasih atas semangat, motivasi, dan bantuan yang
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id.id terima kasih dan
diberikan selama.aini.
id ada yang bisa kuberikan
c.cid.Tak
.ac.cselain
jej.a
jej.a
e
e
n
n
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
do’a semoga
lib.
idgiigliilib. kelak kita sukses semuanya.
idgiigliiAmin.
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
iv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d.id
ca.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Allah akan meninggikan
aj.orang-orang
aj.ca.cikamu
.
.
.
.
j
j
j
j
yang
beriman
diantara
dan
orang-orang
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil yang diberi ilmu pengetahuan
idgigilbeberapa derajat.
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
MOTTO
(terjemahan Surat Al-Mujadalah ayat 11)
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpmengubah keadaan suatu kaum
Sesungguhnya
Allah SWT . tidakhakan
hthttp
hthttpsehingga
h
mereka mengubah keadaan yang ada pada diri mereka sendiri.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
pernah
mudah putus asa
id.yang
id.id putus asa, sebaliknya orang
id.id Orang yang berhasil tidak
.
.
.
d
i
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
ej. orang yang tidak akanb.berhasil.
u.n
nej.
nej.
nialah
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
: 11)
ne (terjemahan surat Ar Ra’du
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
n e
ne
ne Indonesia. 1998. Al Qur’an
ne
.buRepublik
.bu.n
.bu.n
Departemen Agama
dan
Terjemahannya.
Semarang : PTilib.bu.un
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgGrafindo.
idgigil
idgigil
idgigil
Kumudasworo
igil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
Kementrian
Yayasan
hhttp Agama Republik Indonesia. h1971.
ttp
httpAl Qur’an dan Terjemah. Jakartah: h
Penyelenggara Penterjemah / Pentafsir Al-Qur’an.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
v
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j.
n: e071610101045
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
NIM
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp bahwa sesungguhnya karya
hthttpilmiah yang berjudul “ Deteksi
hthttpKeganasan
menyatakan
h
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Saya
yang
bertanda
tangan
di
bawah
ini
:
t
t
hhtt
hhtt
Nama : Febrina Rahayu
Menggunakan
d
d.id (Malignancy) Pada EpitelcMukosa
d.id Rongga Mulut Penyirih
d.Dengan
i
i
i
.
.
.
d
i
c
c
aj.ac Toluidine Blue 1% ”eadalah
aj.ac benar-benar hasil karya esendiri,
aj.ac kecuali kutipan yang ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigidan
idgigil
idgigil sumbernya, belum pernah
idgigdiajukan
sudah saya
sebutkan
pada institusi mana
pun
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp jiplakan. Saya bertanggung
hhttp isinya
hhtkarya
hhttpjawab atas keabsahan dan kebenaran
bukan
h
yang
id.id harus dijunjung tinggi. ac.id.id
id.id sesuai dengan sikap ilmiah
.
.
ca.cid.id
c
c
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
u.n
u.n
nej.
nej. tanpa ada tekananilibdan
nej. ini saya buat dengan
nej.
.bu.n
.bsebenarnya,
.bpernyataan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
Demikian
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
paksaan
thttp mendapat sanksi akademik
p ternyata
p
hthttjika
hthttpdari pihak mana pun serta hbersedia
h
dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Jember,
28
Maret
2011
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Yang
id.id menyatakan,
.
ca.cid.id
c
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
.cid.id Rahayu
aj.ca.ci .id
aj.caFebrina
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
NIM 071610101045
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
vi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
DETEKSI
KEGANASAN
(
Malignancy
)
PADA
EPITEL
MUKOSA
RONGGA
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
SKRIPSI
MULUT PENYIRIH DENGAN MENGGUNAKAN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
n
nej. TOLUIDINE BLUE
nej.
.bu.n
.bu1%
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
(Penelitian Eksperimental Klinis di Desa Mayang,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
e
ne
nJember)
.bu.n
.bu.n
u
u
Kecamatan
Mayang, Kabupaten
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Oleh :
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
FEBRINA
d
/:RAHAYU
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
NIM. 071610101045
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
ne j.
ej.
nSyafriadi,
nej. Utama
.bu.n
.bu.n
Dosen iPembimbing
: drg.
Mei
MDSc., PhD. ilib.bu.une
u
u
b
b
i
i
l
l
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t tp
p
hthttDosen
hthttp
Pembimbing Anggotahht
: drg. Dwi Merry Ch. Robin,
M.Kes
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
Pembimbing
:
t
t
hhtt
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
vii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e Epitel Mukosa Rongga
u.n
ne
ne
ne Keganasan (Malignancy)
nPada
.bu.n
.bu.n
.b“Deteksi
.bu.n
u
u
u
u
Skripsi berjudul
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Mulut
Penyirih
dengan
Toluidine
Blue
1%
(Penelitian
Eksperimental
Klinis
t
t
t
p
hhttp di Desa
hhttp
hhttp
h
: Senin .ac.cid
id
ca.cid.id Hari
ca.cid.id
.
a
a
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
n
nej.
nej2011
nej.
.bu.n
.buApril
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Tanggal
:
04
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
thttpUniversitas Jember
Tempat
: Fakultas KedokteranhGigi
p
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
Ketua,gilib
i
idigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
.cid.idMei Syafriadi, MDSc. PhD.ac.cid.id
cadrg
a
.
jej.a
j
e
e
j.
n
n
e
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
NIP. 196805291994031003
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
PENGESAHAN
Mayang, Kecamatan Mayang, Kabupaten Jember )“ telah diuji dan disahkan pada :
Anggota I,
Tim Penguji :
Anggota II,
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne drg Dyah Setyorini, M.Kes
ne M.Kes
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
drg.
Dwi
Merry
Ch.
Robin
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
NIP
NIP 196604012000032001
hhttp
hhttp
hh197712232008122002
ttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
Mengesahkan
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
tp
hthtDekan,
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
drg.
Hj.
Herniyati,
M.Kes
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
NIP 195909061985032001
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
viii
RINGKASAN
Deteksi Keganasan (Malignancy) Pada Epitel Mukosa Rongga Mulut Penyirih
Dengan Menggunakan Toluidine Blue 1% (Penelitian Eksperimental Klinis di
Desa Mayang Kecamatan Mayang Kabupaten Jember) ; Febrina Rahayu;
071610101045; 60 halaman; Bagian Patologi Anatomi Fakultas Kedokteran Gigi
Universitas Jember.
Kanker rongga mulut disebabkan oleh berbagai faktor (multifaktorial).
Kebiasaan buruk yang merupakan salah satu faktor resiko kanker mulut adalah
penggunaan tembakau seperti merokok dan menyirih. Kebiasaan menyirih dilaporkan
merupakan penyebab kanker rongga mulut yang paling sering dijumpai di India.
Menyirih merupakan istilah untuk menyebut kebiasaan mengunyah paduan daun
sirih, pinang, kapur yang juga dicampur dengan gambir dan proses yang terakhir
adalah dengan menggosok-gosokkan tembakau dan menempatkannya disela-sela gigi
dan gusi. Hasil dari proses pengunyahan campuran sirih ini adalah terbentuknya
reactive oxygen spesies (ROS) yang merupakan zat karsinogenik yang dapat memicu
terjadinya kanker.
Keabnormalan dan tingkat kematian yang diakibatkan oleh kanker rongga
mulut masih tinggi dan sudah lama menjadi masalah di dunia. Hal ini dikarenakan
kurangnya deteksi dini dan identifikasi pada kelompok resiko tinggi, serta kegagalan
untuk mengontrol lesi primer sehingga terjadi metastase. Oleh karena itu, prosedur
deteksi dini kanker rongga mulut sangat penting untuk dilakukan. Salah satu cara
deteksi dini adanya lesi keganasan di rongga mulut adalah dengan penggunaan
toluidine blue (Tolunium chloride) yang dapat memperlihatkan afinitas pada bahan
nuklear dengan kandungan DNA atau RNA yang tinggi. Pewarnaan toluidine blue
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ix
1% bermanfaat untuk membantu diagnosis lesi praganas secara dini
serta
menentukan tempat biopsi yang tepat.
Penelitian eksperimental klinis ini dilakukan di Desa Mayang Kecamatan
Mayang Kabupaten Jember pada bulan Oktober 2010. Subyek dalam penelitian ini
adalah masyarakat Desa Mayang yang dibagi menjadi 2 kelompok, yaitu kelompok
kontrol dan kelompok penyirih, sedangkan metode pengambilan subyek penelitian
yang digunakan adalah purposive sampling. Dalam prosedur kerja penelitian ini,
deteksi keganasan diawali dengan cara subyek penelitian terlebih dahulu
diinstruksikan untuk berkumur air, kemudian berkumur asam asetat 1%, tahapan
selanjutnya adalah dilakukan pengolesan toluidine blue 1% pada mukosa rongga
mulutnya, kemudian diinstruksikan kembali untuk berkumur dengan asam asetat 1%
lalu berkumur dengan air. Adanya kecurigaan keganasan ditandai dengan adanya
penyerapan warna yang tampak biru pada epitel mukosa rongga mulutnya setelah
berkumur dengan asam asetat 1%. Hasil penyerapan warna diamati dan diberi skor
sesuai dengan jumlah epitel mukosa yang berwarna biru (yang menyerap toluidine
blue 1%).
Hasil penelitian menunjukkan adanya penyerapan toluidine blue 1% pada
beberapa bagian di mukosa rongga mulut penyirih. Penyerapan yang paling banyak
adalah pada bibir, mukosa bukal baik kanan maupun kiri, serta commisura labial
baik kanan maupun kiri. Prediksi transformasi keganasan dapat dibuktikan melalui
tes secara mikroskopis yaitu pemeriksaan histopatologi. Diagnosis tidak dapat
ditegakkan dengan gambaran klinis dari lesinya saja, tetapi sebaiknya dengan biopsy
dan pemeriksaan histopatologi.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
x
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:prahmat
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Puji
syukur
penulis
panjatkan
kehadirat
Allah
SWT
atas
segala
dan
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
.cid.id Epitel Mukosa Rongga
.cid.id Penyirih Dengan .ac.cid.id
ca.cid.id Keganasan (Malignancy)
caPada
caMulut
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
Menggunakan
Toluidine
Blue
1%”.
Skripsi
ini
disusun
untuk
memenuhi
salah
satu
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
:// satu (S1) pada Fakultas
://
syarat
p //
tp:// menyelesaikan pendidikan
hthtp
hthtp
hthtp
tdalam
ttpstrata
ttpKedokteran
h
PRAKATA
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
karunia-Nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul “Deteksi
Gigi Universitas Jember.
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.caini
aj.ca.ci .idpihak, oleh karena itu ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Penyusunan
skripsi
tidak
lepas
dari
bantuan
berbagai
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigiltidak terhingga kepada: ://didgigil
penulis menyampaikan
ucapan terima kasih
yang
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hthtp
hhttp
hhttp
ttp:/
1.
drg. Hj. Herniyati, M.Kes. selaku Dekan Fakultas Kedokteran Gigi Universitas
Jember;
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.MDSc.,PhD selaku Dosen
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
2.
drg.
Mei
Syafriadi
Pembimbing
Utama
yang
telah
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp penulisan
waktu, pikiran dan
serta bimbingannya h
dalam
p
hthperhatian
hthmeluangkan
ttp
ttp
h
skripsi ini;
d
d
.cid.id M.Kes selaku Dosen .Pembimbing
d
Anggota yang j.ac.cid
aj.ca.ci .id 3. drg. Dwi MerryeCh.
aj.ca.ci .id
aj.caRobin,
.
.
j
j
j
a .i
.
e
e
e
j
n
n
n
n
e
e
e
e
u.unperhatian serta bimbingannya
.bu.unmeluangkan waktu, pikiran
juga telah
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liibli.bdan
liiblturut
i
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
//d ig
://d/dig
://d/dig
://d/dig
p
p://d
hthtp
hthtdalam
ttp:/
ttp:/
ttp:/ penulisan skripsi ini; hthtp
4.
drg. Dyah Setyorini, M.Kes
h
selaku Sekretaris Penguji, yang telah banyak
id.idbimbingannya guna kesempurnaan
ca.cdan
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id skripsi ini;
memberikan masukan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
neAkademik;
nM.Kes
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
5.
drg.
Pudji
Astuti,
selaku
Dosen
Pembimbing
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpSelaku Kepala desa Mayang,
p
6. hthBapak
beserta staf
hthttp
ttp Langgeng Wibawanto,hSE.
h
yang telah memberikan ijin serta membantu terlaksananya penelitian ini;
d
id
id
.cid.idAyahanda Slamet tercinta
aj.cadan
aj.ca.ci .id 7. Ibunda Sri Sudiyati
aj.ca.yang
c.id telah memberikan ej.aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nserta
ndan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dukungan
moril
materiil,
dorongan
semangat
kasih
sayang
yang
tiada
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhhenti;
hhttp
hhttp
ttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
8.
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Sahabat-sahabat terbaikku yang selalu ada saat aku butuhkan, setia mendengar
d
keluh kesahku, danaselalu
galau,
ca.cid.idbisa menghiburku disaatj.a
ca.cid.idDiska Mawardiyanti, j.aca.cid.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
.
.
e
e
e
e
j
n
n
n
n
ej.
e
ej Rika Anggraini, semangat
eharus
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
Meganita
Utami
dan
itu
selalu
menyala;
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p : seperjuanganku dalamhpenyusunan
9. httRekan
skripsi ini, Swandini
thtp
p: terima
p
hthtp
ttMT,
ttp:
http
h
kasih atas kerjasamanya;
ca.cid.id 10. Seseorang yang senantiasa
ca.cid.id memberikan inspirasi,j.perhatian
ca.cid.id dan kasih sayang j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nmenenangkan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
serta
selalu
bisa
gundahku
,
Eadby;
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
11.ht Kakak-kakakku
tersayang di kos
Resti
p
p
tp drg. Selviawati Kurnia serta
hthtbiru
hthttYulita
http
h
Anggraini, terimakasih untuk semua ilmu dan petuah yang kau bagi kepadaku;
d
d
dd
d Amel, Arum jangan pernah
berkarya;
ca.cid.iLila,
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 12. Keluarga besar kos
ajbiru,
aj.ca.ci .iberhenti
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne bersedia hadir dan membantu
neterlaksananya penelitian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
13.
Teman-teman
yang
ini
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhVefbin,
ttp Diana, Novi, Yaya danhYosi;
http
14.
h
Teman-teman FKG angkatan 2007 semuanya, semoga kita sukses selalu
.cid.id
ca.cid.idDevi, Jerry, Wegha, j.aca.cid.id
caCurahnongko
ca.cid.id 15. Teman-teman KKT
B, Puji, Intan, j.Lutfie,
a
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej.
ndukungan
nej.
.bu.n
.bu.n
.batas
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
terima
kasih
yang
diberikan.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
16.hthSemua
tp penyelesaian skripsi ini.hthttp
hthtdalam
ttp pihak yang telah berperan
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Penulis merasa
karena itu kritik dan
n
ne
ne
nepenulisan skripsi ini belum
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.sempurna,
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il
idgigil
idgigil
idgigkesempurnaan
idgigil pihak penulis terima:/demi
/:d
saran p
dari
semua
skripsi ini.
Akhirnya
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
penulis
berharap semoga skripsi ini dapat
memberikan manfaat serta sumbangsih
bagi
h
h
khasanah keilmuan di bidang
Kedokteran Gigi terutama pada
Laboratorium Patologi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Anatomi.
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
.cid.id Jember, Maret 2011 .ac.cid.id
c
a
.
jej.a
jej.a
e
e
n
n
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
.
.
i
i
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
/
/
//:d
:
/
/
/
/
p
hthtp
ttp:
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne Penulis,
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Halaman
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
n.............................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
HALAMAN
JUDUL
i
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
HALAMAN
hhttpii
hhttp PERSEMBAHAN ...........................................................
hhttp
h
DAFTAR ISI
HALAMAN MOTTO ...........................................................................
iv
ca.cid.id HALAMAN PERNYATAAN
ca.cid.id...............................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
v
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
HALAMAN
PEMBIMBINGAN
..........................................................
vi
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PENGESAHAN ...............................................................
hthttp
hthttpvii
HALAMAN
RINGKASAN ........................................................................................
viii
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id PRAKATA .............................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
x
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
DAFTAR
ISI
..........................................................................................
xii
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttpxv
hhttp TABEL .................................................................................
hhttp
DAFTAR
DAFTAR GAMBAR .............................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
1.2 Rumusan Masalah .................................................................
h
6
ca.cid.idKeganasan ..........................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2 Perubahan
Kearah
8
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.3/dToluidine
13
idgigili Blue........................................................................
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp 2.3.1 Sensitifitas dan Spesifitas
hthttp Toluidine Blue.... ...............hthttp15
2.3.2 Tehnik Pewarnaan...... .................................................
h
4
d
d
d.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci..................................................................
.
.
.
1.3 Tujuan Penelitian
4
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
1.4/dManfaat
5 igigil
g il Penelitian ................................................................
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p/://idig
/d
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 6 /
hhtt
hh2.tt TINJAUAN PUSTAKA ...........................................................
BAB
2.1 Epitel Mukosa Rongga Mulut Normal ..............................
h
xvi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR LAMPIRANj.a.........................................................................
a
a
a
xvii
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
BAB 1. PENDAHULUAN
....................................................................
1 diggili
idgigili
idgigili
idgigili
/ /di
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p Latar Belakang ......................................................................
p
hthttp1:/
hthttp
hthtt1.1
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
16
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
2.4 Kebiasaan
Menyirih................
............................................
17
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil Sejarah Menyirih.... .....................................................
idgigil
idgigil
2.4.1
/:d
:p//:d
:p/17
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 2.4.2 Komposisi Menyirih
hhtt 18
hh....................................................
tt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xiii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2.4.3 Efek Menyirih .............................................................
h
20
21
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n ej
ej Keratosis .....................................................
nNut
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
2.5.1
Betel
22 ilibi.bu.un
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p/22
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
2.5.2
Leukoplakia
.................................................................
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
id
idd
2.5 Lesi yang Dikaitkan
.ac.c.id dengan Kebiasaan Menyirih
.ac.c.i...........
2.5.3 Erythroplakia ..............................................................
h
24
id
id
2.5.4 Oral Submukous
.ac.c.id Fibrous ............................................
.ac.c.id
24
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. cell carcinoma..............................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.5.5
Squamos
26
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp .......................................hthttp27
p Gambaran Umum DesahMayang
hthtt2.6
BAB 3. METODE PENELITIAN ........................................................
h
29
ca.cid.id
29
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
n
nej
neWaktu
nej
.bu.n
.bu.dan
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.2 Tempat
penelitian
...........................................
29
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp29
hhtt 3.2.1 Tempat penelitian ........................................................
hhttp
.id.id
.id
3.1 Jenis Penelitian
j.ac c....................................................................
j.ac c.id
3.2.2 Waktu Penelitian................................. ........................
29
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id Penelitian .........................................
3.3 Populasi dan
Subyek
29
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.Penelitian ......................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.3.1
Populasi
29
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp29
hthttp
hthttp 3.3.2 Kriteria Subyek ...........................................................
3.3.3 Besar Subyek penelitian ..............................................
h
h
30
d
d
ca.cid.id
31
a
.
j
.
.
.
e
e
e
j
nej
nej
neVariabel
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.4 Identifikasi
Penelitian
.........................................
31
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 31
hhtt 3.4.1 Variabel terkendalih......................................................
htt
.i
ca.ci .id
3.3.4 Metode
Subyek ......................................
j.acac.id
j.aPengambilan
3.4.2 Variabel bebas .............................................................
32
.cid.id ............................................................
ca
ca.cid.id
ca.cid.id
3.4.3 Variabel
terikat
32
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
3.5 Definisi
..........................................
32 ig ili
idgigili Operasional Penelitian
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
p Rancangan Penelitian .........................................................
hthtt3.6
hthttp33
hthttp
3.7 Alat dan Bahan ....................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
33
d
d
d
aj.ca.ci .id.............................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
3.7.1 Alat ePenelitian
33
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
3.7.2
Bahan
Penelitian
..........................................................
33
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt3.8 Cara Kerja ...........................................................................
hhtt 34
hhtt
3.9 Penyajian dan Analisis Data ..............................................
h
h
34
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
xiv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
3.9.1 Penyajian Data.............................................................
4.1 Hasil ......................................................................................
h
34
d
3.9.2 Analisisa.......................................................................
35
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
.
.
e
e
e
e
j
n ej
ne
neTehnik
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
3.9.3
Skema
Kerja Penelitian
...................................
36 ilibi.bu.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/37
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
................................................
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
h
37
id.id ........................................................
id
4.1.1 Gambaran
.ac.cUmum
.ac.c.id
37
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. Klinis .........................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
4.1.2
Gambaran
37
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 4.1.3 Efektifitas Toluidine
hthBlue
ttp ...........................................hthttp40
4.1.4 Skor Penyerapan Warna ..............................................
42
d
d
d
d
4.2 Pembahasanj...........................................................................
45
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne DAN SARAN ................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
BAB
5.
KESIMPULAN
54
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p Kesimpulan ..........................................................................
hhttp54
hhtt5.1.
hhttp
5.2. Saran .....................................................................................
h
h
54
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.
n............................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
PUSTAKA
55
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
LAMPIRAN
– LAMPIRAN .................................................................
hthttp61
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
Halaman
t
hhtt
h
2.1 Distribusi Kanker Rongga Mulut berdasarkan letak .........................
10
id.id
id.id
id.id
.
.
.
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
n
nej.
nej. Toluidine Blue 1% ipada
nej. dan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.penyirih
.bu.n
4.1
Skor
penyerapan
warna
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
hkelompok
hthttp
hthttp43
kontrol .............................................................................
h
d
d
d.id
d
44
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 4.2 Hasil Uji Crosstabulation
aj.ca.ci..................................................................
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgChi
idgigil
4.3 Hasil://Uji
d
igil Square .........................................................................
/:d
/44
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR TABEL
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
i
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
DETEKSI KEGANASAN ( Malignancy ) PADA EPITEL MUKOSA RONGGA
MULUT PENYIRIH DENGAN MENGGUNAKAN
TOLUIDINE BLUE 1%
(Penelitian Eksperimental Klinis di Desa Mayang,
Kecamatan Mayang, Kabupaten Jember)
SKRIPSI
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
menyelesaikan Program Studi Kedokteran Gigi (S1) dan
mencapai gelar Sarjana Kedokteran Gigi
Oleh :
FEBRINA RAHAYU
NIM. 071610101045
c.id
ilib
//dig
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id
id
c.id
.
. BIOMEDIK
LABORATORIUM
j.ac PATOLOGI ANATOMI BAGIAN
j.ac
j.a
.une
ilib
.une
/dig
ttp:/
h
.une
b
FAKULTAS KEDOKTERAN
GIGI
igili
/d
ttp:/
h
UNIVERSITAS
JEMBER
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2011
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
j.a
.une
ilib
/dig
ttp:/
h
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bui.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
dd
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Skripsi ini saya persembahkan
aj.ca.ci .iuntuk
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
;
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
1.
Allah
SWT
yang
telah
memberikan
nafas
kehidupan
dan
penghidupan
yang
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
PERSEMBAHAN
indah untukku. Atas limpahan karunia-Nya aku bisa meraih apa yang menjadi
mimpiku. Segala.a
puji
ya Allah.
c.cidbagi-Mu
.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
j
a
e
e
e
ej.
u.n
nej. dan almamaterku Fakultas
nKedokteran
nej.
.b
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2. Negaraku
Indonesia
Gigi
Universitas
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttJember.
hthttp
hthttp
h
3. Ibunda Sri Sudiyati, yang telah membawaku ke dunia ini, mengasuhku
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n
ej rangkaian do’a yang
nej
nserta
nej
.bu.n
.bu.n
.busenantiasa
u
u
u
b
b
b
pengorbanan,
menyertai
perjalanan
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hidup
ananda.
Terima
kasih
tak
terhingga
karena
Ibunda
selalu
ada
saat
aku
hhtt
hhtt
hhtt
d
dengan penuh .kasih
c.cid.id curahan semangat,
ac.ci .idsayang. Terima kasih .auntuk
h
rapuh, selalu menopangku dan selalu membantuku untuk bangkit saat aku
ca.cid.id
a
.
j
a
a
e
e
eej.
ej.
nej.
nada
.bu.n
.bu.n
u
u
unananda
b
b
bli.bu.n
i
i
i
setiapglangkah
menjalani
hidup.
Tidak
yang
bisa
ananda
lakukan
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idigi
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp dan do’a
p
membalas semua yang
hthIbunda
hthttuntuk
ttp berikan, hanya terimahkasih
.id
.id.id kegigihan Ibunda akan.aselalu
terpuruk. Semangat
j c c.id ananda teladani di
j.ac cdan
h
yang bisa ananda haturkan. Semoga apa yang ananda lakukan dan
d
d
ca.cid.id
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
Amin.
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
Bapak,
hhtt inspirasi dan keteladanan.hhKarena
h4.httAyahanda Slamet, sebagai sumber
tt
.ci .id
.i
perjuangkan sekarang
Ibunda,
j.acmembanggakan
j.ac c.idbisa membahagiakan dan
h
ananda bisa menjadi perempuan yang kuat, tegar, dan selalu bersemangat
d
ca.cid.id
a
.
j
e
e
e
u.n
nej.
nej.
nej. untaian do’a dan segala
.bnasehat,
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
semangat,
pengorbanan
demi
keberhasilan
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp untuk
thttp ada yang bisa ananda hlakukan
p kebahagiaan ananda. hTidak
hthttdan
d
.ci .id Terima kasih tak terhingga
.i
dalam menjalani
j.acahidup.
j.acac.id atas kasih sayang,
h
membalas semua yang Bapak berikan, hanya terima kasih dan do’a yang bisa
id
id
ca.cid.id
a
.
j
.
.
.
e
e
e
nej
nej
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
mengecewakan
Bapak.
Amin.
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h5.httSeluruh keluarga besar Sudiyat
hhttkasih untuk
hhtt( Alm. ) dan Tumiran, terima
. .id terbaik dan tidak
ca.c.id ananda bisa memberikan
ananda haturkan.
j.aSemoga
j.acacyang
semangat, do’a serta kasih sayang yang diberikan ;
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
iii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
.
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
u.n
nej
nej
nej
.bu.n
.bberkarya.
.bu.n
u
u
u
senantiasa
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
7.
Sahabat-sahabat
terbaikku,
Diska
Mawardiyanti
,
Rika
Anggraini,
dan
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
6. Guru – guruku dari taman kanak – kanak sampai dengan perguruan tinggi,
did kesempatan untuk
.cid.id ilmu yang telah diajarkan
terima kasih untuk
acsemua
ac.ci .dan
Meganita Utami, terima kasih atas semangat, motivasi, dan bantuan yang
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
id.id terima kasih dan
diberikan selama.aini.
id ada yang bisa kuberikan
c.cid.Tak
.ac.cselain
jej.a
jej.a
e
e
n
n
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
do’a semoga
lib.
idgiigliilib. kelak kita sukses semuanya.
idgiigliiAmin.
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
iv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d.id
ca.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Allah akan meninggikan
aj.orang-orang
aj.ca.cikamu
.
.
.
.
j
j
j
j
yang
beriman
diantara
dan
orang-orang
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil yang diberi ilmu pengetahuan
idgigilbeberapa derajat.
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
MOTTO
(terjemahan Surat Al-Mujadalah ayat 11)
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpmengubah keadaan suatu kaum
Sesungguhnya
Allah SWT . tidakhakan
hthttp
hthttpsehingga
h
mereka mengubah keadaan yang ada pada diri mereka sendiri.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
pernah
mudah putus asa
id.yang
id.id putus asa, sebaliknya orang
id.id Orang yang berhasil tidak
.
.
.
d
i
ca.cid.id
c
c
c
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
ej. orang yang tidak akanb.berhasil.
u.n
nej.
nej.
nialah
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
b
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
: 11)
ne (terjemahan surat Ar Ra’du
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
n
n e
ne
ne Indonesia. 1998. Al Qur’an
ne
.buRepublik
.bu.n
.bu.n
Departemen Agama
dan
Terjemahannya.
Semarang : PTilib.bu.un
u
u
u
b
b
b
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
idgGrafindo.
idgigil
idgigil
idgigil
Kumudasworo
igil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
Kementrian
Yayasan
hhttp Agama Republik Indonesia. h1971.
ttp
httpAl Qur’an dan Terjemah. Jakartah: h
Penyelenggara Penterjemah / Pentafsir Al-Qur’an.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Penulis
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
v
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
j.
n: e071610101045
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
NIM
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp bahwa sesungguhnya karya
hthttpilmiah yang berjudul “ Deteksi
hthttpKeganasan
menyatakan
h
PERNYATAAN
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Saya
yang
bertanda
tangan
di
bawah
ini
:
t
t
hhtt
hhtt
Nama : Febrina Rahayu
Menggunakan
d
d.id (Malignancy) Pada EpitelcMukosa
d.id Rongga Mulut Penyirih
d.Dengan
i
i
i
.
.
.
d
i
c
c
aj.ac Toluidine Blue 1% ”eadalah
aj.ac benar-benar hasil karya esendiri,
aj.ac kecuali kutipan yang ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
l
il
idgigidan
idgigil
idgigil sumbernya, belum pernah
idgigdiajukan
sudah saya
sebutkan
pada institusi mana
pun
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
tp jiplakan. Saya bertanggung
hhttp isinya
hhtkarya
hhttpjawab atas keabsahan dan kebenaran
bukan
h
yang
id.id harus dijunjung tinggi. ac.id.id
id.id sesuai dengan sikap ilmiah
.
.
ca.cid.id
c
c
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
u.n
u.n
nej.
nej. tanpa ada tekananilibdan
nej. ini saya buat dengan
nej.
.bu.n
.bsebenarnya,
.bpernyataan
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
Demikian
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
paksaan
thttp mendapat sanksi akademik
p ternyata
p
hthttjika
hthttpdari pihak mana pun serta hbersedia
h
dikemudian hari pernyataan ini tidak benar.
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
Jember,
28
Maret
2011
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
Yang
id.id menyatakan,
.
ca.cid.id
c
a
a
c
.
.
j
j
a
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
.cid.id Rahayu
aj.ca.ci .id
aj.caFebrina
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
NIM 071610101045
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
vi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
DETEKSI
KEGANASAN
(
Malignancy
)
PADA
EPITEL
MUKOSA
RONGGA
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
SKRIPSI
MULUT PENYIRIH DENGAN MENGGUNAKAN
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
n
nej. TOLUIDINE BLUE
nej.
.bu.n
.bu1%
u
u
b
b
.
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
(Penelitian Eksperimental Klinis di Desa Mayang,
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
e
ne
nJember)
.bu.n
.bu.n
u
u
Kecamatan
Mayang, Kabupaten
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
Oleh :
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
.
.
j
j
e
e
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
idgigili
idgigili
FEBRINA
d
/:RAHAYU
/:d
/
/
:
:
/
/
/
/
p
p
t
t
hthttp
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
NIM. 071610101045
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
ne j.
ej.
nSyafriadi,
nej. Utama
.bu.n
.bu.n
Dosen iPembimbing
: drg.
Mei
MDSc., PhD. ilib.bu.une
u
u
b
b
i
i
l
l
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t tp
p
hthttDosen
hthttp
Pembimbing Anggotahht
: drg. Dwi Merry Ch. Robin,
M.Kes
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
Pembimbing
:
t
t
hhtt
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
vii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e Epitel Mukosa Rongga
u.n
ne
ne
ne Keganasan (Malignancy)
nPada
.bu.n
.bu.n
.b“Deteksi
.bu.n
u
u
u
u
Skripsi berjudul
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Mulut
Penyirih
dengan
Toluidine
Blue
1%
(Penelitian
Eksperimental
Klinis
t
t
t
p
hhttp di Desa
hhttp
hhttp
h
: Senin .ac.cid
id
ca.cid.id Hari
ca.cid.id
.
a
a
.
.
j
j
j
a
.
e
e
e
n
nej.
nej2011
nej.
.bu.n
.buApril
.bu.n
u
u
u
b
b
b
Tanggal
:
04
.
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
//:d
/
/
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
thttpUniversitas Jember
Tempat
: Fakultas KedokteranhGigi
p
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
Ketua,gilib
i
idigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
.cid.idMei Syafriadi, MDSc. PhD.ac.cid.id
cadrg
a
.
jej.a
j
e
e
j.
n
n
e
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
NIP. 196805291994031003
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
/
/
/
/
:
:
/
/
hthtp
hthtp
ttp:/
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
PENGESAHAN
Mayang, Kecamatan Mayang, Kabupaten Jember )“ telah diuji dan disahkan pada :
Anggota I,
Tim Penguji :
Anggota II,
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne drg Dyah Setyorini, M.Kes
ne M.Kes
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
drg.
Dwi
Merry
Ch.
Robin
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
NIP
NIP 196604012000032001
hhttp
hhttp
hh197712232008122002
ttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
Mengesahkan
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
tp
hthtDekan,
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
drg.
Hj.
Herniyati,
M.Kes
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
NIP 195909061985032001
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
viii
RINGKASAN
Deteksi Keganasan (Malignancy) Pada Epitel Mukosa Rongga Mulut Penyirih
Dengan Menggunakan Toluidine Blue 1% (Penelitian Eksperimental Klinis di
Desa Mayang Kecamatan Mayang Kabupaten Jember) ; Febrina Rahayu;
071610101045; 60 halaman; Bagian Patologi Anatomi Fakultas Kedokteran Gigi
Universitas Jember.
Kanker rongga mulut disebabkan oleh berbagai faktor (multifaktorial).
Kebiasaan buruk yang merupakan salah satu faktor resiko kanker mulut adalah
penggunaan tembakau seperti merokok dan menyirih. Kebiasaan menyirih dilaporkan
merupakan penyebab kanker rongga mulut yang paling sering dijumpai di India.
Menyirih merupakan istilah untuk menyebut kebiasaan mengunyah paduan daun
sirih, pinang, kapur yang juga dicampur dengan gambir dan proses yang terakhir
adalah dengan menggosok-gosokkan tembakau dan menempatkannya disela-sela gigi
dan gusi. Hasil dari proses pengunyahan campuran sirih ini adalah terbentuknya
reactive oxygen spesies (ROS) yang merupakan zat karsinogenik yang dapat memicu
terjadinya kanker.
Keabnormalan dan tingkat kematian yang diakibatkan oleh kanker rongga
mulut masih tinggi dan sudah lama menjadi masalah di dunia. Hal ini dikarenakan
kurangnya deteksi dini dan identifikasi pada kelompok resiko tinggi, serta kegagalan
untuk mengontrol lesi primer sehingga terjadi metastase. Oleh karena itu, prosedur
deteksi dini kanker rongga mulut sangat penting untuk dilakukan. Salah satu cara
deteksi dini adanya lesi keganasan di rongga mulut adalah dengan penggunaan
toluidine blue (Tolunium chloride) yang dapat memperlihatkan afinitas pada bahan
nuklear dengan kandungan DNA atau RNA yang tinggi. Pewarnaan toluidine blue
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ix
1% bermanfaat untuk membantu diagnosis lesi praganas secara dini
serta
menentukan tempat biopsi yang tepat.
Penelitian eksperimental klinis ini dilakukan di Desa Mayang Kecamatan
Mayang Kabupaten Jember pada bulan Oktober 2010. Subyek dalam penelitian ini
adalah masyarakat Desa Mayang yang dibagi menjadi 2 kelompok, yaitu kelompok
kontrol dan kelompok penyirih, sedangkan metode pengambilan subyek penelitian
yang digunakan adalah purposive sampling. Dalam prosedur kerja penelitian ini,
deteksi keganasan diawali dengan cara subyek penelitian terlebih dahulu
diinstruksikan untuk berkumur air, kemudian berkumur asam asetat 1%, tahapan
selanjutnya adalah dilakukan pengolesan toluidine blue 1% pada mukosa rongga
mulutnya, kemudian diinstruksikan kembali untuk berkumur dengan asam asetat 1%
lalu berkumur dengan air. Adanya kecurigaan keganasan ditandai dengan adanya
penyerapan warna yang tampak biru pada epitel mukosa rongga mulutnya setelah
berkumur dengan asam asetat 1%. Hasil penyerapan warna diamati dan diberi skor
sesuai dengan jumlah epitel mukosa yang berwarna biru (yang menyerap toluidine
blue 1%).
Hasil penelitian menunjukkan adanya penyerapan toluidine blue 1% pada
beberapa bagian di mukosa rongga mulut penyirih. Penyerapan yang paling banyak
adalah pada bibir, mukosa bukal baik kanan maupun kiri, serta commisura labial
baik kanan maupun kiri. Prediksi transformasi keganasan dapat dibuktikan melalui
tes secara mikroskopis yaitu pemeriksaan histopatologi. Diagnosis tidak dapat
ditegakkan dengan gambaran klinis dari lesinya saja, tetapi sebaiknya dengan biopsy
dan pemeriksaan histopatologi.
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
x
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
:prahmat
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
Puji
syukur
penulis
panjatkan
kehadirat
Allah
SWT
atas
segala
dan
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
h
.cid.id Epitel Mukosa Rongga
.cid.id Penyirih Dengan .ac.cid.id
ca.cid.id Keganasan (Malignancy)
caPada
caMulut
a
a
a
.
.
.
j
j
j
jej.a
e
e
e
e
j.
j.
j.
n
n
n
n
e
e
e
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
b
b
b
b
Menggunakan
Toluidine
Blue
1%”.
Skripsi
ini
disusun
untuk
memenuhi
salah
satu
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
idgiigliilib.
d
d
d
/
/
/
//:d
/
/
/
:
:
:
:// satu (S1) pada Fakultas
://
syarat
p //
tp:// menyelesaikan pendidikan
hthtp
hthtp
hthtp
tdalam
ttpstrata
ttpKedokteran
h
PRAKATA
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
karunia-Nya, sehingga penulis dapat menyelesaikan skripsi yang berjudul “Deteksi
Gigi Universitas Jember.
d
d
d
.cid.id
aj.ca.ci .id
aj.caini
aj.ca.ci .idpihak, oleh karena itu ej.aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
Penyusunan
skripsi
tidak
lepas
dari
bantuan
berbagai
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigiltidak terhingga kepada: ://didgigil
penulis menyampaikan
ucapan terima kasih
yang
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
p
hthtp
hhttp
hhttp
ttp:/
1.
drg. Hj. Herniyati, M.Kes. selaku Dekan Fakultas Kedokteran Gigi Universitas
Jember;
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.MDSc.,PhD selaku Dosen
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
2.
drg.
Mei
Syafriadi
Pembimbing
Utama
yang
telah
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp penulisan
waktu, pikiran dan
serta bimbingannya h
dalam
p
hthperhatian
hthmeluangkan
ttp
ttp
h
skripsi ini;
d
d
.cid.id M.Kes selaku Dosen .Pembimbing
d
Anggota yang j.ac.cid
aj.ca.ci .id 3. drg. Dwi MerryeCh.
aj.ca.ci .id
aj.caRobin,
.
.
j
j
j
a .i
.
e
e
e
j
n
n
n
n
e
e
e
e
u.unperhatian serta bimbingannya
.bu.unmeluangkan waktu, pikiran
juga telah
liibli.bu.un
liibli.bu.un
liibli.bdan
liiblturut
i
i
i
i
i
g
g
g
g
i
i
i
i
//d ig
://d/dig
://d/dig
://d/dig
p
p://d
hthtp
hthtdalam
ttp:/
ttp:/
ttp:/ penulisan skripsi ini; hthtp
4.
drg. Dyah Setyorini, M.Kes
h
selaku Sekretaris Penguji, yang telah banyak
id.idbimbingannya guna kesempurnaan
ca.cdan
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id skripsi ini;
memberikan masukan
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
j.
ej.
nej.
neAkademik;
nM.Kes
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
5.
drg.
Pudji
Astuti,
selaku
Dosen
Pembimbing
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttpSelaku Kepala desa Mayang,
p
6. hthBapak
beserta staf
hthttp
ttp Langgeng Wibawanto,hSE.
h
yang telah memberikan ijin serta membantu terlaksananya penelitian ini;
d
id
id
.cid.idAyahanda Slamet tercinta
aj.cadan
aj.ca.ci .id 7. Ibunda Sri Sudiyati
aj.ca.yang
c.id telah memberikan ej.aj.ca.c.id
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
nserta
ndan
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dukungan
moril
materiil,
dorongan
semangat
kasih
sayang
yang
tiada
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhhenti;
hhttp
hhttp
ttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
8.
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xi
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
Sahabat-sahabat terbaikku yang selalu ada saat aku butuhkan, setia mendengar
d
keluh kesahku, danaselalu
galau,
ca.cid.idbisa menghiburku disaatj.a
ca.cid.idDiska Mawardiyanti, j.aca.cid.id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
.
.
e
e
e
e
j
n
n
n
n
ej.
e
ej Rika Anggraini, semangat
eharus
u
u
u
u
n
n
n
n
.
.
.
.
u
u
u
u
Meganita
Utami
dan
itu
selalu
menyala;
b
b
b
b
.
.
.
.
i
i
i
i
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
d
d
/
/
/
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p : seperjuanganku dalamhpenyusunan
9. httRekan
skripsi ini, Swandini
thtp
p: terima
p
hthtp
ttMT,
ttp:
http
h
kasih atas kerjasamanya;
ca.cid.id 10. Seseorang yang senantiasa
ca.cid.id memberikan inspirasi,j.perhatian
ca.cid.id dan kasih sayang j.aca.cid.id
a
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nmenenangkan
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
serta
selalu
bisa
gundahku
,
Eadby;
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
11.ht Kakak-kakakku
tersayang di kos
Resti
p
p
tp drg. Selviawati Kurnia serta
hthtbiru
hthttYulita
http
h
Anggraini, terimakasih untuk semua ilmu dan petuah yang kau bagi kepadaku;
d
d
dd
d Amel, Arum jangan pernah
berkarya;
ca.cid.iLila,
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 12. Keluarga besar kos
ajbiru,
aj.ca.ci .iberhenti
.
.
.
.
j
j
j
j
.
e
e
e
e
ne
ne
ne bersedia hadir dan membantu
neterlaksananya penelitian
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
13.
Teman-teman
yang
ini
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhVefbin,
ttp Diana, Novi, Yaya danhYosi;
http
14.
h
Teman-teman FKG angkatan 2007 semuanya, semoga kita sukses selalu
.cid.id
ca.cid.idDevi, Jerry, Wegha, j.aca.cid.id
caCurahnongko
ca.cid.id 15. Teman-teman KKT
B, Puji, Intan, j.Lutfie,
a
a
a
.
.
j
j
e
e
e
e
ej.
u.n
nej.
nej.
ndukungan
nej.
.bu.n
.bu.n
.batas
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
terima
kasih
yang
diberikan.
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
16.hthSemua
tp penyelesaian skripsi ini.hthttp
hthtdalam
ttp pihak yang telah berperan
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Penulis merasa
karena itu kritik dan
n
ne
ne
nepenulisan skripsi ini belum
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.sempurna,
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
il
idgigil
idgigil
idgigkesempurnaan
idgigil pihak penulis terima:/demi
/:d
saran p
dari
semua
skripsi ini.
Akhirnya
//:d
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
penulis
berharap semoga skripsi ini dapat
memberikan manfaat serta sumbangsih
bagi
h
h
khasanah keilmuan di bidang
Kedokteran Gigi terutama pada
Laboratorium Patologi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
Anatomi.
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
//:d
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp
hthttp
hthttp
h
.cid.id Jember, Maret 2011 .ac.cid.id
c
a
.
jej.a
jej.a
e
e
n
n
u
u
n
n
.
.
u
u
b
b
.
.
i
i
idgiigl ilib
idgiigl ilib
d
/
/
//:d
:
/
/
/
/
p
hthtp
ttp:
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
j
j
e
e
ne
ne Penulis,
.bu.n
.bu.n
u
u
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
p
p
t
t
t
t
hhtt
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id Halaman
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
e
ne
ne
n.............................................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
HALAMAN
JUDUL
i
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
HALAMAN
hhttpii
hhttp PERSEMBAHAN ...........................................................
hhttp
h
DAFTAR ISI
HALAMAN MOTTO ...........................................................................
iv
ca.cid.id HALAMAN PERNYATAAN
ca.cid.id...............................................................
ca.cid.id
ca.cid.id
v
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
HALAMAN
PEMBIMBINGAN
..........................................................
vi
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
hthttp PENGESAHAN ...............................................................
hthttp
hthttpvii
HALAMAN
RINGKASAN ........................................................................................
viii
d
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id PRAKATA .............................................................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
x
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
DAFTAR
ISI
..........................................................................................
xii
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
hhttpxv
hhttp TABEL .................................................................................
hhttp
DAFTAR
DAFTAR GAMBAR .............................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
1.2 Rumusan Masalah .................................................................
h
6
ca.cid.idKeganasan ..........................................
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
2.2 Perubahan
Kearah
8
e
e
e
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
2.3/dToluidine
13
idgigili Blue........................................................................
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
hthttp 2.3.1 Sensitifitas dan Spesifitas
hthttp Toluidine Blue.... ...............hthttp15
2.3.2 Tehnik Pewarnaan...... .................................................
h
4
d
d
d.id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci..................................................................
.
.
.
1.3 Tujuan Penelitian
4
j
j
j
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
1.4/dManfaat
5 igigil
g il Penelitian ................................................................
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p/://idig
/d
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 6 /
hhtt
hh2.tt TINJAUAN PUSTAKA ...........................................................
BAB
2.1 Epitel Mukosa Rongga Mulut Normal ..............................
h
xvi
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id DAFTAR LAMPIRANj.a.........................................................................
a
a
a
xvii
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
nej.
nej.
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
BAB 1. PENDAHULUAN
....................................................................
1 diggili
idgigili
idgigili
idgigili
/ /di
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p Latar Belakang ......................................................................
p
hthttp1:/
hthttp
hthtt1.1
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
h
h
16
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
d
d
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
j
j
j
2.4 Kebiasaan
Menyirih................
............................................
17
e
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil Sejarah Menyirih.... .....................................................
idgigil
idgigil
2.4.1
/:d
:p//:d
:p/17
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 2.4.2 Komposisi Menyirih
hhtt 18
hh....................................................
tt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xiii
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
2.4.3 Efek Menyirih .............................................................
h
20
21
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
.
.
.
e
e
e
n ej
ej Keratosis .....................................................
nNut
nej
.bu.n
.bu.n
u
u
2.5.1
Betel
22 ilibi.bu.un
b
b
i
i
l
l
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
:p/22
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
2.5.2
Leukoplakia
.................................................................
t
t
t
hhtt
hhtt
hhtt
id
idd
2.5 Lesi yang Dikaitkan
.ac.c.id dengan Kebiasaan Menyirih
.ac.c.i...........
2.5.3 Erythroplakia ..............................................................
h
24
id
id
2.5.4 Oral Submukous
.ac.c.id Fibrous ............................................
.ac.c.id
24
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. cell carcinoma..............................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
2.5.5
Squamos
26
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp .......................................hthttp27
p Gambaran Umum DesahMayang
hthtt2.6
BAB 3. METODE PENELITIAN ........................................................
h
29
ca.cid.id
29
a
.
j
a
a
.
.
.
e
e
e
j
n
nej
neWaktu
nej
.bu.n
.bu.dan
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
3.2 Tempat
penelitian
...........................................
29
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
:
:p//:d
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhttp29
hhtt 3.2.1 Tempat penelitian ........................................................
hhttp
.id.id
.id
3.1 Jenis Penelitian
j.ac c....................................................................
j.ac c.id
3.2.2 Waktu Penelitian................................. ........................
29
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id Penelitian .........................................
3.3 Populasi dan
Subyek
29
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
nej.
nej.
nej.Penelitian ......................................................
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.3.1
Populasi
29
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp29
hthttp
hthttp 3.3.2 Kriteria Subyek ...........................................................
3.3.3 Besar Subyek penelitian ..............................................
h
h
30
d
d
ca.cid.id
31
a
.
j
.
.
.
e
e
e
j
nej
nej
neVariabel
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
3.4 Identifikasi
Penelitian
.........................................
31
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt 31
hhtt 3.4.1 Variabel terkendalih......................................................
htt
.i
ca.ci .id
3.3.4 Metode
Subyek ......................................
j.acac.id
j.aPengambilan
3.4.2 Variabel bebas .............................................................
32
.cid.id ............................................................
ca
ca.cid.id
ca.cid.id
3.4.3 Variabel
terikat
32
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
e
e
u.n
u.n
u.n
nej.
nej.
nej.
.
.
.
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
b
b
b
3.5 Definisi
..........................................
32 ig ili
idgigili Operasional Penelitian
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
//dig
/
/
p
p
p
t
t
t
p Rancangan Penelitian .........................................................
hthtt3.6
hthttp33
hthttp
3.7 Alat dan Bahan ....................................................................
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
33
d
d
d
aj.ca.ci .id.............................................................
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
3.7.1 Alat ePenelitian
33
.
.
.
j
j
j
e
e
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
3.7.2
Bahan
Penelitian
..........................................................
33
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
:p//:d
:p//:d
:p//:d
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
hhtt3.8 Cara Kerja ...........................................................................
hhtt 34
hhtt
3.9 Penyajian dan Analisis Data ..............................................
h
h
34
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
xiv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
3.9.1 Penyajian Data.............................................................
4.1 Hasil ......................................................................................
h
34
d
3.9.2 Analisisa.......................................................................
35
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
aj.ca.ci .id
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.
.
.
e
e
e
e
j
n ej
ne
neTehnik
nej
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
3.9.3
Skema
Kerja Penelitian
...................................
36 ilibi.bu.un
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
/:d
/37
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
BAB
4.
HASIL
DAN
PEMBAHASAN
................................................
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
h
h
37
id.id ........................................................
id
4.1.1 Gambaran
.ac.cUmum
.ac.c.id
37
ca.cid.id
a
.
j
j
j
a
a
e
e
e
nej. Klinis .........................................................
nej.
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
b
b
b
4.1.2
Gambaran
37
i
i
i
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
hthttp 4.1.3 Efektifitas Toluidine
hthBlue
ttp ...........................................hthttp40
4.1.4 Skor Penyerapan Warna ..............................................
42
d
d
d
d
4.2 Pembahasanj...........................................................................
45
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne DAN SARAN ................................................
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
BAB
5.
KESIMPULAN
54
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgigil
idgigil
//:d
//:d
//:d
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
t
t
t
p
p Kesimpulan ..........................................................................
hhttp54
hhtt5.1.
hhttp
5.2. Saran .....................................................................................
h
h
54
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
ca.cid.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ej.
nej.
nej.
n............................................................................
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
DAFTAR
PUSTAKA
55
i
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
/
/
/
//:d
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
p
LAMPIRAN
– LAMPIRAN .................................................................
hthttp61
hthttp
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
h
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
idgiigliilib.
//:d
p //
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
giigliilib.
i
d
/
/
: /d
hthtp
ttp:/
h
xv
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
Halaman
t
hhtt
h
2.1 Distribusi Kanker Rongga Mulut berdasarkan letak .........................
10
id.id
id.id
id.id
.
.
.
c
c
c
ca.cid.id
a
a
a
a
c
c
c
.
.
.
.
j
j
j
j
a
a
a
e
e
e
e
n
nej.
nej. Toluidine Blue 1% ipada
nej. dan
nej.
.bu.n
.bu.n
.bu.penyirih
.bu.n
4.1
Skor
penyerapan
warna
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
idgigili
idgigili
idgigili
idgigili
/:d
/:d
/:d
//:d
/
/
/
:
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
t
t
t
thttp
p
hkelompok
hthttp
hthttp43
kontrol .............................................................................
h
d
d
d.id
d
44
aj.ca.ci .id
aj.ca.ci .id 4.2 Hasil Uji Crosstabulation
aj.ca.ci..................................................................
aj.ca.ci .id
.
.
.
.
j
j
j
j
e
e
e
e
ne
ne
ne
ne
.bu.n
.bu.n
.bu.n
.bu.n
u
u
u
u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
i
i
i
i
idgigil
idgigil
idgChi
idgigil
4.3 Hasil://Uji
d
igil Square .........................................................................
/:d
/44
//:d
//:d
:
:
/
/
/
/
/
/
/
/
p
p
p
:
t
t
t
t
t
t
p
hhttp
hhttp
hhttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
DAFTAR TABEL
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
//:d
/
/
p
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
ca.cid.id
a
.
j
e
nej.
.bu.n
u
b
i
l
i
idgigili
/:d
/
:
/
/
p
t
hthttp
h
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
//:d
/
/
p
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d
/
/
p
t
t
hhtt
d
aj.ca.ci .id
.
j
e
ne
.bu.n
u
b
i
l
i
i
idgigil
:p//:d