Pengaruh Pencampuran Karet Alam dengan Karet Khloropren dan Nitril terhadap Sifat Ketahanan Panas dan Minyak
PENGARUN PENCAMPURAN KARET ALAM DEMGAN
KARET KHLBRBPREN DAN NlTWll TERKADAP SEAT KETANANAN
PANAS DAN MINYAK
Olen
DlYAN GEUMALA
F. 24. 0767
1 9 9 2
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
IKSTITUT
PERTANIAN
B O G O R
BOGOR
Diyan
Geumala. E24.0767. P e n g a r u h p e n c a m p u r a n k a r e t
alam
dengan k a r e t khloropren dan n i t r i l terhadap s i f a t ketahanan
p a n a s d a n m i n y a k . Dibawah b i m b i n g a n T a t i t K.
Bunasor,
Soewarti S o e s e n o dan R i d h a A r i z a l .
RINGKASAN
alam umumnya b e r a s a l d a r i l a t e k s
Karet
pohon
brasiliensis, mempunyai s i f a t - s i f a t m e k a n i k y a n g b a i k
kurang t a h a n t e r h a d a p p a n a s d a n minyak. Karet
tapi
r o p r e n dan n i t r i l a d a l a h k a r e t s i n t e t i k yang b e r a s a l
Hevea
tekhlodari
b u m i . Karet k h l o r o p r e n m e m i l i k i s i f a t l e b i h
tahan
terhadap panas dan o k s i d a s i , sedangkan k a r e t n i t r i l
lebih
minyak
t a h a n terhadap minyak.
Tujuan
pengaruh
d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
mempelajari
karet
khloropren
d a n n i t r i l t e r h a d a p s i f a t k e t a h a n a n p a n a s dan minyak.
P e n e l i t i a n d i b a g i nenjadi dua t a h a p yaitu
pendahuluan
luan
clan p e n e l i t i a n l a n j u t a n . P e n e l i t i a n
dilaksanakan
u n t u k memperoleh
pencampuran k a r e t kh1oropren.de.n
hadap s i f a t - s i f a t
kombinasi
penelitian
pendahukomposisi
n i t r i l y a n g optimum
ter-
f i s i k vulkanisatnya. Penelitian lanjutan
a d a l a h p e n e l i t i a n p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
.
kombinasi
optimum
h a s i l p e n e l i t i a n pendahuluan
Rancangan y a n g
di-
gunakan
adalah rancangan acak lengkap pola f a k t o r i a l
de-
t a r i k , p e r p a n j a n g a n p u t u s , M o d u l u s i O O % , k e k e r a s a n d a n volume v u l k a n i s a t
Penelitian
khloropren
.
pendahuluan memperlihatkan kombinasi
80%
d a n 20% n i t r i l s e r t a k o m b i n a s i 4 0 % k h l o r o p r e n
d a n 6 0 % n i t r i l mampu m e m p e r t a h a n k a n s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t
dan minyak. P e n e l i t i a n
lanjutan
memper-
terhadap
panas
lihatkan
penambahan k a r e t c a m p u r a n p a d a k a r e t alam
.
dapat
memperbaiki s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t yang d i h a s i l k a n .
Hasil p e n e l i t i a n i n i menunjukkan
kombinasi 40% khlo-
r o p r e n d a n 60% n i t r i l m e m i l i k i s i f a t ketahanan p a n a s
lebih
b a i k terhadap sifat kekuatan
tarik,
yang
perpanjangan-
p u t u s , d a n k e k e r a s a n d e n g a n penambahan k a r e t campuran
ti-
d a k l e b i h d a r i 20 p e r s e n . K o m b i n a s i 8 0 % k h l o r o p r e n d a n 2 0 %
nitril
memberikan i i e t a h a n a n minyak yang l e b i h
Modulus
kombinasi
baik
100% dan p a d a i n t e r a k s i a n t a r a minyak d a n
40%
khloropren
dan 60% n i t r i l
suhu,
lebih
m e m p e r t a h a n k a n Modulus 1 0 0 X . Pada s i f a t p e r u l a h a n
pada
dapat
volume,
kedua Bnmbinasi k a r e t k h l o r c p r e n dan n i t r i l memperlihatkan
i i e t a h a n a n y a n g h a m p i r sama t e r h a d a p m i n y z k d a n p a n a s .
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN I I I i l Y h i
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a a a J ~ ~ r u s aTEENOLOG1
n
INDUSTRI PEPTBMIAB,
Fakultas Teknoiogi Pertanian.
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1992
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTBMIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOC-OR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN MINYAK
RINGKASAN SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANIAN,
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 6 Desember 1968
d i Bogor
Tanggal l u l u s
:
1 0 J a n u a r i 1992
Disetujui,
-adiha.
M.Sc.
Dosen Pembimbing 111
KATA PENGANTAR
Fuji
SWT,
d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke
hadirat
k a r e n a b e r k a t h i d a y a h d a n rahmat-Nya maka
Allah
penulisan
h a s i l p e n e l i t i a n dalam b e n t u k s k r i p s i i n i d a p a t d i s e l e s a i kan
.
P e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada:
1. D r . T a t i t K . B u n a s o r , M.Sc.
s e b a g a i d o s e n pembimbing
utama akademik,
2. D r .
I r . S o e w a r t i S o e s e n o s e l a k u d o s e n pembimbing I 1 d i
lapangan,
3 . D r . R i d h a A r i z a l , M.Sc.
s e l a k u d o s e n pembimbing I11 d i
lapangan,
4 . S e l u r u h s t a f d i p a b r i k p e r c o n t o h a n dan l a b o r a t o r i u m F i -
s i k a , P u s a t P e n e l i t i a n P e r k e b u n a n Bogor
5 . P a p a , Mama, d i k Boya
memberikan
maupun
bantuan,
spirituil
serta
berbagai pihak yang
bimbingan dan arahan
kepada
penulis
selama
baik
telah
moril
penelitian
berlangsung.
Kritik
perbaikan
dan
s a r a n membangun
penulis
harapkan
demi
s k r i p s i i n i , d a n semoga b e r m a n f a a t k e p a d a
yang
memer l u k a n
B o g o r , Desember 1 9 9 1
Penulis
iii
DAFTAR IS1
halaman
KATA PENGAMTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i i i .
DAFTAR I S 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i v
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i x
I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
I1 . TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
A . KARET ALAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
B . KARET KHLOROPREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
C
.
KARET NITRIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
D . KOMPON KARET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 6
E . PENCAMPURAN (BLENDING)
.........................
111. BAHAN DAN METODE PENELITIAN
A
.
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 1
BAHAN DAN ALAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
B . WAKTU DAN TEMPAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
C . METODE PEMELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
1. P e n e l i t i a n P e n d a h u l u a n
2
.....................
2 2
. P e n e l i t i a n L a n j u t a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3 . Rancangan Percobaan
4 . Pengamatan
.......................... 28
...................................
29
I V . HASIL DAN PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
A . PENELITIAN PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
. . . . . . . . . . . . . . . . . 33
S t r e n g t h ) . . . . . . . . . . . 37
1. P e r u b a h a n Volume ( S w e l l i n g )
2 . Rekuatan Tarik ( T e n s i l e
iv
3. Perpanjangan P u t u s (Elongation a t Break)
. . . .4 1
ah
4 . Modulus 100% ..................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 6
B . PENELITIAN LANJUTAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1. K e k u a t a n T a r i k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2 . Perpanjangan P u t u s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3 . Modulus 1 0 0 %. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5
4 . K e k e r a s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5 . Volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6'4
KESIMPULAN DAN SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
A . KESIMPULAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
5 . Kekerasan (Hardness)
B . SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3
DAFTAR TABEL
halaman
T a b e l 1. K o m p o s i s i k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
T a b e l 2 . Hubungan a n t a r a k e t a h a n a n minyak k o m b i n a s i
a k r i l o n i t r i l dalam . kopolimer . . . . . . . . . . . . . .
12
T a b e l 3 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
23
T a b e l 4 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
26
DBETAR GAMBAR
lielaman
............
5
8
Gambar
3 . Gugus p o l a r
..............
khloropren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Gambar
4 . S t r u k t u r molekul liaret n i t r i l . . . . . . . . . . . .
12
Gambar
5 . Gupus p o l a r k a r e t n i t r i l
.................
14
Gambar
6 . C o n t o h u j i dayung ( d u m b b e l ) .
.............
32
Gambar
7 . G r a f i k p e r u b a h a n volume v u l k a n i s a t cam- .
puran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
8 . G r a f i k k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . .
37
9 . G r s f i k p e r p a n j a n g a n p u t u s v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
42
Gambar 1 0 . G r a f i k Modulus 100% v u l k a n i s a t campuran
k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . .
44
Gambar 11. G r a f i k k e k e r a s a n v u l k a n i s a t campuran kar e t k h l o r o p r e n dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . . . .
46
Gambar 1 2 . H i s t o g r a m p e n g a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n s ~ t h ut e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t ( 4 0 % k h l o r o p r e n d a n 602' n i t r i l
dalam 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar 1 3 . H i s t o g r a m p e n p a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t (SO% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l
d a l a m 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar
1. S t r u k t u r m o l e k u l k a r e t a l a m . .
Gambar
2. S t r u k t u r molekul k h l o r o p r e n
Gambar
Gambar
34
Gambar 1 4 . H i s t o g r a m p e n g a r u h m i n y a k d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t (40% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l d a l a m 100% k a r e t
alam) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
PENGARUN PENCAMPURAN KARET ALAM DEMGAN
KARET KHLBRBPREN DAN NlTWll TERKADAP SEAT KETANANAN
PANAS DAN MINYAK
Olen
DlYAN GEUMALA
F. 24. 0767
1 9 9 2
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
IKSTITUT
PERTANIAN
B O G O R
BOGOR
Diyan
Geumala. E24.0767. P e n g a r u h p e n c a m p u r a n k a r e t
alam
dengan k a r e t khloropren dan n i t r i l terhadap s i f a t ketahanan
p a n a s d a n m i n y a k . Dibawah b i m b i n g a n T a t i t K.
Bunasor,
Soewarti S o e s e n o dan R i d h a A r i z a l .
RINGKASAN
alam umumnya b e r a s a l d a r i l a t e k s
Karet
pohon
brasiliensis, mempunyai s i f a t - s i f a t m e k a n i k y a n g b a i k
kurang t a h a n t e r h a d a p p a n a s d a n minyak. Karet
tapi
r o p r e n dan n i t r i l a d a l a h k a r e t s i n t e t i k yang b e r a s a l
Hevea
tekhlodari
b u m i . Karet k h l o r o p r e n m e m i l i k i s i f a t l e b i h
tahan
terhadap panas dan o k s i d a s i , sedangkan k a r e t n i t r i l
lebih
minyak
t a h a n terhadap minyak.
Tujuan
pengaruh
d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
mempelajari
karet
khloropren
d a n n i t r i l t e r h a d a p s i f a t k e t a h a n a n p a n a s dan minyak.
P e n e l i t i a n d i b a g i nenjadi dua t a h a p yaitu
pendahuluan
luan
clan p e n e l i t i a n l a n j u t a n . P e n e l i t i a n
dilaksanakan
u n t u k memperoleh
pencampuran k a r e t kh1oropren.de.n
hadap s i f a t - s i f a t
kombinasi
penelitian
pendahukomposisi
n i t r i l y a n g optimum
ter-
f i s i k vulkanisatnya. Penelitian lanjutan
a d a l a h p e n e l i t i a n p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
.
kombinasi
optimum
h a s i l p e n e l i t i a n pendahuluan
Rancangan y a n g
di-
gunakan
adalah rancangan acak lengkap pola f a k t o r i a l
de-
t a r i k , p e r p a n j a n g a n p u t u s , M o d u l u s i O O % , k e k e r a s a n d a n volume v u l k a n i s a t
Penelitian
khloropren
.
pendahuluan memperlihatkan kombinasi
80%
d a n 20% n i t r i l s e r t a k o m b i n a s i 4 0 % k h l o r o p r e n
d a n 6 0 % n i t r i l mampu m e m p e r t a h a n k a n s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t
dan minyak. P e n e l i t i a n
lanjutan
memper-
terhadap
panas
lihatkan
penambahan k a r e t c a m p u r a n p a d a k a r e t alam
.
dapat
memperbaiki s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t yang d i h a s i l k a n .
Hasil p e n e l i t i a n i n i menunjukkan
kombinasi 40% khlo-
r o p r e n d a n 60% n i t r i l m e m i l i k i s i f a t ketahanan p a n a s
lebih
b a i k terhadap sifat kekuatan
tarik,
yang
perpanjangan-
p u t u s , d a n k e k e r a s a n d e n g a n penambahan k a r e t campuran
ti-
d a k l e b i h d a r i 20 p e r s e n . K o m b i n a s i 8 0 % k h l o r o p r e n d a n 2 0 %
nitril
memberikan i i e t a h a n a n minyak yang l e b i h
Modulus
kombinasi
baik
100% dan p a d a i n t e r a k s i a n t a r a minyak d a n
40%
khloropren
dan 60% n i t r i l
suhu,
lebih
m e m p e r t a h a n k a n Modulus 1 0 0 X . Pada s i f a t p e r u l a h a n
pada
dapat
volume,
kedua Bnmbinasi k a r e t k h l o r c p r e n dan n i t r i l memperlihatkan
i i e t a h a n a n y a n g h a m p i r sama t e r h a d a p m i n y z k d a n p a n a s .
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN I I I i l Y h i
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a a a J ~ ~ r u s aTEENOLOG1
n
INDUSTRI PEPTBMIAB,
Fakultas Teknoiogi Pertanian.
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1992
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTBMIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOC-OR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN MINYAK
RINGKASAN SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANIAN,
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 6 Desember 1968
d i Bogor
Tanggal l u l u s
:
1 0 J a n u a r i 1992
Disetujui,
-adiha.
M.Sc.
Dosen Pembimbing 111
KATA PENGANTAR
Fuji
SWT,
d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke
hadirat
k a r e n a b e r k a t h i d a y a h d a n rahmat-Nya maka
Allah
penulisan
h a s i l p e n e l i t i a n dalam b e n t u k s k r i p s i i n i d a p a t d i s e l e s a i kan
.
P e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada:
1. D r . T a t i t K . B u n a s o r , M.Sc.
s e b a g a i d o s e n pembimbing
utama akademik,
2. D r .
I r . S o e w a r t i S o e s e n o s e l a k u d o s e n pembimbing I 1 d i
lapangan,
3 . D r . R i d h a A r i z a l , M.Sc.
s e l a k u d o s e n pembimbing I11 d i
lapangan,
4 . S e l u r u h s t a f d i p a b r i k p e r c o n t o h a n dan l a b o r a t o r i u m F i -
s i k a , P u s a t P e n e l i t i a n P e r k e b u n a n Bogor
5 . P a p a , Mama, d i k Boya
memberikan
maupun
bantuan,
spirituil
serta
berbagai pihak yang
bimbingan dan arahan
kepada
penulis
selama
baik
telah
moril
penelitian
berlangsung.
Kritik
perbaikan
dan
s a r a n membangun
penulis
harapkan
demi
s k r i p s i i n i , d a n semoga b e r m a n f a a t k e p a d a
yang
memer l u k a n
B o g o r , Desember 1 9 9 1
Penulis
iii
DAFTAR IS1
halaman
KATA PENGAMTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i i i .
DAFTAR I S 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i v
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i x
I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
I1 . TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
A . KARET ALAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
B . KARET KHLOROPREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
C
.
KARET NITRIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
D . KOMPON KARET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 6
E . PENCAMPURAN (BLENDING)
.........................
111. BAHAN DAN METODE PENELITIAN
A
.
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 1
BAHAN DAN ALAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
B . WAKTU DAN TEMPAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
C . METODE PEMELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
1. P e n e l i t i a n P e n d a h u l u a n
2
.....................
2 2
. P e n e l i t i a n L a n j u t a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3 . Rancangan Percobaan
4 . Pengamatan
.......................... 28
...................................
29
I V . HASIL DAN PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
A . PENELITIAN PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
. . . . . . . . . . . . . . . . . 33
S t r e n g t h ) . . . . . . . . . . . 37
1. P e r u b a h a n Volume ( S w e l l i n g )
2 . Rekuatan Tarik ( T e n s i l e
iv
3. Perpanjangan P u t u s (Elongation a t Break)
. . . .4 1
ah
4 . Modulus 100% ..................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 6
B . PENELITIAN LANJUTAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1. K e k u a t a n T a r i k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2 . Perpanjangan P u t u s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3 . Modulus 1 0 0 %. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5
4 . K e k e r a s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5 . Volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6'4
KESIMPULAN DAN SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
A . KESIMPULAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
5 . Kekerasan (Hardness)
B . SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3
DAFTAR TABEL
halaman
T a b e l 1. K o m p o s i s i k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
T a b e l 2 . Hubungan a n t a r a k e t a h a n a n minyak k o m b i n a s i
a k r i l o n i t r i l dalam . kopolimer . . . . . . . . . . . . . .
12
T a b e l 3 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
23
T a b e l 4 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
26
DBETAR GAMBAR
lielaman
............
5
8
Gambar
3 . Gugus p o l a r
..............
khloropren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Gambar
4 . S t r u k t u r molekul liaret n i t r i l . . . . . . . . . . . .
12
Gambar
5 . Gupus p o l a r k a r e t n i t r i l
.................
14
Gambar
6 . C o n t o h u j i dayung ( d u m b b e l ) .
.............
32
Gambar
7 . G r a f i k p e r u b a h a n volume v u l k a n i s a t cam- .
puran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
8 . G r a f i k k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . .
37
9 . G r s f i k p e r p a n j a n g a n p u t u s v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
42
Gambar 1 0 . G r a f i k Modulus 100% v u l k a n i s a t campuran
k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . .
44
Gambar 11. G r a f i k k e k e r a s a n v u l k a n i s a t campuran kar e t k h l o r o p r e n dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . . . .
46
Gambar 1 2 . H i s t o g r a m p e n g a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n s ~ t h ut e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t ( 4 0 % k h l o r o p r e n d a n 602' n i t r i l
dalam 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar 1 3 . H i s t o g r a m p e n p a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t (SO% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l
d a l a m 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar
1. S t r u k t u r m o l e k u l k a r e t a l a m . .
Gambar
2. S t r u k t u r molekul k h l o r o p r e n
Gambar
Gambar
34
Gambar 1 4 . H i s t o g r a m p e n g a r u h m i n y a k d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t (40% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l d a l a m 100% k a r e t
alam) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
KARET KHLBRBPREN DAN NlTWll TERKADAP SEAT KETANANAN
PANAS DAN MINYAK
Olen
DlYAN GEUMALA
F. 24. 0767
1 9 9 2
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
IKSTITUT
PERTANIAN
B O G O R
BOGOR
Diyan
Geumala. E24.0767. P e n g a r u h p e n c a m p u r a n k a r e t
alam
dengan k a r e t khloropren dan n i t r i l terhadap s i f a t ketahanan
p a n a s d a n m i n y a k . Dibawah b i m b i n g a n T a t i t K.
Bunasor,
Soewarti S o e s e n o dan R i d h a A r i z a l .
RINGKASAN
alam umumnya b e r a s a l d a r i l a t e k s
Karet
pohon
brasiliensis, mempunyai s i f a t - s i f a t m e k a n i k y a n g b a i k
kurang t a h a n t e r h a d a p p a n a s d a n minyak. Karet
tapi
r o p r e n dan n i t r i l a d a l a h k a r e t s i n t e t i k yang b e r a s a l
Hevea
tekhlodari
b u m i . Karet k h l o r o p r e n m e m i l i k i s i f a t l e b i h
tahan
terhadap panas dan o k s i d a s i , sedangkan k a r e t n i t r i l
lebih
minyak
t a h a n terhadap minyak.
Tujuan
pengaruh
d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
mempelajari
karet
khloropren
d a n n i t r i l t e r h a d a p s i f a t k e t a h a n a n p a n a s dan minyak.
P e n e l i t i a n d i b a g i nenjadi dua t a h a p yaitu
pendahuluan
luan
clan p e n e l i t i a n l a n j u t a n . P e n e l i t i a n
dilaksanakan
u n t u k memperoleh
pencampuran k a r e t kh1oropren.de.n
hadap s i f a t - s i f a t
kombinasi
penelitian
pendahukomposisi
n i t r i l y a n g optimum
ter-
f i s i k vulkanisatnya. Penelitian lanjutan
a d a l a h p e n e l i t i a n p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
.
kombinasi
optimum
h a s i l p e n e l i t i a n pendahuluan
Rancangan y a n g
di-
gunakan
adalah rancangan acak lengkap pola f a k t o r i a l
de-
t a r i k , p e r p a n j a n g a n p u t u s , M o d u l u s i O O % , k e k e r a s a n d a n volume v u l k a n i s a t
Penelitian
khloropren
.
pendahuluan memperlihatkan kombinasi
80%
d a n 20% n i t r i l s e r t a k o m b i n a s i 4 0 % k h l o r o p r e n
d a n 6 0 % n i t r i l mampu m e m p e r t a h a n k a n s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t
dan minyak. P e n e l i t i a n
lanjutan
memper-
terhadap
panas
lihatkan
penambahan k a r e t c a m p u r a n p a d a k a r e t alam
.
dapat
memperbaiki s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t yang d i h a s i l k a n .
Hasil p e n e l i t i a n i n i menunjukkan
kombinasi 40% khlo-
r o p r e n d a n 60% n i t r i l m e m i l i k i s i f a t ketahanan p a n a s
lebih
b a i k terhadap sifat kekuatan
tarik,
yang
perpanjangan-
p u t u s , d a n k e k e r a s a n d e n g a n penambahan k a r e t campuran
ti-
d a k l e b i h d a r i 20 p e r s e n . K o m b i n a s i 8 0 % k h l o r o p r e n d a n 2 0 %
nitril
memberikan i i e t a h a n a n minyak yang l e b i h
Modulus
kombinasi
baik
100% dan p a d a i n t e r a k s i a n t a r a minyak d a n
40%
khloropren
dan 60% n i t r i l
suhu,
lebih
m e m p e r t a h a n k a n Modulus 1 0 0 X . Pada s i f a t p e r u l a h a n
pada
dapat
volume,
kedua Bnmbinasi k a r e t k h l o r c p r e n dan n i t r i l memperlihatkan
i i e t a h a n a n y a n g h a m p i r sama t e r h a d a p m i n y z k d a n p a n a s .
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN I I I i l Y h i
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a a a J ~ ~ r u s aTEENOLOG1
n
INDUSTRI PEPTBMIAB,
Fakultas Teknoiogi Pertanian.
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1992
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTBMIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOC-OR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN MINYAK
RINGKASAN SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANIAN,
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 6 Desember 1968
d i Bogor
Tanggal l u l u s
:
1 0 J a n u a r i 1992
Disetujui,
-adiha.
M.Sc.
Dosen Pembimbing 111
KATA PENGANTAR
Fuji
SWT,
d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke
hadirat
k a r e n a b e r k a t h i d a y a h d a n rahmat-Nya maka
Allah
penulisan
h a s i l p e n e l i t i a n dalam b e n t u k s k r i p s i i n i d a p a t d i s e l e s a i kan
.
P e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada:
1. D r . T a t i t K . B u n a s o r , M.Sc.
s e b a g a i d o s e n pembimbing
utama akademik,
2. D r .
I r . S o e w a r t i S o e s e n o s e l a k u d o s e n pembimbing I 1 d i
lapangan,
3 . D r . R i d h a A r i z a l , M.Sc.
s e l a k u d o s e n pembimbing I11 d i
lapangan,
4 . S e l u r u h s t a f d i p a b r i k p e r c o n t o h a n dan l a b o r a t o r i u m F i -
s i k a , P u s a t P e n e l i t i a n P e r k e b u n a n Bogor
5 . P a p a , Mama, d i k Boya
memberikan
maupun
bantuan,
spirituil
serta
berbagai pihak yang
bimbingan dan arahan
kepada
penulis
selama
baik
telah
moril
penelitian
berlangsung.
Kritik
perbaikan
dan
s a r a n membangun
penulis
harapkan
demi
s k r i p s i i n i , d a n semoga b e r m a n f a a t k e p a d a
yang
memer l u k a n
B o g o r , Desember 1 9 9 1
Penulis
iii
DAFTAR IS1
halaman
KATA PENGAMTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i i i .
DAFTAR I S 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i v
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i x
I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
I1 . TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
A . KARET ALAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
B . KARET KHLOROPREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
C
.
KARET NITRIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
D . KOMPON KARET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 6
E . PENCAMPURAN (BLENDING)
.........................
111. BAHAN DAN METODE PENELITIAN
A
.
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 1
BAHAN DAN ALAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
B . WAKTU DAN TEMPAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
C . METODE PEMELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
1. P e n e l i t i a n P e n d a h u l u a n
2
.....................
2 2
. P e n e l i t i a n L a n j u t a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3 . Rancangan Percobaan
4 . Pengamatan
.......................... 28
...................................
29
I V . HASIL DAN PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
A . PENELITIAN PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
. . . . . . . . . . . . . . . . . 33
S t r e n g t h ) . . . . . . . . . . . 37
1. P e r u b a h a n Volume ( S w e l l i n g )
2 . Rekuatan Tarik ( T e n s i l e
iv
3. Perpanjangan P u t u s (Elongation a t Break)
. . . .4 1
ah
4 . Modulus 100% ..................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 6
B . PENELITIAN LANJUTAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1. K e k u a t a n T a r i k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2 . Perpanjangan P u t u s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3 . Modulus 1 0 0 %. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5
4 . K e k e r a s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5 . Volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6'4
KESIMPULAN DAN SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
A . KESIMPULAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
5 . Kekerasan (Hardness)
B . SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3
DAFTAR TABEL
halaman
T a b e l 1. K o m p o s i s i k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
T a b e l 2 . Hubungan a n t a r a k e t a h a n a n minyak k o m b i n a s i
a k r i l o n i t r i l dalam . kopolimer . . . . . . . . . . . . . .
12
T a b e l 3 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
23
T a b e l 4 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
26
DBETAR GAMBAR
lielaman
............
5
8
Gambar
3 . Gugus p o l a r
..............
khloropren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Gambar
4 . S t r u k t u r molekul liaret n i t r i l . . . . . . . . . . . .
12
Gambar
5 . Gupus p o l a r k a r e t n i t r i l
.................
14
Gambar
6 . C o n t o h u j i dayung ( d u m b b e l ) .
.............
32
Gambar
7 . G r a f i k p e r u b a h a n volume v u l k a n i s a t cam- .
puran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
8 . G r a f i k k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . .
37
9 . G r s f i k p e r p a n j a n g a n p u t u s v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
42
Gambar 1 0 . G r a f i k Modulus 100% v u l k a n i s a t campuran
k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . .
44
Gambar 11. G r a f i k k e k e r a s a n v u l k a n i s a t campuran kar e t k h l o r o p r e n dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . . . .
46
Gambar 1 2 . H i s t o g r a m p e n g a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n s ~ t h ut e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t ( 4 0 % k h l o r o p r e n d a n 602' n i t r i l
dalam 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar 1 3 . H i s t o g r a m p e n p a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t (SO% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l
d a l a m 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar
1. S t r u k t u r m o l e k u l k a r e t a l a m . .
Gambar
2. S t r u k t u r molekul k h l o r o p r e n
Gambar
Gambar
34
Gambar 1 4 . H i s t o g r a m p e n g a r u h m i n y a k d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t (40% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l d a l a m 100% k a r e t
alam) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
PENGARUN PENCAMPURAN KARET ALAM DEMGAN
KARET KHLBRBPREN DAN NlTWll TERKADAP SEAT KETANANAN
PANAS DAN MINYAK
Olen
DlYAN GEUMALA
F. 24. 0767
1 9 9 2
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
IKSTITUT
PERTANIAN
B O G O R
BOGOR
Diyan
Geumala. E24.0767. P e n g a r u h p e n c a m p u r a n k a r e t
alam
dengan k a r e t khloropren dan n i t r i l terhadap s i f a t ketahanan
p a n a s d a n m i n y a k . Dibawah b i m b i n g a n T a t i t K.
Bunasor,
Soewarti S o e s e n o dan R i d h a A r i z a l .
RINGKASAN
alam umumnya b e r a s a l d a r i l a t e k s
Karet
pohon
brasiliensis, mempunyai s i f a t - s i f a t m e k a n i k y a n g b a i k
kurang t a h a n t e r h a d a p p a n a s d a n minyak. Karet
tapi
r o p r e n dan n i t r i l a d a l a h k a r e t s i n t e t i k yang b e r a s a l
Hevea
tekhlodari
b u m i . Karet k h l o r o p r e n m e m i l i k i s i f a t l e b i h
tahan
terhadap panas dan o k s i d a s i , sedangkan k a r e t n i t r i l
lebih
minyak
t a h a n terhadap minyak.
Tujuan
pengaruh
d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
mempelajari
karet
khloropren
d a n n i t r i l t e r h a d a p s i f a t k e t a h a n a n p a n a s dan minyak.
P e n e l i t i a n d i b a g i nenjadi dua t a h a p yaitu
pendahuluan
luan
clan p e n e l i t i a n l a n j u t a n . P e n e l i t i a n
dilaksanakan
u n t u k memperoleh
pencampuran k a r e t kh1oropren.de.n
hadap s i f a t - s i f a t
kombinasi
penelitian
pendahukomposisi
n i t r i l y a n g optimum
ter-
f i s i k vulkanisatnya. Penelitian lanjutan
a d a l a h p e n e l i t i a n p e n c a m p u r a n k a r e t alam d e n g a n
.
kombinasi
optimum
h a s i l p e n e l i t i a n pendahuluan
Rancangan y a n g
di-
gunakan
adalah rancangan acak lengkap pola f a k t o r i a l
de-
t a r i k , p e r p a n j a n g a n p u t u s , M o d u l u s i O O % , k e k e r a s a n d a n volume v u l k a n i s a t
Penelitian
khloropren
.
pendahuluan memperlihatkan kombinasi
80%
d a n 20% n i t r i l s e r t a k o m b i n a s i 4 0 % k h l o r o p r e n
d a n 6 0 % n i t r i l mampu m e m p e r t a h a n k a n s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t
dan minyak. P e n e l i t i a n
lanjutan
memper-
terhadap
panas
lihatkan
penambahan k a r e t c a m p u r a n p a d a k a r e t alam
.
dapat
memperbaiki s i f a t f i s i k v u l k a n i s a t yang d i h a s i l k a n .
Hasil p e n e l i t i a n i n i menunjukkan
kombinasi 40% khlo-
r o p r e n d a n 60% n i t r i l m e m i l i k i s i f a t ketahanan p a n a s
lebih
b a i k terhadap sifat kekuatan
tarik,
yang
perpanjangan-
p u t u s , d a n k e k e r a s a n d e n g a n penambahan k a r e t campuran
ti-
d a k l e b i h d a r i 20 p e r s e n . K o m b i n a s i 8 0 % k h l o r o p r e n d a n 2 0 %
nitril
memberikan i i e t a h a n a n minyak yang l e b i h
Modulus
kombinasi
baik
100% dan p a d a i n t e r a k s i a n t a r a minyak d a n
40%
khloropren
dan 60% n i t r i l
suhu,
lebih
m e m p e r t a h a n k a n Modulus 1 0 0 X . Pada s i f a t p e r u l a h a n
pada
dapat
volume,
kedua Bnmbinasi k a r e t k h l o r c p r e n dan n i t r i l memperlihatkan
i i e t a h a n a n y a n g h a m p i r sama t e r h a d a p m i n y z k d a n p a n a s .
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN I I I i l Y h i
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a a a J ~ ~ r u s aTEENOLOG1
n
INDUSTRI PEPTBMIAB,
Fakultas Teknoiogi Pertanian.
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1992
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTBMIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOC-OR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
PENGARUH PENCAMPURAN KARET ALAM DENGAN
KARET KHLOROPREN DAN NITRIL TERHADAP SIFAT KETAHANAN
PANAS DAN MINYAK
RINGKASAN SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n TEKNOLOGI INDUSTRI PERTANIAN,
F a k u l t a s Teknologi P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
D I Y A N GEUMALA
F 24.0767
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 6 Desember 1968
d i Bogor
Tanggal l u l u s
:
1 0 J a n u a r i 1992
Disetujui,
-adiha.
M.Sc.
Dosen Pembimbing 111
KATA PENGANTAR
Fuji
SWT,
d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n ke
hadirat
k a r e n a b e r k a t h i d a y a h d a n rahmat-Nya maka
Allah
penulisan
h a s i l p e n e l i t i a n dalam b e n t u k s k r i p s i i n i d a p a t d i s e l e s a i kan
.
P e n u l i s mengucapkan t e r i m a k a s i h kepada:
1. D r . T a t i t K . B u n a s o r , M.Sc.
s e b a g a i d o s e n pembimbing
utama akademik,
2. D r .
I r . S o e w a r t i S o e s e n o s e l a k u d o s e n pembimbing I 1 d i
lapangan,
3 . D r . R i d h a A r i z a l , M.Sc.
s e l a k u d o s e n pembimbing I11 d i
lapangan,
4 . S e l u r u h s t a f d i p a b r i k p e r c o n t o h a n dan l a b o r a t o r i u m F i -
s i k a , P u s a t P e n e l i t i a n P e r k e b u n a n Bogor
5 . P a p a , Mama, d i k Boya
memberikan
maupun
bantuan,
spirituil
serta
berbagai pihak yang
bimbingan dan arahan
kepada
penulis
selama
baik
telah
moril
penelitian
berlangsung.
Kritik
perbaikan
dan
s a r a n membangun
penulis
harapkan
demi
s k r i p s i i n i , d a n semoga b e r m a n f a a t k e p a d a
yang
memer l u k a n
B o g o r , Desember 1 9 9 1
Penulis
iii
DAFTAR IS1
halaman
KATA PENGAMTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i i i .
DAFTAR I S 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i v
DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i
DAFTAR GAMBAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v i i
DAFTAR LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .i x
I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
I1 . TINJAUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
A . KARET ALAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
B . KARET KHLOROPREN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
C
.
KARET NITRIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
D . KOMPON KARET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 6
E . PENCAMPURAN (BLENDING)
.........................
111. BAHAN DAN METODE PENELITIAN
A
.
19
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2 1
BAHAN DAN ALAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
B . WAKTU DAN TEMPAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 1
C . METODE PEMELITIAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 2
1. P e n e l i t i a n P e n d a h u l u a n
2
.....................
2 2
. P e n e l i t i a n L a n j u t a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3 . Rancangan Percobaan
4 . Pengamatan
.......................... 28
...................................
29
I V . HASIL DAN PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
A . PENELITIAN PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
. . . . . . . . . . . . . . . . . 33
S t r e n g t h ) . . . . . . . . . . . 37
1. P e r u b a h a n Volume ( S w e l l i n g )
2 . Rekuatan Tarik ( T e n s i l e
iv
3. Perpanjangan P u t u s (Elongation a t Break)
. . . .4 1
ah
4 . Modulus 100% ..................................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 6
B . PENELITIAN LANJUTAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
1. K e k u a t a n T a r i k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2 . Perpanjangan P u t u s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
3 . Modulus 1 0 0 %. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 5
4 . K e k e r a s a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
5 . Volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6'4
KESIMPULAN DAN SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
A . KESIMPULAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 7
5 . Kekerasan (Hardness)
B . SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
LAMPIRAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 3
DAFTAR TABEL
halaman
T a b e l 1. K o m p o s i s i k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
T a b e l 2 . Hubungan a n t a r a k e t a h a n a n minyak k o m b i n a s i
a k r i l o n i t r i l dalam . kopolimer . . . . . . . . . . . . . .
12
T a b e l 3 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
23
T a b e l 4 . F o r m u l a kompon k a r e t
......................
26
DBETAR GAMBAR
lielaman
............
5
8
Gambar
3 . Gugus p o l a r
..............
khloropren . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Gambar
4 . S t r u k t u r molekul liaret n i t r i l . . . . . . . . . . . .
12
Gambar
5 . Gupus p o l a r k a r e t n i t r i l
.................
14
Gambar
6 . C o n t o h u j i dayung ( d u m b b e l ) .
.............
32
Gambar
7 . G r a f i k p e r u b a h a n volume v u l k a n i s a t cam- .
puran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
8 . G r a f i k k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . .
37
9 . G r s f i k p e r p a n j a n g a n p u t u s v u l k a n i s a t campuran k a r e t khloropren d a n n i t r i l . . . . . . . .
42
Gambar 1 0 . G r a f i k Modulus 100% v u l k a n i s a t campuran
k a r e t khloropren dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . .
44
Gambar 11. G r a f i k k e k e r a s a n v u l k a n i s a t campuran kar e t k h l o r o p r e n dan n i t r i l . . . . . . . . . . . . . . . .
46
Gambar 1 2 . H i s t o g r a m p e n g a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n s ~ t h ut e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t ( 4 0 % k h l o r o p r e n d a n 602' n i t r i l
dalam 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar 1 3 . H i s t o g r a m p e n p a r u h k o m b i n a s i penambahan
c a m p u r a n d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k
v u l k a n i s a t (SO% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l
d a l a m 100% k a r e t alam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
Gambar
1. S t r u k t u r m o l e k u l k a r e t a l a m . .
Gambar
2. S t r u k t u r molekul k h l o r o p r e n
Gambar
Gambar
34
Gambar 1 4 . H i s t o g r a m p e n g a r u h m i n y a k d a n suhu t e r h a d a p k e k u a t a n t a r i k v u l k a n i s a t (40% k h l o r o p r e n d a n 60% n i t r i l d a l a m 100% k a r e t
alam) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52